Περί του Σωκράτους δαιμονίου

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Περί του Σωκράτους δαιμονίου
ΣυγγραφέαςΠλούταρχος
ΤίτλοςΠερὶ τοῦ Σωκράτους δαιμονίου
De genio Socratis
Γλώσσααρχαία ελληνικά
ΣειράPlutarchi Chaeronensis quae extant opera
Καλέ μου φίλε, όταν επρόκειτο να διαβώ τον ποταμό, συνέβη να μου έρθει το θεϊκό πνεύμα, ο οιωνός που με επισκέπτεται συνήθως - πάντα με συγκρατεί από αυτό που σκοπεύω να κάνω- και μου φάνηκε ότι, από το ίδιο μέρος, άκουσα κάποια φωνή που δε με αφήνει να φύγω πριν εξαγνιστώ, σαν να έχω ακούσει για κάποιο πράγμα το θείο.[1]
«ἡνίκα ἔμελλον, ὠγαθέ, τὸν ποταμὸν διαβαίνειν, τὸ δαιμόνιον καὶ τὸ εἰωθὸς σημεῖόν μοι γίνεσθαι ἐγένετο· ἀεὶ δέ με ἐπίσχει ἃ ἂν μέλλω πράττειν· καί τινα καὶ φωνὴν ἔδοξα αὐτόθεν ἀκοῦσαι, ἥ με οὐκ ἐᾷ ἀπιέναι ὡς δή τι ἡμαρτηκότα εἰς τὸ θεῖον». Φαίδρος 242e

Η περί του Σωκράτους δαιμονίου ρήση, που είναι συνδεδεμένη με την κύρια κατηγορία εναντίον του, όπως την παρουσίασαν οι τρεις κατήγοροί του Άνυτος, Μέλητος και Λύκων ότι εισάγει «καινά δαιμόνια»[2] δείχνοντας ασέβεια προς τους θεούς της πόλης, έτυχε ιδιαίτερης ανάλυσης τόσο από τον Πλούταρχο[3][4] όσο και από τον Πρόκλο.[5]

Σύνοψη[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Αναφορά στο θείο και στο εναντίωμα γίνεται και στο Πλατωνικό έργο Αλκιβιάδης Α´:
«ο δικός μου επίτροπος, Αλκιβιάδη, είναι καλύτερος από τον Περικλή, τον θείο σου. Είναι ο θεός, ο οποίος δεν με άφηνε να σου μιλήσω (ἐπίτροπος ἐμὸς βελτίων ἐστὶν ἢ Περικλῆς ὁ σὸς θεῖος, Ἀλκιβιάδη, θεός, ὅσπερ σοί με οὐκ εἴα διαλέγεσθαι». Τον ίδιο λοιπόν τον χαρακτηρίζει δαίμονα και θεό, διότι αυτόν για τον οποίον είπε παραπάνω «ένα εμπόδιο δαιμόνιο, τη δύναμη του οποίου θα καταλάβεις αργότερα -δαιμόνιον ἐναντίωμα, οὗ σὺ τὴν δύναμιν καὶ ὕστερον πεύσῃ («ένα εμπόδιο δαιμόνιο, τη δύναμη του οποίου θα καταλάβεις αργότερα), αυτόν ακριβώς τον αποκάλεσε θεό, διότι τούτος είναι που του έδωσε την αιτία της σιωπής την οποία τήρησε κατά το προηγούμενο χρονικό διάστημα.

Σαφείς ενδείξεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Σαφείς ενδείξεις της βαθμίδας στο περί Σωκράτους δαιμονίου μας παρέχονται στη Απολογία Σωκράτους του Πλάτωνα:

«ἴσως ἂν οὖν δόξειεν ἄτοπον εἶναι, ὅτι δὴ ἐγὼ ἰδίᾳ μὲν ταῦτα συμβουλεύω περιιὼν καὶ πολυπραγμονῶ, δημοσίᾳ δὲ οὐ τολμῶ ἀναβαίνων εἰς τὸ πλῆθος τὸ ὑμέτερον συμβουλεύειν τῇ πόλει. τούτου δὲ αἴτιόν ἐστιν ὃ ὑμεῖς ἐμοῦ πολλάκις ἀκηκόατε πολλαχοῦ λέγοντος, ὅτι μοι θεῖόν τι καὶ δαιμόνιον γίγνεται φωνή, ὃ δὴ καὶ ἐν τῇ γραφῇ ἐπικωμῳδῶν Μέλητος ἐγράψατο». Απολογία Σωκράτους, 31d

«Ίσως λοιπόν να σας φαίνεται παράξενο που, ενώ τριγυρίζοντας ανάμεσά σας σάς συμβουλεύω ιδιαιτέρως και μιλώ για πολλά πράγματα, δημόσια δεν τολμώ να ανεβώ στο βήμα και μιλώντας στο πλήθος να συμβουλεύω την πόλη. Αιτία αυτού του πράγματος είναι εκείνο που πολλές φορές ήδη και σε πολλά μέρη με έχετε ακούσει να λέω, ότι υπάρχει μέσα μου κάτι θεϊκό και δαιμόνιο, μια φωνή, αυτό που έγραψε και στην καταγγελία του διακωμωδώντας το ο Μέλητος. Και συνεχίζει ο Σωκράτης: «Σε μένα λοιπόν αυτό άρχισε να υπάρχει από τότε που ήμουνα παιδί, είναι μια φωνή που ακούω, η οποία, όποτε την ακούω, πάντοτε με αποτρέπει από κάτι που πρόκειται να κάνω, και ποτέ δεν με προτρέπει σε τίποτε. Αυτή είναι που με εμποδίζει ν΄ασχοληθώ με την πολιτική. Και μου φαίνεται, ότι κάνει πάρα πολύ καλά που με εμποδίζει. Γιατί να ξέρετε καλά, Αθηναίοι, ότι αν εγώ είχα από παλιά να ασχοληθώ με τα πολιτικά πράγματα, θα με είχατε σκοτώσει εδώ και πολύ καιρό και ούτε τον εαυτό μου θα είχα ωφελήσει σε τίποτε ούτε και σας».[6]

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. Πλάτων, Φαίδρος, εκδόσεις Ζήτρος, 2000, σ. 135 ISBN 960-7760-38-7
  2. Πλάτων, Κρατύλος 398c«μεγάλην μοῖραν καὶ τιμὴν ἔχει καὶ γίγνεται δαίμων κατὰ τὴν τῆς φρονήσεως ἐπωνυμίαν. ταύτῃ οὖν τίθεμαι καὶ ἐγὼ τὸν δαήμονα πάντ᾽ ἄνδρα ὃς ἂν ἀγαθὸς ᾖ, δαιμόνιον εἶναι καὶ ζῶντα καὶ τελευτήσαντα, καὶ ὀρθῶς δαίμονα καλεῖσθαι»
  3. Πλούταρχος, Περί του Σωκράτους δαιμονίου, εκδ. Ζήτρος, 2002 ISBN 960-7760-80-8
  4. Πλούταρχος, Περί του Σωκράτος δαιμονίου προς Αλκιδάμα (μη σωζόμενο έργο)
  5. Πρόκλος, Εις τον Πλάτωνα πρώτος Αλκιβιάδης, βιβλίο Α΄78.11-8321 Αλκιβιάδης Ι 103 κ.ε.
  6. Πλάτων, Απολογία Σωκράτους, εκδόσεις ΚΑΚΤΟΣ, 1992, επανεκδ. ISBN 960-352-027-6