Σπαρτιατική λεγεώνα

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
(Ανακατεύθυνση από Λεγεώνα της Σπάρτης)

Την ονομασία Σπαρτιατική λεγεώνα ή Λεγεώνα της Σπάρτης έφεραν δύο αυτοτελή εκστρατευτικά σώματα που συγκροτήθηκαν από Μανιάτες και έλαβαν μέρος στην Ορλωφική επανάσταση το 1770. Η ονομασία τους δόθηκε από τον Ιωάννη Μαυρομιχάλη τον επικαλούμενο Σκυλογιάννη που την εποχή εκείνη ήταν ο αρχικαπετάνιος της Μάνης και που ως Σπάρτη αποκαλούσε τη Μάνη.

Οργάνωση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Σύμφωνα με το σχεδιασμό της εξέγερσης με την εκδήλωσή της θα κινούνταν η μία λεγεώνα ανατολικά προς Μυστρά και Τριπολιτσά και η άλλη δυτικά στη Μεσσηνία με στόχο την κατάληψη των τουρκικών κάστρων και τον γενικότερο ξεσηκωμό των Ελλήνων του Μοριά.

Πράγματι με τον κατάπλου κάποιων ρωσικών πλοίων, τριών ή τεσσάρων, στη παραλία του Οιτύλου της Μάνης, στις 28 Φεβρουαρίου (1770), με πρόταση του Π. Μπενάκη προεστού της Καλαμάτας, στον Θεόδωρο Ορλώφ που ηγείτο της ναυτικής μοίρας συγκροτήθηκαν αμέσως οι δύο σπαρτιατικές λεγεώνες, από Μανιάτες τους οποίους ο τελευταίος υποχρέωσε προηγουμένως να ορκιστούν πίστη στην Αυτοκράτειρα της Ρωσίας Αικατερίνη Β΄. Έτσι αρχές Μαρτίου η μεν δυτική σπαρτιατική λεγεώνα, υπό τους καπεταναίους Μαυρομιχαλαίους, Κουμουνδουράκηδες, Τρουπάκηδες, Κουτουφαραίους κ. ά. συνολικής δύναμης από μόλις 200 ένοπλους αγωνιστές κινήθηκε προς τη Μεσσηνία, η δε ανατολική υπό τον καπετάν Γρηγόρη Τζωρτζάκη Γρηγοράκη και καπετάν Δημητράκη Γρηγοράκη (ο μετέπειτα Καβαλιέρος), επίσης ίδιας δύναμης αγωνιστών προς τον Μυστρά. Στην ανατολική λεγεώνα είχε τεθεί επικεφαλής ο Ρώσος λοχαγός Μπαρκώβ και ο ελληνορώσος (Μυκονιάτης) πλοίαρχος Αντώνιος Ψαρός[1], που τελούσε χρέη τοποτηρητή του ρωσικού στόλου στο Αιγαίο[2].

Η περιορισμένη δύναμη σε μαχητές και των δύο λεγεώνων οφειλόταν στη μικρή ποσότητα όπλων, μόλις τετρακόσια τουφέκια, που εκφόρτωσαν οι Ρώσοι. Παρά ταύτα και οι δύο λεγεώνες ενισχύθηκαν καθ΄ οδόν και με άλλους οπλαρχηγούς και επαναστάτες, εκτός του μεγάλου αριθμού Μανιατών που ακολουθούσαν εκάστη, ανένταχτα, με πολύ πρόχειρο οπλισμό μέχρι και καθόλου έχοντας απώτερο σκοπό τη λαφυραγωγία. Ειδικότερα για τον περιορισμένο εκείνο εφοδιασμό όπλων ο Ιωάννης Μαυρομιχάλης επέκρινε τον Θ. Ορλώφ ο οποίος με προκήρυξή του δήλωνε πως θα έφθανε σε λίγο ο αδελφός του Αλέξιος Ορλώφ με ισχυρές δυνάμεις, συμπληρώνοντας πως η περιορισμένη παρουσία των ρωσικών πλοίων φανέρωνε την πρόθεση ανεξαρτησίας και όχι της κατάληψης της Πελοποννήσου (!).

Επιχειρήσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ανατολική λεγεώνα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η ανατολική λεγεώνα, έχοντας εμπροσθοφυλακή Ρώσους στρατιώτες και κάποιους εκ των Ελλήνων μαχητών με ρωσικές στολές, ξεκίνησε από το Σκουτάρι Γυθείου με σχετική ταχύτητα σαρώνοντας κυριολεκτικά κάθε εμπόδιο, καταλαμβάνοντας αρχικά το Κάστρο του Πασσαβά όπου και εξόντωσαν όλη τη φρουρά. Στη συνέχεια στο δρόμο προς το Μυστρά καταλάμβαναν και απελευθέρωναν όλα τα χωριά που συναντούσαν σχεδόν αμαχητί. Σε κάποιο δε σημείο που προσπάθησε μια αξιόλογη τούρκικη φρουρά στήνοντας ενέδρα να ανακόψει τους επαναστάτες, στη θέα της λεγεώνας, εγκατέλειψε τα όπλα τρεπόμενη σε φυγή προς το Μυστρά με αλαλαγμούς "είναι Μόσκοβοι δεν είναι Ρωμιοί".

Όταν η λεγεώνα υπό τον Ψαρό έφθασε στον Μυστρά (5 Μαρτίου) όλοι οι Τούρκοι κάτοικοι της περιοχής είχαν κλειστεί στο κάστρο. Ο Ψαρός κατέλαβε αμέσως το "Επισκοπικό", κάτω από το κάστρο ενώ οι Τούρκοι χωρίς ούτε ένα κανονιοβολισμό έστειλαν πρεσβεία ζητώντας συνθηκολόγηση. Σύμφωνα με τη συνθήκη που συνομολογήθηκε τους επιτράπηκε η ειρηνική έξοδος παραδίδοντας τον οπλισμό τους στο επισκοπικό παραλαμβάνοντας τις οικογένειές τους.

Κατά την ολοκλήρωση όμως της εξόδου τους συνέβη ένα αποτρόπαιο γεγονός. Στίφη ατάκτων Μανιατών που ακολουθούσαν την λεγεώνα όρμησαν από τα γύρω υψώματα και άρχισαν τη λεηλασία της έξω πόλης, στη συνέχεια ανέβηκαν και εισβάλλοντας στο ανυπεράσπιστο κάστρο φόνευαν όσους έβρισκαν αδιακρίτως γένους και ηλικίας. Έντρομοι οι Τούρκοι προσπάθησαν να καταφύγουν στο Επισκοπικό πλην όμως το δρόμο είχαν αποκόψει οι άτακτοι Μανιάτες όταν πλέον αναζήτησαν απεγνωσμένα καταφυγή στην ιστορική ορθόδοξη εκκλησία, έδρα του αρχιεπισκόπου. Τότε ο αρχιεπίσκοπος με το κλήρο του κρατώντας σταυρό στάθηκε μπροστά στους διώκτες τους οποίους και εξόρκισε να μη βεβηλώσουν τον ναό του Υψίστου στο όνομα του οποίου επιχειρείται η επανάσταση. Μετά τις προτροπές εκείνες οι άτακτοι επέστρεψαν στα γύρω υψώματα έχοντας όμως ολοκληρώσει την λεηλασία και φονεύσει περί τους τετρακόσιους Τούρκους.

Μετά των παραπάνω ο Α. Ψαρός αυτοανακηρύχθηκε διοικητής της Σπάρτης σχεδιάζοντας την εκστρατεία κατά της Τριπολιτσάς κατ΄ εντολή του Θ. Ορλώφ, η δε είδηση της κατάληψης του Μυστρά από τους Μανιάτες διαδόθηκε αστραπιαία σ΄ όλη την Πελοπόννησο και την Ρούμελη με συνέπεια τη γενίκευση των εξεγέρσεων.

Δυτική λεγεώνα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ρωσικός στόλος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. Τζ. Τζωρτζάκης σ.13
  2. Σύμφωνα με άλλη πηγή της λεγεώνας αυτής ηγείτο ο εκ Τήνου λοχαγός Ανδρομάχης (Vita e fasti di Caterina II, Λουγκάνο 1797 τομ.ΙΙΙ, σελ. 31

Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Κ. Σάθας "Τουρκοκρατούμενη Ελλάδα - Ιστορία των Ελλήνων από την Άλωση ως το 21" τομ.4 Εκδ. Νέα Σύνορα - Α. Α. Λιβάνη Αθήνα 1995
  • Τζ. Τζωρτζάκη: "Η Πρωτεύουσα της Μάνης Γύθειο - Μαραθονήσι", Αθήναι 1981