Βόρεια Πολική Λεκάνη

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Βόρεια Πολική Λεκάνη
Η Βόρεια Πολική Λεκάνη και τα περίχωρα όπως λήφθηκαν από το Βίκινγκ.
Συντεταγμένες88°00′N 15°00′E / 88.0°N 15.0°E / 88.0; 15.0Συντεταγμένες: 88°00′N 15°00′E / 88.0°N 15.0°E / 88.0; 15.0

Η Βόρεια Πολική Λεκάνη είναι η πεδιάδα στην οποία βρίσκεται ο βόρειος πόλος του Άρη. Εκτείνεται βόρεια από το 80°Β και έχει επίκεντρο στο 88°00′N 15°00′E / 88.0°N 15.0°E / 88.0; 15.0. Η λεκάνη περιβάλλεται από μία επίπεδη και κενή χωρίς ιδιαίτερα χαρακτηριστικά πεδιάδα που ονομάζεται Βαστίτας Μπορεάλις, εκτείνεται κατά 1500 χιλιόμετρα προς τα νότια και είναι η μεγαλύτερη στο βόρειο ημισφαίριο.[1]

Χαρακτηριστικά[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ψευδώς χρωματισμένη εικόνα του HiRISE από μια πλευρά του Βόρειου χάσματος, ένα φαράγγι στο πολικό κάλυμμα πάγου. Τα μπεζ είναι στρώματα επιφανειακής σκόνης, τα γκρι και μπλε είναι στρώματα από πάγους νερού και διοξειδίου του άνθρακα. Οι τακτικές γεωμετρικές ρωγμές είναι ενδεικτικές υψηλότερων συγκεντρώσεων υδάτινου πάγου.

Το κύριο χαρακτηριστικό της Βόρειας Πολικής Λεκάνης είναι μια μεγάλη σχισμή ή φαράγγι στο πολικό κάλυμμα πάγου που ονομάζεται Βόρειο Χάσμα. Έχει πλάτος έως και 100 χλμ. και απόκρημνες πλαγιές ύψους έως και 2 χλμ.[2][3] Συγκριτικά, το Γκραντ Κάνιον έχει βάθος 1,6 χλμ. σε ορισμένες περιοχές, μήκος 446 χλμ. και πλάτος μόνο 24 χλμ.

Η Βόρεια Πολική Λεκάνη συναντά τη Βαστίτας Μπορεάλις στα δυτικά του Βόρειου Χάσματος σε ένα ακανόνιστο κρημνό που ονομάζεται Ρούπες Τενούις και φτάνει σε ύψος το 1 χλμ. Σε άλλα μέρη, η οριογραμμή είναι ένα σύνολο από οροπέδια και κοιλάδες.

Η Βόρεια Πολική Λεκάνη περιβάλλεται από μεγάλες εκτάσεις με αμμόλοφους που εκτείνονται από 75°Β έως 85°Β. Αυτά τα πεδία ονομάζονται Αμμόλοφοι της Ολυμπίας, Αμμόλοφοι του Άβαλος, Αμμόλοφοι του Σίτον, και Υπερβόρειοι Αμμόλοφοι. Οι Αμμόλοφοι της Ολυμπίας είναι η μεγαλύτερη περιοχή που καλύπτει από το 100°Α έως 240°Α. Οι Αμμόλοφοι του Άβαλος καλύπτουν από 261°Α έως 280°Α και οι Υπερβόρειοι Αμμόλοφοι εκτείνονται από 311°Α έως 341°Α.[4]

Κάλυμμα πάγου[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ψευδώς χρωματισμένη εικόνα του HiRISE από στρώματα υδάτινου πάγου στο Ολυμπία Ρούπες, όπου οι επιστήμονες πιστεύουν ότι διατηρούνται οι κλιματικές συνθήκες του Άρη που χρονολογούνται εκατομμυρίων χρόνων. Απεικονίζεται πλάτος: 1,3 χλμ.

Στην Βόρεια Πολική Λεκάνη βρίσκεται το μόνιμο πολικό παγοκάλυμμα το οποίο αποτελείται κυρίως από υδάτινο πάγο (με επίχρισμα ξηρού πάγου από διοξείδιο του άνθρακα πάχους 1 μέτρου κατά τη διάρκεια του χειμώνα).[5] Έχει όγκο 1,2 εκατομμύρια κυβικά χιλιόμετρα και καλύπτει μια έκταση ισοδύναμη με 1,5 φορά το μέγεθος του Τέξας. Έχει ακτίνα 600 χλμ. Το μέγιστο βάθος του καλύμματος είναι 3 χλμ.[6]

