Συνθήκη της Αγκύρας (1921)

Με την ονομασία Συνθήκη της Αγκύρας (1921), ή Συμφωνία της Αγκύρας, ή Συμφωνία Φραγκλέν Μπουϊγιόν, ονομάστηκε η συμφωνία που συνομολογήθηκε μεταξύ Γαλλίας και της επαναστατικής Κυβέρνησης της Άγκυρας (του Κεμάλ Ατατούρκ), στις 20 Οκτωβρίου του 1921 στην Άγκυρα, εξ ου και η ονομασία της, ακριβώς στη περίοδο που η Ελλάδα επιχειρούσε την Μικρασιατική Εκστρατεία.

Γενικά

Την συνθήκη αυτή συνομολόγησε εκ μέρους της Γαλλίας, ο βουλευτής και πρόεδρος της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής επί των Εξωτερικών (υποθέσεων) Φραγκλίνος ή Φραγκλέν Μπουϊγιόν απ΄ ευθείας μετά του επαναστάτη Κεμάλ Ατατούρκ, παρακάμπτοντας την νόμιμη ακόμα κυβέρνηση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στη Κωνσταντινούπολη, και όχι μόνο, αλλά παραβιάζοντας τις διεθνείς συνθήκες που είχαν συνομολογήσει μεταξύ τους οι χώρες μέλη της Αντάντ.

Με τη συνθήκη της Άγκυρας η Γαλλία ουσιαστικά τάχθηκε υπέρ των Κεμαλικών προδίδοντας τον Ελληνικό Στρατό (αφού μέρος της συμφωνίας περιλάμβανε τη παράδοση πολεμικού υλικού στους Κεμαλικούς), ο οποίος τον Αύγουστο του ίδιου έτους κατά την αποτυχημένη εκστρατεία Σαγγαρίου-Αγκύρας είχε προσχωρήσει μέχρι το Πολατλί, στα περίχωρα της Άγκυρας. Μετά από τη σύναψη της συνθήκης υπάρχουν και μαρτυρίες σχετικά με Γάλλους στρατιωτικούς οι οποίοι βρέθηκαν να πολεμούν μαζί με τους Κεμαλικούς εναντίον του Ελληνικού Στρατού.

Η συνθήκη της Άγκυρας, αν και όχι ιδιαιτέρως γνωστή, επικύρωσε την κυριαρχία των Κεμαλικών στην έκβαση όλης της Μικρασιατικής Εκστρατείας.

Όροι της Συνθήκης

Δια της συνθήκης αυτής:

1. Πρώτη η Γαλλία αναγνωρίζει De Facto την Κυβέρνηση της Αγκύρας.
2. Τα συμβαλλόμενα μέρη θεωρούν λήξασα την μεταξύ τους εμπόλεμη κατάσταση.
3. Η Γαλλία υποχρεώνεται στην εκκένωση της Κιλικίας από γαλλικά στρατεύματα, αμέσως μετά την επικύρωση αυτής, με εξαίρεση το Σατζάκιο της Αλεξανδρέττας για το οποίο προβλέπονταν ιδιαίτερο καθεστώς οικονομικών κυρίως πλεονεκτημάτων, που πράγματι και έπραξε.
4. Επήλθε διακανονισμός επί των γαλλικών συμφερόντων παρά τα σύνορα της Συρίας.
5. Η Γαλλία υποχρεώνεται στη παραχώρηση εδαφικής έκτασης στη Τουρκία, σπουδαίας στρατηγικής σημασίας παρά τα Συρο-τουρκικά σύνορα σε τρόπο ώστε ο μελλοντικός γαλλικός σιδηρόδρομος Βαγδάτης να διέρχεται από το έδαφος της Τουρκίας.
6. Αμφότερα τα κράτη θα έχουν το δικαίωμα μεταφοράς στρατευμάτων και στρατιωτικού υλικού δια του σιδηροδρόμου αυτού που θα παραμένει υπό τη διοίκηση των Γάλλων.
7. Παράλληλα των παραπάνω και χωρίς να γίνεται ιδιαίτερη μνεία η Γαλλία προχώρησε στη παράδοση στη Κεμαλική κυβέρνηση μεγάλης ποσότητας πολεμικού υλικού του γαλλικού στρατού κατοχής της Κιλικίας (αν και ήταν σε γνώση της ότι αυτό θα χρησιμοποιούνταν στη συνέχεια κατά του ελληνικού στρατού).

Παρατηρήσεις

• Ουσιαστικά η συνθήκη αυτή ήταν μονομερής (εκ των μελών της Αντάντ) συνθήκη ειρήνης, μεταξύ Γαλλίας και Τουρκίας.
• Με την συνομολόγηση και υπογραφή της συνθήκης αυτής επήλθε ανατροπή της Συνθήκης των Σεβρών, υπαίτια της οποίας ήταν η Γαλλία και όχι ο Κεμάλ Ατατούρκ όπως εσφαλμένα διδάσκεται, ή πιστεύεται, στην Ελλάδα.

Σημειώσεις

Της συνθήκης αυτής είχαν προηγηθεί:

1. Η Συνδιάσκεψη Λονδίνου (1921)
2. Η Γαλλο-Κεμαλική συμφωνία (1921) που ναυάγησε και στη θέση της οποίας συνομολογήθηκε η παρούσα.
3. Η Συμφωνία Ρώμης (1921), ή Ιταλο-Κεμαλική συμφωνία, που συνομολογήθηκε εσπευσμένα μόλις έγινε γνωστή η προηγούμενη.
4. Η Συνθήκη Μόσχας (1921), ή Ρωσο-Κεμαλική συμφωνία, που συνομολογήθηκε μόλις έγιναν γνωστές οι δύο προηγούμενες.

Πηγές

• "Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια" τομ.ΙΖ΄, σελ.724.
• Χαρ. Νικολάου "Διεθνείς Συνθήκες" - Αθήνα 1996, σελ.291.
• Σ. Λάσκαρι "Διπλωματική Ιστορία της Σύγχρονης Ευρώπης 1914-1939", - Θεσσαλονίκη 1954, σελ.150.