Συνθήκη του Τουρκμεντσάι

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Συνθήκη του Τουρκμεντσάι
Συνθήκη ειρήνης μεταξύ της αυτοκρατορικής Ρωσίας και της περσικής αυτοκρατορίας
Τα ΒΔ σύντορα του Ιράν πριν και μετά τη συνθήκη
Σε ισχύ21 Φεβρουαρίου 1828
ΥπογράφοντεςΡωσία Ιβάν Πασκίεβιτς
Περσία Αμπάς Μιρζά

Η συνθήκη του Τουρκμεντσάι (Ρωσικά: Туркманчайский договор, Περσικά: عهدنامه ترکمنچای) ήταν συμφωνία μεταξύ της Περσίας (σύγχρονο Ιράν) και της ρωσικής αυτοκρατορίας, η οποία συνήφθη κατά τον Ρωσοπερσικό πόλεμο (1826-1828). Η συμφωνία υπεγράφη στις 22 Φεβρουαρίου (ν.η.) του 1828 στο Τουρκμεντσάι της Περσίας. Με τη συνθήκη, η Περσία παραχώρησε στη Ρωσία τον έλεγχο πολλών τομέων του Νότιου Καυκάσου: το χανάτο Εριβάν, το χανάτο Ναχιτσεβάν και το υπόλοιπο του χανάτου Ταλίς. Το σύνορο μεταξύ Ρωσίας και της Περσίας ορίστηκε στον ποταμό Αράς. Οι περιοχές που παραχωρήθηκαν, περιλαμβάνουν τη σύγχρονη Αρμενία, τα νότια τμήματα της σύγχρονης δημοκρατίας του Αζερμπαϊτζάν, Ναχιτσεβάν, καθώς και την επαρχία Ιγκντίρ (σήμερα τμήμα της Τουρκίας).

Η συνθήκη υπεγράφη για την Περσία από τον διάδοχο Αμπάς Μιρζά και τον Αλλάχ-Γιαρ Καν Ασάφ αλ-Νταουλά, καγκελάριο του Φαθ Αλί Σαχ (της δυναστείας Καζάρ). Για τη Ρωσία υπεγράφη από τον στρατηγό Ιβάν Πασκίεβιτς. Όπως και η συνθήκη του Γκουλιστάν το 1813, η παρούσα συνθήκη επιβλήθηκε από τη Ρωσία, μετά τη στρατιωτική νίκη επί των Περσών. Ο Πασκίεβιτς απείλησε να καταλάβει την Τεχεράνη σε πέντε ημέρες, εκτός εάν υπογραφόταν η συνθήκη[1].

Με αυτή την τελική συνθήκη του 1828 η Ρωσία ολοκλήρωσε την κατάκτηση όλων των εδαφών του Καυκάσου από το Ιράν, στα οποία περιλαμβάνεται το σύγχρονο Νταγκεστάν, η ανατολική Γεωργία, το Αζερμπαϊτζάν και η Αρμενία, που αποτελούσαν τμήμα της Περσίας επί αιώνες. Η περιοχή βορείως του ποταμού Αράς, μεταξύ των οποίων εδάφη των σύγχρονων εθνών της Γεωργίας, του Αζερμπαϊτζάν, της Αρμενίας και του Νταγκεστάν ήταν ιρανικό έδαφος, έως ότου καταλήφθηκαν από τη Ρωσία κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα[2][3][4][5][6][7].

Όροι της συνθήκης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κανόνι της συνθήκης του Τουρκμεντσάι στο στρατιωτικό μουσείο της Τεχεράνης

Με τη συνθήκη αυτή:

