Λατινικό αλφάβητο

Λατινικό αλφάβητο ;
Είδος	Αλφάβητο
Γλώσσες	Λατινικά, Ρομανικές γλώσσες, Γερμανικές γλώσσες, αρκετές άλλες
Χρονική περίοδος	~700 π.Χ.–σήμερα
Προέλευση	Αιγυπτιακά ιερογλυφικά Πρωτο-Σιναϊτικό Φοινικικό αλφάβητο Ελληνικό αλφάβητο Ετρουσκικό αλφάβητο Λατινικό; ; ; ; ;
Παράγωγα συστήματα γραφής	εμμέσως, Συλλαβάριο Τσερόκι και Γραφή Γιουγκτούν
Παρεμφερή συστήματα	Αρμενικό ; Γεωργιανό ; Κοπτικό ; Κυριλλικό ; Ρούνικό/Futhark
ISO 15924	Latn, 215
Κατεύθυνση	Αριστερά προς δεξιά
Ψευδώνυμο Unicode	Latin
Εύρος τιμών Unicode	δείτε Λατινικοί χαρακτήρες στο Unicode
	Το άρθρο περιέχει φωνητικά ΔΦΑ σύμβολα. Εκτός από την παροχή υποστήριξης, μπορείτε να δείτε ερωτηματικά, πλαίσια, ή άλλα σύμβολα αντί των χαρακτήρων Unicode.

Το λατινικό αλφάβητο (Abecedarium Latinum) είναι το αλφάβητο της λατινικής γλώσσας, το οποίο υιοθετήθηκε από διάφορες λατινογενείς και άλλες γλώσσες και χρησιμοποιείται σήμερα σε όλες τις Δυτικοευρωπαϊκές γλώσσες καθώς και στα Τουρκικά και άλλες γλώσσες. Με τη χρήση του λατινικού αλφαβήτου γράφτηκαν μεταξύ άλλων και μερικά έργα της κρητικής λογοτεχνίας του 16ου/17ου αιώνα, όπως η Ερωφίλη του Γεωργίου Χορτάτση και η Θυσία του Αβραάμ του Βιτσέντζου Κορνάρου.

Η χρήση του λατινικού αλφαβήτου για την απόδοση των ελληνικών λέξεων λέγεται greeklish.^[1]

Προέλευση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το λατινικό αλφάβητο προέρχεται, κατά την επικρατέστερη θεωρία, από το ελληνικό και κατά άλλους από το ετρουσκικό αλφάβητο. Κατά τον γλωσσολόγο Χ. Χάμαρστρεμ, τα γράμματα B, D, O, X κατάγονται από κάποιο κατωϊταλιωτικό ελληνικό αλφάβητο. Όμως, υπάρχουν και ετρουσκικά αλφαβητάρια που περιλαμβάνουν τα γράμματα B, D, O, X. Ο Χ. Ριξ υποστηρίζει ότι οι φωνητικές αξίες αυτών των τεσσάρων γραμμάτων στα λατινικά πρέπει να αποδοθεί σε ελληνική επίδραση. Είναι πιθανό ότι τα γράμματα αυτά ήταν ήδη παρόντα στο ετρουσκικό αλφάβητο, την εποχή που το δανείστηκαν οι Ρωμαίοι.^[2] Σύμφωνα και με τον καθηγητή Γλωσσολογίας και τ. πρύτανη του Πανεπιστημίου Αθηνών Γεώργιο Μπαμπινιώτη, το λατινικό αλφάβητο είναι το δυτικό ελληνικό αλφάβητο τής Χαλκίδας που μεταφέρθηκε στην Ιταλία και διαδόθηκε από τους Ρωμαίους και τούτο διδάσκεται από πολλούς έγκριτους γλωσσολόγους.^{[εκκρεμεί παραπομπή]} Η θεωρία ότι το λατινικό αλφάβητο βασίστηκε κυρίως στο ετρουσκικό στηρίζεται στη φωνητική αξία του γράμματος C. Οι Ετρούσκοι δεν είχαν ηχηρά οδοντικά σύμφωνα, και γι αυτό ο χαρακτήρας C (προερχόμενος από το ελληνικό γάμμα) χρησιμοποιήθηκε για να δηλώσει το άηχο K της ετρουσκικής και της λατινικής. Ο Γ. Γένσεν σημειώνει ότι η αρχική χρήση των γραμμάτων C, K, Q προήλθε από την ετρουσκική: C εμπρός από /e και i/, K εμπρός από /a/, Q εμπρός από τα /u και o/. Συνεπώς τα γράμματα αυτά δηλώνουν διαφορετικά αλλόφωνα (allophones) του /k/. Αυτοί οι ορθογραφικοί κανόνες οφείλονται στα ονόματα εκείνων των γραμμάτων: γάμμα ή γέμμα, κάππα, κόππα ή κούπα (quppa). Στην ετρουσκική δεν υπήρχε φθόγγος /o/, γι αυτό το Q χρησιμοποιήθηκε εμπρός από τα /o/ και /u/ της λατινικής. Τα Y και Z είναι μεταγενέστερες προσθήκες από το ελληνικό αλφάβητο. Κατά τον αρχαίο Έλληνα ιστορικό Πλούταρχο, το G δημιουργήθηκε περί τον 3ο αι. π.Χ. από τον απελεύθερο Σπούριο Καρβίλιο Ρούγα, με τροποποίηση του C. Στην ετρουσκική και λατινική, το δίγαμμα (F) δήλωνε το φθόγγο /w/ αλλά τελικά οι Ρωμαίοι απλοποίησαν το συνδυασμό H-/f/ σε F /f/. Τα ημίφωνα /w, j/ και τα φωνήεντα /u, u:, i, i:/ γράφονταν με τα αντίστοιχα γράμματα, δηλαδή τα V και I αντίστοιχα.^[2]

