Κρήνη Μοροζίνι

Κρήνη Μοροζίνι
	Η κρήνη Μοροζίνι ή Λιοντάρια και στο βάθος δεξιά διακρίνεται η Βασιλική του Αγίου Μάρκου
Είδος	κρήνη
Διεύθυνση	Plateia El. Venizelou, Iraklio 712 02, Greece
Γεωγραφικές συντεταγμένες	35°20′21″N 25°7′59″E
Διοικητική υπαγωγή	Δήμος Ηρακλείου
Τοποθεσία	Πλατεία Ελευθερίου Βενιζέλου
Χώρα	Ελλάδα
Έναρξη κατασκευής	1628
Υλικά	μάρμαρο
Προστασία	αρχαιολογικός χώρος στην Ελλάδα
	Πολυμέσα
	δεδομένα (π)

Συντεταγμένες: 35°20′21″N 25°07′59″E / 35.339188°N 25.133178°E / 35.339188; 25.133178

Η Κρήνη Μοροζίνι βρίσκεται στη πλατεία Ελευθερίου Βενιζέλου (κοινώς πλατεία Λιονταριών) στο κέντρο της πόλης του Ηρακλείου Κρήτης. Θεωρείται ένα από τα ελκυστικότερα ενετικά μνημεία του Χάνδακα (Ονομασία του Ηρακλείου Κρήτης κατά τη Βυζαντινή περίοδο) και σώζεται σε πολύ καλή κατάσταση. Το νερό ερχόταν από το βουνό Γιούχτας στις Αρχάνες με ένα υδραγωγείο 15 χιλιομέτρων που έφτανε στο Ηράκλειο.

Το μνημείο αποτελεί σύμβολο της πόλης του Ηρακλείου Κρήτης.

Ιστορία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τα εγκαίνια έγιναν στις 25 Απριλίου του 1628 - εορτή του Αγίου Μάρκου τότε πολιούχου της πόλης. Εμπνευστής του έργου ήταν ο Φραγκίσκος Μοροζίνι, που έδωσε στην κρήνη το όνομά του. Εκείνη την εποχή υπήρχε πρόβλημα λειψυδρίας στην πόλη του Ηρακλείου. Με σκοπό να επιλυθεί το πρόβλημα, οι Ενετοί κατασκεύασαν σωληνώσεις οι οποίες μετέφεραν νερό από τον Γιούχτα.

Και έτσι έξω από την πόλη και πέρα από την Κνωσό, εκεί που ήταν ο αρχαίος λαβύρινθος της Κνωσού, στην τοποθεσία Αγία Ειρήνη στα Σπήλια, κατασκευάστηκε μια γέφυρα που μετέφερε πάνω της το νερό. Για αυτό και ονομάστηκε υδατογέφυρα, η οποία είναι γνωστή ως ενετική υδατογέφυρα. Και έτσι το νερό του Γιούχτα ερχόταν στην κρήνη αυτή, που από κάτω έχει χτισμένα επτά διαφορετικά πέτρινα επίπεδα, τα οποία λειτουργούσαν ως υδραγωγείο, για να αναβλύζει το νερό επάνω και να βγαίνει μέσα από τον σωλήνα που υπήρχε στο στόμα καθενός από τους 4 λέοντες που πλαισίωναν τις 8 λεκάνες του συντριβανιού. Μέσα στο συντριβάνι και έξω από αυτό υπάρχουν ανοίγματα στο δάπεδο, καλυμμένα με πράσινα τζάμια, στα οποία φαίνονται ακριβώς αυτά τα τμήματα του πάλαι ποτέ υπόγειου υδραγωγείου.

Το οκτάλοβο σχήμα της δεξαμενής οφείλεται στην αύξηση της περιφέρειάς της, για να παίρνουν νερό περισσότεροι άνθρωποι. Στο κάθε ημικύκλιο μπορούν να σταθούν πέντε άτομα, δηλαδή σε όλη την κρήνη σαράντα άτομα συγχρόνως, να βουτήξουν τα δοχεία τους και να τα γεμίσουν. Βρύσες (κρουνοί) δεν υπήρχαν. Τα θέματα των ανάγλυφων παραστάσεων στους λοβούς είναι παρμένα από την ελληνική μυθολογία και κυρίως από το θαλασσινό κόσμο.

Οι λοβοί του συντριβανιού εξωτερικά είναι διακοσμημένοι με ανάγλυφα θέματα παρμένα από την ελληνική μυθολογία, κυρίως τρίτωνες, δελφίνια και νύμφες, μυθικά όντα που σχετίζονταν με το υγρό στοιχείο. Στο κέντρο κάθε λοβού τοποθετληθηκαν τα οικόσημα του δόγη, του δούκα, των συμβούλων και του Μοροζίνι.