  1. Άρθρο 4: Η Περσία παραχωρεί το χανάτο Εριβάν (το μεγαλύτερο τμήμα της σημερινής κεντρικής Αρμενίας), το χανάτο Ναχιτσεβάν (το μεγαλύτερο τμήμα του σημερινού Ναχιτσεβάν και του Αζερμπαϊτζάν), το χανάτο Ταλίς (νοτιοανατολικό Αζερμπαϊτζάν) και τις περιφέρειες Ορντουμπάντ και Μουγκάν (επίσης τμήμα του Αζερμπαϊτζάν), καθώς επίσης και τις εδαφικές εκχωρήσεις που έγιναν στη Ρωσία από τη συνθήκη του Γκουλιστάν.
  2. Άρθρο 6: Περσία υπόσχεται να πληρώσει τη Ρωσία 10 Κρορ σε χρυσό ή 20 εκατομμύρια αργυρά ρούβλια (νόμισμα του 1828).
  3. Άρθρο 7: Η Ρωσία υπόσχεται να υποστηρίξει τον Αμπάς Μιρζά ως κληρονόμο στον θρόνο της Περσίας μετά τον θάνατο του Σάχη Φαθ Αλί. (Η ρήτρα αυτή έγινε αμφισβητήσιμη όταν Αμπάς Μιρζά απεβίωσε πριν από τον Φαθ Αλί Σαχ.)
  4. Άρθρο 8: Τα περσικά πλοία χάνουν πλήρως το δικαιώμα του πλου στην Κασπία και τις ακτές της, που πλέον παραχωρούνται στη Ρωσία.
    1. Η Περσία αναγνωρίζει τα δικαιώματα της συνθηκολόγησης για κάθε Ρώσο υπήκοο στην Περσία.
  5. Άρθρο 10: Η Ρωσία κερδίζει το δικαίωμα να στείλει απεσταλμένους προξένους οπουδήποτε στην Περσία.
  6. Άρθρο 10: Η Περσία οφείλει να αποδεχθεί τις εμπορικές συμφωνίες με τη Ρωσία, έτσι όπως καθορίζονται από τη Ρωσία.
  7. Άρθρο 13: Ανταλλαγή αιχμαλώτων πολέμου.
  8. Η Περσία ζητά επισήμως συγγνώμη για τη μη εκπλήρωση των υποσχέσεών της κατά τη συνθήκη του Γκουλιστάν.
  9. Άρθρο 15: Ο Φαθ Αλί Σαχ υπόσχεται να μην κατηγορεί ή να καταδιώκει κάθε κάτοικο ή επίσημο στην περιοχή του ιρανικού Αζερμπαϊτζάν για κάθε πράξη που πραγματοποιήθηκε κατά τη διάρκεια του πολέμου ή κατά τη διάρκεια του προσωρινού ελεγχου της περιοχής από τα ρωσικά στρατεύματα. Επιπλέον, σε όλους τους κατοίκους της προαναφερθείσας περιοχής δόθηκε το δικαίωμα να μετακινηθούν από την περσική επικράτεια σε ρωσικά εδάφη, αν ήθελαν να το πράξουν εντός ενός έτους.

Η συνθήκη όρισε, επίσης, την επανεγκατάσταση των Αρμενίων από το ιρανικό Αζερμπαϊτζάν στον Καύκασο. Η επανεγκατάσταση περιελάμβανε, επίσης, πλήρη απελευθέρωση των Αρμενίων που αιχμαλωτίστηκαν από την Περσία από το 1804 ή το 1795[8][9]. Αυτή η επανεγκατάσταση αντικατέστησε τους 20.000 Αρμενίους που μετατοπίστηκαν στη Γεωργία μεταξύ του 1795 και του 1827[10].

Επακόλουθα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Σύμφωνα με τον καθηγητή Αλεξάντερ Μικαμπερίντζε:

Σύμφωνα με την ιστορία του Ιράν από το Κέμπριτζ:

Σε συνδυασμό με τη συνθήκη του Γκουλιστάν του 1813, μερικοί συντάκτες ισχυρίστηκαν ότι οι δύο προκύπτουσες εδαφικές απώλειες για το Ιράν διαίρεσαν τους Αζέρους και τους Ταλίς αδελφούς τους στο Ιράν.[13][14][15] Ως άμεσο αποτέλεσμα και συνέπεια των δύο Συνθηκών, τα πρώην ιρανικά εδάφη έγιναν τώρα μέρος της Ρωσίας για τα επόμενα 180 χρόνια, εκτός από το Νταγκεστάν, το οποίο παρέμεινε ρωσική επικράτεια από τότε. Λόγω της διάλυσης της Σοβιετικής Ένωσης το 1991, το μεγαλύτερο μέρος των νέων ρωσικών εδαφών θα αποτελέσει το έδαφος για τρία νέα κράτη, δηλαδή τη Γεωργία, το Αζερμπαϊτζάν και την Αρμενία.

Σφαγή στη ρωσική πρεσβεία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μετά τον πόλεμο και την υπογραφή της συνθήκης, το αντιρωσικό αίσθημα στην Περσία άκμαζε. Στις 11 Φεβρουαρίου 1829, ένας θυμωμένος όχλος εισέβαλε στη ρωσική πρεσβεία στην Τεχεράνη και σφάγιασε σχεδόν όλους τους παρευρισκόμενους στο κτίριο. Μεταξύ αυτών που σκοτώθηκαν στη σφαγή ήταν ο νεοδιορισμένος πρέσβης στην Περσία, ο Αλεξάντερ Γκριμπογιέντοφ, διάσημος θεατρικός συγγραφέας. Ο Γκριμποβέντοφ είχε ενεργό ρόλο στη διαπραγμάτευση των όρων της Συνθήκης.[16]

