Μαάρβας
| Μαάρβας | |
|---|---|
| Γενικές πληροφορίες | |
| Γέννηση | 245 π.Χ. |
| Θάνατος | 202 π.Χ. |
| Αιτία θανάτου | πεσών σε μάχη |
| Συνθήκες θανάτου | θάνατος στη μάχη |
| Χώρα πολιτογράφησης | Νουμιδία |
| Πληροφορίες ασχολίας | |
| Ιδιότητα | αξιωματικός |
| Περίοδος ακμής | 2ος αιώνας π.Χ. |
| Στρατιωτική σταδιοδρομία | |
| Βαθμός/στρατός | διοικητής/military of ancient Carthage |
| Πόλεμοι/μάχες | Β΄ Ρωμαιο-Καρχηδονιακός Πόλεμος και Μάχη των Καννών |
Ο Μαάρβας ή Μαάρβαλ (fl. 2ος αι. π.Χ.) ήταν Καρχηδόνιος στρατιωτικός που έδρασε κατά τον Β΄ Καρχηδονιακό Πόλεμο, ως αξιωματικός του Αννίβα. Επρόκειτο για έναν από τους πιο διαδεκριμένους στρατηγούς του Αννίβα, αλλά υπήρξε και επικριτικός προς την τακτική του. Σύμφωνα με τον Τίτο Λίβιο, όταν μετά τη νικηφόρα μάχη των Καννών ο Αννίβας προτίμησε να μην προελάσει προς την πόλη της Ρώμης, ο Μαάρβας απάντησε ότι ενώ γνώριζε πώς να πάρει τη νίκη στη μάχη, δεν ήξερε πώς να την αξιοποιήσει.
Όνομα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το όνομα του Μαάρβα στην φοινικική γλώσσα ήταν Maharbal και σήμαινε «Βάαλ, σπεύσε».[1] Όσον αφορά την ελληνική απόδοση, ο μεν Πολύβιος το ελληνικοποίησε σε Μαάρβας, ο δε Αππιανός έμεινε κοντά στο πρωτότυπο, χρησιμοποιώντας το Μαάρβαλ.
Καταγωγή και αρχική δράση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ήταν γιος κάποιου Ιμίλκα, πιθανώς πολιτικού συμμάχου του Αννίβα.[2] Ο Φροντίνος γράφει πως ο Μαάρβας κατέπνιξε την εξέγερση μιας αφρικανικής φυλής αναμειγνύοντας μανδραγόρα με μεγάλες ποσότητες κρασιού, το οποίο άφησε να πέσει στα χέρια του εχθρού. Όταν οι Αφρικανοί ήπιαν το κρασί και δηλητηριάστηκαν, ο Μαάρβας επιτέθηκε ανενόχλητος.[3] Ωστόσο, δεν πρόκειται για επιβεβαιωμένο συμβάν, καθώς ο Πολύαινος αποδίδει ένα παρόμοιο τέχνασμα σε άλλο Καρχηδόνιο στρατηγό.[4]
Πρώτες μάχες στον Β΄ Καρχηδονιακό Πόλεμο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το 219 π.Χ., ο καρχηδονιακός στρατός πολιορκούσε την πόλη Άρση, στην Ιβηρική χερσόνησο. Ο Αννίβας είχε θέσει ως επικεφαλής της πολιορκίας τον Μαάρβα, ο οποίος δρούσε με μεγάλη αποφασιστικότητα και ενεργητικότητα. Με τη χρήση πολιορκητικών κριών κατέστρεψε ένα μέρος των τειχών της πόλης και με την άφιξη του Αννίβα, η πόλη κατελήφθη με βαριές απώλειες και για τις δύο πλευρές.[5]
