Καφέ αρκούδα
 |
Το λήμμα δεν περιέχει πηγές ή αυτές που περιέχει δεν επαρκούν. |
| Καφέ αρκούδα Χρονικό πλαίσιο απολιθωμάτων: 0.5–0Ma ↓ | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||
| Συστηματική ταξινόμηση | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
| Διώνυμο | ||||||||||||||
| Ursus arctos (Άρκτος ο άρκτος) | ||||||||||||||
 Χάρτης κατανομής της καφέ αρκούδας
| ||||||||||||||
| Υποείδη | ||||||||||||||
|
16, βλέπε κείμενο | ||||||||||||||
Η καφέ αρκούδα ή φαιά αρκούδα ή κοινή αρκούδα (Άρκτος η άρκτος-Ursus arctos) είναι παμφάγο θηλαστικό ζώο και το είδος αρκούδας (ίσως το γνωστότερο) με τη μεγαλύτερη γεωγραφική εξάπλωση, που μπορεί να φτάσει σε μάζα από 170 μέχρι 300 κιλά. Υποείδος της είναι η Αρκούδα γκρίζλι, διάσημη στις Ηνωμένες Πολιτείες. Στην Ελλάδα, η καφέ αρκούδα υπάρχει κυρίως στη δυτική και βορειοδυτική Ελλάδα, ωστόσο ο πληθυσμός της είναι περιορισμένος. Γενικότερα, απαντάται στην Ασία, την Ευρώπη, τη Βόρεια Αμερική και τα όρη της βόρειας Αφρικής. Έχει φουντωτό τρίχωμα με μεγάλο κεφάλι, μικρά αυτιά, πατούσες με γερά νύχια και κοντή ουρά. Είναι μοναχικό ζώο. Τρέφεται με φυτά, ψάρια, μέλι, πτηνά, τρωκτικά. Έχει οξεία όσφρηση και ακοή, σε αντίθεση με την όραση του. Τα μικρά γεννιούνται τον χειμώνα, ζυγίζουν μερικές εκατοντάδες γραμμάρια και μένουν με την μητέρα τους πάνω από δύο χρόνια.
Τάση παγκόσμιου πληθυσμού[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Σταθερή →[1]
Γεωγραφική εξάπλωση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Μέσα από μια πορεία εξέλιξης και επιβίωσης διάρκειας 35 εκατομμυρίων χρόνων, η καφέ αρκούδα, ζώο ιδιαίτερα προσαρμοστικό, εξαπλώθηκε από την τούνδρα της Αλάσκας και τις στέπες της Ασίας ως τα δρυοδάση των μεσογειακών χωρών. Η καφέ αρκούδα ως το 15ο αιώνα, ζούσε σε ολόκληρη την Ευρώπη. Η καταστροφή των βιοτόπων της και το κυνήγι της που έχει απαγορευτεί εδώ και δύο δεκαετίες περίπου, είναι οι κύριες αιτίες της σταδιακής εξαφάνισης της από τις περισσότερες χώρες. Σήμερα ζει σε μικρούς αποκομμένους πληθυσμούς και κινδυνεύει να εξαφανιστεί. Στη Γαλλία έχουν απομείνει περίπου δέκα ενώ στην Ισπανία και την Ιταλία περίπου από πενήντα. Στην Ελλάδα έως το 17ο αιώνα, η αρκούδα ζούσε ακόμη και στην Πελοπόννησο, σήμερα έχει περιοριστεί στη βόρεια Πίνδο και την κεντρική Ροδόπη. Ο πληθυσμός της δεν ξεπερνά τα 150 άτομα και αποτελεί το νοτιότερο τμήμα του Βαλκανικού πληθυσμού που δεν ξεπερνά τα 2.500 άτομα. Παρόλα αυτά είναι από τους μεγαλύτερους πληθυσμούς στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η φυσική σύνδεση των πληθυσμών της καφέ αρκούδας στα Βαλκάνια θα αυξήσει τις πιθανότητες επιβίωσης του είδους και στην Ελλάδα.
Περιγραφή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η αρκούδα είναι η συνέχεια μιας πανάρχαιης ζωής. Με τον πολιτισμό της Ελλάδας, τη συνδέουν μύθοι παραδόσεις και ιστορίες. Είναι ζώο που δεν έχει φυσικούς εχθρούς. Ο μοναδικός εχθρός της είναι ο άνθρωπος.
