Ξενοφών Γιοσμάς

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Ξενοφών Γιοσμάς
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση1906
Θάνατος14  Ιανουαρίου 1975
Χώρα πολιτογράφησηςΕλλάδα
Εκπαίδευση και γλώσσες
Μητρική γλώσσαΕλληνικά
Ομιλούμενες γλώσσεςΕλληνικά
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότηταδημοσιογράφος
πολιτικός
στρατιωτικός
Οικογένεια
ΤέκναΑλέξανδρος Γιοσμάς
Στρατιωτική σταδιοδρομία
Βαθμός/στρατόςΤάγματα Ασφαλείας
δεδομένα

Ο Ξενοφών Γιοσμάς (1906 — 14 Ιανουαρίου 1975), αποκαλούμενος και φον Γιοσμάς λόγω της δωσιλογικής δράσης του, ήταν Έλληνας δημοσιογράφος, ακροδεξιός πολιτικός και στρατιωτικός, γνωστός για τη συνεργασία του με τον γερμανικό στρατό κατοχής στην Ελλάδα (1941—1944) και την εμπλοκή του στη δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη (1963). Κατά τη διάρκεια της κατοχής είχε συμμετάσχει σε ένοπλο αγώνα και προπαγάνδα κατά του ΕΛΑΣ ως μέλος των ταγμάτων ασφαλείας, υπαγόμενος διοικητικά στις γερμανικές δυνάμεις. Διέφυγε στη Γερμανία πριν την απελευθέρωση, ενώ για τη συνεργασία του με τον εχθρό καταδικάστηκε ερήμην εις θάνατον. Γυρίζοντας στην Ελλάδα το 1947 συνελήφθη και φυλακίστηκε, αλλά μετά από απονομή χάριτος απελευθερώθηκε μετά από πέντε χρόνια, το 1952.

Επί κυβερνήσεων Παπάγου και Καραμανλή, ως ιδρυτής και ηγέτης αντικομμουνιστικής παρακρατικής οργάνωσης, υπήρξε συνεργάτης των αρχών ασφαλείας της Θεσσαλονίκης και προσωπικός φίλος του στρατηγού Κωνσταντίνου Μήτσου, γενικού επιθεωρητή Χωροφυλακής Βορείου Ελλάδος. Μετά τη δολοφονία του βουλευτή Λαμπράκη και τον τραυματισμό του Γιώργη Τσαρουχά από μέλη της οργάνωσής του, συνελήφθη και προφυλακίστηκε με την κατηγορία της ηθικής αυτουργίας για αυτές τις πράξεις αλλά αθωώθηκε, ενώ τελικά καταδικάστηκε για διατάραξη της κοινής ειρήνης.

Βιογραφικά στοιχεία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τα πρώτα χρόνια[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Ξενοφών Γιοσμάς γεννήθηκε το 1906 στο Κιρκαγάτς της Μικράς Ασίας. Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή εγκαταστάθηκε οικογενειακώς στην Κατερίνη, όπου ασχολήθηκε με το επάγγελμα του εκδότη—δημοσιογράφου. Μαζί με τον Κυριάκο Ζορμπά (1900 — 1982) ήταν ο εκδότης της τοπικής εφημερίδας «Ολύμπια Νέα».[1] Το 1924—25 συμμετείχε στην οργάνωση των πρώτων προσκοπικών ομάδων στην Κατερίνη και το 1937 στην οργάνωση της Α 143 Φάλαγγας της ΕΟΝ (Εθνική Οργάνωση Νεολαίας). Ήταν πολιτικό στέλεχος του Αγροτικού Κόμματος και συνδέθηκε στενά με τον βουλευτή Φίλιππο Δραγούμη. Το 1930 κατηγορήθηκε για απάτη και φυλακίστηκε. Κατά τον ελληνοϊταλικό πόλεμο πολέμησε στην Αλβανία.[2]

Δωσιλογική δράση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

[...] Εδώ με κατηγορούν για εθνική αναξιότητα... εγώ έχω πιστοποιητικά εθνικής δράσεως που λίγοι τα έχουν. Και αν συνεργάστηκα με τους Γερμανούς το έκανα για το καλό της πατρίδος... Τους Γερμανούς τους αγαπούσα και αυτοί με θεωρούσαν τον υπ'αριθμ. 1 τίμιον Έλληνα.