Φτάνοντας στην Ιταλική χερσόνησο, ο Μαάρβας αποσπάστηκε στο ιππικό και λεηλάτησε περιοχές γύρω από τον Πάδο ποταμό. Ένωσε ξανά τις δυνάμεις του με τον Αννίβα για τη μάχη του Τίκινου ποταμού, κοντά στη σημερινή Παβία, το Νοέμβριο του 218 π.Χ. Αρχηγός του ρωμαϊκού στρατεύματος ήταν ο Πόπλιος Κορνήλιος Σκιπίων, πατέρας του νεαρού τότε Σκιπίωνα Αφρικανού. Επρόκειτο για την πρώτη νίκη του Αννίβα και έγινε ξεκάθαρη η υπεροχή του καρχηδονιακού ιππικού έναντι του ρωμαϊκού.[2]
Μάχη της λίμνης Τρασιμένης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η επόμενη σύγκρουση στην οποία αναφέρεται ο Μαάρβας, είναι αυτή κοντά στη λίμνη Τρασιμένη, στην κεντρική Ιταλία. Σε μια μάχη που έχει χαρακτηριστεί ως «η σπουδαιότερη ενέδρα στην ιστορία»,[6] ο καρχηδονιακός στρατός νίκησε κατά κράτος τους Ρωμαίους, οι οποίοι έχασαν τους μισούς στρατιώτες τους.[7] Μεταξύ των θυμάτων ήταν και ο ύπατος Γάιος Φλαμίνιος Νέπος, του οποίου το αποκεφαλισμένο σώμα δε βρέθηκε και παρέμεινε άθαφτο.[8] Μια ομάδα 6.000 Ρωμαίων οχυρώθηκε σε ένα κοντινό χωριό και μετά τη μάχη, ο Μαάρβας στάλθηκε να τους πολιορκήσει.[9] Τους έπεισε να παραδώσουν τα όπλα, εγγυόμενος ότι θα ήταν ελεύθεροι να φύγουν όποτε το επιθυμούσαν. Ο Αννίβας, ισχυριζόμενος ότι ο Μαάρβας δεν είχε την εξουσία να αποφασίσει ο ίδιος, ελευθέρωσε μόνο όσους κατάγονταν από άλλες ιταλικές πόλεις και κράτησε ως αιχμαλώτους τους Ρωμαίους πολίτες.[10][11]
Ο Γναίος Σερβίλιος Γέμινος, ο έτερος ύπατος της Ρωμαϊκής Δημοκρατίας, βρισκόταν ήδη σε κινητοποίηση όταν έγινε η μάχη, ώστε να συνενωθεί με τον στρατό του Γάιου Φλαμίνιου. Είχε θέσει τον αντιπραίτορα Γάιο Κεντήνιο επικεφαλής μιας δύναμης 4.000 ιππέων, η οποία προπορευόταν. Ο Μαάρβας, με λογχοφόρους και μέρος του ιππικού, επιτέθηκε στον Κεντήνιο, φονεύοντας τους μισούς στρατιώτες του και αιχμαλωτίζοντας του υπόλοιπους σε έναν κοντινό λόφο.[12] Αργότερα, στάλθηκε με Νουμίδες ιππείς να λεηλατήσει την ύπαιθρο του Φαλέρνουμ, στη σημερινή επαρχία Καζέρτα.[13]
Μάχη των Καννών[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η συμμετοχή του Μαάρβα στη μάχη των Καννών τον Αύγουστο του 216 π.Χ. δεν είναι επιβεβαιωμένη. Ο Λίβιος γράφει ότι διοικούσε την αποτελούμενη από Νουμίδες πολεμιστές δεξιά πτέρυγα των στρατευμάτων,[14] ενώ ο Αππιανός τον αναφέρει ως επικεφαλής μια εφεδρικής δύναμης 1000 ιππέων.[15] Εν αντιθέσει, ο Πολύβιος δεν αναφέρει καθόλου το όνομά του. Στην αρχή της μάχης, σύμφωνα με την περιγραφή του Αππιανού, ο Αννίβας μαζί με τον Μαάρβα οδήγησαν το ιππικό βγάζοντας «κραυγή βαρβαρική», με σκοπό να τρομάξουν τον εχθρό.[16] Τελικά, οι Καρχηδόνιοι και οι συμμάχοι τους κατατρόπωσαν το ρωμαϊκό στρατό.
