Μακεδονική ιστορία

Η ιστορία της Μακεδονίας έχει τις ρίζες της στους πολύ παλιούς χρόνους. Αρχίζει από την αρχαιότητα και φτάνει, μέσα από τους αιώνες, γεμάτη λαμπρές ενδιαφέρουσες σελίδες αγώνων, ηρωισμού, πολιτισμού, δράσης, καταστροφών, νικών και δόξας, στις δικές μας μέρες.

Τα ονόματα Μακεδονία και Μακεδόνας προέρχονται από τη δωρική λέξη μάκος (που σημαίνει μήκος) και δήλωνε ότι η Μακεδονία είναι η χώρα με τους ψηλούς, μακριούς, ανθρώπους. Άλλη τους ονομασία ήταν Μακέτες και η χώρα Μακετία.

Η μυθολογία όμως λέει ότι η Μακεδονία πήρε το όνομά της από το Μακεδόνα ή Μάκεδνο, που ήταν γενάρχης του λαού των Μακεδόνων, που, κατά μια άποψη, ήταν γιος του Δία και της Θυίας, ενώ κατ' άλλη ήταν γιος του βασιλιά της Αρκαδίας Λυκάονα. Ο Ηρόδοτος λέει ότι οι Μακεδόνες είναι απόγονοι των Τημενιδών - Ηρακλειδών από το Άργος που έφυγαν με επικεφαλής τα βασιλόπουλα Γαυάνη, Αέροπο και Περδίκκα κι εγκαταστάθηκαν στη βορινή αυτή περιοχή της Ελλάδας. Αυτό όμως δεν μπορεί νάναι σίγουρο, ότι δηλαδή έγινε μετακίνηση από τον νότο στον βορρά, μια και ξέρουμε ότι οι Έλληνες κατέβηκαν από τα βόρεια της Ευρώπης προς τον νότο γύρω στον 12ο π.Χ. αιώνα. Ένα μέρος των Δωριέων έμεινε στη Μακεδονία και κράτησε για αρκετό διάστημα την ελληνικότητα της φυλής, αφού και οι Έλληνες που κατέβηκαν στον νότο και στα αστικά παράλια δημιούργησαν έναν άλλο πολιτισμό. Ωστόσο, η ομοιότητα που υπήρχε στη γλώσσα, τα ήθη και τα έθιμα με τους Έλληνες του νότου, είναι αυτή που μάλλον συντέλεσε και στη δημιουργία του μύθου για την άνοδο των Τημενιδών.

Με τον όρο Μακεδονία εννοείται το αρχαίο βασίλειο της Μακεδονίας των Δωριέων Ελλήνων. Ενώ η έννοια Μακεδονία, σαν γεωγραφική και πολιτική οντότητα, ολοκληρώθηκε κατά τους κλασικούς χρόνους.

Η Μακεδονία μπαίνει στην ιστορία της Ελλάδας με τον γιο του Αμύντα, τον Αλέξανδρο τον Α' (498-454), το γνωστό ως Φιλέλληνα (= πατριώτη), που ήταν αρκετά δραστήριος, έξυπνος και δυναμικός κι έβαλε τις στρατιωτικές και πολιτικές βάσεις του μακεδονικού κράτους.

Στους μηδικούς πολέμους συνεργάστηκε με τους Αθηναίους, που βοήθησε αρκετά κι αυτοί, για να τον τιμήσουν, του έδωσαν τον τίτλο του φιλέλληνα (= πατριώτη) και του έστησαν χρυσό ανδριάντα στους Δελφούς.

