Δυναστεία των Νέμανιτς

Οίκος των Νεμάνια
Πληροφορίες ασχολίας
Θυρεός
	Σχετικά πολυμέσα
	δεδομένα

Θυρεός που αποδίδεται στη δυναστεία των Νεμανίδων. Ο δικέφαλος αετός εμφανίζεται ως σημαία του μεσαιωνικού βασιλείου της Σερβίας από το χαρτογράφο Αντζελίνο Ντούλτσερτ (1339).

Ο Οίκος των Νεμανιδών (σερβικά: Немањић [Νεμάνιτς], πλ. Немањићи [Νεμανίδες]) ή Νεμάνια των Ελληνικών πηγών, ήταν η σημαντικότερη δυναστεία της Σερβίας κατά τον Μεσαίωνα. Ο βασιλικός Οίκος παρήγαγε ένδεκα Σέρβους μονάρχες μεταξύ 1166 και 1371. Ιδρυτής του ήταν ο πρίγκιπας Στέφανος Α' Νεμάνια ο Μεγάλος Ζουπάνος, που καταγόταν από ένα κλάδο της δυναστείας των Βουκάνοβιτς (1101-1166) από τη Ζέτα και το σημερινό Μαυροβούνιο^[1]. Μετά τον Νεμάνια όλοι οι μονάρχες χρησιμοποίησαν το Στέφανος ως πρώτο τους όνομα, παράδοση που υιοθετήθηκε από τη φιλοδοξία των βασιλέων. Οι μονάρχες ξεκίνησαν ως μεγάλοι ζουπάνοι και με τη στέψη τού Στέφανου Β' του Πρωτόστεπτου το 1217 το κράτος προήχθη σε βασίλειο και ιδρύθηκε η Σερβική Εκκλησία. Το 1346 ο Στέφανος Ούρος Δ' ο Δουσάν στέφθηκε Αυτοκράτορας των Σέρβων και των Ελλήνων και η Αρχιεπισκοπή της Σερβίας προήχθη σε Πατριαρχείο. Το 1371, με τον θάνατο του άτεκνου Στεφάνου Ούρου Ε΄ του Νεγιάκι (= Αδύναμου) (βασ. 1355-1371), οριστικοποιήθηκε η πτώση της Σερβικής Αυτοκρατορίας. Οι άρχοντες των επαρχιών ανέκτησαν την παλαιά κυριαρχία τους.

Ιστορικό υπόβαθρο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι Σέρβοι, ως Σλάβοι στα σύνορα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, ζούσαν στις λεγόμενες Σκλαβηνίες ("Σλαβικά εδάφη"), εδάφη αρχικά εκτός Βυζαντινό έλεγχο και ανεξάρτητα. Τον 8ο αιώνα η Δυναστεία Βλαστιμίροβιτς ίδρυσε το Σερβικό Πριγκιπάτο. Το 822 η Σερβία "εξαπλώθηκε στο μεγαλύτερο μέρος της Δαλματίας" και ο Χριστιανισμός υιοθετήθηκε ως θρησκεία του κράτους γύρω στο 870. Στα μέσα του 10ου αιώνα το κράτος είχε γίνει μια φυλετική συνομοσπονδία που εκτεινόταν ως τις ακτές της Αδριατικής Θάλασσας από το Νερέτβα, το Σάβο, το Μοράβα και τη Σκόδρα. Το κράτος αποσυντέθηκε μετά το θάνατο του τελευταίου γνωστού ηγεμόνα Βλαστιμίροβιτς - οι Βυζαντινοί προσάρτησαν την περιοχή και την κράτησαν για έναν αιώνα, μέχρι το 1040, όταν οι Σέρβοι, υπό τη Δυναστεία Βοϊσλάβλιεβιτς, εξεγέρθηκαν στη Διοκλεία (Πομόριε). Το 1091 η Δυναστεία Βουκάνοβιτς ίδρυσε το Μεγάλο Πριγκιπάτο της Σερβίας, με βάση τη Ράσκα (Zαγκόριε). [5] Τα δύο κομμάτια επανενώθηκαν το 1142.

