Κυνήγι μαγισσών

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Ως κυνήγι μαγισσών νοείται η καταδίωξη μαγισσών, η οποία διεξάγεται με ιδιαίτερα επίμονη έρευνα για εξακρίβωση ενοχοποιητικών στοιχείων που αποδεικνύουν πιθανή χρήση μαγείας. Η συγκεκριμένη έρευνα συνήθως σχετίζεται με τη δημιουργία κλίματος ηθικού κινδύνου, μαζικής υστερίας και λιντσαρισμάτων. Πολλοί πολιτισμοί παγκοσμίως, αρχαίοι και σύγχρονοι, αντιδρούσαν στη χρήση μαγείας, ως απόρροια προκαταλήψεων και δοξασιών, όχι απλώς ως μέσo εξαπάτησης, και θανάτωναν όποιον σχετίζονταν με αυτή. Η κλασική εποχή του κυνηγιού μαγισσών ήταν η περίοδος 1480-1700. Ιδιαίτερη ένταση παρατηρήθηκε κατά τη Μεταρρύθμιση και τον Τριακονταετή πόλεμο, συνέπεια αυτών υπήρξαν χιλιάδες εκτελέσεις "μαγισσών" και υπόπτων.

Ο όρος κυνήγι μαγισσών σήμερα συχνά αναφέρεται σε εξονυχιστικές έρευνες που προκαλούνται από πανικό για 'υποτιθέμενες' παρατυπίες που δεν έχουν σχέση πλέον με τη μαγεία. Παράδειγμα στη νεώτερη ιστορία αποτελούν οι έρευνες για τη δραστηριότητα των "Μακαρθιστών" στις Η.Π.Α. για υποτιθέμενη ύπαρξη κομμουνιστικών καταλοίπων κατά τον Ψυχρό πόλεμο, η οποία συγκρίθηκε με τη δίκη των μαγισσών του Σάλεμ.

Ιστορία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

"Η μάγισσα, No. 3", c.1892, Ιωσήφ Μπέικερ.

Υποθέσεις κυνηγιού μαγισσών έχουν καταγραφεί στην Αρχαία Αίγυπτο και τη Βαβυλώνα. Ο κώδικας του Χαμουραμπί αναφέρει σχετική διάταξη κατά της χρήσης μαγείας. Η εβραϊκή βίβλος απαγόρευε τη μαγεία.

Κατά τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες υπήρξε ανάλογη δραστηριότητα, παρότι επίσημα η χριστιανική εκκλησία δεν διεξήγαγε απ’ ευθείας τότε τις δίκες. Από τον 13ο αιώνα η Καθολική Εκκλησία με την Ιερά Εξέταση ήταν ιδιαίτερα απασχολημένη με τη δίωξη αιρετικών στοιχείων και δρούσαν κατά κύριο λόγο γενικά εναντίον αιρετικών στοιχείων και δευτερεύοντος κατά της μαγείας. Κατά τους πρώτους αιώνες της Μεσαιωνικής περιόδου, οι διώξεις μαγισσών εντάθηκαν μόνο σε συγκεκριμένες περιπτώσεις και για συγκεκριμένες χρονικές περιόδους.

Το κυνήγι μαγισσών ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένο τον 16ο-17ο αιώνα κυρίως λόγω της αντιμεταρρυθμιστικής δραστηριότητας συντηρητικών καθολικών κύκλων. Άλλες εκδοχές τονίζουν τις αλλαγές στους νόμους, οι οποίοι πλέον επέτρεπαν την ανεμπόδιστη καταδίωξη μαγισσών. Μια άλλη εκδοχή τονίζει τη διάδοση βιβλίων μαύρης μαγείας και αποκρυφισμού: χαρακτηριστικά τη δεκαετία του 1560 στη Γερμανία τυπώθηκαν 100.000 βιβλία ανάλογου περιεχομένου. Μία τελευταία εκδοχή αναφέρει ότι λόγω της εξαιρετικά φτωχής σοδειάς που απέδωσαν οι καλλιέργειες και των ακραίων καιρικών συνθηκών την εποχή εκείνη κατηγορήθηκαν οι μάγισσες. Την εποχή εκείνη στην Ευρώπη πιστεύονταν γενικά ότι η τέλεση μαγείας μπορούσε να καθορίσει τα καιρικά φαινόμενα. Υπάρχει και η περιορισμένη άποψη ότι οι καταδιώξεις σχετίζονται και με τον ίδιο τον Τριακονταετή πόλεμο.