Όλοι οι επόμενοι βασιλιάδες της Μακεδονίας συντέλεσαν στο να βαδίσει η χώρα τους σταθερά προς την πρόοδο. Η μετέπειτα ακμή της με τον Μέγα Αλέξανδρο δεν ήταν τυχαία και ξαφνική. Όλοι οι βασιλιάδες πριν τον Αλέξανδρο έβαζαν ο καθένας τη δική του πέτρα στο χτίσιμο της μεγάλης Μακεδονίας και Ελλάδας. Οι Βασιλιάδες αυτοί ήταν:

Περδίκκας Β' 454-413 π.Χ.
Αρχέλαος Α' 413-399 π.Χ.
Κρατερός 399 π.Χ.
Ορέστης της Μακεδονίας 399-396 π.Χ.
Αρχέλαος Β' 396-393 π.Χ.
Αμύντας Β΄ 393 π.Χ.
Παυσανίας της Μακεδονίας 393 π.Χ.
Αμύντας Γ΄ 393 π.Χ.
Αργαίος Β΄ 393-392 π.Χ.
Αμύντας Γ΄ (αποκατάσταση) 392-370 BC
Αλέξανδρος Β' 370-368 π.Χ.
Πτολεμαίος Α΄ 368-365 π.Χ.
Περδίκκας Γ΄ 365-359 π.Χ.
Αμύντας Δ΄ 359-356 π.Χ.

Εκείνος όμως που οργάνωσε τη Μακεδονία ως κράτος σύγχρονο της εποχής κι έβαλε τις βάσεις της Μεγάλης Ελλάδας ήταν ο Φίλιππος ο Β' (357-336 π.Χ.). Η Μακεδονία πρόβαλε κυριαρχικά στον ελλαδικό χώρο, κατόρθωσε να ενώσει υπό την ηγεμονία του τα υπόλοιπα ελληνικά πόλεις-κράτη και όλους τους Έλληνες κι έσμιξε τις τύχες του λαού της γωνιάς αυτής της Ευρώπης. προετοίμασε στην ουσία την πρώτη Ελληνική Ομόσπονδία. Προετοίμασε την κατάσταση κι έδωσε μια δυνατή σφριγηλή Μακεδονία στον γιο του, τον Αλέξανδρο τον Μεγάλο ή Μέγα, (336-323 π.Χ.) που, επικεφαλής μιας πειθαρχημένης στρατιάς και χάρη στις αντικειμενικές συνθήκες που επικρατούσαν την εποχή αυτή και τις υποκειμενικές δυνατότητες που δημιούργησαν οι εξαιρετικές ικανότητές του, στρατιωτικές και πολιτικές, κατάφερε να κατακτήσει τη σημαντική Περσική αυτοκρατορία και το μισό του γνωστού τότε κόσμου. Η Μακεδονία έγινε η καρδιά κι ο νους των ελληνιστικών χρόνων.

Το βασίλειο της Μακεδονίας σύντομα έχασε τον έλεγχο των αχανών ασιατικών εκτάσεων, αλλά διατήρησε την ηγεμονία του στην Ελλάδα έως ότου ηττήθηκε από τους Ρωμαίους στους Μακεδονικούς Πολέμους (215 - 148 π.Χ.).

Μετά έρχεται η ρωμαϊκή κατοχή και η Μακεδονία περνάει την περίοδο της πτώσης της. Στα επόμενα χρόνια, η τύχη της συνδέεται με την ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.

Το πρώτο βήμα προς το Βυζάντιο γίνεται με τη μεταφορά, από τον Γαλέριο, της έδρας του στη Θεσσαλονίκη, το 306 μ.Χ., που γίνεται η δεύτερη, μετά την Κωνσταντινούπολη (πρωτεύουσα του ρωμαϊκού κράτους από το 324 μ.Χ.), πόλη της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας και παίζει σημαντικό ρόλο στην πολιτική ζωή της χώρας. Γίνεται τόπος επίσκεψης πολλών αυτοκρατόρων, που συχνά πηγαίνουν εκεί για να ξεκουραστούν ή για να διεκπεραιώσουν στρατιωτικές ή πολιτικές δουλειές. Ταυτόχρονα γίνεται ένα από τα σημαντικότερα πνευματικά και πολιτιστικά κέντρα των Βαλκανίων.