Οι σπειροειδείς τάφροι στο κάλυμμα πάγου σχηματίζονται από καταβατικούς ανέμους που παρασύρουν τον επιφανειακό πάγο που προέκυψε από διάβρωση των πλευρών της τάφρου που βλέπουν προς τον ισημερινό, και μάλλον υποβοηθήθηκε από την επίδραση του ήλιου (εξάχνωση), και ο οποίος στη συνέχεια εναποτέθηκε εκ νέου στις ψυχρότερες πλαγιές που βλέπουν προς τους πόλους. Οι τάφροι είναι σχεδόν κάθετοι προς την κατεύθυνση του ανέμου, που μετατοπίζεται υπό την επίδραση της δύναμης Κοριόλις με αποτέλεσμα το σπειροειδές σχήμα.[7][8] Οι τάφροι σταδιακά μεταναστεύουν προς τους πόλους με την πάροδο του χρόνου, οι κεντρικές έχουν μετακινηθεί κατά 65 χλμ. σε 2 εκατομμύρια χρόνια.[7] Το Βόρειο Χάσμα είναι χαρακτηριστικό της επιφάνειας που μοιάζει με φαράγγι, είναι μεγαλύτερο από τις τάφρους και προσανατολισμένο παράλληλα προς την κατεύθυνση του ανέμου.[7]

Η επιφανειακή σύσταση του βόρειου παγοκαλύμματος στα μέσα της άνοιξης (κατόπιν της χειμερινής συσσώρευσης του εποχιακού ξηρού πάγου) έχει μελετηθεί από τροχιά. Οι εξωτερικές παρυφές των πάγων έχουν προσμείξεις σκόνης (0,15% κατά βάρος) και αποτελούνται κύρια από υδάτινο πάγο. Με κατεύθυνση προς τον πόλο, η περιεκτικότητα της επιφάνειας σε πάγο νερού μειώνεται και αντικαθίσταται από ξηρό πάγο. Επίσης, η καθαρότητα του πάγου αυξάνεται. Στον πόλο, ο επιφανειακός εποχιακός πάγος αποτελείται από ουσιαστικά καθαρό ξηρό πάγο με ελάχιστες προσμείξεις σκόνης και 30 μέρη στό εκατομμύριο νερό σε μορφή πάγου.[9]

Το Φοίνιξ λάντερ, που εκτοξεύτηκε το 2007, έφτασε στον Άρη το Μάιο 2008 και προσεδαφίστηκε με επιτυχία στο Βαστίτας Μπορεάλις την 25 Μαΐου 2008. Το βόρειο πολικό κάλυμμα του Άρη έχει προταθεί για χώρος προσεδάφισης μίας επανδρωμένης αποστολής στον Άρη από τους Τζέφρυ Α. Λάντις[10] και Τσάρλς Σ. Κόκελλ.[11]

Περιοδικά φαινόμενα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Χιονοστιβάδες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ψευδώς χρωματισμένη προβολή μίας Αρειανής χιονοστιβάδας.

Τον Φεβρουάριο 2008 το HiRISE εντόπισε τέσσερις χιονοστιβάδες σε εξέλιξη σε γκρεμό 700 μέτρων. Το σύννεφο από λεπτά υλικά έχει μήκος 180 μέτρα και εκτείνεται κατά 190 μέτρα από την βάση του γκρεμού. Τα ερυθρά στρώματα είναι πετρώματα πλούσια σε υδατικό πάγο ενώ τα λευκά στρώματα είναι εποχιακός παγετός από διοξείδιο του άνθρακα. Η κατολίσθηση πιστεύεται ότι ξεκίνησε από το ανώτερο κόκκινο στρώμα. Έχουν προγραμματιστεί ακόλουθες παρατηρήσεις για μελέτη της φύσης των ολισθούμενων υλικών και συντριμμάτων.[12][13]

Επανεμφανιζόμενο δακτυλιοειδές σύννεφο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το τεράστιο πολική σύννεφο στον Άρη όπως φαίνεται από το Hubble.

Ένα μεγάλο σύννεφο σε σχήμα ντόνατ εμφανίζεται στη Βόρεια πολική περιοχή του Άρη περίπου τoν ίδιo καιρό κάθε Αρειανό έτος και περίπου στο ίδιο μέγεθος.[14] Σχηματίζεται το πρωί και διαλύεται έως το Αρειανό απόγευμα.[14] Η εξωτερική διάμετρος του νεφελώματος είναι κατά προσέγγιση 1600 χλμ. και η εσωτερική τρύπα ή οφθαλμός έχει διάμετρο 320 χλμ..[15] Το σύννεφο πιστεύεται ότι αποτελείται από υδάτινο πάγο[15] και άρα είναι λευκό, αντίθετα προς τις πιο κοινές αμμοθύελες.

