Μαουρίτσιο Λατσαράτο

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Μαουρίτσιο Λατσαράτο
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη
μητρική γλώσσα
Maurizio Lazzarato (Γαλλικά)
Γέννηση1955
Χώρα πολιτογράφησηςΓαλλία
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσεςΓαλλικά[1][2]
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητακοινωνιολόγος
φιλόσοφος[3]
Commons page Σχετικά πολυμέσα

Ο Μαουρίτσιο Λατσαράτο (ιταλ. Maurizio Lazzarato, γενν. το 1955) είναι Ιταλός κοινωνιολόγος που κατοικεί στο Παρίσι. Τη δεκαετία του 1970 υπήρξε ακτιβιστής στο εργατικό κίνημα «Autonomia Operaia» στην Ιταλία. Ο Λατσαράτο ήταν ένα από τα ιδρυτικά μέλη της συντακτικής επιτροπής του γαλλικού φιλοσοφικού και πολιτικού περιοδικού Multitudes.[4] Εργάζεται ως ερευνητής στο Matisse/CNRS, στο Πανεπιστήμιο Παντεόν-Σορμπόν (Paris I) και ως μέλος του «Collège international de philosophie» στο Παρίσι.

Βιογραφικά στοιχεία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Λατσαράτο σπούδασε στο Πανεπιστήμιο της Πάδοβας, όπου ανέπτυξε δράση στο κίνημα «Autonomia Operaia». Εγκατέλειψε την Ιταλία στα τέλη της δεκαετίας του 1970, αυτοεξοριζόμενος στη Γαλλία για να αποφύγει πολιτικές διώξεις, και παρέμεινε στο Παρίσι παίρνοντας και τη γαλλική υπηκοότητα, παρά το ότι οι κατηγορίες εναντίον του αποσύρθηκαν[5] μετά το 1990. Το 1996 πήρε και διδακτορικό από το Πανεπιστήμιο Paris 8 με θέμα διατριβής «Les machines à cristalliser le temps: perception et travail dans le post-fordisme» και επιβλέποντα καθηγητή τον Ζαν-Μαρί Βενσάν.

Σκέψη[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Λατσαράτο είναι γνωστός για το δοκίμιό του «Άυλη εργασία», που δημοσιεύθηκε το 1996 σε μία συλλογή σύγχρονης ιταλικής πολιτικής θεωρίας με την επιμέλεια των μαρξιστών φιλοσόφων Μάικλ Χάρντ και Πάολο Βίρνο.[6][7] Οι έρευνές του εστιάζουν σε θέματα άυλης εργασίας, στον μετασχηματισμό της συνηθισμένης μισθωτής εργασίας και στη διανοητική καπιταλιστική οικονομία. Ενδιαφέρεται επίσης για τις έννοιες της βιοπολιτικής και της βιοοικονομικής.

Τα έργα του περί χρέους[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στο θέμα του χρέους ο Λατσαράτο έχει συγγράψει δύο στενώς συνδεδεμένα έργα. Το πρώτο είναι Η δημιουργία του χρεωμένου ανθρώπου[8] και το δεύτερο το Κυβερνώντας δια του χρέους.[9] Σε αμφότερα τα έργα ο συγγραφέας χρησιμοποιεί τη νεότερη φιλοσοφία και οικονομικά δεδομένα για μια κριτική του οικονομικού χρέους και του νεοφιλελευθερισμού από αριστερή πολιτική σκοπιά.