Το 1166, ο Στέφανος Νεμάνια πήρε το θρόνο, σηματοδοτώντας την αρχή της Σερβίας, εφεξής κάτω από την κυριαρχία των Νεμάνιτς (κλάδου των Βουκάνοβιτς). Νεμάνια ήταν το μικρό του όνομα, ενώ το Στέφανος πήρε όταν έγινε Πρίγκιπας της Ράσκας. Το Νεμάνια σημαίνει "φτωχός" και βαπτίστηκε έτσι από τον πατέρα του, όταν εκείνος είχε χάσει την εξουσία του.^[1]. Μία άλλη λιγότερο αποδεκτή εκδοχή αναφέρει ότι προέρχεται από το βιβλικό όνομα "Νεεμία"^[2]. Το όνομα "Στέφανος" καθιερώθηκε από τον Νεμάνια, ήταν ο πρώτος που το πήρε και συνεχίστηκε διαδοχικά μέχρι τον τελευταίο ηγεμόνα^[3]. Η προέλευση του ονόματος πιστεύεται ότι συνδέεται με την βυζαντινή αυτοκρατορία και το μαρτύριο τού Αγίου Στεφάνου^[3]^[4]. Το όνομα προέρχεται από την ελληνική λέξη Στέφανος, που σημαίνει "στεφάνι". Ήταν σαν τίτλος κι είχε μια ιδιαίτερη συμβολική σημασία για το σερβικό κράτος^[5].

Η Σερβία υπό τη δυναστεία των Νεμανιδών[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Σερβία έφθασε στο απόγειο της δύναμής της κατά τη διάρκεια της δυναστείας Νεμάνιτς. Το Βασίλειο της Σερβίας ανακηρύχθηκε το 1217, οδηγώντας και στην ίδρυση της Σερβικής Ορθόδοξης Εκκλησίας το 1219. Την ίδια χρονιά ο Άγιος Σάββας δημοσίευσε το πρώτο σύνταγμα της Σερβίας: το Νομοκανόνα του Αγίου Σάββα.

Ο Τσάρος Στέφανος Δουσάν ανακήρυξε τη Σερβική Αυτοκρατορία το 1346. Κατά τη διακυβέρνησή του η Σερβία έφτασε στην εδαφική, πολιτική και οικονομική κορύφωσή της, αυτοαναγορευόμενη σε διάδοχο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και ήταν το ισχυρότερο κράτος στα Βαλκάνια εκείνης της εποχής. Ο Δουσάν θέσπισε ένα εκτεταμένο σύνταγμα, γνωστό ως Κώδικας του Δουσάν, άνοιξε νέες εμπορικές οδούς και ενίσχυσε την οικονομία του κράτους. Η Σερβία άκμασε και έγινε μία από τις πιο ανεπτυγμένες χώρες και πολιτισμούς στην Ευρώπη. Η μεσαιωνική Σερβία είχε υψηλή πολιτική, οικονομική και πολιτιστική φήμη στην Ευρώπη.Η Σερβική είναι έντονα διαμορφωμένη από τη διακυβέρνηση αυτής της δυναστείας και των επιτευγμάτων της και η Σερβική Ορθόδοξη Εκκλησία έχει αναλάβει το ρόλο του εθνικού πνευματικού κηδεμόνα .

Ο Στέφανος Δουσάν προσπάθησε να οργανώσει μια Σταυροφορία με τον Πάπα εναντίον των απειλητικών Τούρκων, αλλά πέθανε ξαφνικά το Δεκέμβριο του 1355 σε ηλικία 47 ετών. Τον διαδέχθηκε ο γιος του Ούρος, ο επονομαζόμενος Αδύναμος, όρος που μπορεί να ισχύει και για την κατάσταση της αυτοκρατορίας, που σταδιακά διολίσθησε σε μια φεουδαρχική αναρχία. Αυτή ήταν μια περίοδος που χαρακτηρίστηκε από την άνοδο μιας νέας απειλής: του του σουλτανάτου των Οθωμανών Τούρκων, που εξαπλώθηκε από την Ασία στην Ευρώπη. Οι Οθωμανοί κατέκτησαν το Βυζάντιο και στη συνέχεια τα άλλα κράτη των Βαλκανίων.