Μορφολογία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Είναι το μεγαλύτερο χερσαίο θηλαστικό της Ευρώπης, με μεγάλη μυϊκή δύναμη, ιδιαίτερα στο λαιμό, στα μπροστινά άκρα και στις ωμοπλάτες. Έχει τριγωνικό κεφάλι, κυκλικά μικρά αυτιά και μικρά μάτια. Διαθέτει 42 δόντια με αναπτυγμένους τους κυνόδοντες και τους γομφίους. Οι καφέ αρκούδες έχουν μακρύ παχύ τρίχωμα, που στα περισσότερα υποείδη είναι καστανό. Σε δύο υποείδη όμως, στην καφέ αρκούδα των Ιμαλαϊων (U. a. syriacus) και τη Συριακή καφέ αρκούδα (U. a. isabellinus), είναι πιο λευκό, σαν ξεθωριασμένο. Η ουρά της είναι σχετικά πολύ κοντή με μήκος 6 - 22 εκ. και κρύβεται από τη γούνα της, τα πόδια της καταλήγουν σε πέντε δάχτυλα εφοδιασμένα με καμπυλωτά νύχια. Έχει άριστη ακοή και όσφρηση όμως λιγότερο καλή όραση (βλέπει αρκετά καλά σε απόσταση 80 μέτρων αλλά δεν είναι ικανή να διακρίνει άνθρωπο στα 300 μέτρα).
Η αρκούδα βαδίζει πατώντας σε όλο το πέλμα των ποδιών της (ανήκει δηλαδή στα πελματοβάμονα ζώα) και μπορεί να τρέξει με ταχύτητα έως και 56 χιλιόμετρα την ώρα.
Διαστάσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το μέγεθος της καφέ αρκούδας είναι το πιο μεταβλητό όλων των σύγχρονων αρκούδων. Το τυπικό μέγεθος εξαρτάται από τη γεωγραφική θέση, την ηλικία, το φύλο και την εποχή. Το ύψος των ενήλικων ζώων στον τράχηλο κυμαίνεται από 70 εκατοστά έως και 1,60 μέτρα, ενώ το συνολικό μήκος κυμαίνεται μεταξύ 1,40 και 2,90 μέτρα. Τα ενήλικα θηλυκά ζυγίζουν από 65 ως 360 κιλά, ενώ τα ενήλικα αρσενικά που είναι συνήθως 30% πιο μεγαλόσωμα και δύο φορές βαρύτερα, το βάρος τους κυμαίνεται από 110 ως 700 κιλά. Γενικά το βάρος της αρκούδας δεν είναι ποτέ σταθερό. Το φθινόπωρο γίνεται μέγιστο εφόσον το ζώο αποθηκεύσει μεγάλες ποσότητες λίπους για να καλύψει τις ανάγκες του κατά την περίοδο του χειμέριου ύπνου, ενώ την άνοιξη έχει το ελάχιστο βάρος αφού όλο το λίπος έχει ήδη καταναλωθεί κατά τη διάρκεια του χειμέριου ύπνου.
Οι καφέ αρκούδες στη βόρεια Ευρώπη και Ασία (Σκανδιναβία, ανατολική Ευρώπη, δυτική έως ανατολική Ρωσία) ζυγίζουν κατά μέσο όρο 180 - 460 κιλά τα αρσενικά, και 150 - 300 κιλά τα θηλυκά. Ενώ το βάρος των ενηλίκων αρκούδων στη Νότια Ευρώπη (Ισπανία, Βαλκάνια) είναι 120-240 κιλά για τα θηλυκά, και από 150 έως και 400 για τα αρσενικά.
