Λατομείο

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
 Αυτό το λήμμα παρουσιάζει το θέμα από ελληνική οπτική γωνία ή δίνει δυσανάλογο βάρος στην ελληνική πτυχή ενός παγκόσμιου θέματος.
Προσπαθήστε να το ανασκευάσετε ή και να προσθέσετε πληροφορίες έτσι ώστε να καλύπτει πληρέστερα και περισσότερο ουδέτερα το θέμα.
Παρακαλούμε δείτε τη σχετική συζήτηση στη σελίδα συζήτησης του λήμματος.
Για τον οικισμό της Περιφερειακής Ενότητας Κιλκίς, δείτε: Λατομείο Κιλκίς.

Το λατομείο αποτελεί εκσκαφή ή σύστημα εκσκαφών που πραγματοποιείται με σκοπό τη λήψη λατομικών ορυκτών (είτε στη φυσική τους κατάσταση είτε σε κατάσταση διάλυσης ή εναιώρησης) ή προϊόντα λατομικών ορυκτών, και δεν είναι ούτε μεταλλείο ούτε φρέαρ ή γεώτρηση ή συνδυασμός των δύο.

Λατομείο μαρμάρου στη θέση Στενωπός Καβάλας

Από νομική άποψη λατομικοί χώροι ή λατομεία είναι οι ενιαίοι χώροι από όπου εξορύσσονται τα λατομικά ορυκτά[1] και στους οποίους έχουν χορηγηθεί και βρίσκονται σε ισχύ οι προβλεπόμενες από την κείμενη νομοθεσία [2] [3][4]:

α) εγκρίσεις διενέργειας ερευνητικών εργασιών που αφορούν λατομικά ορυκτά ή

β) άδειες εκμετάλλευσης λατομικών ορυκτών.

Ως δημόσια λατομεία νοούνται οι λατομικοί χώροι επί δημοσίων εκτάσεων ενώ ιδιωτικά ή δημοτικά λατομεία νοούνται οι λατομικοί χώροι επί ιδιωτικών ή δημοτικών εκτάσεων αντίστοιχα. 

Λατομικές περιοχές[5] είναι οι εκτάσεις εντός των οποίων χωροθετούνται ένας ή περισσότεροι λατομικοί χώροι εκμετάλλευσης αδρανών υλικών και οι οποίες κρίνονται κατάλληλες τόσο ως προς την ποιότητα των πετρωμάτων όσο και ως προς τις επιπτώσεις της αναπτυσσόμενης εντός αυτών λατομικής δραστηριότητας στο φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον.

Στην έννοια των λατομικών περιοχών περιλαμβάνονται και οι θέσεις συγκέντρωσης λατομικών επιχειρήσεων αδρανών υλικών του ν. 1515/1985 (ΦΕΚ 18 Α’) για την ευρύτερη περιοχή της Αθήνας.

Η λειτουργία των λατομείων διέπεται από τον Κανονισμό Μεταλλευτικών και Λατομικών Εργασιών (ΚΜΛΕ)[6].

Το περιβαλλοντικό αποτύπωμα ενός λατομείου είναι δυνατόν να ελεγχθεί κι αυτό σχετίζεται με τον αποτελεσματικό σχεδιασμό, την ασφαλή λειτουργία, την διαχείριση των εξορυκτικών αποβλήτων και την περαιτέρω αποκατάστασή του[7]. 

Μέθοδοι εξόρυξης σε λατομεία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η μέθοδος  της επιφανειακής εκμετάλλευσης με  βαθμίδες ανοιχτού τύπου είναι η πλέον χρησιμοποιούμενη μέθοδος εκμετάλλευσης σε λατομεία. Η μέθοδος εφαρμόζεται κυρίως σε μάρμαρα και αδρανή υλικά αλλά και σε μεταλλεία, στις περιπτώσεις που  δεν επιλέγεται η υπόγεια εκμετάλλευση είτε άλλου είδους επιφανειακή εκμετάλλευση,όπως π.χ. με κλειστές βαθμίδες (conical pit) ή εκμετάλλευση κατά λωρίδες (Strip mining).

Η μορφή της ανοικτής εκσκαφής αλλά  και η εφαρμοζόμενη μέθοδος πρέπει να προσαρμόζονται στις εκάστοτε γεωμορφολογικές συνθήκες και τα χαρακτηριστικά του κοιτάσματος με γνώμονα την ασφαλή και ορθολογική εκμετάλλευση των εξορυκτικών εργασιών.