Μέλη[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Moνάρχες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η δυναστεία των Νεμάνιτς κυβέρνησε τη Σερβία από το 1166 ως το 1371.

Απεικόνιση

^ΤίτλοςΟνομα

Βασιλεία

Παρατηρήσεις

^{Μέγας Πρίγκιπας}
Στέφανος Νεμάνια

1166–1196

Ο Nεμάνια ο Μεγάλος Ζουπάνος είναι ο ομώνυμος ιδρυτής της δυναστείας των Νεμανιδών. Επανέκτησε τον έλεγχο των γειτονικών εδαφών, περιλαμβανομένης της Διοκλείας, του Χουμ και της Τραβουνίας. Στα τελευταία του χρόνια ακολούθησε το γιό του Σάββα και ορκίστηκε μοναχός, αναγνωρισθείς αργότερα ως Αγιος Συμεών μετά από πολλά αποδιδόμενα σε αυτόν θαύματα, που ακολούθησαν το θάνατό του.
Σημείωση: Ανακτώνται η Διοκλεία, η Ζαχλουμία και η Τραβουνία, ο Νεμάνια ανακηρύσσεται "Μέγας Πρίγκιπας Ολης της Σερβίας"

^{Μέγας Πρίγκιπας}
Βουκάν

1202–1204

Ο μεγαλύτερος γιος του Στέφανου Νεμάνια. Από το 1190 ανέλαβε τις "Διοκλεία, Δαλματία (Ζαχλουμία), Τραβουνία, Τόπλιτσα και Χβόσνο" ως Μέγας Πρίγκιπας. Ήταν ο αρχικά υποτιθέμενος κληρονόμος, αλλά ο πατέρας του επέλεξε το Στέφανο κατά την παραίτησή του το 1166. Οταν πέθανε ο Νεμάνια ο Βουκάν άρχισε να συνομωτεί εναντίον του αδελφού του. Βρήκε βοήθεια στην Ουγγαρία, με την οποία ανάγκασαν το Στέφανο να καταφύγει στη Βουλγαρία. Κυβέρνησε ως υποτελής της Ουγγαρίας, όπως στον τίτλο του Έμερικ Α΄ "Βασιλιάς της Σερβίας". Άφησε το θρόνο το 1204, συνέχισε να κυβερνά τις περιοχές του και αργότερα συγχωρήθηκε από τον τρίτο αδελφό του Άγιο Σάββα.

^{Βασιλιάς}
Στέφανος ο Πρωτόστεπτος

1196–1202
1204–1228

Δεύτερος του Στέφανου Νεμάνια. Κληρονόμησε τον τίτλο του Μεγάλου Πρίγκιπα το 1196, όταν ο πατέρας του αποσύρθηκε ως μοναχός. Η βασιλεία του άρχισε με αγώνα κατά του αδελφού του, τον οποίο εκδίωξε στη Βουλγαρία. Ο Καλογιάν του παραχώρησε στρατό Κουμάνων με αντάλλαγμα εδάφη στα ανατολικά. Η κρίση έληξε όταν ο Σάββας διαπραγματεύτηκε μια ειρήνη μεταξύ των αδελφών του και η εξουσία του στέφανου παγιώθηκε. Στέφθηκε Βασιλιάς το 1217 και τότε ο Σάββας κέρδισε το αυτοκέφαλο και έγινε ο πρώτος Αρχιεπίσκοπος Σερβίας το 1219, έτσι η Σερβία κέρδισε πλήρη ανεξαρτησία.