Στο κέντρο του συντριβανιού πάνω σε ψηλό οκτάπλευρο βάθρο κάθονται τέσσερα περήφανα λιοντάρια, που από τα στόματά τους τρέχει νερό. Το λιοντάρι δεν συνηθίζεται σε κρήνες, καθώς είναι ζώο που δεν σχετίζεται με το νερό, αλλά στην περίπτωση αυτή χρησιμοποιήθηκε σαν το σύμβολο της δύναμης των Ενετών.

Στην κορυφή της κρήνης είχε τοποθετηθεί ένα υπερφυσικού μεγέθους μαρμάρινο άγαλμα του τριαινοφόρου Ποσειδώνα, έργο υψηλής ποιότητας, φτιαγμένο από ντόπιο καλλιτέχνη. Το άγαλμα αυτό δεν σώζεται σήμερα και μας είναι άγνωστο πότε και πως καταστράφηκε ή αφαιρέθηκε.

Το νερό έτρεχε από το στόμα τεσσάρων αξονικά τοποθετημένων λεόντων, που στηρίζονταν σε βάθρο στο κέντρο της κρήνης και υποβάσταζαν μαρμάρινη λεκάνη.^[1]

Σε αυτές τις οκτώ δεξαμενές πήγαιναν με πήλινα δοχεία, κανάτες οι νοικοκυρές και γέμιζαν νερό. Δεν υπήρχε το σημερινό γύρω γύρω πλαίσιο το πλυμμηρισμένο με νερό. Τότε οι άνθρωποι ανέβαιναν πάνω στο μνημείο και έσκυβαν για να πάρουν νερό από μέσα. Επίσης κάτω χαμηλά στο μνημείο σχηματίζονταν και μικρές φυσικές λεκάνες-γούρνες, οι οποίες χρησίμευαν για να πίνουν νερό τα ζώα, τα άλογα κυρίως με τα οποία μετακινούνταν οι διαβάτες και οι έμποροι, οι στρατιώτες κτλ..

Σύμφωνα με μία άποψη, ο Μοροζίνι ζήτησε να χτιστεί πάνω από την κρήνη άγαλμα του αρχαίου ελληνικού θεού των θαλασσών Ποσειδώνα, μία απόφαση που πιθανώς είχε σκοπό να κερδίσει την πολιτική υποστήριξη των Ελλήνων Κρητικών. Το άγαλμα δεν υπάρχει σήμερα, καθώς όπως λέγεται ότι καταστράφηκε από τους Τούρκους ή από σεισμό.

Όταν οι Τούρκοι εισέβαλαν στην Κρήτη, πολιόρκησαν την πόλη του Ηρακλείου. Κατά τη διάρκεια της πολιορκίας, οι Τούρκοι έκοψαν την τροφοδοσία του νερού της κρήνης, με σκοπό να αναγκάσουν τους Καστρινούς να παραδοθούν. Οι Ενετοί δημιούργησαν μια άλλη πηγή, που συγκέντρωνε το νερό από τα πηγάδια και κάθε άλλη πηγή νερού της πόλης, και ονομάστηκε αυτή κρήνη Πριούλι ή αλλιώς κρήνη του Δελημάρκου, και έτσι το Ηράκλειο δεν ξέμεινε από νερό. Η πόλη του Ηρακλείου τελικά παραδόθηκε το 1669, μετά από 22 συνεχόμενα χρόνια μάχης.

Το 1847 οι Τούρκοι άλλαξαν τη μορφή της κρήνης Μοροζίνι, προσθέτοντας στο χείλος της οκτάλοβης λεκάνης, μαρμάρινες κολόνες που περιβάλλονταν στην κορυφή με μαρμάρινη ταινία πάνω στην οποία είναι γραμμένο με επίχρυσα γράμματα "Σιντριβάνι Αμπντούλ Μετζίτ". Επίσης τρύπησαν τους λοβούς και τοποθέτησαν βρύσες, καταστρέφοντας τα ανάγλυφα.Επίσης ανοίχθηκαν οπές στους λωβούς της κρήνης για το ναμάζι των μουσουλμάνων, δηλαδή το συμβολικό πλύσιμο των χεριών και του προσώπου πριν μπουν στο απέναντι τζαμί για να προσευχηθούν. Το 1847 με απόφαση της τουρκικής διοίκησης προστέθηκαν στην κρήνη μαρμάρινες κολόνες περικλείοντάς την, ενώ στην κορυφή τοποθετήθηκε μία μαρμάρινη ταινία με την επιγραφή με επίχρυσα γράμματα «Σαντριβάνι του Αμπνούλ Μετζίτ» προς τιμήν του σουλτάνου.

Το 1900 το μνημείο αποκαταστάθηκε στην αρχική του μορφή ^[2] και αποτελεί πόλο έλξης Ελλήνων και τουριστών. Το νερό σήμερα είναι μια ανακύκλωση νερού ύδρευσης που τοποθετεί ο δήμος Ηρακλείου στο μνημείο καθώς δεν προέρχεται πλέον από τον Γιούχτα, για αυτό δεν είναι πόσιμο για τους ανθρώπους.