Στη νοτιοδυτική Γερμανία διεξήχθησαν 480 δίκες, από αυτές 317 διεξήχθησαν σε καθολικές περιοχές και 163 σε προτεσταντικές. Την περίοδο, στην ίδια περιοχή, 1561-1670 τουλάχιστον 3.229 άτομα εκτελέστηκαν για διενέργεια μαγείας (2.527 στις καθολικές και 702 στις προτεσταντικές περιοχές). Παρόμοιες δίκες διεξήχθησαν και στη Γαλλία (Κοταντέν).

Ορισμένοι κοινωνιολόγοι θεωρούν ότι το κυνήγι μαγισσών διεξαγόταν ως αποτέλεσμα της φύσης του ανθρώπου να εξηγήσει ανεξήγητα φαινόμενα ή απλά κάτι ασυνήθιστο. Ανάλογης λογικής εξήγηση μπορεί να δοθεί και για τον αντισημιτισμό των Ναζί, οι οποίοι κατηγορούσαν τους Εβραίους για προβλήματα γενικής οικονομικής φύσης στην κοινωνία.

Η σύγχρονη έννοια του όρου «κυνήγι μαγισσών» δεν έχει σχέση με το φύλο, σε αντίθεση με την παλιά ερμηνεία. Χαρακτηριστικά, για το θηλυκό φύλο, ένας δικαστής μαγισσών, το 1595, είχε δηλώσει: Ο διάβολος τις χρησιμοποιεί, διότι γνωρίζει ότι είναι επιρρεπείς στις σαρκικές απολαύσεις, και επιδιώκει να τις δεσμεύσει στην υπηρεσία του με μια τόσο αμοιβαία υποσχόμενη πρόκληση.

Η σύγχρονη έννοια του όρου έχει γενικευτεί και αναφέρεται σε κάθε κατάσταση όπου μία ομάδα ανθρώπων, κατηγορείται ουσιαστικά εν αγνοία της, χωρίς απτές αποδείξεις. Σε μια τέτοια υπόθεση το αποτέλεσμα είναι ήδη προδιαγεγραμμένο και απλά εστιάζεται στο αν η κατηγορούμενη πλευρά ομολογήσει ή όχι. Συχνά, οι υποτιθέμενες ομολογίες των κατηγορουμένων, εξάγονται μετά από σοφιστικά τεχνάσματα ή από αμφισβήτηση της πίστης τους ή του παρελθόντος τους.

Σύγχρονη κοινωνική ερμηνεία του όρου[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στη σύγχρονη ορολογία το «κυνήγι μαγισσών» αναφέρεται στη διενέργεια έρευνας και αντιμετώπισης υποτιθέμενων εχθρών, ιδιαίτερα όταν διεξάγεται με εξονυχιστικά μέτρα καταστολής.

Όργουελ[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το αγγλικό λεξικό «Oxford English Dictionary» αναφέρει ότι πρώτη χρήση του όρου γίνεται από τον Τζωρτζ Όργουελ στο έργο «Προσκύνημα στην Καταλονία» (1939). Ο όρος χρησιμοποιείται για τις διώξεις πολιτικών αντιφρονούντων κατά τον ισπανικό εμφύλιο.

Μακαρθισμός[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κύριο λήμμα: Μακαρθισμός

Ο όρος κυνήγι μαγισσών έγινε ιδιαίτερα γνωστός από το θεατρικό έργο του Άρθρουρ Μίλλερ «The Crucible», βασισμένο στις δίκες των μαγισσών του Σάλεμ σε συσχέτιση με την υπόθεση Μακάρθυ, κατακρίνοντας την ατμόσφαιρα γενικής παράνοιας και διώξεων που επακολούθησε. Η υπόθεση Μακάρθυ παρέμεινε το πιο γνωστό «κυνήγι μαγισσών» του 20ου αιώνα στις Η.Π.Α. Εκ των υστέρων διαπιστώθηκε ότι ακολουθήθηκαν αντισυνταγματικές διαδικασίες και καταπατήσεις πολιτικών ελευθεριών, επίσης οι κατηγορούμενοι στιγματίστηκαν κοινωνικά και τερμάτισαν άδοξα τη σταδιοδρομία τους, ως επιρρεπείς στον κομμουνισμό.