Κανωπικό αγγείο

Κανωπικά αγγεία της Neskhons, γυναίκας του Πινετζέμ Β'. Ασβεστίτης με ζωγραφισμένα ξύλινα κεφάλια, Βρετανικό Μουσείο

Κανωπικό αγγείο, περ. 1353-1336 π.Χ.

Τα Κανωπικά αγγεία χρησιμοποιούνταν από τους Αρχαίους Αιγυπτίους κατά την ταρίχευση για την αποθήκευση και συντήρηση των εσωτερικών οργάνων για τη μετά θάνατον ζωή. Ήταν φτιαγμένα συνήθως από ασβεστόλιθο ή ήταν κεραμικά. Τα αγγεία αυτά ήταν σε χρήση από το Παλαιό βασίλειο μέχρι την Ύστερη ή Πτολεμαϊκή περίοδο, όταν ήδη μέχρι τότε τα εσωτερικά όργανα απλώς τυλιγόταν και τοποθετούνταν μέσα στο σώμα. Τα όργανα δεν τοποθετούνταν σε ένα μόνο αγγείο, αλλά ξεχωριστά όργανα σε συγκεκριμένα, ξεχωριστά αγγεία. Το όνομα "κανωπικός" είχε λανθασμένα συνδεθεί από τους πρώτους Αιγυπτιολόγους με τον Ελληνικό μύθο του Κάνωπου.

Τα κανωπικά αγγεία του Παλαιού βασίλειο σπανίως είχαν επιγραφές, και είχαν ένα απλό πώμα. Κατά την περίοδο του Μέσου βασιλείου οι επιγραφές ήταν πιο συνηθισμένες, και τα πώματα συχνά είχαν σχήμα ανθρώπινου κεφαλιού. Μέχρι την 19η δυναστεία, καθένα από τα τέσσερα πώματα αναπαριστούσαν τους τέσσερεις γιους του Ώρου, ως φύλακες των οργάνων.

Χρήση και σχέδια

Τα κανωπικά αγγεία ήταν τέσσερα, κάθε ένα για φύλαξη συγκεκριμένου οργάνου: το στομάχι, τα έντερα, τους πνεύμονες, και το συκώτι, τα οποία όλα πιστευόταν ότι θα χρησίμευαν στην μετά θάνατον ζωή. Δεν υπήρχε αγγείο για την καρδιά: οι Αιγύπτιοι πίστευαν ότι ήταν έδρα της ψυχής, και γι' αυτό την άφηναν μέσα στο σώμα.

Τα σχέδια των κανωπικών αγγείων ποικίλουν με το πέρασμα του χρόνου. Τα παλιότερα που χρονολογούνται από την 11η ή 12η Δυναστεία, είναι φτιαγμένα από πέτρα ή ξύλο. Τα τελευταία αγγεία προέρχονται από το Νέο βασίλειο. Στο Παλαιό βασίλειο τα αγγεία είχαν απλό πώμα, ενώ κατά την Πρώτη Ενδιάμεση Περίοδο άρχισαν να εμφανίζονται πώματα με ανθρώπινα κεφάλια, που υποθέτουμε ότι αναπαριστούσαν τον νεκρό. Κάποιες φορές τα πώματα φτιάχνονταν ή ζωγραφίζονταν ώστε να αναπαριστούν το κεφάλι του Άνουβι, θεό των νεκρών και της ταρίχευσης. Μέχρι το τέλος της 18ης Δυναστείας, αναπαριστούσαν τους τέσσερεις γιους του Ώρου. Από αυτήν περίοδο έχουμε πολλά κανωπικά αγγεία, φτιαγμένα από αλάβαστρο, αραγωνίτη, ασβεστώδη πετρώματα, και μπλε ή πράσινη στιλβωμένη πορσελάνη . Οι γιοι του Ώρου ήταν επίσης οι θεοί των τεσσάρων σημείων του ορίζοντα. Καθένας από τους τέσσερεις θεούς ήταν υπεύθυνος για την φύλαξη ενός συγκεκριμένου οργάνου, και προστατευόταν με την σειρά του από θεότητα, ως εξής:

