Βούλγαροι της Θεσσαλίας

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Εζερός
Μενδενίτσα
Ραβέννικα

Οι Βούλγαροι της Θεσσαλίας (βουλγαρικά: Тесалийски българи‎‎) ήταν τοπική και μεσαιωνική κοινότητα που κατοικούσε στη γεωγραφική περιοχή της Θεσσαλίας, στη σημερινή Ελλάδα, από τα τέλη του 6ου έως τις αρχές του 20ού αιώνα.

Εθνογραφικά εξετάζοντας την κοινότητα, περιλαμβάνει πληθυσμό βουλγαρικής καταγωγής μέχρι τη Βοιωτία, δεδομένου ότι η σημερινή Φθιώτιδα αποτελεί μέρος της ιστορικής Θεσσαλίας. Η μεσαιωνική ιστορία της Θεσσαλίας αντικατοπτρίζει την ιστορία της γειτονικής Ηπείρου, η οποία κατά τον Μεσαίωνα περιλάμβανε μια σλαβοκατοικημένη περιοχή που ονομαζόταν Βαγενετία.

Μεσαιωνική περίοδος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Περαιτέρω πληροφορίες: Ιστορία της Θεσσαλίας

Οι σλαβικές μεταναστεύσεις στα Βαλκάνια άλλαξαν και το πρόσωπο της Θεσσαλίας. Ο Σύριος χρονικογράφος Ιωάννης της Εφέσου έγραψε το 584: «…καταραμένοι είναι οι Σλάβοι που κατέστρεψαν όλη την Ελλάδα, τη Θεσσαλία και τη Θράκη, πήραν πολλές πόλεις και οχυρώσεις, κατέστρεψαν, έκαψαν, λεηλάτησαν τη χώρα και την κυρίευσαν. Εγκαταστάθηκαν σε αυτήν χωρίς φόβο, σαν να ήταν δική τους».[1] Ένα συντομευμένο κείμενο του Στράβωνα από τα τέλη του 10ου αιώνα αναφέρει ότι στην εποχή του όλη η Ήπειρος, σχεδόν όλη η Ελλάδα, η Πελοπόννησος και η Μακεδονία ήταν υπό των «Σκύθων Σλάβων». Συγκεκριμένα, η φυλή των Βελεγεζίτων εγκαταστάθηκε στη Θεσσαλία, οπότε το ανατολικό τμήμα της ονομάστηκε στη συνέχεια Βελεγεζιτία.[2] Αυτό το όνομα εμφανίζεται στη συνθήκη του 1199 μεταξύ του Αυτοκράτορα Αλέξιου Γ΄ Άγγελου και των Ενετών.[3]

Στη συνέχεια, στην Τέταρτη Σύνοδο της Κωνσταντινούπολης (869-870) συζητήθηκε το ζήτημα της εκκλησιαστικής εξουσίας επί των Βουλγάρων. Οι παπικοί απεσταλμένοι λένε ότι παλαιότερα τα εδάφη που υπάγονταν στον πάπα περιελάμβαναν «δύο Ήπειρους, νέες και παλαιές, όλη τη Θεσσαλία και τη Δαρδανία, των οποίων η χώρα ονομάζεται Βουλγαρία από το όνομα αυτών των Βουλγάρων». Σημειώνεται επίσης ότι οι Βούλγαροι «κρατούσαν τη χώρα τόσα χρόνια από τότε που την κατέλαβαν, υποτάσσοντάς την σύμφωνα με το βάρβαρο νόμο».[4]

Την εποχή των τσάρων Συμεών Α΄, Πέτρου Α΄ και Σαμουήλ, η Θεσσαλία ήταν εντός των ορίων του βουλγαρικού κράτους.[5] Ο Βασίλειος Β΄ έδωσε τουλάχιστον τη Βόρεια Θεσσαλία στη δικαιοδοσία της Αρχιεπισκοπής Αχριδών.[6] Η Εξέγερση του Πέτρου Δελεάνου από το 1040 κάλυψε και τη Θεσσαλία, που βρισκόταν στα απελευθερωμένα εδάφη.

Το 1066–67 ξέσπασε εξέγερση στη Λάρισα, με επικεφαλής ντόπιους Βλάχους (Αρμάνους). Σύμφωνα με τον σχεδόν σύγχρονο Βυζαντινό συγγραφέα Κεκαυμένο, προσχώρησαν σε αυτήν οι κάτοικοι της κοντινής Τρίκκης και οι Βούλγαροι της περιοχής, ενώ οι Βλάχοι έστειλαν τις οικογένειές τους για ασφάλεια στα «βουνά της Βουλγαρίας».

