Πρόσωπο στη Σελήνη

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα πολλές λαϊκές παραδόσεις και θρύλοι των περισσότερων λαών αναφέρονται στο «πρόσωπο» που υποτίθεται ότι σχηματίζεται στην ορατή από τη Γη πλευρά της Σελήνης από τις πιο ανοικτόχρωμες και τις σκουρόχρωμες περιοχές της επιφάνειάς της. Ο αρχαίος Έλληνας συγγραφέας Πλούταρχος στα Ηθικά του αφιέρωσε μια πραγματεία ειδικά για το θέμα, με τον τίτλο «Περί του προσώπου του εμφαινομένου τω κύκλω της Σελήνης» (στη λατινική μετάφραση: De Facie in Orbe Lunae).

Ο λαγός στη Σελήνη[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η αρχαιότερη πιθανότατα ανάμεσα στις παραπάνω παραδόσεις είναι ο σύνδεσμος του φεγγαριού με το ζώο λαγός. Αυτή η ευρεία συσχέτιση, κατά τον Ρόμπερτ Μπράουν[1], πιστοποιείται από κυλίνδρους της Μεσοποταμίας, σφραγιδολίθους από αχάτη που βρέθηκαν στη Συρία, κινεζικά αρχαία νομίσματα, τα «φεγγαρόγλυκα» της Κεντρικής Ασίας, καθώς και από τους θρύλους μακρινών μεταξύ τους φυλών και εθνών. Η συνηθισμένη ερμηνεία για τη σύνδεση αυτή, ότι είναι και τα δύο «νυκτόβια», δεν φαίνεται ικανοποιητική και άλλες ερμηνείες ακόμα λιγότερο, σύμφωνα με τους Μπωμόν και Φλέτσερ[2]

Η εικαζόμενη ομοιότητα της ορατής πλευράς της Σελήνης με το κεφάλι ενός λαγού ενέπνευσε το ινδικό επίθετο για το φεγγάρι «τσατσίν» ή «Σασάνκα», δηλαδή «σημαδεμένο με τον λαγό», μέσα από τον εξής θρύλο για τον Sakya muni, τον Βούδα: «ετούτος ο άγιος άνθρωπος, σε κάποια προηγούμενη ζωή του ήταν λαγός και, καθώς ζούσε μαζί με ένα πίθηκο και μια αλεπού, δέχθηκαν την επίσκεψη του θεού Ίντρα μεταμφιεσμένου σε ζητιάνο, που για να δοκιμάσει τη φιλοξενία τους τους ζήτησε φαΐ. Τα τρία ζώα έψαξαν στην περιοχή και έφεραν φαΐ, και μόνο ο λαγός γύρισε πίσω με άδεια χέρια. Αλλά για να μη υστερήσει στο καθήκον του προς επισκέπτη, μάζεψε ξύλα, άναψε φωτιά και έπεσε ο ίδιος σε αυτή, προσφέροντας τον εαυτό του ως δείπνο του ζητιάνου. Σε ανταπόδοση, ο Ίντρα τον αντάμειψε με μια θέση στο φεγγάρι, όπου τον βλέπουμε τώρα.»

Επίσης, ιστορίες από τη σανσκριτική και σιναλέζικη φιλολογία αναφέρουν το ανάκτορο του βασιλιά των λαγών στη Σελήνη. Οι Αζτέκοι «έβλεπαν» πάνω στο φεγγάρι το κουνέλι που πέταξε εκεί κάποιος από τους θεούς τους, ενώ οι Ιάπωνες τον «Λαγό με τα Κοσμήματα» να κοπανά omochi (ζύμη από ρύζι) σε ένα γουδί. Ακόμα, οι «Οττεντότοι» (Χοϊχόιν) της Νότιας Αφρικής και οι Μπαντού συνδέουν τον λαγό και τη Σελήνη στη λατρεία τους. Η σχετική τους ιστορία είναι ότι ο λαγός, έχοντας δεχθεί κακομεταχείριση από τη Σελήνη, της γρατζούνισε το πρόσωπο και βλέπουμε ακόμα τις γρατσουνιές.

Ανθρώπινο πρόσωπο στη Σελήνη[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι Ινουίτ (Εσκιμώοι) πίστευαν ότι η Σελήνη είναι ένα κορίτσι που τρέχει μακριά από τον αδελφό της, τον ήλιο, επειδή της είχε παραμορφώσει το πρόσωπο, πετώντας της στάχτες. Ειδικότερα όμως στους Γροιλανδούς το φύλο των ηρώων της ιστορίας αντιστρέφεται και το φεγγάρι καταδιώκει την αδελφή του (ήλιο), η οποία σκουπίζει τα λερωμένα με στάχτη χέρια της στο πρόσωπό του. Οι Χάσιας (Khasias) των Ιμαλαΐων λένε ότι κάθε μήνα το φεγγάρι ερωτεύεται την πεθερά του, η οποία πολύ σωστά απωθεί την αγάπη του ρίχνοντάς του στάχτες στο πρόσωπο (εδώ όμως το μηνιαίο μαύρισμα μάλλον έχει να κάνει με την αλλαγή της φάσεως της Σελήνης από την πανσέληνο ως τη νέα σελήνη).