Η δημιουργία του χρεωμένου ανθρώπου[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στη Δημιουργία του χρεωμένου ανθρώπου (The Making of the Indebted Man, 2012) ο Λατσαράτο εξετάζει το χρέος όπως αυτό επιδρά στα φυσικά πρόσωπα. Υποστηρίζει ότι η σχέση πιστωτή-οφειλέτη αποτελεί μία κεντρική κατηγορία των οικονομικών, σημαντικότερη από το χρήμα. Στη σύγχρονη οικονομία λαμβάνεται ως δεδομένο ότι τα χρέη πρέπει να εξοφλούνται, ενώ μεγάλο μέρος της οικονομικής δραστηριότητας έχει ως κινητήρια δύναμη τον δανεισμό με την προσδοκία/υπόσχεση της μελλοντικής εξοφλήσεως. Ο Λατσαράτο παρατηρεί ότι, προκειμένου να λειτουργεί μία τέτοια οικονομία, οι δρώντες σε αυτή πρέπει πρώτα να είναι κοινωνικοποιημένοι, ώστε να δέχονται την κοινωνική σύμβαση ότι τα χρέη πρέπει να αποπληρώνονται. Αυτό συνεπάγεται ότι γίνονται ικανοί να δίνουν υποσχέσεις και να αισθάνονται ενοχή (όταν αποτυγχάνουν να αποπληρώσουν ένα χρέος). Προκειμένου να δώσει ένα παράδειγμα, ο συγγραφέας αναφέρεται στη δεύτερη πραγματεία του έργου Γενεαλογία της ηθικής του Νίτσε, η οποία έχει ως θέμα τις έννοιες της ενοχής, του χρέους και της κοινονικοποιήσεως.

Τι είναι χρέος/πίστωση στην πιο στοιχειώδη τους σημασία; Μια υπόσχεση πληρωμής. Τι είναι μια μετοχή, ένα ομόλογο; Η υπόσχεση μελλοντικής αξίας. Οι έννοιες «υπόσχεση», «αξία» και «μέλλον» αποτελούν επίσης λέξεις-κλειδιά στο β΄ δοκίμιο του Νίτσε. Για αυτόν, η «αρχαιότερη και πιο προσωπική σχέση που υπάρχει» είναι εκείνη μεταξύ πιστωτή και οφειλέτη, μία σχέση όπου «το πρόσωπο συνάντησε το πρόσωπο για πρώτη φορά» και «μέτρησε τον εαυτό του σε σχέση με τον άλλον». Κατά συνέπεια, το καθήκον μιας κοινότητας ή κοινωνίας υπήρξε πρώτα από όλα να δημιουργήσει ένα πρόσωπο ικανό να υπόσχεται, κάποιον που να είναι ικανός να σταθεί εγγυητής για τον εαυτό του στη σχέση πιστωτή-οφειλέτη, με άλλα λόγια ικανός να τιμήσει το χρέος του. Το να δημιουργήσουμε ένα πρόσωπο ικανό να τηρεί μιαν υπόσχεση σημαίνει να κατασκευάσουμε μια μνήμη για αυτό, που θα του δώσει μια εσωτερικότητα, μια συνείδηση, που θα παράσχει ένα ανάχωμα ενάντια στη λήθη. Είναι μέσα στον χώρο των υποχρεώσεων του οφειλέτη που η μνήμη, η υποκειμενικότητα και η συνείδηση αρχίζουν να παράγονται.

Ο Λατσαράτο αντιθέτει τη νιτσεϊκή άποψη περί χρέους/πιστώσεως με εκείνες που εκφράζει ο Μαρξ, καθώς και οι Ντελέζ-Γκουαταρί στο βιβλίο τους Anti-Oedipus (1972). Το ύστερο μέρος του βιβλίου είναι μία κριτική του χρέους όπως αυτό χρησιμοποιείται στην ευρωπαϊκή νεοφιλελεύθερη διακυβέρνηση, με την εισαγωγή ιδεών που αναπτύσσονται αργότερα στο Κυβερνώντας δια του χρέους.