Το 1336, ο Αυτοκράτορας Ανδρόνικος Γ΄ Παλαιολόγος εξέδωσε διάταγμα για τα δικαιώματα της επισκοπής Σταγών (σημερινή Καλαμπάκα) στην Αρχιεπισκοπή Αχριδών, από το οποίο γίνεται σαφής η σύνθεση του πληθυσμού εκείνη την εποχή: «.. Στις κτήσεις της μυήθηκαν όλοι οι κληρικοί υπό την εξουσία της Ιεράς Μητρόπολης, καθώς και κάτοικοι, οικισμοί, μοναστήρια, καθώς και Βλάχοι, Βούλγαροι και Αλβανοί...». Παρατίθενται διάφορα χωριά με βουλγαρικά ονόματα: Dupyany, Labohovo, Chernichevo, Slatina, Bukovik, Melovo, Sushitsa, Grebeno, Kozyak, Trbukhinitsa και άλλα.[7]

Ο γραμματέας της αγγλικής πρεσβείας στην Κωνσταντινούπολη το 1839 έφερε μια τουρκική αναφορά, σύμφωνα με την οποία το 1423 οι Θεσσαλοί Βούλγαροι κατέστρεψαν τη χώρα και μάλιστα ένας από τους πρίγκιπες τους κατάφερε να καταλάβει την πόλη της Λάρισας. Η Οθωμανική Θεσσαλία χωρίστηκε σε τέσσερα βιλαέτια — Τρίκαλα, Λάρισα (Γενισεχίρ), Φανάρι και Άγραφα, κατ΄ αναλογία με την αρχαία θεσσαλική τετραρχία. Τα βιλαέτια των Τρικάλων και των Αγράφων αντιστοιχούσαν στα αρχαία Ιστιαιώτιδα και Δολοπία, δύο βιλαέτια από τα οποία κάποτε αποτελούσαν την Άνω Θεσσαλία, έτσι γνωστή στους αρχαίους συγγραφείς, στην πλευρά της Πίνδου. Στα Τρίκαλα ανήκε και η Κράβαρα, η περιοχή που περιγράφει ο Φρανσουά Πουκεβίλ, η οποία αποτελούνταν από 63 χωριά. Όλα αυτά τα χωριά είχαν βουλγαρικά ονόματα.[8]

Αναφορές του 19ου αιώνα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στο έργο του «Αρχαίοι και Σύγχρονοι Βούλγαροι» (1829), ο Ρώσος επιστήμονας Γιούρι Βενέλιν περιγράφει τους οικισμούς των σύγχρονων Βουλγάρων: «Ο πληθυσμός της Θεσσαλίας αποτελείται από Βλάχους, Βούλγαρους, Τούρκους, Έλληνες». Σύμφωνα με τον Βενέλιν, στα νότια ο βουλγαρικός λαός εξαπλώθηκε στη Λιβαδειά και ίχνη αυτού είναι ιστορικές μαρτυρίες και σλαβικές ονομασίες διαφόρων τόπων στη Λιβαδειά, καθώς και στον Μοριά.[9][10]

Μετά τον Κριμαϊκό Πόλεμο, το 1859, στην Οδησσό, δημοσιεύτηκε το έργο του Γκεόργκι Σάβα Ρακόφσκι «Показалец или ръководство как да се изискват и издирят най-стари чьрти нашего бытиа, языка, народопоколениа, прониго иславнич, стараго ни правле». Σε αυτό, ο Ρακόφσκι σημειώνει ότι οι Βούλγαροι κατοικούν σχεδόν σε όλη τη Θεσσαλία.[11]

Από σωζόμενη επιστολή του 1850 της Καλίνα Στόικου από τον Αλμυρό, φέρονται οι υπογραφές των κατοίκων του χωριού Mito, Nechko, Licho, Lalo, Dimo και άλλα βουλγαρικά ονόματα.[12] Ο Ρώσος στρατηγός και στρατιωτικός ιστορικός Ιβάν Λιπράντι, στο έργο του «Το Ανατολικό Ζήτημα και η Βουλγαρία» (1868), σε σχέση με τις κατοικίες των Βουλγάρων, λέει: «Δεν μιλάω για τη Μακεδονία: κατοικείται από Βούλγαρους πριν από από αυτούς που ανήκει τώρα. Μόνο ένα μικρό μέρος των Ελλήνων ζει σε αυτό. Εδώ ζουν επίσης Κουτσόβλαχοι ή Τσίντσαροι [και οι δύο όροι για τους Αρμάνους], αλλά είναι πολύ περισσότεροι στη Θεσσαλία, μισοκατοικημένη από Έλληνες και Βούλγαρους, μέχρι και 1,5 εκατομμύριο συνολικά.[13]

Αλλαγή τοπωνυμίου στη Θεσσαλία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Δείτε επίσης: Αλλαγές γεωγραφικών ονομάτων στην Ελλάδα
Τιθορέα → Μπελίτζα (1829)