Μοιάζει με κυκλωνική θύελλα, σαν τυφώνας, αλλά δεν περιστρέφεται.[14] Το σύννεφο εμφανίζεται κατά τη βόρεια θερινή περίοδο και σε μεγάλο υψόμετρο. Πιστεύεται ότι οφείλεται σε μοναδικές κλιματικές συνθήκες του βόρειου πόλου.[15] Κυκλωνικές θύελλες εντοπίστηκαν πρώτα από το τροχιακό πρόγραμμα χαρτογράφησης του Βίκινγκ, αλλά το βόρειο δακτυλιοειδές σύννεφο είναι σχεδόν τρεις φορές μεγαλύτερο.[15] Έχει ανιχνευθεί επίσης από διάφορους αισθητήρες και τηλεσκόπια με συμπεριλαμβανόμενα το Χάμπλ και το Μάρς Γκλόμπαλ Σερβέιορ.[14][15]

Όταν το είδαν από το Διαστημικό Τηλεσκόπιο Χαμπλ το 1999 θεωρήθηκε ότι είναι κυκλωνική καταιγίδα. Η διάμετρος μετρήθηκε σχεδόν ίση με 1750 χλμ., και έχει οφθαλμό διαμέτρου 320 χλμ.[16]

Αναφορές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ [1] και [2] να δώσει Vastitas Borealis ξεκινώντας από το 54.7°N και Πλάνουμ Boreum στο 78.5°N. Η ακτίνα του Άρη είναι περίπου 3400 χιλιόμετρα, οπότε
  2. ↑ «Fly over the Chasma Boreale at Martian north pole». European Space Agency. Ανακτήθηκε στις 1 Νοεμβρίου 2006. 
  3. ↑ «Geologic Map of the Northern Plains of Mars» (PDF). United States Geological Survey. Ανακτήθηκε στις 11 Ιανουαρίου 2006. 
  4. ↑ «USGS Astro: Search Planetary Nomenclature». Ανακτήθηκε στις 1 Νοεμβρίου 2006. 
  5. ↑ Darling, David. «Mars, polar caps». Encyclopedia of Astrobiology, Astronomy, and Spaceflight. Ανακτήθηκε στις 26 Φεβρουαρίου 2007. 
  6. ↑ «Laser provides first 3-D View of Mars' North Pole». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Οκτωβρίου 2006. Ανακτήθηκε στις 1 Νοεμβρίου 2006. 
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 Smith, Isaac B.; Holt, J. W. (2010). «Onset and migration of spiral troughs on Mars revealed by orbital radar». Nature 465 (4): 450–453. doi:10.1038/nature09049. PMID 20505722. Bibcode: 2010Natur.465..450S. http://www.nature.com/nature/journal/v465/n7297/full/nature09049.html. 
  8. ↑ «Mystery Spirals on Mars Finally Explained». Space.com. 26 Μαΐου 2010. Ανακτήθηκε στις 26 Μαΐου 2010. 
  9. ↑ «Spatial variability and composition of the seasonal north polar cap on Mars» (PDF). Ανακτήθηκε στις 1 Νοεμβρίου 2006. 
  10. ↑ Γ. Λάντις, Πολική περιοχή Προσγείωσης για Πρώτη Άρη Αποστολή Ιδρυτικό συνέδριο του Άρη Κοινωνία, 13-16 αυγούστου του 1998, το Πανεπιστήμιο του Κολοράντο στο Boulder, CO
  11. ↑ Project Boreas C. Cockell (editor), Project Boreas - A Station for the Martian Geographic North Pole[νεκρός σύνδεσμος], The British Interplanetary Society (2006)
  12. ↑ «Avalanche on Mars». Scientific American. 4 Μαρτίου 2008. Ανακτήθηκε στις 5 Μαρτίου 2008. 
  13. ↑ «NASA Spacecraft Photographs Avalanches on Mars». 3 Μαρτίου 2008. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Μαρτίου 2008. Ανακτήθηκε στις 5 Μαρτίου 2008. 
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 14,3
  15. ↑ 15,0 15,1 15,2 15,3 15,4 David Brand & Ray Villard (19 Μαΐου 1999). «Colossal cyclone swirling near Martian north pole is observed by Cornell-led team on Hubble telescope». Cornell News. Ανακτήθηκε στις 6 Σεπτεμβρίου 2007. 
  16. ↑ «Colossal Cyclone Swirls near Martian North Pole». Ανακτήθηκε στις 1 Νοεμβρίου 2006. 
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Βόρεια_Πολική_Λεκάνη&oldid=9742527"