Ο Μενέξενος είναι διάλογος του Πλάτωνα που ωστόσο το μεγαλύτερο μέρος του (236d - 249d) και ο επίλoγός του (249c) είναι μονόλογος. Τα πρόσωπα του διαλόγου είναι ο Σωκράτης και ο Μενέξενος, που δεν πρέπει να συγχέεται με τον γιο του Σωκράτη, που προσδιορίζεται ως γιος του Δημοφώντα σε ένα άλλο πλατωνικό διάλογο, τον Λύσιν [207b], αλλά και συμμετέχοντα στον Φαίδρο. Η συγγραφή του πρέπει να τοποθετηθεί μετά το έτος 386 π.Χ., διότι, όπως φαίνεται από τον οικείο διάλογο, προϋποθέτει την «βασιλέως ειρήνη», την Ανταλκίδεια ειρήνη[245e].
Ο Πλάτων στο διάλογο αυτό δίνει το σχήμα ενός «Επιταφίου λόγου» που άκουσε κάποτε από τον Σωκράτη να τον συντάσσει η Ασπασία ως ρητορική άσκηση με τη μέθοδο του αυτοσχεδιασμού και της συγκόλλησης υπολειμμάτων από τον «Επιτάφιο λόγο» του Περικλή.
Ο Λογγίνος στο έργο του Περί ύψους συμπεριέλαβε το παρακάτω απόσπασμα ως περίφραση που δημιουργεί Υψηγορία: «Ονόμασε λοιπόν τον θάνατο δρόμο του πεπρωμένου και τις καθιερωμένες προσφορές δημόσιο ξεπροβόδισμα από την πατρίδα».[1]
Οι νεκροί τούτοι τιμήθηκαν έμπρακτα όπως τους άρμοζε και με τις τιμές αυτές πορεύονται το δρόμο του πεπρωμένου τους, αφού ξεπροβοδίστηκαν δημόσια με τη συμμετοχή της πόλης και από τους συγγενείς τους ξεχωριστά· τώρα λοιπόν και ο νόμος προστάζει να αποδώσουμε στους άνδρες την υπολοιπόμενη τιμή και πρέπει (είναι χρέος μας). Γιατί η υπόμνηση κατορθωμάτων που έγιναν με γενναιότητα συντελείται με λόγο σωστά λεγόμενο και (επιπλέον) γίνεται (λόγος) γι΄ αυτούς που έπραξαν την τιμή (κατορθώματα) (απότισις φόρου τιμής) εκ μέρους εκείνων οι οποίοι άκουσαν τον λόγο· επομένως χρειάζεται ένας τέτοιος λόγος που θα επαινέσει τους αποθανόντες επαρκώς θα παραινέσει δε ευμενώς τους ζώντας, τους μεν απογόνους τους (υιούς) και τους αδελφούς προτρέπων να μιμούνται την ανδρείαν αυτών εδώ των νεκρών, τους δε πατέρες και τις μητέρες και αν απομένουν ακόμα μερικοί από τους προγόνους, αυτούς παρηγορώ. Ποιος λόγος λοιπόν θα ήτο δυνατόν να φανεί σε μας τέτοιος; Ή από που θα ήταν δυνατόν να αρχίσουμε ορθά επαινούντες άνδρες γενναίους που και τότε ζούσαν με την ανδρεία τους κάμνοντας την πατρίδα να χαίρει και πήραν σαν αντάλλαγμα τον θάνατο αντί της σωτηρίας των επιζώντων; Μου φαίνεται ότι πρέπει σύμφωνα προς τη φύση, όπως ακριβώς υπήρξαν γενναίοι, έτσι και να τους επαινούμε. Υπήρξαν δε γενναίοι, γιατί γεννήθηκαν από γενναίους. Ας εγκωμιάζουμε λοιπόν πρώτιστα την ένδοξη καταγωγή τους και ύστερα την ανατροφή και την εκπαίδευση τους· έπειτα ας επιδείξουμε την εκτέλεση των κατορθωμάτων, ότι την απέδειξαν ωραία και αντάξιά τους. μτφ. Νικόλαος Τζουγανάτος «Θέματα αρχαίων ελληνικών»,199626η σ. 259 ΙSBN 960-05-0154-8
Αθανασάτος, Κωνσταντίνος, Πλάτων: Μενέξενος, εκδ. Δαίδαλος Ι. Ζαχαρόπουλος ISBN 960-352029-X
Clavaud, Robert, Le Ménexène de Platon et la rhétorique de son temps. Paris: Les Belles Lettres, 1980.
Kahn, Charles H. “Plato’s Funeral Oration: The Motive of the Menexenus.” Classical Philology 58 (1963) 220-34.
Loewenclau, Ilse von. Der Platonische Menexenos. Stuttgart: W. Kohlhammer Verlag, 1961.
Loraux, Nicole. The Invention of Athens: The Funeral Oration in the Classical City. Translated by Alan Sheridan. Cambridge, MA: Harvard University Press, 1986.
Scholl, Nikolaus. Der Platonische Menexenos. Rome: Edizioni de storia e letteratura, 1959.
Tsitsiridis, Stavros, Platons Menexenos. Einleitung, Text und Kommentar, (Beiträge zur Altertumskunde 107) Stuttgart/Leipzig 1998. ISBN 3-519-07656-X.
Σχετικά πολυμέσα