Κυβερνώντας δια του χρέους[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στο Κυβερνώντας δια του χρέους (Governing by Debt, 2015) ο Λατσαράτο εφαρμόζει την ορολογία που ανέπτυξε στο Η δημιουργία του χρεωμένου ανθρώπου προκειμένου να εξετάσει το πώς το χρέος εργαλειοποιείται από κράτη και επιχειρήσεις, σε αντίθεση με τα φυσικά πρόσωπα. Το βιβλίο αυτό αποτελεί κριτική του νεοφιλελευθερισμού και του κυβερνάν, όπου το δεύτερο αναφέρεται στη μορφή διακυβερνήσεως που αποκρίνεται σε οικονομικές απαιτήσεις, μια έννοια στενά σχετιζόμενη με τον ορντολιμπεραλισμό. Ο Λατσαράτο αναφέρει το αμερικανικό φοιτητικό χρέος ως ένα ιδανικό παράδειγμα της οικονομίας πιστώσεως/χρέους, ενώ μεταχειρίζεται την ιστορία και την ανθρωπολογία για να ανιχνεύσει μια πολιτιστική έννοια του «άπειρου χρέους» (π.χ. το προπατορικό αμάρτημα), η οποία υποστηρίζει ότι έχει διαμορφώσει τη σύγχρονη οικονομία.[10]

Η κεντρική ιδέα του βιβλίου είναι ότι βασικές έννοιες της οικονομικής και της πολιτικής σφαίρας (οι οποίες συνήθως αναφέρονται ως τελείως ξεχωριστά αντικείμενα) στην πραγματικότητα συνδέονται στενά και αλληλοεπικαλύπτονται. Π.χ. οι κυβερνήσεις και οι επιχειρήσεις συντονίζουν στενά τις πολιτικές τους, τους νόμους τις επιχειρηματικές πρακτικές και προσδοκίες, όντας συζευγμένες μεταξύ τους. Ο Λατσαράτο παραπέμπει στο έργο του Καρλ Σμιτ για να στηρίξει τις ιδέες του, όπως και στο έργο του Μισέλ Φουκώ Η γένεση της βιοπολιτικής, προκειμένου να δώσει μια εικόνα της κοινωνικής εμπειρίας του χρέους. Ωστόσο επικρίνει τη διάκριση που κάνει ο Φουκώ ανάμεσα στα κράτη και στις οικονομίες, με τον κλασικό φιλελευθερισμό ως διαμεσολαβητή.[11] Επιπλέον, η διάκριση μεταξύ βιομηχανικού και αποταμιευτικού καπιταλισμού (finance capitalism) αμφισβητείται, αν και ο Λατσαράτο διατηρεί τη διάκριση με την έννοια ότι ο αποταμιευτικός καπιταλισμός είναι η «καθαρότερη» μορφή καπιταλισμού, επειδή απλώς μετασχηματίζει μία μορφή χρημάτων σε μία άλλη μορφή χρημάτων μέσα από την κυκλοφορία και εμπορία χρηματοοικονομικών προϊόντων, χωρίς τη χρήση ενός αγαθού ως ενδιάμεσου βήματος. Στη μαρξιστική ορολογία, αυτό εκφράζεται ως M-M΄ (χρήμα που δημιουργεί διαφορετικό χρήμα), σε αντίθεση με το M-C-M΄ (χρήμα που δημιουργεί ένα αγαθό, που με τη σειρά του δημιουργει διαφορετικό χρήμα). Ο Λατσαράτο αναφέρει και το έργο του Λένιν Ο ιμπεριαλισμός, ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού για να δείξει την προτεραιότητα του αποταμιευτικού καπιταλισμού, που ξεπρόβαλε κατά την εποχή του Λένιν.[12]

Ο Λατσαράτο καταλήγει προτείνοντας την άρνηση εργασίας ως μέθοδο για την παράλυση της σύγχρονης οικονομίας. Υπερασπίζεται αυτόν τον στόχο επειδή καταλογίζει την ευθύνη για τις δοκιμασίες των ανθρώπων κατά τη διάρκεια οικονομικών κρίσεων στους καπιταλιστές και στους κρατικούς δρώντες επί οικονομικών θεμάτων, και όχι στον πληθυσμό της όποιας χώρας. Ωστόσο πιστεύει ότι οι πληθυσμοί των χωρών εξαναγκάζονται να πληρώσουν αυτές τις κρίσεις και επιπλέον να αισθάνονται και υπεύθυνοι για αυτές, με την υπερφορολόγηση, τα μέτρα λιτότητας και τα μηνύματα που «περνούν» τα ΜΜΕ:

Οι τεχνοκρατικές κυβερνήσεις και τα ΜΜΕ [πρέπει επομένως] να επενδύουν σημαντική προσπάθεια ώστε να εξασφαλίζουν την ενοχή ενός πληθυσμού για ένα κρατικό χρέος, στο οποίο οι πολίτες δεν μπήκαν ποτέ ως αντισυμβαλλόμενοι και άρα την ευθύνη για σχετικά σφάλματα που δεν διέπραξαν ποτέ. Οι νομικές διατάξεις, οι λόγοι, η αρθρογραφία και τα συνθήματα που αναπτύσσονται για τον σκοπό αυτόν είναι ευθέως ανάλογα του μεγέθους της απάτης. Κατά την κρίση οι τεχνοκρατικές κυβερνήσεις κινήθηκαν προς την κατασκευή μιας μνήμης χρέους όχι πλέον για μεμονωμένα φυσικά πρόσωπα, αλλά για ολόκληρα έθνη. Η βία των φόρων και των κατασχέσεων είναι το προνομιακό όργανο, επειδή μόνο αυτό που επιφέρει πόνο χαράζεται στη μνήμη, μόνο αυτό που πληγώνει καταγράφεται και παραμένει χαραγμένο στη συνείδηση (Νίτσε).

Εργογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • «Immaterial Labor», στο έργο των Virno, Paolo, & Michael Hardt Radical thought in Italy: A Potential Politics, Univ. of Minnesota Press, Minneapolis 2012
  • «Marcel Duchamp et le refus du travail» στο Misère de la sociologie, έκδ. Les Prairies ordinaires, Παρίσι 2014
  • The Making of the Indebted Man, Semiotext(e), South Pasadena 2012
  • Signs and Machines: Capitalism and the Production of Subjectivity, Semiotext(e), Los Angeles 2014
  • Governing by Debt, Semiotext(e), South Pasadena 2015[13]
  • «Neoliberalism, the Financial Crisis and the End of the Liberal State», στο Theory, Culture & Society, 1η Δεκεμβρίου 2015, σσ. 32, 67-83
  • Alliez, Eric & Maurizio Lazzarato: Guerres et capital, Editions Amsterdam, Παρίσι 2016


Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. data.bnf.fr/ark:/12148/cb12535398h. Ανακτήθηκε στις 10  Οκτωβρίου 2015.
  2. Τσεχική Εθνική Βάση Δεδομένων Καθιερωμένων Όρων. jcu20201077092. Ανακτήθηκε στις 1  Μαρτίου 2022.
  3. Ανακτήθηκε στις 14  Ιουνίου 2019.
  4. «Angela Melitopoulos & Maurizio Lazzarato - Assemblages». Arsenal Forum. Arsenal – Institute for Film and Video Art. 2010. Ανακτήθηκε στις 8 Ιουλίου 2017. 
  5. Murphy, Timothy; Lazzarato, Mauricio (2007). «Strategies of the Political Entrepreneur». SubStance 36 (112): 86. https://archive.org/details/sim_substance_2007_36_112/page/86. 
  6. Han, Sam (2008). Navigating technomedia: caught in the Web. Lanham, Md: Rowman & Littlefield. 
  7. Virno, Hardt, Paolo, Michael (1996). Radical thought in Italy: A potential politics. Minneapolis: University of Minnesota Press. 
  8. Lazzarato, Maurizio (2012). The Making of the Indebted Man. Semiotext(e) Intervention Series. 13. Semiotext(e). ISBN 9781584351153. 
  9. Lazzarato, Maurizio (2015). Governing by Debt. Semiotext(e) Intervention Series. 17. Semiotext(e). ISBN 9781584351634. 
  10. Governing by Debt, σσ. 61-79
  11. Governing by Debt, σσ. 91-92.
  12. Governing by Debt, σσ. 213-222
  13. Gratton, Peter (July 15, 2015). «Company of One: The Fate of Democracy in an Age of Neoliberalism». LA Review of Books. https://lareviewofbooks.org/article/company-of-one-the-fate-of-democracy-in-an-age-of-neoliberalism/.