Στο έργο του «Σλάβοι στην Ελλάδα» (1941), ο Μαξ Φάσμερ συνέταξε καταλόγους σλαβικών τοπωνυμίων από διάφορα μέρη της σύγχρονης Ελλάδας και εξηγήσεις για την προέλευσή τους. Για τη Θεσσαλία, συνέταξε κατάλογο με 487 βουλγαρικά ονόματα στις περιοχές της (Τρίκαλα, Καρδίτσα, Λάρισα, Φθιώτιδα, Μαγνησία). Τα αλλαγμένα ονόματα χωριών της νεοελληνικής διοικητικής περιφέρειας Θεσσαλίας ήταν 466, χωρίς να υπολογίζονται τα χωριά της Φθιώτιδας.[14] Τα σλαβικά ονόματα διεισδύουν στα νότια μέχρι την Αττική, παράδειγμα της οποίας είναι μια άλλη ονομασία της Τιθορέας — Μπελίτσα . Το παλιό όνομα του σημερινού χωριού Αργυροχώρι της Υπάτης στα ανατολικά είναι Μπογομίλ (Βογόμιλοι), που σημαίνει ότι οι κάτοικοί του ήταν Βογόμιλοι. Το όνομα Ζαγορά στην περιοχή συμπίπτει με το εξώνυμο με το οποίο οι μεσαιωνικοί χρονικογράφοι αποκαλούσαν τη Δεύτερη Βουλγαρική Αυτοκρατορία.[15][16]

Το όρος Βούλγαρα βρίσκεται στη Θεσσαλία, που κυριολεκτικά σημαίνει «Βούλγαρος», αφού το παλιό όνομα του μεγαλύτερου αριστερού παραπόταμου του Πηνειού (Τιταρήσιος) είναι Βούλγαρης.[17]

Δείτε επίσης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ Иванов, Й., „Българете в Македония. Издирвания и документи за тяхното потекло, език и народност с етнографска карта и статистика“, С., 1915, XI-XII, бел. 5
  2. ↑ „Чудеса на св. вмчк Димитър Солунски“. ГИБИ, том 3 (1960), стр. 128 – 129.
  3. ↑ Заселение Балканского полуострова славянами [Электронный ресурс] / соч. М. С. Дринова. – Москва, 1873 (2017).
  4. ↑ Анастасий Библиотекар, Животоописание на папа Адриан II. ЛИБИ, том 2., стр. 191
  5. ↑ POLITICAL GEOGRAPHY OF MEDIEVAL BULGARIA. PART ONE FROM 681 TO 1018
  6. ↑ Динков, К., История на Българската църква, изд. Духовно възраждане, София, 1953 г.
  7. ↑ Yordan Ivanov. „Българете в Македония“, документ № 33 – 1336 г., Тесалия, София, Държавна печатница, 1915 г.
  8. ↑ François Pouqueville, Voyage de la Grèce, t. 4, Paris, Firmin Didot, 530 p., chap. VII, p. 31–33.
  9. ↑ Венелин, Юрий. Древните и сегашни българи и отношението им към русите; Издателство ГУТА-Н, 2020, София, стр. 4.
  10. ↑ ДРЕВНИЕ И НЫНЕШНИЕ БОЛГАРЕ В ПОЛИТИЧЕСКОМ, НАРОДОПИСНОМ, ИСТОРИЧЕСКОМ И РЕЛИГИОЗНОМ ИХ ОТНОШЕНИИ К РОССИЯНАМ. Т. 1. БОЛГАРЕ. с. 57, соответственно с. 3.
  11. ↑ Показалец или ръководство как да се изискват и издирят най-стари чьрти нашего бытиа, языка, народопоколениа, стараго ни правлениа, славнаго ни прошествиа и проч. Чяст първа. Днешнии българи, Одеса, 1859, с. 27-28
  12. ↑ сп. Македонски преглед, год. I, 1925, № 3. П. Чилев – Следи от българи в Тесалия..., стр. 153 – 154
  13. ↑ Восточный вопрос и Болгарiя
  14. ↑ Οι παλιές ονομασίες των χωριών της Θεσσαλίας του Δ. Λιθοξόου
  15. ↑ Ζαγορᾶ ON, Kr. Volos (Nuch., Stat. Ap., Lex.). Der Ort liegt von Norden gesehen hinter dem Pelion, nicht weit vom Meeresufer. Die Berggegend des Pelion heißt auch: ὄρος τῆς Ζαγορᾶς, urk« a. 1272, s. Mikl.-Müller IV 331. Der Name bedeutet »hinter dem Berge (Walde) gelegen« und gehört zu bulg. skr. ON Zagora, altslav. Zagorь̂je. Vgl. auch oben S. 33 Nr. 123.
  16. ↑ Abstract. In the historical information about the events in Bulgarian lands, along with the name of Bulgaria meets the name Zagora/Zagore. During certain time periods in Bulgaria and Zagora various independent of each other churches operated. This article proposed a review of some of the historical information and after its analysis put the questions of existence before and during the reign of King Simeon of: the respective regional names such as names of administrative units and as well as of independent of each other churches.
  17. ↑ Vurgar ein Berg in Perrhäbien (1120 m) nach Stählin, Thessalien (Karte). Enthält den Bulgarennamen.
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Βούλγαροι_της_Θεσσαλίας&oldid=10240374"