Λίμνη Σεβάν

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Συντεταγμένες: 40°19′N 45°21′E / 40.317°N 45.350°E / 40.317; 45.350

Λίμνη Σεβάν
Αεροφωτογραφία της λίμνης
ΧώρεςΑρμενία Αρμενία
Εισροή28 ποταμοί και ρέμματα
Εκροήεξάτμιση, ποταμός Ραζντάν
Λεκάνη Απορροής5.000 χλμ²
Μέγιστο Μήκος74 χλμ. [3]
Μέγιστο Πλάτος32 χλμ. [3]
Έκταση1.244 χλμ²
Μέσο Βάθος26 μ. (2009) [1]
Μέγιστο Βάθος79 μ. (2009) [1]
Όγκος Νερού32,8 χλμ³ (2009) [1]
Ύψος Επιφάνειας1.900 (2012) [2]
Νησιάένα (πρώην)

Η λίμνη Σεβάν (αρμενικά: Սևանա լիճ, Sevana lič̣) είναι το μεγαλύτερο υδάτινο σώμα στην Αρμενία και στην Καυκασία. Η λίμνη βρίσκεται σε υψόμετρο 1.900 μέτρων και είναι μια από τις μεγαλύτερες αλπικές λίμνες της Ευρασίας. Βρίσκεται στην επαρχία Γκεγαρκουνίκ, στην κεντρική Αρμενία. Η λίμνη έχει έκταση 1.244 τετραγωνικά χιλιόμετρα, ενώ η λεκάνη απορροή της έχει έκταση περίπου 5.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα, το οποίο αντιστοιχεί στο ένα έκτο της επικράτειας της Αρμενίας. Περίπου το 10% των υδάτων της λίμνης εκρέει από τον ποταμό Ραζντάν και το υπόλοιπο 90% εξατμίζεται.

Τα νερά της λίμνης έχουν χρησιμοποιηθεί εκτεταμένα για την άρδευση της πεδιάδας του Αραράτ και την παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας από το 1938. Ως αποτέλεσμα, η στάθμη της λίμνης υποχώρησε περίπου 20 μέτρα, φτάνοντας σε ελάχιστο το 1952, ενώ ο όγκος της έχει μειωθεί κατά 42%. Πριν την ανθρώπινη παρέμβαση, η λίμνη είχε βάθος 95 μέτρα και έκταση 1.416 τετραγωνικά χιλιόμετρα, ενώ η στάθμη της βρισκόταν σε υψόμετρο 1.916. Η λίμνη σήμερα παρέχει περίπου το 80% των αλιευμάτων της χώρας.[4] Το νερό της λίμνης χρησιμοποιείται για την ύδρευση της Αρμενίας και γειτονικών χωρών.[5]

Ονομασία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η ονομασία Σεβάν θεωρείται ότι προέρχεται από την ουραρτική λέξη σουίνια, σουίνα ή σούνια («λέξη»),[6][7][8] η οποία βρίσκεται σε μια επιγραφή του Ουραρτίου βασιλιά Ρούσα Α΄. Η σφηνοειδής επιγραφή από τον 8ο αιώνα π.Χ. ανακαλύφθηκε κοντά στο Οντζαμπέρντ, στις νότιες όχθες της λίμνης.[9] Άλλες δημοφιλείς εκδοχές είναι ότι προέρχεται από τις αρμενικές λέξεις σεβ (μαύρος) και βανκ (μοναστήρι),[9] αναφερόμενο στη μοναστική νησίδα στη λίμνη, η ότι προέρχεται από τη λέξη σεβ και τη λίμνη Βαν, δηλαδή η λίμνη ήταν η μαύρη Βαν.[10]

Από την αρχαιότητα μέχρι τον Μεσαίωνα,[11] η λίμνη αναφερόταν από τους Αρμένιους ως θάλασσα, και πιο συγκεκριμένα θάλασσα του Γκέχαμ[12][13] (Գեղամա ծով, Geghama tsov[14]), όνομα το οποίο χρησιμοποιείται από αρκετούς Αρμένιους ιστορικούς του Μεσαίωνα, όπως ο Μοβσές Χορενατσί. Στην λατινική και ελληνική γραμματεία, η λίμνη αναφέρεται ως Λυχνῖτις[15][16] και την αναφέρει ο Πτολεμαίος το χάρτη της ευρύτερης Αρμενίας στη Γεωγραφική Υφήγηση.[17][18] Στα γεωργιανά η λίμνη αναφέρεται ιστορικά ως გელაქუნი, Γκελακούνι.[19][20] Επίσης, στη σύγχρονη εποχή, η λίμνη αναφερόταν συχνά ως Γκόκτσα, από τη τουρκική λέξη Gökče,[21][22] η οποία σημαίνει «γαλάζια νερά»[23]. Η ονομασία αυτή χρησιμοποιούταν στην Ευρώπη και στη Ρωσία μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα.[24]

Γεωγραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η λίμνη Σεβάν βρίσκεται στη κεντρική Αρμενία, στο βόρειο τμήμα του αρμενικού ηφαιστειακού οροπεδίου, στην περιοχή του Καυκάσου και 60 χιλιόμετρα βόρεια από το Γερεβάν, την πρωτεύουσα.[25] Η λίμνη έχει περίπου τριγωνικό σχήμα, με μέγιστο μήκος 75 χλμ και μέσο πλάτος 19, και χωρίζεται σε δύο λεκάνες, τη Μικρή και τη Μεγάλη Σεβάν από τη χερσόνησο Αρτανίς και το ακρωτήριο Νοραντούζ. Η Μικρή Σεβάν έχει μεγαλύτερο μέσο βάθος.[4] Ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της λίμνης είναι η σχετικά μικρή λεκάνη απορροής, η οποία είναι μόλις τρεις φορές μεγαλύτερη από την έκταση της λίμνης.[25] Η λίμνη τροφοδοτείται από 28 μικρούς ποταμούς και ρέματα και κύρια πηγή των υδάτων της είναι οι ανοιξιάτικες πλημμύρες και το λιώσιμο του χιονιού.[4] Η λίμνη έχει μόνο μια εκροή, τον ποταμό Ραζντάν. Πριν τις ανθρωπογενείς παρεμβάσεις, το νερό της λίμνης ανανεωνόταν κάθε 44,3 χρόνια.[5]

Η σημερινή λίμνη προέρχεται από τη Παλαιό-Σεβάν, μια τεκτονική λίμνη του πρώιμου τεταρτογενούς, δέκα φορές μεγαλύτερη από τη σημερινή.[26] Η σημερινή λίμνη σχηματίστηκε πριν περίπου 25 με 30 χιλιάδες χρόνια.[3]

Ανθρώπινη παρέμβαση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Σεβάν αναγνωριστήκε ως μείζονα εν δυνάμει πηγή νερού τον 19ο αιώνα. Το μεγάλο υψόμετρο της λίμνης σε σχέση με την εύφορη πεδιάδα του Αραράτ και οι περιορισμένες ενεργειακές πηγές ώθησαν τους μηχανικούς να εξερευνήσουν τρόπους της χρήσης του νερού της λίμνης. Το 1910, ο Αρμένιος μηχανικός Σουκίας Μανασσεριάν πρότεινε τη χρήση του νερού της λίμνης για άρδευση και παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας. Πρότεινε την αποξήρανση της λίμνης κατά 50 μέτρα. Η Μεγάλη Σεβάν θα αποξηραινόταν τελείως, ενώ η Μικρή Σεβάν θα είχε έκταση περίπου 240 χλμ².[27] Την πρόταση του Μανασεριάν υιοθέτησαν οι Σοβιετικές αρχές τη δεκαετία του 1930, όταν η σοβιετική ένωση εκβιομηχανιζόταν. Οι εργασίες άρχισαν το 1933. Η όχθη του Ραζντάν εκβαθύνθηκε, ενώ κατασκευάστηκε μια σήραγγα 40 μέτρα κάτω από την επιφάνεια της λίμνης. Η σήραγγα ολοκληρώθηκε το 1949 και από τότε η πτώση της στάθμης της λίμνης επιταχύνθηκε, φτάνοντας το ένα μέτρο το χρόνο. Το νερό χρησιμοποιήθηκε για άρδευσης και την αλυσίδα έξι σταθμών παραγωγής υδροηλεκτρικής ενέργειας στον ποταμό Ράζνταν.[27][28]

Στο δεύτερο μισό του 20ού αιώνα, η οικολογική κατάσταση της λίμνης υποβαθμίστηκε εξαιτίας της πτώσης της στάθμης των υδάτων, τον αυξημένο ευτροφισμό και την καταστροφή της βιοποικιλότητας λόγω των ανθρώπινων δραστηριοτήτων. Η στάθμη των υδάτων είχε υποχωρήσει κατά 19,88 μέτρα το 2002, ενώ ο όγκος της λίμνης είχε μειωθεί κατά 43,8% (από 58,5 σε 32,9 χλμ³).[27]

