Μακαρθισμός
Μακαρθισμός (αγγλ.: McCarthyism) ονομάζεται η πρακτική της πολιτικά κατευθυνόμενης μαζικής απαγγελίας αβάσιμων και αστήρικτων [1] κατηγοριών εναντίον ατόμων ή ομάδων που θεωρείται ότι συνδέονται με κομμουνιστικές, αναρχικές ή και σοσιαλιστικές ιδεολογίες.
Ο όρος χρησιμοποιείται επίσης για να περιγράψει ανυπόστατες και άδικες κατηγορίες, όπως και δημαγωγικές τακτικές επιθέσεων, δίνοντας έμφαση σε πολιτικά και εθνικά κριτήρια.
Ο όρος δημιουργήθηκε για να περιγράψει πρακτικές παρόμοιες με του Αμερικανού γερουσιαστή Τζόζεφ Μακάρθυ, ο οποίος την περίοδο μεταξύ 1947 - 1957 ηγήθηκε μιας εκστρατείας καταπολέμησης υποτιθέμενης διείσδυσης σοβιετικών και άλλων κομμουνιστικών στοιχείων στις ΗΠΑ με σκοπό την υπονόμευση και διάλυση της φιλελεύθερης δημοκρατίας και της καπιταλιστικής οικονομίας της χώρας.
Με την επίμονη έρευνα για εξακρίβωση κομμουνιστικών επιρροών, που είχε αναλάβει ο Τζόζεφ Μακάρθυ, ο όρος Μακαρθισμός απέκτησε μια πιο ευρεία έννοια, περιγράφοντας την ιδιαίτερη επιμονή ανάλογων εξονυχιστικών ερευνών.
Κατά την περίοδο του Ψυχρού πολέμου, χιλιάδες Αμερικανοί κατηγορήθηκαν ως Κομμουνιστές ή ως επιρρεπείς στον Κομμουνισμό και αποτέλεσαν το αντικείμενο ερευνών και ανακρίσεων από κυβερνητικούς και μη οργανισμούς. Οι κύριοι ύποπτοι αυτών των ερευνών υπήρξαν κυβερνητικοί, υψηλά ιστάμενοι, υπάλληλοι, προσωπικότητες στον τομέα της ψυχαγωγίας, εκπαιδευτικοί και διακεκριμένα μέλη εργατικών σωματείων. Η καχυποψία υπήρξε ιδιαίτερα έντονη, ακόμη και αν τα στοιχεία δεν οδηγούσαν προς αυτή την κατεύθυνση, αλλά αντιθέτως ο βαθμός της απειλής που δυνάμει δημιουργούσαν άτομα με υποτιθέμενες αριστεριστικές απόψεις υπήρξε αδικαιολόγητα μεγάλος. Πολλοί ύποπτοι έχασαν τις θέσεις εργασίας τους, δεν μπόρεσαν να συνεχίσουν την σταδιοδρομία τους και σε ορισμένες περιπτώσεις υπήρξαν και φυλακίσεις. Οι τακτικές αυτές καθώς και οι σχετικές κατηγορίες που απαγγέλθηκαν, εκ των υστέρων αναιρέθηκαν από την επίσημη δικαιοσύνη ως αντισυνταγματικές και παράνομες[2].
Τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα Μακαρθισμού ήταν[2] οι ομιλίες, οι έρευνες και οι ακροάσεις του γερουσιαστή Μακάρθυ, η Μαύρη Λίστα του Χόλυγουντ και οι διάφορες 'αντικομμουνιστικές' δραστηριότητες του FBI, εκ των οποίων και δικαιολογημένα είχε χαρακτηριστεί "ο πιο επίφοβος άνθρωπος των ΗΠΑ"[2]. Ο Μακαρθισμός, ως εκτεταμένο κοινωνικό και πολιτιστικό φαινόμενο, επηρέασε όλες τις τάξεις της αμερικανικής κοινωνίας και υπήρξε ο κύριος λόγος έντονων συζητήσεων και αντιδράσεων στις Ηνωμένες Πολιτείες, που όμως συνεχίστηκαν για μια ακόμα δεκαετία, μετά την αποχώρηση του Μακάρθυ, προκαλώντας βαριές ζημιές στην αγαθή φήμη των ΗΠΑ[2].