Τα γεωμετρικά χαρακτηριστικά των εκσκαφών  π.χ. το ύψος των μετώπων (bench height), το πλάτος (bench width) και η κλίση της κάθε βαθμίδας (bench slope angle), η κλίση και η τελική μέγιστη επιτρεπόμενη κλίση του  πρανούς (overall slope angle) κ.α.,   καθορίζονται στους Κανονισμούς Λατομικών Εργασιών. Ο Ελληνικός Κανονισμός Μεταλλευτικών και Λατομικών Εργασιών (ΚΜΛΕ) ρυθμίζει τα τα θέματα της ασφάλειας των επιφανειακών εκσκαφών, στα άρθρα 82-88[6][8].

Η εξόρυξη γίνεται με χρήση εκρηκτικών υλών για τις εκμεταλλεύσεις αδρανών υλικών ή βιομηχανικών ορυκτών που απαντούν σε σκληρούς σχηματισμούς, ενώ η εκμετάλλευση των κοιτασμάτων μαρμάρου πραγματοποιείται σχεδόν αποκλειστικά με μηχανική εξόρυξη (κυρίως με τη χρήση συρματοκοπής).

Η τεχνολογία των εκρηκτικών υλών έχει αναπτυχθεί σε τέτοιο βαθμό ώστε σε συνδυασμό με τις προσπάθειες της μεταλλευτικής βιομηχανίας, των κατασκευαστών καθώς και της πολιτείας, έχει βελτιωθεί σημαντικά το επίπεδο ασφάλειας στους εξορυκτικούς χώρους, τουλάχιστον όσο αφορά τη χρήση τους[9][10][11]. 

Το νομοθετικό Πλαίσιο για τις Εκρηκτικές Υλες 

Η υπόγεια εκμετάλλευση εφαρμόζεται σπάνια σε λατομεία, κυρίως λατομεία μαρμάρων και επιβάλλεται είτε για λόγους οικονομοτεχνικούς είτε για περιβαλλοντικούς λόγους.

Λατομεία μαρμάρων και βιομηχανικών ορυκτών[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Χαρακτηριστική εικόνα επιφανειακής εκμετάλλευσης, λατομείο βιομηχανικών ορυκτών (μπεντονίτη), Αγγεριά Μήλου

Η εκμετάλλευση λατομείων μαρμάρων πραγματοποιείται κατά κύριο λόγο με επιφανειακές εκμεταλλεύσεις, στις οποίες γίνεται  απόσπαση των μαρμάρων από το μητρικό πέτρωμα με χρήση συρματοκοπής ή άλλου ειδικού εξοπλισμού (όχι χρήση εκρηκτικών υλών). Επίσης είναι δυνατή και η υπόγεια εκμετάλλευση[12]. 

Χαρακτηριστική εικόνα εκμετάλλευσης λατομείου αδρανών

Οι υπαίθριες εκμεταλλεύσεις  πραγματοποιούνται με τη μέθοδο των ορθών βαθμίδων,  με ύψος και πλάτος που καθορίζονται έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η ασφάλεια και η ορθολογική εκμετάλλευση. Το πρώτο στάδιο είναι η οριοθέτηση του προς εκμετάλλευση τμήματος του κοιτάσματος και η επιλογή της θέσεως, από όπου θα γίνει η προσπέλασή του και η εκκίνηση της εξόρυξης. Στην συνέχεια ακολουθεί η εξόρυξη  συνήθως  με χρήση συστήματος συρματοκοπής για την αποκοπή των «πάγκων» μεγάλων διαστάσεων από το μητρικό πέτρωμα.Την εξόρυξη, ακολουθεί  ο τεμαχισμός των ογκομαρμάρων σε μικρότερους όγκους και πλάκες εμπορεύσιμων διαστάσεων. Η διαδικασία αυτή πραγματοποιείται σε βιομηχανικές εγκαταστάσεις επεξεργασίας,  τα σχιστήρια μαρμάρων. τα οποία χωροθετούνται είτε μέσα στους λατομικούς χώρους είτε συνηθέστερα σε παρακείμενους χώρους.

Τα ογκομάρμαρα, δηλ. οι ορθογωνισμένοι όγκοι μαρμάρου,  αποτελούν το κατεξοχήν προϊόν της εκμετάλλευσης των λατομείων μαρμάρου. Εντούτοις, στα λατομεία μαρμάρων παράγονται κι άλλα "υποπροϊόντα" : α) τα «ξοφάρια» ή «ογκοξόφαρα» β) οι οι λατύπες  και γ) ένα μεγάλο ποσοστό αδρανών υλικών.Τα "υποπροϊόντα¨αυτά είναι εν δυνάμει αξιοποιήσιμα, στο βαθμό που επιτρέπεται από την σχετική νομοθεσία αλλά και τα ποιοτικά χαρακτηριστικά τους[13].

