Κοινωνιολογία του φύλου
 |
Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές. |
Η κοινωνιολογία του φύλου είναι ένας σημαντικός τομέας της κοινωνιολογίας. Από το 1950 και μετά ένα όλο και μεγαλύτερο μέρος της ακαδημαϊκής βιβλιογραφίας και του δημοσίου λόγου χρησιμοποιεί την κοινωνιολογία των δύο φύλων για την αντιληπτή ή προβλεπόμενη αρρενωπότητα ή θηλυκότητα ενός προσώπου. Ο όρος εισήχθη από Money (1955):
- «Ο όρος ρόλος του φύλου χρησιμοποιείται για να δηλώσει όλα εκείνα τα πράγματα που ένα άτομο λέει ή κάνει για να αποκαλύψει τον εαυτό του / της ως έχοντας το ρόλο του αγοριού ή του άντρα, του κοριτσιού ή της γυναίκας, αντίστοιχα. Περιλαμβάνει τη σεξουαλικότητα με την έννοια του ερωτισμού, χωρίς βέβαια να περιορίζεται σε αυτό ».
Το φύλο ενός ατόμου είναι σύνθετο, περιλαμβάνει αμέτρητα χαρακτηριστικά της εμφάνισης, του λόγου, της κίνησης και άλλους παράγοντες που δεν περιορίζονται αποκλειστικά στο βιολογικό φύλο.
Οι κοινωνίες τείνουν να έχουν δυαδικά συστήματα των δύο φύλων στα οποία το κάθε φύλο έχει κατηγοριοποιηθεί ως αρσενικό ή θηλυκό, και αυτό είναι καθολικό. Μερικές κοινωνίες συμπεριλαμβάνουν έναν τρίτο ρόλο των δύο φύλων. Για παράδειγμα, οι ντόπιοι Αμερικάνοι ομοφυλόφιλοι και οι Hijras της Ινδίας.
Υπάρχει διαμάχη για το βαθμό στον οποίο το φύλο είναι ένα κοινωνικό κατασκεύασμα ή ένα βιολογικό κατασκεύασμα.
Κοινωνικό-βιολογικό φύλο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το κοινωνικό φύλο αφορά την κοινωνική και πολιτισμική διαφοροποίηση ανάμεσα στους άνδρες και τις γυναίκες. Είναι μια κοινωνική κατασκευή, την οποία χρησιμοποιούν οι άνθρωποι για να μπορέσουν να κατανοήσουν και να διαχειριστούν την ύπαρξη δύο διαφορετικών φύλων, σε αντίθεση με το βιολογικό φύλο που καθορίζεται από τη φύση και σχετίζεται με την γενετήσια ταυτότητα του ατόμου (αν είναι άντρας ή γυναίκα).
Σεξισμός και πατριαρχία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Αναφερόμενοι στην κοινωνιολογία του φύλου δεν μπορούμε να παραβλέψουμε το φαινόμενο του σεξισμού και της πατριαρχίας. Συνοπτικά, ο σεξισμός αναφέρεται στο σύνολο των περίπλοκων διεργασιών που διαιωνίζουν την ανισότητα των δύο φύλων. Ο σεξισμός λειτουργεί σε δύο επίπεδα:στο ατομικό και το θεσμικό. Θεωρητικά, ο σεξισμός αναφέρεται στην μειονεκτική θέση τόσο του γυναικείου όσο και του ανδρικού φύλου. Στην πράξη βέβαια, τόσο στο παρελθόν όσο και στο παρόν τα θύματα της έμφυλης ανισότητας είναι οι γυναίκες. Η πατριαρχία είναι η πλέον αρκετά εκτεταμένη μορφή θεσμικού σεξισμού. Πρόκειται για ένα σύστημα κοινωνικής οργάνωσης, το οποίο αποδίδει στους άνδρες δυσανάλογο μερίδιο εξουσίας και οι γυναίκες παρουσιάζουν τα τέσσερα από τα πέντε χαρακτηριστικά των μειονοτικών ομάδων.