Ο όρος πρωτοεμφανίσθηκε σε επιτυχή γελοιογραφία της αμερικανικής εφημερίδας Ουάσιγκτον Ποστ, φ.29 Μαρτίου του 1950, με την υπογραφή του Χέρμπερτ Μπλοκ, ως Χερμπμπλόκ, όπου απεικονιζόταν η όλη δραστηριότητα του Μακάρθυ ως μια στήλη από μισάνοικτα δοχεία με χρώμα, στη κορυφή της οποίας φέρονταν ο τίτλος μακαρθισμός και ενώπιον της οποίας οδηγείτο με το ζόρι ένας κατηγορηθείς (προφανώς), ελέφαντας, προκειμένου να υποστεί ανάκριση για κομμουνιστικές διασυνδέσεις.[3]
Προέλευση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το εκτελεστικό διάταγμα με αρ. 9835 του Προέδρου Χάρι Σ. Τρούμαν, της 21ης Μαρτίου 1947, απαιτούσε να ελεγχθούν όλοι οι υπάλληλοι της ομοσπονδιακής δημόσιας υπηρεσίας για «πίστη». Το διάταγμα ανέφερε ότι μια βάση για τον προσδιορισμό της απιστίας θα ήταν η διαπίστωση «μέλους, σύνδεσης ή συμπαθητικής ένωσης» με οποιαδήποτε οργάνωση που προσδιορίζεται από τον γενικό εισαγγελέα ως «ολοκληρωτική, φασιστική, κομμουνιστική ή ανατρεπτική» ή υποστηρίζει ή εγκρίνει τη βίαια άρνηση των συνταγματικών δικαιωμάτων σε άλλα πρόσωπα ή επιδιώκοντας «να αλλάξει τη μορφή της κυβέρνησης των Ηνωμένων Πολιτειών με αντισυνταγματικά μέσα».
Η ιστορική περίοδος που έγινε γνωστή ως η εποχή του Μακάρθι ξεκίνησε πολύ πριν από την ανάμειξη του ίδιου του Τζόζεφ Μακάρθι σε αυτήν. Πολλοί παράγοντες συνέβαλαν στον Μακαρθισμό, μερικοί από αυτούς με ρίζες στον Πρώτο Κόκκινο Τρόμο (1917–20), εμπνευσμένοι από την ανάδειξη του κομμουνισμού ως αναγνωρισμένης πολιτικής δύναμης και την εκτεταμένη κοινωνική αναστάτωση στις Ηνωμένες Πολιτείες που σχετίζονταν με συνδικαλιστικές και αναρχικές δραστηριότητες. Λόγω εν μέρει της επιτυχίας του στην οργάνωση εργατικών συνδικάτων και της πρώιμης αντίθεσής του στον φασισμό, και προσφέροντας μια εναλλακτική λύση στα δεινά του καπιταλισμού κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Ύφεσης, το Κομμουνιστικό Κόμμα των Ηνωμένων Πολιτειών αύξησε τα μέλη του μέχρι τη δεκαετία του 1930, φτάνοντας στο αποκορύφωμά του περίπου 75.000 μέλη το 1940–41. [4] Ενώ οι Ηνωμένες Πολιτείες συμμετείχαν στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και συμμάχησαν με τη Σοβιετική Ένωση, το ζήτημα του αντικομμουνισμού ήταν σε μεγάλο βαθμό σιωπηλό. Με το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, ξεκίνησε σχεδόν αμέσως ο Ψυχρός Πόλεμος, καθώς η Σοβιετική Ένωση εγκατέστησε κομμουνιστικά καθεστώτα μαριονέτες σε περιοχές που είχε καταλάβει σε όλη την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη. Σε μια ομιλία του Μαρτίου 1947 στο Κογκρέσο, ο Τρούμαν εξήγγειλε ένα νέο δόγμα εξωτερικής πολιτικής που δέσμευε τις Ηνωμένες Πολιτείες να αντιταχθούν στη σοβιετική γεωπολιτική επέκταση. Αυτό το δόγμα έγινε γνωστό ως Δόγμα Τρούμαν και καθοδήγησε την υποστήριξη των Ηνωμένων Πολιτειών στις αντικομμουνιστικές δυνάμεις στην Ελλάδα και αργότερα στην Κίνα και αλλού. [5]
Αν και οι υποθέσεις του Ιγκόρ Γκουζένκο και της Ελίζαμπεθ Μπέντλεϊ είχαν θέσει το ζήτημα της σοβιετικής κατασκοπείας το 1945, τα γεγονότα του 1949 και του 1950 αύξησαν απότομα το αίσθημα απειλής στις Ηνωμένες Πολιτείες σχετικά με τον κομμουνισμό. Η Σοβιετική Ένωση προχώρησε σε δοκιμή μιας ατομικής βόμβας το 1949, νωρίτερα από ό,τι περίμεναν πολλοί αναλυτές, αυξάνοντας τα διακυβεύματα στον Ψυχρό Πόλεμο. Την ίδια χρονιά, ο κομμουνιστικός στρατός του Μάο Τσε Τουνγκ απέκτησε τον έλεγχο της ηπειρωτικής Κίνας παρά τη βαριά αμερικανική οικονομική υποστήριξη του αντίπαλου Κουομιντάνγκ. Το 1950, ξεκίνησε ο πόλεμος της Κορέας, φέρνοντας τις δυνάμεις των ΗΠΑ, του ΟΗΕ και της Νότιας Κορέας αντιμέτωπες με κομμουνιστές από τη Βόρεια Κορέα και την Κίνα.