Ο Λίβιος αναφέρει μια στιχομυθία μεταξύ Μαάρβα και Αννίβα, στην οποία ειπώθηκε η περίφημη φράση του πρώτου. Μετά τη μάχη, οι αξιωματικοί συγκεντρώθηκαν γύρω από τον Αννίβα, συγχαίροντάς τον για τη θαυμάσια αυτή νίκη και ισχυρίστηκαν ότι τώρα οι στρατιώτες θα μπορούσαν να ξεκουραστούν. Ωστόσο, ο Μαάρβας τον παρότρυνε να μη χάσουν καιρό και να βαδίσουν άμεσα κατά της Ρώμης, λέγοντας μάλιστα ότι σε πέντε μόνο ημέρες θα βρίσκεται νικητής στο Καπιτώλιο. Ο Αννίβας εκτίμησε τον ζήλο του στρατηγού του, αλλά χρειαζόταν χρόνο για να οργανώσει τα σχέδιά του. Ο Μαάρβας απάντησε: «Αλήθεια, οι θεοί δε χαρίζουν όλα τους τα δώρα σε έναν άνθρωπο μόνο. Ξέρεις πώς να κερδίσεις μια μάχη, Αννίβα, αλλά δεν ξέρεις πώς να εκμεταλλευτείς τη νίκη σου».[17]
Την ίδια σκηνή αναφέρουν και άλλοι ιστορικοί της αρχαιότητας και του Μεσαίωνα, όπως ο Λεύκιος Ανναίος Φλώρος[18] και ο Ιωάννης Ζωναράς.[19] Ο Πλούταρχος αναφέρει ότι τα λόγια αυτά τα είπε κάποιος Βάρκας.[20] Ίσως η πηγή του ανέφερε, λανθασμένα, ότι ο αξιωματικός που είπε αυτά τα λόγια ήταν συγγενής του Αννίβα.[2] Σήμερα, πάντως, πολλοί αμφισβητούν το εν λόγω συμβάν ως προϊόν φαντασίας.[21]
Ο Λίβιος ισχυρίζεται πως αυτή η καθυστέρηση ήταν που τελικά έσωσε τη Ρώμη και μέχρι σήμερα μερίδα ιστορικών έχει υιοθετήσει την άποψη ότι η τελική απόφαση ήταν λανθασμένη.[22] Ωστόσο, οι περισσότεροι σύγχρονοι συγγραφείς συμφωνούν με την επιλογή του Αννίβα. Κατ' αρχάς, ήταν αδύνατον για τον καρχηδονιακό στρατό να φτάσει τόσο γρήγορα στη Ρώμη.[21][23] Η τροφοδοσία του στρατού ήταν δύσκολη και ο υπάρχων εξοπλισμός δεν επέτρεπαν την πολιορκία της πόλης.[2][24] Επιπλέον, η Ρώμη δεν ήταν τελείως απροστάτευτη[23] και υπήρχε ο κίνδυνος παγίδευσης ανάμεσα στα τείχη της πόλης και σε ενισχύσεις που θα ερχόντουσαν από το νότο.[2]
Μετά τις Κάννες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η τελευταία αναφορά στον Μαάρβα γίνεται στη μάχη του Κασίλινουμ (χειμώνας του 216 π.Χ.), μιας μικρής πόλης στην Καμπανία. Η φρουρά της πόλης προέβαλλε γενναία αντίσταση και ο Μαάρβας μολονότι διοικούσε μια ομάδα επίλεκτων πολεμιστών, δεν κατάφερε να την αλώσει, παρά μόνο μετά από επέμβαση του Αννίβα με περισσότερες δυνάμεις.[25] Θεωρείται ότι πέθανε στην πολιορκία του Κασίλινουμ ή λίγο αργότερα.