^{Βασιλιάς}
Στέφανος Ράντοσλαβ

1228–1233

Γιος του Στέφανου του Πρωτόστεπτου. Κυβέρνησε τη Ζαχλουμία επί της βασιλείας του πατέρα του και είχε επίσης τη θέση του κυβερνήτη της Ζέτας. Ηταν συνιδρυτής της Μονής Ζίτσα μαζί με τον πατέρα του, που παραιτήθηκε το 1227 λόγω ασθενείας και έγινε μοναχός. Ο Ράντοσλαβ στέφθηκε από το θείο του Σάββα, Αρχιεπίσκοπο Σερβίας. Ο γάμος του με την Αννα Δούκαινα Αγγελίνα αποδείχθηκε αντιδημοφιλής, καθώς υπονόμευε την εξουσία του, έχασε την αφοσίωση του λαού και το 1233 μια επανάσταση εναντίον τους ανάγκασε το βασιλικό ζεύγος να καταφύγει στο Ντουμπρόβνικ.

^{Βασιλιάς}
Στέφανος Βλάντισλαβ

1233–1243

Γιος του Στέφανου του Πρωτόστεπτου. Διαδέχθηκε τον αδελφό του Ράντοσλαβ το 1233 και κυβέρνησε για 10 χρόνια, προιν ανατραπεί από το νεότερο αδελφό του Ούρος. Συνέχισε να κυβερνά τη Ζέτα. Το πρώτο γνωστό σχέδιο σημαίας της Σερβίας βρέθηκε στο θησαυροφυλάκιο του.

^{Βασιλιάς}
Στέφανος Ούρος Α΄ ο Μέγας

1243–1276

Γιος του Στεφάνου του Πρωτόστεπτου. Διαδέχθηκε τον αδελφό του Βλάντισλαβ. Ενίσχυσε το εμπόριο με το Ντουμπρόβνικ και το Κότορ, σηματοδοτώντας μια αρχή οικονομικής ευημερίας. Το 1253 διεξήχθη πόλεμος εναντίον του Ντουμπρόβνικ, η ειρήνη υπογράφηκε το 1254 και στη δεκαετία του 1260 άρχισε ένας δεύτερος πόλεμος που έληξε το 1268. Ο Ούρος στράφηκε αμέσως προς την Ουγγαρία, καταλαμβάνοντας τη Μάτσβα, όμως πιάστηκε αιχμάλωτος και η ειρήνη μεταξύ των δύο βασιλιάδων επιστεγάστηκε με το γάμο του μεγαλύτερου γιου του Ντράγκουτιν με την Αικατερίνη, κόρη του Στεφάνου Β της Ουγγαρίας΄. Ο Ντράγκουτιν θα τον διαδεχόταν, αλλά ο Ούρος ευνοούσε το Στέφανο Μιλούτιν, το νεώτερο γιο, ως διάδοχο. Ανατράπηκε από το Στέφανο Ντραγκούτιν το 1276.

^{Βασιλιάς}
Στέφανος Ντραγκούτιν

1276–1282
1282–1316

Γιος του Στέφανου Ούρος Α΄. Ανέτρεψε τον πατέρα του με τη βοήθεια της Ουγγρικής βασιλείας (μέσω του γάμου του με την Αικατερίνη της Ουγγαρίας) μετά τη μάχη του Γκάτσκο. Τραυματίστηκε το 1282 και έδωσε την ανώτατη εξουσία στο μικρότερο αδελφό του Μιλούτιν, αλλά συνέχισε να κυβερνά το μελλοντικά Βασίλειο της Σίρμιας, με πρωτεύουσα το Βελιγράδι. Ο Μιλούτιν ενίσχυσε τις σχέσεις του με το Βυζαντινό Αυτοκράτορα και αρνήθηκε να παραδώσει την εξουσία στο Βλάντισλαβ Β΄ (γιο του Ντραγκούτιν), προκαλώντας διχασμό του Βασιλείου. Ο Ντραγκούτιν συνέχισε να κυβερνά τα βόρεια σύνορα σε συμμαχία με την Ουγγαρία, αλλά τα τελευταία χρόνια ξανασυνδέθηκε με τη Σερβία, ως υποτελής της.