Γράμματα του αλφαβήτου[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Παλαιό λατινικό αλφάβητο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τα λατινικά είχαν 21 διαφορετικούς χαρακτήρες. Το γράμμα ⟨C⟩ ήταν η δυτική μορφή του ελληνικούς γάμμα, αλλά χρησιμοποιούνταν για τους ήχους [/ɡ/] και [/k/] ταυτόχρονα, πιθανά υπό την επιρροή της ετρουσκικής που μπορεί να μην είχε ηχηρά κλειστά σύμφωνα. Αργότερα, κατά τον 3ο αιώνα π.Χ. το γράμμα ⟨Z⟩ – που δεν χρειαζόταν για τα λατινικά – αντικαταστάθηκα από το νέο γράμμα ⟨G⟩, που ήταν ένα ⟨C⟩ τροποποιημένο με μια μικρή κάθετη γραμμή, που πήρε την θέση του στο αλφάβητο. Από εκεί, το ⟨G⟩ αντιπροσώπευε το [/ɡ/], ενώ το ⟨C⟩ γενικά διατηρήθηκε για το [/k/]. Το γράμμα ⟨K⟩ χρησιμοποιούνταν μόνο σπάνια, σε ένα μικρό αριθμό από λέξεις όπως Kalendae, συχνά εναλλασσόμενο με το ⟨C⟩.

Παλαιό λατινικό αλφάβητο
Γράμμα	A	B	C	D	E	F	G	H	I	K	L	M	N	O	P	Q	R	S	T	V	X

Κλασικό Λατινικό αλφάβητο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μετά τη Ρωμαϊκή κατάκτηση της Ελλάδας τον 1ο αιώνα π.Χ., η Λατινική υιοθέτησε τα Ελληνικά γράμματα ⟨Y⟩ και ⟨Z⟩ (ή επαναϋιοθέτησε το δεύτερο) για να γράφουν δάνειες λέξεις από την ελληνική, τοποθετώντας τα στο τέλος του αλφαβήτου. Μια προσπάθεια του αυτοκράτορα Κλαύδιου να εισαγάγει τρία επιπλέον γράμματα δεν επικράτησε. Συνεπώς κατά την διάρκεια της κλασικής λατινικής το Λατινικό αλφάβητο περιείχε 23 γράμματα:

Κλασικό Λατινικό αλφάβητο
Γράμμα	A	B	C	D	E	F	G	H	I	K	L	M	N	O	P	Q	R	S	T	V	X	Y	Z
Λατινικό όνομα (majus)	á	bé	cé	dé	é	ef	gé	há	í	ká	el	em	en	ó	pé	qv́	er	es	té	v́	ix	í graeca	zéta
Λατινικό όνομα	ā	bē	cē	dē	ē	ef	gē	hā	ī	kā	el	em	en	ō	pē	qū	er	es	tē	ū	ix	ī Graeca	zēta
Λατινική προφορά (IPA)	[aː]	[beː]	[keː]	[deː]	[eː]	[ɛf]	[ɡeː]	[haː]	[iː]	[kaː]	[ɛl]	[ɛm]	[ɛn]	[oː]	[peː]	[kuː]	[ɛr]	[ɛs]	[teː]	[uː]	[iks]	[iː ˈɡraɪka]	[ˈdzeːta]