Θηρευτές και προσδόκιμο ζωής[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η αρκούδα ζει περίπου 20 με 25 χρόνια και δεν είναι εκ φύσεως επιθετικό ζώο. Μπορεί βέβαια όπως κάθε αμυνόμενο ζώο να εκδηλώσει επιθετική συμπεριφορά για εκφοβισμό. Όταν σηκώνεται στα πισινά της πόδια δεν εκδηλώνει επιθετική διάθεση, η κίνηση αυτή είναι ανιχνευτική και έχει απλά σκοπό να αυξήσει το οπτικό της πεδίο. Αμυντικό ρόλο έχει το δυνατό της μούγκρισμα. Χαρακτηριστικά της στοιχεία είναι η μεγάλη ταχύτητα της, η ευκινησία της, η ικανότητα της να ψαρεύει, η ικανότητα της στην αναρρίχηση, η χρήση του μπροστινού ποδιού ως "χέρι" κ.α.
Τροφή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η αρκούδα είναι ζώο παμφάγο με προτίμηση στις τροφές φυτικής προέλευσης και έχει ανάγκη από μεγάλες ποσότητες τροφής. Τρέφεται με όλων των ειδών τους διαθέσιμους καρπούς του δάσους: Βατόμουρα, άγρια κορόμηλα, κεράσια, μήλα, αχλάδια, σμέουρα, καρπούς σορβιάς, αγριοφράουλες, βελανίδια, καρπούς οξιάς αλλά και βολβούς, ρίζες και χόρτα. Συμπληρώνει το διαιτολόγιο της με μέλι, μικρά και μεγάλα θηλαστικά, έντομα, μυρμήγκια, βατράχια, σαλιγκάρια, ψάρια και χελώνες. Μια πιο αναλυτική προσέγγιση της σύστασης του διαιτολογίου της, δείχνει τη σαφή επικράτηση των τροφών φυτικής προέλευσης (84%) έναντι των τροφών ζωικής προέλευσης (16%).
Χειμέριος ύπνος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Μία από τις αξιοπερίεργες φάσεις του βιολογικού κύκλου της αρκούδας είναι ο χειμέριος ύπνος που διαφέρει ουσιαστικά από τη γνωστή χειμερία νάρκη που χαρακτηρίζει άλλα είδη θηλαστικών όπως ο σκαντζόχοιρος για παράδειγμα. Οι βασικότερες διαφορές είναι:
- Κατά τη χειμέρια νάρκη η θερμοκρασία του σώματος του ζώου πλησιάζει τη θερμοκρασία του περιβάλλοντος (σχεδόν 0 °C), οι καρδιακοί παλμοί και ο αναπνευστικός ρυθμός ελαττώνονται δραματικά, ενώ έχει τη δυνατότητα να ανακυκλώνει πρωτεΐνες και ούρα, που του επιτρέπει να μην ξυπνά για να ουρήσει, και να αποφύγει ατροφία ιστών[2][3].
- Κατά το χειμέριο ύπνο η θερμοκρασία του σώματος της αρκούδας ελαττώνεται κατά ένα βαθμό περίπου σε σχέση με την κανονική (38 °C), οι καρδιακοί παλμοί και ο αναπνευστικός ρυθμός δεν ελαττώνονται δραματικά και το επίπεδο εγρήγορσης είναι υψηλότερο από ότι στη χειμέρια νάρκη, γι' αυτό η αρκούδα ξυπνάει πολύ εύκολα όταν ενοχληθεί στη φωλιά της.
Ο χειμέριος ύπνος είναι ένας ακόμα τρόπος προσαρμογής της αρκούδας στις αντίξοες συνθήκες του περιβάλλοντος όπου ζει. Είναι ουσιαστικά ο μόνος τρόπος επιβίωσης για ένα μεγαλόσωμο παμφάγο θηλαστικό κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Μια ακόμα βασική λειτουργία είναι η προστασία των ευάλωτων νεογνών, εφόσον γεννιούνται μέσα στη φωλιά υπό ιδανικές συνθήκες θερμοκρασίας σαν να είναι ένα είδος θερμοκοιτίδας.
Κίνδυνοι - Απειλές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Η φόνευση της καφέ αρκούδας, είτε λόγω πρόκλησης ζημιών σε παραγωγικές μονάδες (κτηνοτροφικά ζώα, μελίσσια, καλλιέργειες), είτε τυχαία φόνευση κατά το κυνήγι ή σκόπιμη φόνευση για τρόπαιο ή σύλληψη των μικρών κ.λ.π.