Ξενοφών Γιοσμάς, στην απολογία του για την υπόθεση Λαμπράκη.[3]

Το 1943 σε συνεργασία με την γερμανική Μυστική Αστυνομία Στρατού (Geheime Feldpolizei, GFP), οργάνωσε τις «Αντικομμουνιστικές Ομάδες Ασφαλείας» και στη συνέχεια εντάχθηκε ως Καπετάν Παρμενίων στην «Εθνική Αντικομμουνιστική Οργάνωση Κατερίνης, Πιερίων και Ολύμπου» (ΕΑΟ). Ως αντικομμουνιστής οπλαρχηγός έδρασε κατά του ΕΛΑΣ Πιερίων και Ολύμπου συμμετέχοντας στην εξόντωση αρκετών στελεχών του ΕΛΑΣ και του ΚΚΕ.[4] Το καλοκαίρι του 1944 υπό την πίεση του ΕΛΑΣ μεταφέρθηκε με τον Κισά-Μπατζάκ (αρχηγό του Εθνικού Ελληνικού Στρατού, ΕΕΣ), και μερικούς από τους άντρες τους, στη Θεσσαλονίκη όπου διηύθυνε το Γραφείο Τύπου και Προπαγάνδας του ΕΕΣ. Αργότερα, ως ανθυπολοχαγός, ανέλαβε τη διοίκηση του Λόχου Προπαγάνδας στο Εθελοντικό Τάγμα του Γεωργίου Πούλου.[5][6]

Με την απελευθέρωση της Ελλάδας από τους Γερμανούς, διέφυγε στη Γερμανία και κατόπιν στη Βιέννη όπου συμμετείχε στην τελευταία κατοχική κυβέρνηση Τσιρονίκου που μεταφέρθηκε εκεί, ως υπουργός Προπαγάνδας.[7] Τον Νοέμβριο του 1945 καταδικάστηκε από το Ειδικό Δικαστήριο Δωσιλόγων ερήμην σε θάνατο ως συνεργάτης των Γερμανών.

Φυλάκιση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το 1947 επιστρέφοντας στην Ελλάδα, ο Γιοσμάς συνελήφθη όντας ήδη καταδικασμένος σε θάνατο, ενώ καταδικάστηκε και σε έναν επιπλέον χρόνο κάθειρξη και σε ισόβια στέρηση των πολιτικών του δικαιωμάτων, για συνεργασία με τη γερμανική Μυστική Αστυνομία Στρατού. Το 1949 κατέθεσε αίτηση αναθεώρησης της απόφασης με την οποία του είχε επιβληθεί η θανατική ποινή, η οποία απορρίφθηκε. Με διάταγμα της 7ης Απριλίου 1950 ο βασιλιάς Παύλος του απένειμε χάρη, μετατρέποντας τη θανατική ποινή σε πρόσκαιρα δεσμά 20 ετών.[8] Στα μέσα Νοεμβρίου 1950 το Ειδικό Δικαστήριο Δωσιλόγων αποφάσισε τη συγχώνευση των έως τότε ποινών που του είχαν επιβληθεί[9] και τελικά ο Γιοσμάς αφέθηκε ελεύθερος από τις φυλακές Επταπυργίου Θεσσαλονίκης στις 8 Ιουνίου 1952, έχοντας μείνει στη φυλακή για συνολικά πέντε χρόνια.[10] Πιθανόν σ' αυτή την τόσο ευνοϊκή διευθέτηση να συνέβαλε ο παλιός γνώριμός του, Παναγιώτης Γούλας, συνταγματάρχης του ΓΕΣ και ηγετικό στέλεχος της ΠΑΟ.[11]