Κατά τη διάρκεια του επόμενου έτους, αποδείξεις αυξημένης πολυπλοκότητας στις δραστηριότητες κατασκοπείας της Σοβιετικής Ενωσης εντοπίστηκαν στη Δύση. Τον Ιανουάριο του 1950, ο Alger Hiss, υψηλόβαθμος αξιωματούχος του Στέιτ Ντιπάρτμεν, καταδικάστηκε για ψευδορκία. Ο Χις στην πραγματικότητα κρίθηκε ένοχος για κατασκοπεία, αλλά καθώς η παραγραφή είχε εξαντληθεί για αυτό το έγκλημα, καταδικάστηκε για ψευδορκία όταν αρνήθηκε αυτή την κατηγορία σε προηγούμενη κατάθεσή του ενώπιον της HUAC. Στη Βρετανία, ο Κλάους Φουξ ομολόγησε ότι διέπραξε κατασκοπεία για λογαριασμό της Σοβιετικής Ένωσης ενώ εργαζόταν στο Πρόγραμμα Μανχάταν στο Εθνικό Εργαστήριο του Λος Άλαμος κατά τη διάρκεια του Πολέμου. Ο Τζούλιους και η Έθελ Ρόζενμπεργκ συνελήφθησαν το 1950 στις Ηνωμένες Πολιτείες με την κατηγορία της κλοπής μυστικών ατομικής βόμβας για τους Σοβιετικούς και εκτελέστηκαν το 1953.
Άλλες δυνάμεις ενθάρρυναν την άνοδο του Μακαρθισμού. Οι πιο συντηρητικοί πολιτικοί στις Ηνωμένες Πολιτείες είχαν ιστορικά αναφερθεί στις προοδευτικές μεταρρυθμίσεις, όπως οι νόμοι για την παιδική εργασία και το δικαίωμα ψήφου των γυναικών, ως «κομμουνιστικές» ή «κόκκινες συνωμοσίες», προσπαθώντας να εγείρουν φόβους ενάντια σε τέτοιες αλλαγές. [6] Χρησιμοποίησαν παρόμοιους όρους κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1930 και της Μεγάλης Ύφεσης όταν αντιτάχθηκαν στις πολιτικές του New Deal του Προέδρου Φραγκλίνου Ρούζβελτ. Πολλοί συντηρητικοί εξίσωσαν το New Deal με τον σοσιαλισμό ή τον κομμουνισμό και θεώρησαν ότι οι πολιτικές αποτελούσαν απόδειξη υπερβολικής επιρροής από τους φερόμενους ως κομμουνιστές πολιτικούς που διαμόρφωναν την ατζέντα της κυβέρνησης Ρούσβελτ. [7] Γενικά, ο αόριστα καθορισμένος κίνδυνος της «κομμουνιστικής επιρροής» ήταν ένα πιο κοινό θέμα στη ρητορική των αντικομμουνιστών πολιτικών από την κατασκοπεία ή οποιαδήποτε άλλη συγκεκριμένη δραστηριότητα.
