Γοργόνειο ασπίδας (Αρχαιολογικό Μουσείο Ολυμπίας)
 |
Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές. |
| Γοργόνειο ασπίδας | |
|---|---|
 | |
| Ονομασία | Γοργόνειο ασπίδας |
| Έτος δημιουργίας | 550-500 π.Χ. |
| Είδος | «επίσημα» ασπίδας |
| Μουσείο | Αρχαιολογικό Μουσείο Ολυμπίας |
| Αριθμός καταλόγου | B 4490 |
 Σχετικά πολυμέσα | |
| δεδομένα | |
Το γοργόνειο ασπίδας που βρέθηκε στις αρχαιολογικες ανασκαφές το 1960 μέσα σε πηγάδι στο βόρειο τμήμα του αρχαιολογικού χώρου κοντά στο στάδιο, φιλοξενείται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Ολυμπίας.
Περιγραφή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Αποτελείται από δύο χάλκινα ελάσματα, σφυρήλατα περίτμητα συναρμολογημένα σε σύνολο που διακοσμούσε την ασπίδα κάποιου πολεμιστή. Από άλλα υπολείματα που βρέθηκαν συμπεραίνουμε ότι η ασπίδα ήταν στρογγυλή διαμέτρου 85,5 εκατοστών, ενώ το επίσημα έχει διαστάσεις 68 x 68 εκατοστά. Η περιφέρεια της ασπίδας ήταν στολισμένη με οδοντοτή εξωτερικά και πλεκτή ταινία πιο μέσα. Η σύνθεση του έργου είναι σύνθετη και προκαθορισμένη, όπως διαφαίνεται από το αδρά χαραγμένο σχέδιο σε ορισμένα σημεία. Αποτελείται από δύο μέλη. Στο επάνω μισό μέρος της ασπίδας, ο θεατής βρίσκεται αντιμέτωπος με ένα κάθετα δομημένο σύνολο στο οποίο κυριαρχεί κατοπτρική συμμετρία που ισοζυγεί, ενώ το κάτω μισό είναι οριζόντιο από τα δεξιά προς τα αριστερά. Εικονίζει πάνοπλο μυθικό τέρας με κεφαλή και κορμό γοργόνας, φτερούγες γρύπα που ξεκινούν από τον θώρακα, σώμα και ουρά Τρίτωνα από την μέση και κάτω, και μπροστινά πόδια αρπακτικού λιονταριού να τινάζονται. Είναι ντυμένο με λέπια σε όλο το κορμό, φοράει ζώνη στη μέση, αλυσίδα στο λαιμό και κρατάει με χέρια στιβαρά δυό όρθια αντικρυστά φίδια που σφυρίζουν απειλιτικά έτοιμα να εκτιναχτούν. Η κεφαλή είναι οπλισμένη με κράνος με φαρδύ λοφίο, με τις ουρές να κρέμονται δεξιά και αριστερά του κορμού φτάνοντας μέχρι τη μέση. Οι ένθετοι οφθαλμοί έχουν χαθεί. Οι γωνίες των ματιών, τα δόντια και η γλώσσα ήταν ζωγραφισμένα με κατακόκκινο κινναβαρίτη που τώρα έχει σκουριάσει.
Ιστορική τοποθέτηση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Τα επισήματα ασπίδας, αρχικά ανατολίζοντος ρυθμού ή και με ζωικές και φυτικές παραστάσεις έκαναν την εμφάνισή τους από τον 8ο αι. π.Χ. στις απεικονείσεις πολεμικών σκηνών επάνω σε αττικά αγγεία της ύστερης γεωμετρικής εποχής, ενώ περιγραφές τους συναντάμε και σε λογοτεχνικά κείμενα της αρχαϊκής εποχής. Αργότερα ακολούθησαν γοργόνεια καει απεικονίσεις τεράτων, όπως το συγκεκριμένο εύρημα. Το επίσημα της ασπίδας ήταν ψυχολογικό όπλο με σκοπό να σπείρει τον φόβο στον εχθρό πρίν ή κατά την διάρκεια της μάχης. Η θέα του ήταν συνδεδεμένη με σκηνές αφόρητου πόνου, φρίκης και κινδύνου θανάτου, κάτι πολύ δύσκολο για εμας να το εκλάβουμε στην σημερινή μας εποχή. Ευρήματα έχουμε κυρίως στον χώρο της Ολυμπίας. Αν και δεν προσδιορίζεται το εργαστήριο που το κατασκεύασε, από την τεχνική κατασκευής του και από την καλλιτεχνική απόδοση της θεματολογίας του υποθέτουμε ότι η προέλευσή του είναι από την Μεγάλη Ελλάδα, ενώ χρονολογείται στο δεύτερο ήμισυ του 6ου αι. π.Χ. Με την πάροδο του χρόνου η αποτροπιαστική θέα των γοργονείων παύεται σταδιακά ως ψυχολογικό όπλο και παραγγωνίζεται παράλληλα και στην αναθεματική τέχνη, ενώ από τον 5ο αι. π.Χ. και μετά δεν συναντάται πλέον καθόλου.
Δείτε επίσης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- αναλυτική παρουσίαση του έργου στην ιστοσελίδα Αράχνη[νεκρός σύνδεσμος] του Πανεπιστημίου της Κολωνίας.
Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Γεωργία Χατζή (2008). Το Αρχαιολογικό Μουσείο Ολυμπίας. Αθήνα: ΟΛΚΟΣ, ISBN 978-960-89339-3-4. σελίδες 152-153. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Δεκεμβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 17 Φεβρουαρίου 2012.
- Χάννα Κένιγκς-Φίλιππ: Gorgonenhaftes Mischwesen, Schildzeichen. 'Αρθρο στο συλλογικό έργο των Άρφρεντ Μάλλβιτζ και Χανς-Φόλκμαρ Χέρρμανν: Die Funde aus Olympia. Deutsches Archäologisches Institut, Athen 1980, σελ. 110.
- Χάννα Κένιγκς-Φίλιππ: Archaische Silhouettenbleche und Schildzeichen in Olympia. De Gruyter, Berlin 2004, ISBN 3-11-017865-6, σελ. 198–216.