- Η υποβάθμιση ή η απώλεια των βιοτόπων της καφέ αρκούδας λόγω αλόγιστης διάνοιξης δασικών δρόμων, απρογραμμάτιστης και αλόγιστης υλοτομίας και πυρκαγιών.
- Ο κατακερματισμός της γεωγραφικής κατανομής του είδους και η συρρίκνωση των συνδετικών περιοχών της κατανομής της καφέ αρκούδας σε εθνική ή διασυνοριακή κλίμακα λόγω υλοποίησης μεγάλων τεχνικών έργων οι οποίες στερούνται τις αναγκαίες περιβαλλοντικές προδιαγραφές.
- Η ελλιπής ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού που εκλαμβάνει την παρουσία του είδους ως απειλή στην περιουσία των παραγωγών και την ανθρώπινη ασφάλεια.
Το πρόβλημα της αιχμάλωτης αρκούδας[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
1. Οι χορεύτριες αρκούδες των Αρκουδιάρηδων. Το φαινόμενο αυτό είναι γνωστό από πολλά χρόνια στην Ελλάδα και σε άλλες Βαλκανικές χώρες. Το ζώο συλλαμβάνεται μικρό για να μπορέσει να εκπαιδευτεί σωστά, αφού πρώτα φονευτεί η μητέρα του, που δε θα επέτρεπε σε κανέναν να πλησιάσει τα μικρά της. Έτσι κάθε σύλληψη και αιχμαλωσία αρκούδας σημαίνει ότι η φύση χάνει τουλάχιστον δύο άτομα. Η εκπαίδευση του ζώου αποτελεί διαδικασία μακρόχρονη και επώδυνη.
- Η μύτη τρυπιέται για να περαστεί ο χαλκάς που χρησιμεύει ως όργανο καθοδήγησης. Πολλές από τις αιχμάλωτες αρκούδες έχουν βαθιές πληγές στη μύτη και στα χείλη, καθώς οι χαλκάδες σκίζουν το δέρμα τους από το τράβηγμα και τα ζώα πρέπει να ξανατρυπηθούν σε άλλο σημείο.
- Οι κυνόδοντες καταστρέφονται με τυχαία μεταλλικά εργαλεία. Το σπάσιμο αυτό, αποτελεί την αρχή για την καταστροφή της υγείας των δοντιών του ζώου, αφού το σάπισμα που προκαλείται μπορεί να μεταδοθεί στη γνάθο, οπότε η κατάσταση είναι ανίατη.
- Κατά την εκμάθηση του "χορού" το ζώο αναγκάζεται να πατάει σε πυρακτωμένες λαμαρίνες υπό τον ήχο του ντεφιού. Στην προσπάθεια του να αποφύγει το κάψιμο, το αρκουδάκι σηκώνεται στα πίσω του πόδια και βηματίζει επί τόπου. Η εκμάθηση συνεχίζεται για αρκετό διάστημα ώσπου να δημιουργηθεί στην πραγματικότητα ένας τύπος εξαρτημένου αντανακλαστικού. (τύπου σκυλιά του Παβλώφ)
- Η διατροφή των αρκούδων είναι άθλια και το γνωστό μας "νηστικό αρκούδι δε χορεύει" αποτελεί ένα μύθο. Η επιβράβευση για την παράσταση της "χορεύτριας αρκούδας" απλά ξεγελά την πείνα της αφού τα γεύματα της είναι αποφάγια και σκουπίδια καθώς οι συνθήκες διαβίωσης της είναι άθλιες.
2. Οι αρκούδες των ζωολογικών κήπων. Στο πρόβλημα της αιχμάλωτης αρκούδας υπάγονται και οι περιπτώσεις αυτών που κρατιούνται σε ζωολογικούς κήπους. Αρκετοί από αυτούς δεν λειτουργούν με τους όρους που θέτει η σύγχρονη και ιδίως η ευρωπαϊκή νομοθεσία, η οποία τείνει να τους καταργήσει με τη σημερινή τους μορφή. Είναι βέβαιο ότι οι περισσότεροι από τους ζωολογικούς κήπους απέχουν πολύ από το να προσφέρουν ικανοποιητικές συνθήκες διαβίωσης στις αρκούδες και τα άλλα ζώα. Οι χώροι, το προσωπικό, η κτηνιατρική περίθαλψη, η διατροφή, η υλικοτεχνική υποδομή και οι γενικότερες συνθήκες διαβίωσης χαρακτηρίζονται από ανεπάρκεια, συχνά επικίνδυνη και για την ίδια τη ζωή των ζώων.