Αποφυλάκιση και ίδρυση ακροδεξιών οργανώσεων[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μετά την αποφυλάκισή του, το αντικομμουνιστικό κλίμα της εποχής είχε ως αποτέλεσμα όχι μόνο την επισκίαση του δωσιλογικού του παρελθόντος και του ποινικού του μητρώου, αλλά και την αναβάπτισή του ως εθνικόφρονα. Έτσι το 1953, επί κυβέρνησης Παπάγου, διορίστηκε από τη Νομαρχία Θεσσαλονίκης πρόεδρος της σχολικής εφορείας του 24ου Δημοτικού Σχολείου Τούμπας όπου υπηρέτησε για 8 χρόνια, μέχρι το 1961.[10]

Από τον Ιούνιο του 1958 έως τον Δεκέμβριο του 1962 ο Γιοσμάς εξέδιδε τη μηνιαία εφημερίδα «Εξόρμησις των Ελλήνων», χρηματοδοτούμενη από κονδύλια της ΚΥΠ και του υπουργείου Βορείου Ελλάδος[12], με αντικομμουνιστικό και ελληνοχριστιανικό προσανατολισμό[13]

Από το 1957 προσλήφθηκε ως αντιπρόσωπος για τις συνομιλίες με τις κρατικές αρχές, από τον «Οικοδομικό Συνεταιρισμό Αγωνιστών και Θυμάτων Εθνικής Αντιστάσεως Βορείου Ελλάδος» ο οποίος δέχονταν ως συνεταίρους αγωνιστές που πολέμησαν κατά του ΕΑΜ στην Κατοχή και κατά των κομμουνιστών στον Εμφύλιο. Κύρια επιχειρήματα για την προώθηση των αιτημάτων του συλλόγου για παραχώρηση οικοπέδων και οικοδομικών αδειών στον συνεταιρισμό ήταν η «εθνικοφροσύνη» των μελών του.[14]

Το 1960 μαζεύοντας παλιούς γνωστούς και συμπολεμιστές του, αλλά και νέα μέλη, ίδρυσε το «Σύνδεσμο Αγωνιστών και Θυμάτων Εθνικής Αντιστάσεως Βορείου Ελλάδος». Ο Σύνδεσμος είχε έδρα τη Θεσσαλονίκη και σκοπός του ήταν η αναγνώριση και ενίσχυση όσων συμμετείχαν στον «αντικομμουνιστικό αγώνα» κατά την περίοδο της ναζιστικής Κατοχής. Μεταξύ των μελών του ήταν πρώην δωσίλογοι του τάγματος Πούλου. Ο Γιοσμάς ανέλαβε ο ίδιος την ιδεολογική διαφώτιση των μελών, καθώς και την προπαρασκευή της μετανάστευσης μελών του Συνδέσμου στην Δυτική Γερμανία την οποία επισκεπτόταν τακτικά, όντας καλός γνώστης της γερμανικής γλώσσας.[15] Έμβλημα του συνδέσμου ήταν ο γερμανικός Σιδηρούς Σταυρός. Το ίδιο έμβλημα έφερε και η εφημερίδα που εξέδιδε ο Γιοσμάς.[16]

Συνεργάτης των κρατικών αρχών[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Αυτός, ο όχι απλώς ξένος προς πάσαν εθνικήν αντίστασιν, αλλ' ο πολεμήσας λυσσαλέως μετά των Γερμανών πάσαν εθνικήν αντίστασιν, μετουσιούται ακόπως και ανεμποδίστως εις αγωνιστήν εθνικής αντιστάσεως...

