Ιωάννης Δούκας Άγγελος Παλαιολόγος Ραούλ Λάσκαρις Τορνίτζης Φιλανθρωπηνός Ασάνης

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Ο Ιωάννης Δούκας Άγγελος Παλαιολόγος Ραούλ Λάσκαρις Τορνίτζης Φιλανθρωπινός Ασάνης[1] ήταν Βυζαντινός νέος ευγενικής καταγωγής του 14ου ή του 15ου αιώνα, ο οποίος απεβίωσε σε μικρή ηλικία.

Ο Ιωάννης Ασάνης είναι γνωστός από αναπαράστασή του σε ταφική εικόνα σε ένα μοναστήρι της Πελοποννήσου. Συγγενής μιας αγνώστων στοιχείων Βυζαντινής Αυτοκράτειρας, είναι αξιοσημείωτος για τον ασυνήθιστο αριθμό οικογενειακών επιθέτων που φέρει, τα οποία καταδεικνύουν την καταγωγή του από συνολικά οκτώ Βυζαντινές οικογένειες ευγενών: τους Δουκάδες, τους Άγγελους, τους Παλαιολόγους, τους Ραούλ, τους Λασκαρίδες, τους Τορνικίους, τους Φιλανθρωπηνούς και τους Ασάνηδες.

Ταφική εικόνα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Μονή του Μεγάλου Σπηλαίου στην Πελοπόννησο, όπου ανευρέθηκε η αναπαράσταση σε εικόνα του Ιωάννη Ασάνη.

Μία ταφική εικόνα στην οποία αναπαριστάται ο Ιωάννης Ασάνης ανακαλύφθηκε στις αρχές του 20ού αιώνα στην κύρια εκκλησία της Μονής Μεγάλου Σπηλαίου, η οποία ευρίσκεται κοντά στα Καλάβρυτα της Πελοποννήσου, στη σημερινή Ελλάδα. Η εικόνα χάθηκε σε πυρκαγιά το 1934, ωστόσο έχει διατηρηθεί υπό τη μορφή φωτογραφίας.[2]

Η εικόνα είχε αναλογίες 1 επί 0,56 μέτρα και αναπαριστούσε ένα παιδί δίπλα σε μια απεικόνιση της Θεοτόκου και του Ιησού Χριστού σε παιδική ηλικία. Ο Ιωάννης Ασάνης εμφανίζεται με χλωμό πρόσωπο και σκούρα κόκκινα μαλλιά, φορώντας χλαμύδα κοσμημένη με δικέφαλους αετούς, κυκλικά σχήματα και δράκους.[3] Ο ευρισκόμενος σε παιδική ηλικία Χριστός εμφανίζεται να ευλογεί το παιδί, του οποίου το χλωμό και παγωμένο πρόσωπο σε σύγκριση με εκείνα του Ιησού και της Θεοτόκου καταδεικνύουν πως ο Ιωάννης Ασάνης είναι νεκρός.[2]

Η αναπαράσταση του Ιωάννη Ασάνη συνοδευόταν από επιγραφή (μεγέθους περίπου δώδεκα γραμμών), η οποία ήταν αρχικώς γραμμένη επάνω στο πλαίσιο της εικόνας, ωστόσο αργότερα αντιγράφτηκε επάνω στην ίδια την εικόνα. Η επιγραφή θρηνεί τον θάνατο του παιδιού και το συγκρίνει με "ένα άνθος κομμένο προ της ώρας του".[2]

Ταυτοποίηση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μια μερικώς διατηρηθείσα επιγραφή επάνω από την εικόνα αποκάλυπτε το ασυνήθιστα μεγάλου μεγέθους όνομα του παιδιού και τη συγγένειά του με αγνώστων στοιχείων Βυζαντινή Αυτοκράτειρα.[2][3] Τα γράμματα είχαν γίνει σχεδόν αδιευκρίνιστα στα μέσα του 19ου αιώνα, όταν ένας τοπικός καλλιτέχνης τα αποκατέστησε — καθώς σχολιάζει ο ιστορικός Δημήτριος Πολέμης, "είναι αδύνατο να πει κανείς σε ποιόν βαθμό αξιοπιστίας".[4]

Ο Έλληνας αρχαιολόγος Γ. Σωτηρίου ταυτοποίησε την Αυτοκράτειρα με την Ελένη Δραγάση, σύζυγο του Αυτοκράτορα Μανουήλ Β΄ Παλαιολόγου.[5] Με βάση την έρευνα του Σωτηρίου και τις υπάρχουσες ενδείξεις, ο Βούλγαρος ιστορικός Ιβάν Μποζίλοφ κατέληξε στο συμπέρασμα πως η καταγωγή του Ιωάννη Ασάνη συνδέεται με τους τελευταίους ηγεμόνες του Δεσποτάτου του Μυστρά. Ο Μποζίλοφ θεωρεί ως πιθανότερο ενδεχόμενο το πως επρόκειτο για υιό του Δεσπότη Δημήτριου Παλαιολόγου και της τρίτης συζύγου του, Θεοδώρας Ασάνινας. Ωστόσο, δεν αποκλείει το ενδεχόμενο να επρόκειτο για υιό του νεότερου αδερφού του Δημήτριου, Δεσπότη Θωμά Παλαιολόγου, και της συζύγου του, Αικατερίνης Ζαχαρία.[6]