Σύμφωνα με μία παράδοση των Ινδιάνων της Βόρειας Αμερικής που αναφέρει ο Λονγκφέλλοου στο έπος του Χιαβάθα, κάποτε ένας πολεμιστής θύμωσε τόσο πολύ ώστε άρπαξε τη γιαγιά του και την πέταξε πάνω, προς τον ουρανό, τα μεσάνυχτα. Την πέταξε προς το φεγγάρι και τη βλέπουμε πια εκεί. Οι Ίνκας μιλούσαν για μια όμορφη κοπέλα που ερωτεύτηκε το φεγγάρι και ενώθηκε για πάντα με αυτό. Οι ιθαγενείς των Νήσων Χέρβεϋ βλέπουν την Ίνα, μια γήινη κόρη που μεταφέρθηκε εκεί για να γίνει η σύζυγος του δορυφόρου μας και φαίνεται με ένα σωρό φύλλων taro και ένα σκισμένο στα δύο κλαρί κοκοφοίνικα. Οι ιθαγενείς των Νήσων Σαμόα βλέπουν πάνω στη Σελήνη μία μητέρα με το παιδί της και τον ξύλινο κόπανο με τον οποίο χτυπά φύλλα του τοπικού υφάσματος από χαρτί. Η γυναικεία μορφή φαίνεται καλύτερα, κατά τον δρα. James Thompson, όταν η Σελήνη είναι 9 ημερών, στο δυτικό μισό του δίσκου της, με το πρόσωπο ελαφρώς ανασηκωμένο προς την ανατολή. Μία μικρή μεγέθυνση (2× ή 3×) βοηθά αρκετά.

Ευρωπαϊκοί θρύλοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στη βόρεια Γερμανία και στην Ισλανδία οι Hjuki και Bil είναι δύο νέοι που φαίνονται στη Σελήνη να κουβαλούν ένα φορτίο υδρόμελι. Στη Φρισία τα σημάδια πάνω στο φεγγάρι απεικονίζουν έναν άνθρωπο που έκλεβε λάχανα και όταν αποκαλύφθηκε οι πληγέντες γείτονές του ευχήθηκαν να ήταν στο φεγγάρι και έτσι έγινε. Σε παραλλαγή, είναι ένας ζωοκλέφτης με τον σκύλο του, που παραπλανούσε πρόβατα να τον ακολουθήσουν με λάχανα και όταν αποκαλύφθηκε μεταφέρθηκε στη Σελήνη, όπου και φαίνεται μέχρι σήμερα με τα λάχανα και όλα τα άλλα. Αλλά άλλοι έλεγαν πως πιάστηκε με ένα δεμάτι λυγαριές που δεν του ανήκαν και παρουσιάζεται στο πρόσωπο της Σελήνης με τα κλοπιμαία του.

Οι λαϊκοί μύθοι της Δανίας αναφέρουν ότι το φεγγάρι είναι απλώς ένα κεφάλι τυρί, που έπηξε από το γάλα που βγήκε από τον Γαλαξία, κάτι που ανακαλεί την οικεία σήμερα αναφορά του Ραμπελαί, πως κάποιοι νομίζουν ότι το φεγγάρι είναι φτιαγμένο από (πράσινο) τυρί.

Ιουδαιοχριστιανική λαογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι βιβλικά σκεπτόμενοι τοποθέτησαν στον δίσκο της Σελήνης το πρόσωπο της «δακρυρροούσας Μαγδαληνής», ή του Ιούδα Ισκαριώτη. Παλαιότερα, έβλεπαν τον πατριάρχη Ιωσήφ, τον Ισαάκ με τα ξύλα για τη θυσία, τον «Εβραίο αμαρτωλό» που μάζευε ξερόκλαδα την ημέρα του Σαββάτου και τιμωρήθηκε από τον Θεό με θάνατο δια λιθοβολισμού (Αριθμοί, ιε΄32-26) — ή τον Κάιν, που διώχθηκε «από προσώπου γης» στο πρόσωπο της Σελήνης. Τον τελευταίο ως «άνθρωπο στη Σελήνη» προτίμησαν περισσότερο και οι κλασικοί Ευρωπαίοι ποιητές Δάντης, Τσόσερ και Σαίξπηρ.

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. Robert Brown, Jr.: Βρετανός ανατολιστής του 19ου αιώνα
  2. Beaumont & Fletcher: Faithful Shepherd

Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Allen, R.H.: Star Names: Their Lore and Meaning, 1st ed. G.E. Stechert, 1899; corrected republ. Dover Publ., 1963