Η εκμετάλλευση λατομείων  βιομηχανικών ορυκτών γίνεται επίσης με την μέθοδο των των ορθών βαθμίδων. Η εξόρυξη διενεργείται  είτε με τη χρήση εκρηκτικών υλών είτε συνηθέστερα με την χρήση μηχανικών μέσων, στις περιπτώσεις όπου τα κοιτάσματα είναι χαλαρά, μη συνεκτικά.

Λατομεία αδρανών υλικών[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι εκμεταλλεύσεις λατομείων αδρανών αναπτύσσονται με την σταδιακή απόληψη του κοιτάσματος σε ανοικτές βαθμίδες, η διαμόρφωση των οποίων αρχίζει από τα υψηλότερα σημεία και χωρεί διαδοχικά στα χαμηλότερα.  Ο καθορισμός του πλάτους της βαθμίδας, γίνεται με κριτήριο την ασφαλή λειτουργία του μηχανικού εξοπλισμού που απασχολείται σε αυτήν. Κατά κανόνα ορύσσονται με μια μικρή κλίση ως προς την κατακόρυφο, διατηρώντας γωνία περί τις 70-80°, ενώ στο τελικό πρανές που δημιουργείται  προσδίδεται συνήθως , αν το πέτρωμα είναι συνεκτικό, τελική κλίση άνω των 60°.

Τα λατομεία αδρανών χαρακτηρίζονται από την αποκλειστική  χρήση εκρηκτικών υλών και την σχεδόν μηδενική αποκάλυψη του κοιτάσματος, καθώς τις περισσότερες φορές τα στείρα υλικά είναι ελάχιστα.

Στην Ελλάδα τα λατομεία αδρανών χωροθετούνται σε ειδικές περιοχές εκμετάλλευσης, τις λατομικές περιοχές[5]. Η ένταξη των λατομείων αδρανών σε λατομικές περιοχές αποτελεί διαχρονική πολιτική της πολιτείας για την βιώσιμη αξιοποίηση των ορυκτών πρώτων υλών στον τομέα των αδρανών/δομικών υλικών καθώς και την προστασία του περιβάλλοντος. Δυστυχώς η χωροθέτηση αυτή , παρά το γεγονός ότι ξεκίνησε από το 1984 (με τον Ν.1428/84 οπότε ο καθορισμός λατομικών περιοχών καθίσταται υποχρεωτικός για τη Διοίκηση), έχει καθυστερήσει σημαντικά ώστε ένα μέρος των αδρανών/δομικών υλικών να προέρχεται από μη κατάλληλους ή παράνομους χώρους λαθροεξόρυξης με αρνητικές επιδράσεις στο περιβάλλον αλλά και την οικονομία της χώρας[14][15].  

Η υπόγεια εκμετάλλευση λατομείων αδρανών είναι δυνατή αλλά περιορισμένη[16]. 

Ανενεργά Λατομεία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ανενεργό λατομείο αδρανών "Ζωίτσα"

Τα λατομεία αν μετά την διακοπή των εξορύξεων δεν αποκατασταθούν, οδηγούν σε μεγάλα Οικολογικά Αποτυπώματα, με κινδύνους για την ασφάλεια και την υγεία των πολιτών. Ειδικά για τον Νομό Αττικής, φορέας αποκατάστασης του περιβάλλοντος όλων των ανενεργών λατομείων είναι ο Οργανισμός Αθήνας (ΟΡΣΑ), ο οποίος αναθέτει την αποκατάσταση με σύναψη πρωτοκόλλου συνεργασίας στους φορείς εκτέλεσης των μεγάλων δημοσίων έργων της Αττικής και στον ΕΣΔΚΝΑ με την σύμπραξη του ενδιαφερόμενου ΟΤΑ[17][18].

Η διεθνής πρακτική και τεχνογνωσία που υπάρχει σε πολλές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (αλλά και Παγκόσμια γενικότερα), παρέχει βιώσιμα παραδείγματα αποκατάστασης, με νέες χρήσεις, συνδυάζοντας την Αποκατάσταση του Ανενεργού Λατομείου με Νέες Καινοτόμες Χρήσεις, οι οποίες παράγουν νέες θέσεις εργασίας και συμβάλλουν στην οικονομική ανάπτυξη[19]. Μια πρόταση αξιοποίησης των Ανενεργών Λατομείων είναι η σταδιακή μετάλλαξη τους σε θεματικά πάρκα διαφόρων χρήσεων με ιδιαίτερο βάρος στην αναψυχή–ψυχαγωγία–περιβάλλον-πολιτισμός-αθλητισμός.