Παύλος Δελαπόρτας, εισαγγελέας εφετών στην υπόθεση Λαμπράκη[17][18]

Παρά το παρελθόν του, ο Γιοσμάς μεταβλήθηκε σε προνομιακό συνομιλητή των αρχών ασφαλείας της Θεσσαλονίκης και των τοπικών βουλευτών της ΕΡΕ.[17] Ειδικότερα διατηρούσε στενές επαφές με τη στρατιωτική και πολιτική ηγεσία της πόλης και κυρίως με την Χωροφυλακή, όντας στενός φίλος του στρατηγού Κωνταντίνου Μήτσου: ο Μήτσου αρκετές φορές είχε παραθέσει γεύματα στην περιοχή Αρετσού στον Γιοσμά και τους οπαδούς του.[19] Στις περισσότερες περιπτώσεις ο Σύνδεσμος και ο ίδιος ο Γιοσμάς αναλάμβαναν να διευθετούν προβλήματα και αιτήματα που είχαν τα μέλη του στις κρατικές αρχές. Ως παραδείγματα μπορούν να αναφερθούν η παραχώρηση εργατικής κατοικίας σε μέλος του συνδέσμου, επαγγελματικές άδειες, προσλήψεις αλλά και εγγυήσεις για αποφυλάκιση. Τα μέλη του συνδέσμου προμηθεύονταν με ταυτότητες που τους εξασφάλιζαν προνομιακή μεταχείριση. Ο Γιοσμάς διεξήγαγε την «εθνική και ηθική διαπαιδαγώγηση» των μελών, που παρά τις περί αντιθέτου διαβεβαιώσεις του φέρονται να ξυλοκοπούσαν οπαδούς της Αριστεράς για να τους τρομοκρατήσουν.[20]

Τα φρονήματα του Συνδέσμου ήταν που κατέστησαν τα μέλη του χρήσιμα για τις Αρχές. Την Πρωτομαγιά του 1962 τα μέλη του συνδέσμου παρευρέθηκαν με περιβραχιόνια στην συγκέντρωση του Εργατικού Κέντρου Θεσσαλονίκης, επιφορτισμένα από τη χωροφυλακή για την τήρηση της τάξης.[21] Τον Μάιο του 1963, κατά την επίσκεψη του προέδρου της Γαλλίας Σαρλ ντε Γκωλ στη Θεσσαλονίκη, μέλη του συνδέσμου χρησιμοποιήθηκαν από τη χωροφυλακή για την ενίσχυση των μέτρων ασφαλείας.[22][23][24] Μετά από αυτό, αποτέλεσαν έμπιστα πρόσωπα που χρησιμοποιήθηκαν ως ομάδες κρούσης σε εργατικές συγκεντρώσεις.[25]

Δολοφονία Λαμπράκη και το τέλος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στις 22 Μαΐου 1963 δολοφονήθηκε ο βουλευτής Γρηγόρης Λαμπράκης από τον Σπύρο Γκοτζαμάνη και τον Μανώλη Εμμανουηλίδη. Ο Γκοτζαμάνης ήταν μέλος του Συνδέσμου.[26] Άλλα μέλη του Συνδέσμου τραυμάτισαν τον βουλευτή Γιώργο Τσαρουχά. Ο Γιοσμάς κατηγορήθηκε για ηθική αυτουργία εκ προθέσεως στη δολοφονία του Λαμπράκη και επικίνδυνη σωματική βλάβη εις βάρος του Τσαρουχά.[27][28]

Ο Γιοσμάς προφυλακίστηκε στις 16 Ιουλίου 1963 με εντολή του ανακριτή Χρήστου Σαρτζετάκη, ενόσω αποκαλυπτόταν από τις εφημερίδες το δωσιλογικό παρελθόν του. Δικηγόρος του ήταν ο υπουργός Προεδρίας της ΕΡΕ Τάκος Μακρής.[7][29] Ο ίδιος στη δίκη για τη δολοφονία του Λαμπράκη διαβεβαίωνε για την αθωότητά του και επικαλούταν τον πατριωτισμό και τις αντικομμουνιστικές πεποιθήσεις του χωρίς να παραλείψει να αναφερθεί στη συνεργασία του με τους Γερμανούς.[3]