Η ανάμειξη του Μακάρθι σε αυτά τα ζητήματα ξεκίνησε δημόσια με μια ομιλία που έκανε την Ημέρα του Λίνκολν στις 9 Φεβρουαρίου 1950, στη Ρεπουμπλικανική Λέσχη Γυναικών στη Δυτική Βιρτζίνια. Κράτησε ένα κομμάτι χαρτί, το οποίο ισχυρίστηκε ότι περιείχε μια λίστα με γνωστούς κομμουνιστές που εργάζονταν για το Στέιτ Ντιπάρτμεντ. Ο ΜακΚάρθι συνήθως δήλωνε: «Έχω εδώ στα χέρια μου μια λίστα με 205 ονόματα που έγιναν γνωστά στον Υπουργό Εξωτερικών ως μέλη του Κομμουνιστικού Κόμματος και που, ωστόσο, εξακολουθούν να εργάζονται και να διαμορφώνουν πολιτική στο Υπουργείο εξωτερικών." [8] Αυτή η ομιλία οδήγησε σε μια μεγάλη προσοχή του Τύπου στον Μακάρθι και βοήθησε στο να εδραιωθεί η πορεία του και να γίνει ένας από τους πιο αναγνωρισμένους πολιτικούς στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Η πρώτη καταγεγραμμένη χρήση του όρου «Μακαρθισμός» ήταν στο Christian Science Monitor στις 28 Μαρτίου 1950. Η εφημερίδα σύντομα έγινε από τους πρώτους και πιο συνεπείς επικριτές του Γερουσιαστή. [9] Η επόμενη καταγεγραμμένη χρήση έγινε την επόμενη μέρα, σε μια πολιτική γελοιογραφία από τον σκιτσογράφο της Washington Post, Χέρμπερτ Μπλοκ (Herblock). Η γελοιογραφία απεικονίζει τέσσερις κορυφαίους Ρεπουμπλικάνους που προσπαθούν να σπρώξουν έναν ελέφαντα (το παραδοσιακό σύμβολο του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος ) να σταθεί σε μια εξέδρα πάνω από μια στοίβα δέκα κουβάδων πίσσας, ο κορυφαίος από τους οποίους φέρει την ετικέτα "Μακαρθισμός". Ο Μπλοκ έγραψε αργότερα:
«Τίποτα [δεν ήταν] ιδιαίτερα έξυπνο σχετικά με τον όρο, ο οποίος χρησιμοποιείται απλώς για να αναπαραστήσει μια εθνική θλίψη που δύσκολα μπορεί να περιγραφεί με άλλο τρόπο. Αν κάποιος έχει προηγούμενη αξίωση επ' αυτού, είναι ευπρόσδεκτος στη λέξη και στον νεότερο γερουσιαστή από το Ουισκόνσιν μαζί με αυτό. Θα ρίξω επίσης μια ντουζίνα δωρεάν πιάτα και μια θήκη σαπουνιού» [10]
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ ΜΕΕ τ.Γ΄, σελ.610
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Ιστορία 20ου αιώνα, σελ.2298
- ↑ «Herbert Block». lambiek.net (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 30 Μαρτίου 2020.
- ↑ Weir (2007), pp. 148–149.
- ↑ Merrill, Dennis (2006). «The Truman Doctrine: Containing Communism and Modernity». Presidential Studies Quarterly 36 (1): 27–37. doi:. https://archive.org/details/sim_presidential-studies-quarterly_2006-03_36_1/page/27.
- ↑ Fried, Richard M. (1990). Nightmare in Red: The McCarthy Era in Perspective. Oxford University Press. (ISBN 0195043618)ISBN 0195043618., p. 41.
- ↑ Brinkley (1995), p. 141; Fried (1990), pp. 6, 15, 78–80.
- ↑ Griffith (1970), p. 49.
- ↑ Strout, Lawrence N. (1999). Covering McCarthyism: how the 'Christian Science Monitor' handled Joseph R. McCarthy, 1950–1954. Westport, CT: Greenwood Press. "Introduction".
- ↑ Block (1952), p. 152.
Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- "Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια" (ΜΕΕ) τομ.Γ (Συμπλήρωμα), σελ.609-610.
- "Ιστορία του 20ου αιώνα" τομ.6ος, (Ιστορία 20ου αιώνα) "Ο Μακάρθυ και ο διωγμός των κομμουνιστών" σελ.2295-2298