Αποκατάσταση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τη δεκαετία του 1950 ήταν πλέον φανερό ότι οι οικολογικές και οικονομικές επιπτώσεις της εκμετάλλευσης των υδάτων της λίμνης ήταν υπερβολικά αθέμιτες ώστε να συνεχιστεί η εκμετάλλευση της λίμνης τιουτοτρόπως.[27] Το 1964 εκπονήθηκε μια εργασία ώστε να παρεκτραπεί ο ποταμός Αρπά από ένα ταμιευτήρα κοντά στο Κετσούτ μέσω μιας σήραγγας 49 χιλιόμετρων προς τη λίμνη κοντά στο Αρτσβανίστ.[29][30] Η σήραγγα, αποκαλούμενη Αρπά-Σεβάν, ολοκληρώθηκε το 1981. Περίπου 200 εκατομμύρια κυβικά μέτρα νερού εισρέουν στη Σεβάν κάθε χρόνο μέσω της σήραγγας. [31] Επειδή όμως η στάθμη δεν ανέβαινε αρκετά γρήγορα, στις 20 Απριλίου 1981 το υπουργικό συμβούλιο αποφάσισε την κατασκευή της σήραγγας Βοροτάν-Αρπά, μήκους 21,6 χιλιομέτρων. Οι εργασίες αναβλήθηκαν λόγω της σύγκρουσης στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ και το σεισμό του 1988, και τελικά η σήραγγα ολοκληρώθηκε τις 26 Απριλίου 2004.[32] Μέσω της σήραγγας εισρέουν στη λίμνη επιπλέον 165 εκατομμύρια κυβικά μέτρα κάθε χρόνο.[31]

Μετά την κατασκευή των δυο σηραγγών, η στάθμη της λίμνης άρχισε να ανυψώνεται στα μέσα της δεκαετίας του 2000. Το 2007 ανακοινώθηκε ότι η στάθμη της λίμνης είχε ανυψωθεί κατά 2,44 μέτρα τα τελευταία έξι χρόνια.[33] Τον Οκτώβριο του 2010 έφτασε τα 1900,04 μέτρα.[34]

Σημεία Ενδιαφέροντος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το πιο διάσημο πολιτιστικό μνημείο της λίμνης είναι το μοναστικό σύμπλεγμα του Σεβαναβάνκ, το οποίο βρίσκεται στην χερσόνησο Σεβάν, η οποία μέχρι τα μέσα του 20ου αιώνα ήταν νησί (με συνεχείς επιχωματώσεις συνδέθηκε με την ακτή). Νοτιώτερα, ένα άλλο σημαντικό μοναστήρι στη δυτική πάντα ακτή της λίμνης είναι το Χαϊραβάνκ, και ακόμη νοτιότερα, στο χωριό Νορατούς, υπάρχει ένα μεσαιωικό αρμενικό νεκροταφείο με περίπου 900 χατσκάρ (πέτρινοι σταυροί) διαφορετικών τεχνοτροπιών. Επίσης, πολλά χατσκάρ βρίσκονται στη νότια ακτή, κοντά στον οικισμό Νερκίν Γκετασέν.