Εφόσον η τελευταία αυτή ταυτοποίηση γίνει δεκτή, ο Μποζίλοφ τοποθετεί τη γέννηση του Ιωάννη Ασάνη τουλάχιστον το 1444 και τον θάνατό του προ του 1449, όταν ο Δημήτριος Παλαιολόγος κυβερνούσε τη Λήμνο. Χρονολογεί, επίσης, την απεικόνιση του παιδιού σε ημερομηνία ύστερη του 1449, όταν ο Δημήτριος έλαβε το μισό τμήμα του Μωριά ως προσωπική του κτήση από τον Αυτοκράτορα Κωνσταντίνο ΙΑ΄ Παλαιολόγο, συμπεριλαμβανομένων των Καλαβρύτων και της Μονής Μεγάλου Σπηλαίου.[6]

Μία ύστερης ημερομηνίας θεωρία τοποθετεί χρονολογικά τον Ιωάννη Ασάνη στα μέσα του 14ου αιώνα. Συγκεκριμένα, ο Τίτος Παπαμαστοράκης τον θεωρεί ως υιό του Δεσπότη Μανουήλ Κομνηνού Ραούλ Ασάνη, ενός στρατιωτικού διοικητή, ο οποίος ήταν αδελφός της Ειρήνης Ασανίνας, συζύγου του Ιωάννη ΣΤ΄ Καντακουζηνού.[7]

Ονομασία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Βρετανός ιστορικός Μάικλ Άνγκολντ θεωρεί τα οκτώ οικογενειακά επίθετα του Ιωάννη Ασάνη ως το "καλύτερο παράδειγμα" της σημασίας που είχαν τα ονόματα για την ένδειξη της ευγενούς καταγωγής στη βυζαντινή κοινωνία.[8] Ο συνάδελφός του, βυζαντινολόγος Διονύσιος Σταθακόπουλος συμφωνεί πως το όνομα του Ιωάννη Ασάνη ήταν "περισσότερο μια απόδειξη της υψηλής κοινωνικής του θέσης, παρά ένας τρόπος ταυτοποίησής του".[9]

Ο Άνγκολντ θεωρεί τη διάταξη των επωνύμων του Ιωάννη Ασάνη ασαφή.[8] Αντιθέτως, ο Μποζίλοφ θεωρεί πως το όνομα των Άσεν ήταν το κύριο επίθετο, λόγω της θέσης του ως τελευταίο, κάτι που φανερώνει την "εντυπωσιακή πολιτική γάμων" της αυτοκρατορικής δυναστείας της Β΄ Βουλγαρικής Αυτοκρατορίας.[10] Ο Μποζίλοφ αναφέρει, επίσης, πως ο αριθμός των ονομάτων ευγενών οικογενειών που φέρει ο Ιωάννης Ασάνης είναι "πραγματικά ασυνήθιστος".[3]

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ Trapp, Erich; Beyer, Hans-Veit; Walther, Rainer; Sturm-Schnabl, Katja; Kislinger, Ewald; Leontiadis, Ioannis; Kaplaneres, Sokrates (1976–1996). «1502. Ἀσάνης, Ἰωάννης Τορνίτζης Δούκας Άγγελος Παλαιολόγος Ραοὺλ Λάσκαρις Φιλανθρωπηνός» (στα γερμανικά). Prosopographisches Lexikon der Palaiologenzeit. Βιέννη: Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften. ISBN 3-7001-3003-1. 
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Papaconstantinou, Arietta· Alice-Mary Maffry Talbot (2009). Becoming Byzantine: Children and Childhood in Byzantium. Harvard University Press. σελ. 305. ISBN 9780884023562. 
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Божилов, Иван (1994). Фамилията на Асеневци (1186–1460). Генеалогия и просопография [The Family of the Asens (1186–1460). Genealogy and Prosopography] (στα Bulgarian). София: Издателство на Българската академия на науките. σελ. 372. ISBN 954-430-264-6. CS1 maint: Μη αναγνωρίσιμη γλώσσα (link)
  4. ↑ Polemis, Demetrios I. (1968). The Doukai: A Contribution to Byzantine Prosopography. London: The Athlone Press. σελίδες 104–105. 
  5. ↑ Божилов, p. 374.
  6. ↑ 6,0 6,1 Божилов, p. 373.
  7. ↑ Papamastorakis, Titos (1997). «Ioannes 'redolent of perfume' and his icon in the Mega Spelaion Monastery». Zograf 26: 65–74. 
  8. ↑ 8,0 8,1 Angold, Michael (1984). The Byzantine aristocracy, IX to XIII centuries. B.A.R. σελίδες 82. 
  9. ↑ Stathakopoulos, Dionysios (1 Μαρτίου 2009). «The dialectics of expansion and retraction: recent scholarship on the Palaiologan aristocracy». Byzantine and Modern Greek Studies 33 (1): 92. ISSN 0307-0131. 
  10. ↑ Божилов, p. 22.
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Ιωάννης_Δούκας_Άγγελος_Παλαιολόγος_Ραούλ_Λάσκαρις_Τορνίτζης_Φιλανθρωπηνός_Ασάνης&oldid=9754752"