Η ανισότητα των δύο φύλων σε διεθνές επίπεδο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Καμιά χώρα στον πλανήτη δεν μεταχειρίζεται ισότιμα τους άντρες και τις γυναίκες του πληθυσμού της. Σε πολλές χώρες οι γυναίκες είναι θύματα διακρίσεων και κακοποίησης, όμως σε πολλές χώρες οι γυναίκες έχουν να επιδείξουν περισσότερα επιτεύγματα από τις Αμερικανίδες σε ορισμένους τομείς. Γενικότερα όμως, οι κοινωνικές στάσεις, τα πρότυπα και οι θεσμοί σε ολόκληρο τον κόσμο μεταχειρίζονται τις γυναίκες ως κατώτερες και αυτή η κοινωνική διάκριση ξεκινά συνήθως ήδη από την ώρα της γέννησης.
Η προσέγγιση του λειτουργισμού[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Σύμφωνα με τους φονξιαλιστές, ο θεσμός της οικογένειας είναι οργανωμένος στη βάση της διάκρισης ανάμεσα στον λειτουργικό-συντελεστικό και τον εκφραστικό ρόλο, με τους άνδρες να ειδικεύονται στα λειτουργικά-συντελεστικά καθήκοντα και τις γυναίκες στα εκφραστικά καθήκοντα. Επίσης, υποστηρίζουν ότι ο καταμερισμός της εργασίας με βάση το φύλο είναι αναγκαίος για την επιβίωση του ανθρώπινου είδους, και για το λόγο αυτό διατηρήθηκε. Η θεωρία του λειτουργισμού ουσιαστικά νομιμοποιεί την ανισότητα των δύο φύλων.
Η προσέγγιση των συγκρούσεων[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Οι θεωρητικοί των συγκρούσεων υποστηρίζουν ότι ο καταμερισμός της εργασίας με βάση το φύλο είναι ένα κοινωνικό εργαλείο, το οποίο χρησιμοποιούν οι άνδρες για να διατηρήσουν τα προνόμια, το κύρος και την εξουσία τους στις σχέσεις τους με το άλλο φύλο. Η ανισότητα των φύλων διατηρείται διότι αυτό εξυπηρετεί τους άνδρες που χρησιμοποιούν την δύναμη που τους προσφέρει για να την διαιωνίσουν. Στην θεωρία αυτή παρόλο που ο θεσμός της οικογένειας εκθειάζεται και εξιδανικεύεται, η αναπαραγωγή (στη σφαίρα αρμοδιότητας των γυναικών) υποτιμάται.
Η προσέγγιση της διαντίδρασης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η προσέγγιση της διαντίδρασης υποστηρίζει ότι η ανισότητα των φύλων οφείλεται στους κοινωνικούς ορισμούς των φύλων και των ρόλων που επιτελούν. Οι θεωρητικοί της διαντίδρασης υποστηρίζουν επίσης ότι η σεξιστική γλώσσα επηρεάζει τις ταυτότητες των ανθρώπων και συμβάλλει στην διαιώνιση της ανισότητας των φύλων. Συνεπώς, η αλλαγή των γλωσσικών προτύπων μπορεί να βοηθήσει στην εξάλειψη του φαινομένου.
Η φεμινιστική προσέγγιση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο φεμινισμός δεν είναι μια ενιαία θεωρία, αλλά ένα σύνολο ετερόκλητων και εξελισσόμενων θεωρητικών προσεγγίσεων. Οι θεωρητικοί του φεμινισμού υποστηρίζουν ότι η μειονεκτική θέση των γυναικών οφείλεται στο γεγονός ότι η κοινωνία είναι πατριαρχική. Η απόδοση διαφορετικών χαρακτηριστικών και ιδιοτήτων στα δύο φύλα έχει κοινωνικό κόστος και είναι καταπιεστική. Η καθημερινή διαντίδραση ανάμεσα στους άνδρες και τις γυναίκες αναπαράγει την ανισότητα των φύλων.
Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Κοινωνιολογία, Οι βασικές έννοιες, Michael Hughes, Carolyn J. Kroehler, Εισαγωγή και επιστημονική επιμέλεια: Θεόδωρος Ιωσηφίδης, μετάφρ. Γιώργος Ε. Χρηστίδης, εκδ. ΚΡΙΤΙΚΗ 2007, ISBN 978-960-218-512-4