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. 1,0 1,1 1,2 Vardanian 2009, σελ. 78.
  2. «Water level of Armenia’s Lake Sevan rises faster than specified law – official». news.am. 2 March 2013. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2016-03-04. https://web.archive.org/web/20160304063349/http://news.am/eng/news/95684.html. Ανακτήθηκε στις 2016-03-21. 
  3. 3,0 3,1 3,2 EEA 2015, σελ. 7.
  4. 4,0 4,1 4,2 K.A. Savvaitova και T. Petr Fish and fisheries in lake Sevan, Armenia, and in some other high altitude lakes of Caucasus, ΦΑΟ
  5. 5,0 5,1 Lake Sevan Οικονομική Επιτροπή του ΟΗΕ για την Ευρώπη (UNECE)
  6. Севан от урартск. суниа — «озеро» Pospelov, Evgeniy (1998). Географические названия мира [Geograficheskie Nazvaniia Mira] (Geographic names of the world) (στα Ρωσικά). Moscow. σελ. 160. ISBN 5-89216-029-7. 
  7. Kirillova, Yulia M. (1969). Армения—открытый музей (στα Ρωσικά). Iskusstvo. σελ. 28. Урартийцам обязано своим происхождением слово «Севан» (от «Сиунна» — страна озерная). 
  8. Murzayev, Ed. M. (1984). Словарь народных географических терминов (στα Ρωσικά). Mysl. σελ. 112. Вне ряда Севан — озеро в Армении, имя которого восходит к урартскому гумна — « озеро». 
  9. 9,0 9,1 Avetisyan 1979, σελίδες 86-87.
  10. René Grousset. The Empire of the Steppes: A History of Central Asia, Rutgers University Press, 1970, p. 348, ISBN 0-8135-1304-9
  11. Adalian, Rouben Paul (2010). Historical Dictionary of Armenia. Lanham, Maryland: Scarecrow Press. σελ. 540. ISBN 978-0-8108-7450-3. 
  12. «Geographic characteristic of the Republic of Armenia» (PDF). armstat.am. National Statistical Service of Republic of Armenia. Sevan is adornment of nature of the Republic of Armenia (the ancient name is Geghama sea). 
  13. Avakian, Arra S. (1998). «Van». Armenia: A Journey Through History. Electric Press. σελ. 3. ISBN 978-0-916919-24-5. ...Sevan (Geghama)... 
  14. Avetisyan 1979, σελ. 310: "Գեղամա ծով"
  15. Toumanoff, Cyrille (1963). Studies in Christian Caucasian history. Georgetown University Press. σελ. 33. ...Thospitis, Mantiane, and Lychnitis, or, as they are now called, Van, Urmia, and Sevan... 
  16. Kean, Roger Michael· Frey, Oliver (2005). The complete chronicle of the emperors of Rome. Thalamus. σελ. 310. ...Locus Lychnitis: Lake Sevan... 
  17. Smith, William (1854). «LYCHNI´TIS». Dictionary of Greek and Roman Geography. London.  view online
  18. Lynch, H. F. B. (1901). Armenia, travels and studies. 2: The Turkish Provinces. Longmans, Green, and Co. σελ. 43. 
  19. «Gruusia / Georgian». eki.ee. Institute of the Estonian Language. Gelakunis ţba / გელაქუნის ტბა (Sewan) h2 AM 
  20. «გელაქუნი [gelakuni]» (στα Γεωργιανά). National Parliamentary Library of Georgia. 
  21. Bosworth, C. E. (1986). «Arrān». Encyclopædia Iranica. ...Lake Sevan, later Turkish Gökče... 
  22. Woods, John E. (1999). The Aqquyunlu: Clan, Confederation, Empire. 178: University of Utah Press. ISBN 9780874805659. ...Lake Gökçe (Sevan) in Armenia... 
  23. Allen, William Edward David· Muratoff, Paul (1953). Caucasian Battlefields: A History of the Wars on the Turco-Caucasian Border 1828-1921. Cambridge University Press. σελ. 9. ...Lake Sevan (A. Sevan; T. Gök-çay; 'Blue water')... 
  24. Bryce, James (1878). Transcaucasia and Ararat: Being Notes of a Vacation Tour in Autumn of 1876 (3rd έκδοση). London: Macmillan and Co. σελ. 168. ...the lake which the Russians call Goktcha (a corruption of the Tartar name, which means blue lake), and the natives Sevan, the Lychnitis of the ancients... 
  25. 25,0 25,1 Lake Sevan (2006) worldlakes.org
  26. O'Sullivan, Patrick· Reynolds, C. S., επιμ. (2008). The Lakes Handbook: Limnology and Limnetic Ecology. John Wiley & Sons. σελ. 57. ISBN 9780470999264. 
  27. 27,0 27,1 27,2 27,3 Babayan και άλλοι 2006, σελ. 354.
  28. Vardanian 2009, σελ. 79.
  29. http://arpa-sevan.am/en/1961-1981-the-complex-of-hydraulic-works-for-transfer-of-the-arpa-and-yeghegis/
  30. http://arpa-sevan.am/en/1968-1980-construction-of-tunnel-no-2-and-of-arpa-sevan-conduit/
  31. 31,0 31,1 Babayan και άλλοι 2006, σελ. 356.
  32. «Ավարտվեց «Որոտան-Արփա» թունելի շինարարությունը» (στα αρμενικά). AZG Daily. 27 April 2004. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2015-11-12. https://web.archive.org/web/20151112111551/http://www.azg.am/AM/print/2004042726. Ανακτήθηκε στις 7 June 2013. 
  33. Harutyunyan, Arpi (29 June 2007). «Sevan Rising: Lake Sevan’s recovery quicker than expected». ArmeniaNow. http://www.armenianow.com/special_issues/sevan/7494/sevan_rising_lake_sevan_s_recove. 
  34. Shoghikyan, Hovhannes (6 October 2010). «Սեւանա լճի մակարդակը այս տարի բարձրացել է 56 սանտիմետրով» (στα hy). azatutyun.am. Radio Free Europe/Radio Liberty. http://www.azatutyun.am/content/article/2182565.html. 

Βιβλιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]