Οι Θεσσαλονικείς αυτάδελφοι Ισαπόστολοι Κύριλλος και Μεθόδιος

Την εποχή αυτή, από τον 4ο μ.Χ. αι. και μετά, η Μακεδονία δέχεται τις αλλεπάλληλες επιθέσεις κι επιδρομές διάφορων πολεμικών λαών. Τον 4ο αι. εισβάλλουν στη Μακεδονία οι Βησιγότθοι, ενώ τον 6ο και 7ο αι. οι Άβαροι, οι Ούννοι κι οι Σλάβοι προκαλούν φοβερές καταστροφές. Οι Σλάβοι μάλιστα εγκαταστάθηκαν και σε ορισμένες περιοχές της Μακεδονίας. Οι επόμενοι δύο αιώνες περνούν σχετικά ειρηνικά. Η χώρα συνεχίζει την ανάπτυξή της και δυναμώνει την πολιτική της ισχύ. Το 963 ιδρύονται τα μοναστήρια του Άγιου Όρους. Πριν λίγα χρόνια, οι Έλληνες μοναχοί Κύριλλος και Μεθόδιος από τη Θεσσαλονίκη, είχαν αρχίσει τη διάδοση του χριστιανισμού στους Σλάβους. Διαμέσου του Βυζαντίου, ο χριστιανισμός περνά στη Ρωσία.

Ο 11ος όμως αιώνας μπήκε πολύ άσχημα για τη Μακεδονία. Οι Νορμανδοί το 1082 καταλαμβάνουν, μετά από αλλεπάλληλες επιθέσεις, το Δυρράχιο, φτάνουν μέχρι την Καστοριά και τον 12ο αι. κατορθώνουν να μπουν νικητές στη Θεσσαλονίκη αλλά σύντομα την εγκαταλείπουν. Τον 13ο αιώνα στη Μακεδονία μπαίνουν οι Φράγκοι. Ο αγώνας που οργανώνεται εναντίον τους είναι σκληρός αλλά αποφασιστικός και γι' αυτό νικηφόρος. Η Μακεδονία δίνει τους πρώτους αυτοκράτορές της στο Βυζάντιο. Ο 13ος όμως αιώνας δεν είναι καθόλου ήρεμος. Ξεσπούν η μια διαμάχη μετά την άλλη κι ο ένας πόλεμος δίπλα στον άλλο και μόνο τον 14ο πια αιώνα αρχίζει η καινούρια ειρηνική περίοδος στην ιστορία της Μακεδονίας, που φτάνει στον κολοφώνα της ακμής της τον χρυσό αιώνα της Θεσσαλονίκης. Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία περνά τις τελευταίες του στιγμές κι η Θεσσαλονίκη γίνεται πόλος εθνικής συσπείρωσης.

Μετά από μια μικρή περίοδο κατοχής των Μακεδονικών εδαφών από τους Σέρβους, έρχεται ή τουρκική κατοχή, βαρύ χτύπημα, όχι μόνο για τη Μακεδονία και το Βυζάντιο, αλλά και για ολόκληρο τον ελληνισμό καθώς και για τα Βαλκάνια γενικά. Καταλήφτηκε μάλιστα η Μακεδονία, όχι τον 15ο αιώνα, όπως η Κωνσταντινούπολη, αλλά ήδη από τον 14ο αιώνα και χρησιμοποιήθηκε σε όλη τη διάρκεια της τουρκοκρατίας ως πέρασμα προς την Ευρώπη, που ένα μέρος της επίσης γνώρισε την τουρκική σκλαβιά.

Από τον πρώτο καιρό της τουρκικής εισβολής, ο ελληνo-μακεδονικός λαός αρχίζει τις προσπάθειες αντιμετώπισης των καταχτητών, που προσωρινά στέφτηκαν με επιτυχίες. Οι Τούρκοι νικήθηκαν μερικές φορές, όπως το 1371 (όπου έγινε ανακατάληψη των Σερρών), στη Θεσσαλονίκη το 1403 (που την πήραν για λίγο πάλι οι Έλληνες και που 1430 έγινε από τους Τούρκους η άλωσή της). Μα παρόλες τις προσπάθειες, ήταν δύσκολο να αναχαιτιστούν οι Τούρκοι αυτήν την εποχή. Μετά την άλωση της Θεσσαλονίκης σταθεροποιείται η κατοχή στη Μακεδονία ολόκληρη.