• Ντουαμουτέφ, ο κυνοκέφαλος (κεφάλι τσακαλιού) θεός που αντιπροσωπεύει την δύση, το αγγείο του οποίου περιείχε το στομάχι, και προστατεύεται από τη θεότητα Νηίθ
• Χαπί, με κεφάλι μπαμπουϊνου (ή νεαρού σκύλου), για το βορά, πνεύμονες, προστάτιδα θεά Νέφθυ
• Ιμσέτ, με ανθρώπινο κεφάλι, για το νότο, συκώτι, προστάτιδα θεα΄Ίσις
• Κεμπεχσενούφ, με κεφάλι γερακιού, σπλάχνα (έντερα), προστάτιδα θεά Σελκέτ

Τα πρώτα κανωπικά αγγεία τοποθετούνταν σε κανωπικό κιβώτιο και θάβονταν στον τάφο μαζί με τη σαρκοφάγο του νεκρού . Αργότερα, κάποιες φορές τοποθετούνταν σε σειρά κάτω από το στήριγμα του φέρετρου, ή στις τέσσερεις γωνίες του ταφικού θαλάμου. Από τις πρώιμες περιόδους και μετά, στα αγγεία υπήρχαν επιγραφές, κάποιες φορές εκτενείς και περίπλοκες. Ο αιγυπτιολόγος Σερ Ernest Budge αναφέρει μιαν επιγραφή από την Σαϊτική (ή Πτολεμαϊκή περίοδο), που αρχίζει: "Το ψωμί είναι (έχει προσφερθεί) σε ‘σένα. Η μπίρα είναι σε ‘σένα. Θα ζήσεις με αυτά με τα οποία ζει ο Ρα". Άλλες επιγραφές κάνουν λόγο για τον εξαγνισμό στην μετά θάνατον ζωή .

Κατά τη διάρκεια της Τρίτης Ενδιάμεσης Περιόδου και μετά, εισήχθη η χρήση ομοιωμάτων κανωπικών αγγείων. Εξελιγμένες τεχνικές ταρίχευσης επέτρεπαν τα εσωτερικά όργανα να παραμένουν μέσα στο σώμα. Τα κανωπικά αγγεία παρέμειναν ως λειτουργικά σκεύη στους τάφους, αλλά το εσωτερικό τους δεν λαξεύονταν πια για να περιέχει τα όργανα.

Η παραγωγή τέτοιων κανωπικών αγγείων ήταν σε μεγάλους αριθμούς, και πολλά διατηρήθηκαν και μπορούμε να δούμε σήμερα σε μουσεία σε όλο τον κόσμο.

Παραπομπές

Σημείωση

Παραπομπές

Βιβλιογραφία

• Budge, Sir Edward Wallis (2010) [1925]. The mummy; a handbook of Egyptian funerary archaeology. New York: Cambridge University Press. ISBN 978-1-108-01825-8. 
• David, A. Rosalie (1999). Handbook to Life in Ancient Egypt. Oxford: Oxford University Press. ISBN 0-8160-3312-9. 
• Gadalla, Moustafa (2001). Egyptian Divinities – The All who are The One. Greensboro, N.C.: Tehuti Research Foundation. ISBN 1-931446-04-0. 
• Murray, Margaret A. (2004) [1963]. The Splendor that was Egypt. Mineola, N.Y: Dover. ISBN 978-0-486-43100-0. 
• Shaw, Ian (1995). The Dictionary of Ancient Egypt. New York: Harry N. Abrams. ISBN 0-8109-9096-2. 
• Spencer, A. Jeffrey (ed) (2007). The British Museum Book of Ancient Egypt. London: British Museum Press. ISBN 978-0-7141-1975-5.