Δείτε επίσης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Παραπομπές-σημειώσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ Zirisnky, M. (2003) Reza Shah’s abrogation of capitulation, 1927-1928. Ιn The Making of Modern Iran: State and Society Under Riza Shah 1921-1941. Stephanie Cronin (ed.) London: Routledge, σ. 81: «Το πλαίσιο της συνθήκης, φυσικά, είναι ότι με το τέλος του πολέμου του Φαθ Αλί Σαχ (1798-1834), το Ιράν δεν μπορούσε πλέον να υπερασπιστεί την ανεξαρτησία του έναντι της δύσης... Για το Ιράν ήταν εποχή αδυναμίας, ταπείνωσης και ψυχικής αναταραχής, καθώς οι Ιρανοί αναζητούσαν την αξιοπρέπειά τους ενάντια στην κατακλυστική πίεση της επεκτατικής δύσης»
  2. ↑ Swietochowski, Tadeusz (1995). Russia and Azerbaijan: A Borderland in Transition. Columbia University Press. σελίδες 69, 133. ISBN 978-0-231-07068-3. 
  3. ↑ L. Batalden, Sandra (1997). The newly independent states of Eurasia: handbook of former Soviet republics. Greenwood Publishing Group. σελ. 98. ISBN 978-0-89774-940-4. 
  4. ↑ E. Ebel, Robert, Menon, Rajan (2000). Energy and conflict in Central Asia and the Caucasus. Rowman & Littlefield. σελ. 181. ISBN 978-0-7425-0063-1. 
  5. ↑ Andreeva, Elena (2010). Russia and Iran in the great game: travelogues and orientalism (reprint έκδοση). Taylor & Francis. σελ. 6. ISBN 978-0-415-78153-4. 
  6. ↑ Çiçek, Kemal, Kuran, Ercüment (2000). The Great Ottoman-Turkish Civilisation. University of Michigan. ISBN 978-975-6782-18-7. 
  7. ↑ Ernest Meyer, Karl, Blair Brysac, Shareen (2006). Tournament of Shadows: The Great Game and the Race for Empire in Central Asia. Basic Books. σελ. 66. ISBN 978-0-465-04576-1. [νεκρός σύνδεσμος]
  8. ↑ «Ο Γκριμπόεντοφ όχι μόνο επέκτεινε την προστασία στους Καυκάσιους αιχμαλώτους που ήθελαν να επιστρέψουν στην πατρίδα τους, αλλά ενεργά προώθησε την επιστροφή ακόμα και εκείνων που δεν προσφέρθηκαν εθελοντικά να επιστρέψουν. Μεγάλοι αριθμοί Γεωργιανών και Αρμένιων αιχμαλώτων ζούσαν στο Ιράν ήδη από το 1795». Fisher, William Bayne;Avery, Peter; Gershevitch, Ilya; Hambly, Gavin; Melville, Charles. (1991). The Cambridge History of Iran Cambridge University Press, σ. 339.
  9. ↑ (Ρωσικά) A. S. Griboyedov. "Записка о переселеніи армянъ изъ Персіи въ наши области", Фундаментальная Электронная Библиотека
  10. ↑ Bournoutian, George. (1996, 1997 1999) The Politics of Demography: Misuse of Sources on the Armenian Population of Mountainous Karabakh Αρχειοθετήθηκε 2011-07-26 στο Wayback Machine.. Journal of the Society for Armenian Studies, σ. 103.
  11. ↑ Alexander Mikaberidze. Historical Dictionary of Georgia. Rowman & Littlefield, 2015, p. 664. (ISBN 978-1442241466)
  12. ↑ Gavin R.G. Hambly, in The Cambridge History of Iran, ed. William Bayne Fisher (Cambridge University Press, 1991), pp. 145-146
  13. ↑ "However the result of the Treaty of Turkmenchay was a tragedy for the Azerbaijani people. It demarcated a borderline through their territory along the Araxes river, a border that still today divides the Azerbaijani people." in Svante Cornell, "Small nations and great powers: A Study of Ethnopolitical Conflict in the Caucasus", Richmond: Curzon Press, 2001, p. 37.
  14. ↑ Michael P. Croissant, "The Armenia-Azerbaijan Conflict: causes and implications", Praeger/Greenwood,1998 - Page 67: The historical homeland of the Talysh was divided between Russia and Iran in 1813.
  15. ↑ Swietochowski, Tadeusz. Eastern Europe, Russia and Central Asia 2003 Taylor and Francis, 2003. (ISBN 1857431375) p 104
  16. ↑ See Hopkirk, Peter. The Great Game: The Struggle for Empire in Central Asia. New York: Kodansha Globe, 1997, (ISBN 1-56836-022-3)

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Συνθήκη_του_Τουρκμεντσάι&oldid=9901539"