Όπως σε όλη την Ελλάδα έτσι και στη Μακεδονία αρχίζει να οργανώνεται ο λαός ενάντια στους Τούρκους.

Τον 16ο και 17ο αιώνα πραγματοποιούνται εδώ αρκετές εξεγέρσεις και διάφορα επαναστατικά ξεσηκώματα. Κι εδώ δρουν οι αρματωλοί κι οι κλέφτες, που γίνονται υπερβολικά επικίνδυνοι και πραγματικός μπελάς για τις τούρκικες αρχές.

Εδώ πρέπει να σημειώσουμε ένα αξιόλογο φαινόμενο. Όπως τα νησιά της Ελλάδας έτσι και η Μακεδονία, εξαιτίας της σημαντικής γεωγραφικής της θέσης (πέρασμα προς την αναπτυγμένη Ευρώπη), γίνεται εξαιρετικό εμπορικό και συνεπώς και πολιτιστικό κέντρο. Μα παράλληλα συμβαίνει κι ένα άλλο λυπηρό για τον ελληνισμό γεγονός: Η δύσκολη θέση που βρέθηκε η Μακεδονία μετά τον ρωσοτουρκικό πόλεμο κι η σκληρή καταπίεση από τους Αρβανίτες, οδήγησαν ένα μεγάλο ποσοστό του μακεδονικού ελληνισμού στον εξισλαμισμό. Επίσης πολύς κόσμος αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το έδαφος της Μακεδονίας και να φύγει στην Ευρώπη.

Στα τέλη του 18ου αιώνα διοικητής της Μακεδονίας γίνεται ο Αλή πασάς και λίγα χρόνια πριν ξεσπάσει η επανάσταση του 1821, η Μακεδονία έχει ριχτεί ήδη με ηρωισμό στον αγώνα ενάντια στους Οθωμανούς. Η κλεφτουριά ξαναζωντανεύει και με ενθουσιασμό δέχεται τα πρώτα επαναστατικά μηνύματα από τη νότια Ελλάδα, τον Μάρτιο του 1821. Αρχίζει ο αγώνας, στον οποίο οι Μακεδόνες δίνουν άπειρα παραδείγματα ηρωισμού κι αυτοθυσίας. Χτυπιούνται άγρια αλλά δεν υποχωρούν περιμένοντας την ελευθερία του ελληνικού έθνους.

Όμως η ελευθερία αυτή δεν ήρθε για τους Μακεδόνες τον ίδιο καιρό που αποκτήθηκε από τους υπόλοιπους Έλληνες. Το ανεξάρτητο ελληνικό κράτος που δημιουργήθηκε το 1826, άφησε έξω τη Μακεδονία την Ήπειρο και άλλες περιοχές, που έμειναν στην κυριαρχία των Τούρκων για αρκετά ακόμα χρόνια. Μα ο αγώνας τους δε σταμάτησε. Συνεχίζεται μέχρι τον Μακεδονικό αγώνα και τους βαλκανικούς πολέμους (που ως κύριο στόχο είχαν τη Μακεδονία) και το 1913 πια (Ειρήνη Βουκουρεστίου), η Μακεδονία ενσωματώνεται στην υπόλοιπη Ελλάδα.

Το κείμενο της αρχικής έκδοσης του άρθρου προήλθε από την ιστοσελίδα του Συλλόγου Μακεδόνων Νομού Χανίων μετά από άδεια.

Βιβλιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Συλλογικό, (επιμ. Μιχαήλ Σακελλαρίου) Μακεδονία. 4000 χρόνια Ελληνικής Ιστορίας και πολιτισμού, σειρά: "Ιστορικοί Ελληνικοί Χώροι", Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1982.