^{Βασιλιάς}
Στέφανος Ούρος Β΄ Μιλούτιν

1282–1321

Γιός του Στέφανου Ούρος Α΄. Διαδέχθηκε τον αδελφό του Ντραγκούτιν. Μετά την ενθρόνισή του στράφηκε αμέσως προς τη Μακεδονία, καταλαμβάνοντας το βόρειο τμήμα της με τα Σκόπια, που τα έκανε πρωτεύουσά του. Εισέδυσε βαθύτερα στα Βυζαντινά εδάφη, καταλαμβάνοντας τη βόρεια Αλβανία και φθάνοντας μέχρι την Καβάλα. Κατέλαβε επίσης το Βίντιν της Βουλγαρίας και αργότερα το Δυρράχιο. Μετά την υπογραφή ειρήνης με τους Βυζαντινούς το 1299 ενεπλάκη σε διαδοχικούς πόλεμους με το Ντραγκούτιν. Ο Μιλούτιν βοηθά τους Βυζαντινούς ενάντια στους Οθωμανούς Τούρκους κατά τη μάχη της Καλλίπολης (1312), που απέβη νικηφόρα. Όταν ο Ντραγκούτιν πέθανε, ο Μιλούτιν έθεσε τα περισσότερα από τα εδάφη του με το Βελιγράδι υπό την κυριαρχία του, ενώ την ίδια χρονιά ο γιος του Στέφανος Ούρος Γ΄ προσπάθησε να τον ανατρέψει, με αποτέλεσμα να εξοριστεί στην Κωνσταντινούπολη. Το 1319 οι Ούγγροι πήραν όλα τα εδάφη του Ντραγκούτιν, εκτός από το Μπρανίτσεβο
Σημείωση: Η Σιρμία γίνεται ανεξάρτητη, κυβερνώμενη από τον αρχικό κληρονόμο:

	^{Βασιλιάς της Σιρμίας (Βασιλιάς των Σέρβων)} Στέφανος Βλάντισλαβ Β΄	1316–1325	γιος του Ντραγκούτιν.

^{Βασιλιάς}
Στέφανος Κωνσταντίνος

1321–1322

Νεότερος γιος του Στέφανου Ούρος Β΄, ηττήθηκε το 1322 από το μεγαλύτερο αδελφό του Στέφανος Ούρος Γ΄.

^{Βασιλιάς}
Στέφανος Ούρος Γ΄ Ντέτσανι

1322–1331

Μεγαλύτερος αδελφός του Στέφανου Κωνσταντίνου.

^{Αυτοκράτορας
↑Βασιλιάς}
Στέφανος Ούρος Δ΄ Ντουσάν
(Ισχυρός)

1331–1355

Γιος του Ούρος Γ΄. Ήταν ένας πολύ ικανός στρατιωτικός ηγέτης και νίκησε τη Βοσνία και τη Βουλγαρία σε ηλικία 20 ετών. Καθώς ο πατέρας του δεν ήταν ικανός κατακτητής ο Δουσάν τον απομάκρυνε από το θρόνο και διπλασίασε την έκταση του βασιλείου, καταλαμβάνοντας Βυζαντινά εδάφη μέχρι την Πελοπόννησο. Το 1346 στέφθηκε Αυτοκράτορα'. Η Σερβική Αυτοκρατορία άκμασε και έγινε μια από τις πιο ανεπτυγμένες χώρες και πολιτισμούς στην Ευρώπη. Ενέκρινε το σύνταγμα - τον Κώδικα Δουσάν το 1349.