Τελικά δεν καταδικάστηκε για ηθική αυτουργία αλλά για διατάραξη της κοινής ειρήνης με ποινή ενός έτους που είχε ήδη καλυφθεί από το διάστημα της προφυλάκισής του.[30][31]

Ο Σύνδεσμος του Γιοσμά πάντως διαλύθηκε σε μια επιχείρηση ξηλώματος πενήντα παρόμοιων παρακρατικών ακροδεξιών οργανώσεων από την κυβέρνηση της Ένωσης Κέντρου (Κυβέρνηση Γεωργίου Παπανδρέου 1964), με την υπ' αριθμ. 96/14.4.64 απόφαση του Εφετείου Θεσσαλονίκης.[32]

Πέθανε από εγκεφαλικό στις 14 Ιανουαρίου 1975, σε ηλικία 69 ετών.[31] Ο γιος του, Αλέξανδρος Γιοσμάς, ήταν υποψήφιος βουλευτής Ροδόπης με το ψηφοδέλτιο του ΛΑΟΣ το 2007.[33] Στο μυθιστορηματικό Ζ (από το «Ζει», με θέμα τη δολοφονία του Λαμπράκη) του Βασίλη Βασιλικού περιγράφεται με το όνομα "Αρχηγόσαυρος".[34]

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ Νέα Εποχή, 12-6-1982, σελ. 2, (μέσω ΓΑΚ- Αρχεία Νομού Πιερίας)
  2. ↑ Δορδανάς, «Από τις προσκοπικές», σσ. 231-233.
  3. ↑ 3,0 3,1 «Απολογείται ο στρατηγός Μήτσου, αφού προηγήθη ο Ξεν. Γιοσμάς». Ελευθερία: σελ. 5. 13 Δεκεμβρίου 1966. http://efimeris.nlg.gr/ns/pdfwin.asp?c=64&dc=13&db=12&da=1966. Ανακτήθηκε στις 17 Απριλίου 2010. 
  4. ↑ Δορδανάς, «Από τις προσκοπικές», σ. 233-234.
  5. ↑ Δορδανάς, «Από τις προσκοπικές», σ. 234.
  6. ↑ Δορδανάς 2006, σ. 279.
  7. ↑ 7,0 7,1 Παπαϊωάννου, σ. 14
  8. ↑ Δορδανάς, «Από τις προσκοπικές», σ. 235.
  9. ↑ Δορδανάς, «Από τις προσκοπικές», σ. 236.
  10. ↑ 10,0 10,1 Δορδανάς, Η Γερμανική Στολή στη Ναφθαλίνη, σ. 287.
  11. ↑ Κωστόπουλος Τάσος, Η αυτολογοκριμένη μνήμη. Τα Τάγματα Ασφαλείας και η μεταπολεμική εθνικοφροσύνη, φιλίστωρ, 2005, σελ 81.
  12. ↑ Πετρίδης Παύλος, Δολοφονία Λαμπράκη - Ανέκδοτα Ντοκουμέντα (1963-1966), εκδόσεις Προσκήνιο, σ. 133.
  13. ↑ Δορδανάς, Η Γερμανική Στολή στη Ναφθαλίνη, σσ. 289-292.
  14. ↑ Δορδανάς, Η Γερμανική Στολή στη Ναφθαλίνη, σσ. 295-302.
  15. ↑ Δορδανάς, «Από τις προσκοπικές», σσ. 238-239.
  16. ↑ Πετρίδης Παύλος, Δολοφονία Λαμπράκη - Ανέκδοτα Ντοκουμέντα (1963-1966), εκδόσεις Προσκήνιο, σ. 133.
  17. ↑ 17,0 17,1 Παύλος Δελαπόρτας, Εισαγγελική Πρόταση προς το Συμβούλιο Εφετών (Πετρίδης, σ. 136)
  18. ↑ Λιναρδάτος Σπύρος, Από τον Εμφύλιο στη Χούντα, τόμ. Δ', εκδόσεις Παπαζήση/Το Βήμα, σ. 97.
  19. ↑ Δορδανάς, «Από τις προσκοπικές», σ. 240.
  20. ↑ Δορδανάς, Η Γερμανική Στολή στη Ναφθαλίνη, σσ. 311-316.
  21. ↑ Δορδανάς, Η Γερμανική Στολή στη Ναφθαλίνη, σ. 317.
  22. ↑ Δορδανάς, «Από τις προσκοπικές», σ. 242.
  23. ↑ Παπαϊωάννου, σ. 70.
  24. ↑ Δορδανάς, Η Γερμανική Στολή στη Ναφθαλίνη, σ. 328.
  25. ↑ Δορδανάς, «Από τις προσκοπικές», σ. 243.
  26. ↑ «Ο Κοτζαμάνης ήτο μέλος παρακρατικής οργάνωσης». Ελευθερία: σελ. 11. 2 Ιουνίου 1963. http://efimeris.nlg.gr/ns/pdfwin.asp?c=64&dc=2&db=6&da=1963. Ανακτήθηκε στις 17 Απριλίου 2010. 
  27. ↑ Πλημμελειοδικείο Θεσσαλονίκης, Απολογία Κατηγορουμένου Ξενοφώντα Γιοσμά, 17 Ιουλίου 1965 (Πετρίδης σ. 44).
  28. ↑ Δορδανάς, «Από τις προσκοπικές», σ. 244.
  29. ↑ Πετρίδης σ. 51.
  30. ↑ Πετρίδης, σσ. 202-210.
  31. ↑ 31,0 31,1 Δορδανάς, «Από τις προσκοπικές», σ. 247.
  32. ↑ Παπαϊωάννου, σ. 63
  33. ↑ Καμπύλης, Τάκης (04 Νοεμβρίου 2007). «Οι «άνθρωποι-σκιές» του δωσιλογισμού». Καθημερινή. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2012-02-19. https://web.archive.org/web/20120219052424/http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_ell_2_04/11/2007_247424. Ανακτήθηκε στις 16 Απριλίου 2010. 
  34. ↑ Βασιλικός Βασίλης, Ζ - Φανταστικό ντοκιμαντέρ ενός εγκλήματος, Λιβάνης, 2008

Βιβλιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Δορδανάς, Στράτος (2006). Έλληνες εναντίον Ελλήνων - Ο κόσμος των Ταγμάτων Ασφαλείας στην κατοχική Θεσσαλονίκη 1941-1944. Επίκεντρο. ISBN 978-960-6647-31-4. 
  • Δορδανάς, Στράτος (2006). «Από τις προσκοπικές ομάδες στη δολοφονία Λαμπράκη. Η περίπτωση του Ξενοφώντος Γιοσμά», στο Fleischer Hagen - Μιχαηλίδης Ιάκωβος Δ. - Νικολακόπουλος Ηλίας (επιμ.), «Εχθρός» εντός των τοιχών, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, ISBN 978-960-442-378-1.
  • Δορδανάς, Στράτος (2011). Η Γερμανική στολή στη ναφθαλίνη. Επιβιώσεις του δωσιλογισμού στη Μακεδονία, 1945-1974. Εστία. ISBN 978-960-05-1511-4. 
  • Παπαϊωάννου, Κώστας (1995). Πολιτική δολοφονία Θεσσαλονίκη '63 (Υπόθεση Λαμπράκη) (Γ' έκδοση). Το Ποντίκι. ISBN 960-8402-24-7. 
  • Πετρίδης, Παύλος (1995), Δολοφονία Λαμπράκη - Ανέκδοτα Ντοκουμέντα (1963-1966), Προσκήνιο, ISBN 960-7057-05-8
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Ξενοφών_Γιοσμάς&oldid=9542593"