3. Οι «αρκούδες εστιατορίου». Φαινόμενο που παρατηρείται τουλάχιστον στην Ουκρανία[4] και την Αρμενία[5]. Αρκούδες που χρησιμοποιούνται σαν πόλος έλξης σε εστιατόρια. Βρίσκονται συνήθως στην είσοδο του καταστήματος, κυρίως σε μικροσκοπικά κλουβιά.
Ελληνική νομοθεσία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Σύμφωνα με το άρθρο 258,παρ.2ε και 2ζ (Ν.Δ.86/69) του Δασικού κώδικα, απαγορεύεται ο φόνος, η αιχμαλωσία, η κατοχή και η έκθεση σε δημόσια θέα της καφέ αρκούδας. Το παραπάνω αποτελεί και το μοναδικό νομικό κείμενο της ελληνικής νομοθεσίας που αναφέρεται ρητά και σαφώς στο συγκεκριμένο είδος.
- Η καφέ αρκούδα χαρακτηρίζεται σαν σπάνιο και απειλούμενο είδος και συμπεριλαμβάνεται στο Κόκκινο βιβλίο των απειλούμενων ειδών (Red Data Book) που εξέδωσε στην Ελλάδα, σύμφωνα με τις προδιαγραφές της Διεθνούς Ενώσεως για τη Διατήρηση της Φύσης και των Φυσικών Πόρων (I.U.C.N.), η Ελληνική Ζωολογική Εταιρία σε συνεργασία με την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία. Παρά τα μέτρα από την Πολιτεία, η τελευταία αρκούδα που κατοικούσε στον Όλυμπο βρέθηκε νεκρή στις 27 Αυγούστου του 2008 σε ρέμα.[6]Παρ' όλα αυτά γύρω στα τέλη του 2014 έγιναν αναφορές για επανεμφάνιση του είδους στο ίδιο βουνό, ενώ εντοπίστηκαν και χνάρια από αυτές[7].
Βιβλιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Βαλιτσάκι της καφέ αρκούδας - Πρόγραμμα ΆΡΚΤΟΣ 1η φάση (1994-1995) - Γιώργος Μερτζάνης, Δρ. Βιολόγος
- Δραστηριότητες του Αρκτούρου (Αύγουστος 1997), Γεωργιάδης Ε. Λάζαρος, Βιολόγος
- Πάπυρος - Λαρούς - Μπριτάνικα
- Τα Ολύμπια Νέα: Τοπικά Νέα
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ «Ursus arctos (Brown Bear, Grizzly Bear, Mexican Grizzly Bear)». www.iucnredlist.org. Ανακτήθηκε στις 6 Οκτωβρίου 2016.
- ↑ Lundberg, D. A.; Nelson, R. A.; Wahner, H. W.; Jones, J. D. (1976). «Protein metabolism in the black bear before and during hibernation». Mayo Clinnic Proceedings 51 (11): 716–722.
- ↑ Nelson, R. A. (1980). «Protein and fat metabolism in hibernating bears». FASEB J. 39 (12): 2955–2958. PMID 6998737.
- ↑ «Ιστορίες χωρίς φωνή / Αρκούδες εστιατορίου εν καιρώ πολέμου». Αυγή. 14 Μαΐου 2022. Ανακτήθηκε στις 5 Αυγούστου 2022.
- ↑ «Ελευθερώθηκαν αρκούδες που έβλεπαν τον κόσμο να τρώει σε εστιατόριο της Αρμενίας - Newsthessaloniki». Ανακτήθηκε στις 5 Αυγούστου 2022.
- ↑ in.gr Αρχειοθετήθηκε 2008-08-31 στο Wayback Machine., Νεκρή βρέθηκε η τελευταία αρκούδα που κατοικούσε στον Όλυμπο, 28 Αυγούστου 2008
- ↑ «Χνάρια από αρκούδες στον Όλυμπο (1 Νοεμβρίου 2014)». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 27 Μαρτίου 2016.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
|