Τα βασικά εργαλεία για την εφαρμογή ενός μοντέλου Αξιοποίησης και Ανάδειξης των ανενεργών Λατομείων είναι :

  • Η κύρωση της Σύμβασης του Ευρωπαϊκού Τοπίου
  • Ο Εθνικός Χωροταξικός Σχεδιασμός
  • Η αξιοποίηση της Δημόσιας Περιουσίας
  • Η διατήρηση της Βιοποικιλότητας
  • Ο Εναλλακτικός Τουρισμός και ιδιαίτερα η Μεταλλευτική Περιήγηση
  • Τα Θεματικά Πάρκα

Νομοθετικό Πλαίσιο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

N. 4512/2018: The licensing system for Mining and Quarrying works in Greece
N. 4512/2018: The licensing system for Mining and Quarrying works in Greece

Με τον Ν.4512/2018 (ΦΕΚ Α' 5)(Μέρος Β: Ερευνα και Εκμετάλλευση Λατομικών Ορυκτών και άλλες διατάξεις, άρθρα 43-72) [20] έγινε προσπάθεια ένταξης όλου του προϋφιστάμενου πλαισίου αδειόδότησης των λατομείων[2][3] σε ενιαία επίκαιρη διάταξη ενώ σε συνδυασμό με τον Ν.4442/2016 (Α’ 230, όπως τροποποιήθηκε και ισχύει), για την απλοποίηση της αδειοδότησης, καταργήθηκε η άδεια εκμετάλλευσης. Η άδεια αυτή αντικαταστάθηκε απο το καθεστώς έγκρισης εκμετάλλευσης (σύμβαση μίσθωσης) και σε ορισμένες περιπτώσεις απο τη "γνωστοποίηση" εκμετάλλευσης που διενεργείται ηλεκτρονικά στο πληροφοριακό σύστημα Notify Business.

Αρνητικές Επιδράσεις προς το περιβάλλον 1. Αλλοίωση του τόπου 2.Οι επιπτώσεις στη βιοποικιλότητα της περιοχής 3.Ο θόρυβος και άλλες οχλήσεις κατά την εξόρυξη 4.Αέρια ρύπανση κατά τις διάφορες φάσεις εξορυκτικών εργασιών

Δείτε επίσης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ «Ποιά είναι τα λατομικά ορυκτά;». 
  2. ↑ 2,0 2,1 «Λατομική/Μεταλλευτική Νομοθεσία». 
  3. ↑ 3,0 3,1 «Νομικό πλαίσιο για την αδειοδότηση των λατομείων αδρανών υλικών». 
  4. ↑ «Νομοθεσία - Μεταλλευτική και Λατομική της Κύπρου». 
  5. ↑ 5,0 5,1 «Οι Λατομικές Περιοχές της Χώρας». 
  6. ↑ «Ο Κανονισμός Μεταλλευτικών και Λατομικών Εργασιών». 
  7. ↑ «Η περιβαλλοντική αποκατάσταση των λατομικών χώρων». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 9 Μαρτίου 2015. 
  8. ↑ «Εντυπα ΕΛ.ΙΝ.Υ.Α.Ε για την ασφάλεια στα λατομεία». 
  9. ↑ «Οι αιτίες των ατυχημάτων στον εξορυκτικό τομέα». 
  10. ↑ «Υπολογισμός της εκρηκτικής ύλης (W) σε σχέση με την απόσταση (D) και την ταχύτητα δόνησης (V)». 
  11. ↑ «Ηλεκτρονικοί Πυροκροτητές, τα πιο εξελιγμένα μέσα έναυσης ΕΥ». 
  12. ↑ «Υπόγεια εκμετάλλευση λατομείων μαρμάρων». 
  13. ↑ «Επιφανειακή (Υπαίθρια) Εκμετάλλευση Λατομείων (open pit)». 
  14. ↑ «Η χωροθέτηση των λατομείων αδρανών». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Μαρτίου 2016. 
  15. ↑ «Λατομεία εντός και εκτός Λατομικών Περιοχών (ΛΠ)». 
  16. ↑ «Υπόγεια Λατομεία Αδρανών Υλικών». 
  17. ↑ «Περιβαλλοντική αποκατάσταση ανενεργών λατομείων του Ν. Αττικής». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Μαρτίου 2016. 
  18. ↑ «Λατομεία και ΑΕΚΚ». 
  19. ↑ «Λατομείο ή Βοτανικός κήπος; διαλέξτε και τα δύο!». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Μαρτίου 2016. 
  20. ↑ «Ν.4512/2018 (ΦΕΚ Α' 5/17.01.2018) Μέρος Β: Ερευνα και Εκμετάλλευση Λατομικών Ορυκτών και άλλες διατάξεις». 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Λατομείο&oldid=10355974"