Ο Μαάρβας στη λογοτεχνία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο Μαάρβας αναφέρεται σε διάφορα μυθιστορήματα που εκτυλίσσονται κατά τον Β΄ Καρχηδονιακό Πόλεμο. Στο The Lion of Africa παρουσιάζεται ως ένας μεγάλης ηλικίας αριστοκράτης που πολέμησε πλάι στον Αμίλκα Βάρκα, κατά τον Α΄ Καρχηδονιακό Πόλεμο.[26] Στο Pride of Carthage, η διάσημη φράση του Μαάρβα παραλλάσσει ελαφρώς, καθώς ο Καρχηδόνιος στρατηγός αναφέρεται στην αδυναμία του Πύρρου να αξιοποιήσει τις νίκες του επί των Ρωμαίων.[27]
Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Αππιανός, Αννιβαϊκή
- Λίβιος, Ab urbe condita
- Πλούταρχος, Βίοι Παράλληλοι
- Πολύβιος, Ἱστορίαι
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ Hoyos, Dexter (2010). The Carthaginians. Routledge. ISBN 9781136968624.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Hoyos, Dexter (2005). Hannibal's Dynasty: Power and Politics in the Western Mediterranean, 247-183 BC. London: Routledge. ISBN 9780415359580. 70175465.
- ↑ Φροντίνος, Strategemata, 2.5.12
- ↑ Πολύαινος, Στρατηγήματα, 5.10.1
- ↑ Λίβιος, 21.12
- ↑ Liddell Hart, Basil Henry (1991). Strategy
(2η έκδοση). New York, N.Y., U.S.A.: Meridian. ISBN 9780452010710. 22911248.
- ↑ Sandler, Stanley (2002). Ground Warfare: An International Encyclopedia. Santa Barbara, Calif.: ABC-CLIO. ISBN 9781576073445. 52521652.
- ↑ «Battle of Trasimene | Roman-Carthaginian history» (στα αγγλικά). Encyclopedia Britannica. https://www.britannica.com/topic/Battle-of-Trasimene. Ανακτήθηκε στις 2017-07-26.
- ↑ Πολύβιος, 3.84
- ↑ Αππιανός, 2.10
- ↑ Πολύβιος, 3.84-85
- ↑ Πολύβιος, 3.86
- ↑ Λίβιος, 22.13
- ↑ Λίβιος, 22.46
- ↑ Αππιανός, 4.20
- ↑ Αππιανός, 4.21
- ↑ Λίβιος, 22.51
- ↑ Λεύκιος Ανναίος Φλώρος, Epitome Rerum Romanorum, 1.22.6.19
- ↑ Ιωάννης Ζωναράς, Επιτομή Ιστοριών, 9.1
- ↑ Πλούταρχος, Φαβ. 17
- ↑ 21,0 21,1 Goldsworthy, Adrian (2012). The Fall of Carthage: The Punic Wars 265-146BC. Hachette UK. ISBN 9781780223063.
- ↑ Gabriel, Richard A. (2008). Scipio Africanus: Rome's Greatest General. Washington, D.C.: Potomac Books. ISBN 9781597972055. 755575329.
- ↑ 23,0 23,1 Lazenby, J.F. (1998). Hannibal's War: A Military History of the Second Punic War. Norman: University of Oklahoma Press. ISBN 9780806130040. 37663314.
- ↑ Fonda, Michael P. (2010). Between Rome and Carthage: Southern Italy during the Second Punic War. Cambridge University Press. ISBN 9781139488624.
- ↑ Λίβιος, 23.18
- ↑ Strickland, George (2010). The Lion of Africa. AuthorHouse. σελ. 31. ISBN 9781452030982.
- ↑ Durham, David Anthony (2011). Hannibal: Pride of Carthage. London: Random House. ISBN 9781407066622. 962731504.