^{Αυτοκράτορας}
Στέφανος Ούρος Ε΄
ο Αδύναμος

1355–1371

Γιος του Στέφανου Ούρος Δ΄ Δουσάν, στέφθηκε Βασιλιάς της Ράσκας (1346–1355), διαδέχθηκε το Δουσάν ως Αυτοκράτορα, μετά το θάνατό του το 1355. Το επίθετο του δόθηκε λόγω της "αδύναμης κυβέρνησής" του.
Σημείωση: Απόπειρες διαδοχής (κατ΄όνομα Αυτοκράτορες):

	^{Τσάρος της Ηπείρου και της Θεσσαλίας} Συμεών Ούρος	Θείος του Ούρος Ε΄. Διορίστηκε κυβερνήτης στις νοτιοδυτικές καταληφθείσες περιοχές το 1348 και κυβέρνησε μέχρι το 1355, όταν ο κουνιάδος του Νικηφόρος Β΄ Ορσίνι επέστρεψε και συγκέντρωσε υποστήριξη. Ο Νικηφόρος σκοτώθηκε το 1359 και ο Συμεών συνέχισε τη διακυβέρνησή του μέχρι το θάνατό του το 1371. Ανακήρυξε τον εαυτό του Αυτοκράτορα Σέρβων και Ελλήνων το 1356, ενάντια στις επιθυμίες των ευγενών της κυρίως Σερβίας και της Μακεδονίας. Μετά από μια αποτυχημένη εισβολή στη Ζέτα εγκατέλειψε την ιδέα να κυνερνήσει τη Σερβία.
	^{Τσάρος Ηπείρου και Θεσσαλίας} Ιωάννης Ούρος	Γιος του Συμεών Ούρος. Διαδέχθηκε τον πατέρα του ως κατ΄ όνομα Αυτοκράτορας Σέρβων και Ελλήνων και κυβέρνησε μια περιοχή της Ηπείρου και της Θεσσαλίας το 1370-1373 πριν γίνει μοναχός. Το 1384-1385 βοήθησε την αδελφή του Μαρία Αγγελίνα Δούκαινα Παλαιολογίνα να κυβερνήσει την Ήπειρο (ήταν χήρα του Θωμά Β΄ Πρελούμπου, Δεσπότη της Ηπείρου 1367-1384).

Αλλοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τζόρτζε Νεμάνιτς (1208–1243), Βασιλιάς (κατ΄ όνομα) της Ζέτας
Στέφανος Βλάντισλαβ Β΄, Βασιλιάς της Σιρμίας, (β. 1321–1325)

Στη λογοτεχνία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

1875 ιστορικό τρίτομο μυθιστόρημα "Τσάρος Δουσάν" του Δρ Βλάνταν Τζόρτζεβιτς αφηγείται την ιστορία του Αυτοκράτορα Δουσάν.^[6]
1987 ιστορικό μυθιστόρημα Στέφανος Δουσάν"" του Σλάβομιρ Ναστασίγεβιτς είναι άλλη ιστορία του Αυτοκράτορα Δουσάν.^[7]
2002 ιστορικό μυθιστόρημα "Dušan Silni" ("Δουσάν ο Μέγας") του Μίλε Κόρντιτς.^[8]
2012 μυθιστόρημα "Izvori - Roman o Nemanji i Svetom Savi" ("Η ανάδυση - Η ιστορία του Νεμάνια και του Αγίου Σάββαa") του Μίλαν Μίλετιτς περιγράφει το Στέφανο Νεμάνια και το γιο του Άγιο Σάββα.^[9]
2015 μυθιστόρημα "Gora Preobraženja" της Λιλιάνα Χαμπτζάνοβιτς Τζούροβιτς αφηγείται την ιστορία του Άγιου Σάββα^[10]
2017 τηλεοπτική σειρά "Nemanjići - rađanje kraljevine" (Η δυναστεία των Νεμάνιτς - Γέννηση ενός Βασιλείου) περιγράφει το ρόλο του ΒασιλιάΣτέφανου τυ Πρωτόστεπτου, πρώτου Βασιλιά της Σερβίας.^[11]^[12]