Ιστορία του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης
Μέσα στο κατοχικό περιβάλλον «γεννιέται» η Ιατρική Σχολή Θεσσαλονίκης στις 18 Φεβρουαρίου 1942 με το ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟΝ ΔΙΑΤΑΓΜΑ υπ’ αριθ. 1021/1942
και προσπαθεί να «σταθεί» αρχίζοντας να κάνει τους πρώτους βηματισμούς της στο μέλλον. Με πολλές δυσκολίες συστάθηκε μια 7μελής επιτροπή αξιολόγησης των υποψηφίων. Οι πρώτοι καθηγητές της Σχολής διορίζονται με Ν.Δ. στις 22 Δεκεμβρίου 1942 ο Μιχαήλ Πετζετάκης, στις 23 Δεκεμβρίου 1942 και ο Μαρίνος Σιγάλας το Φεβρουάριο του 1943 (ΦΕΚ 26/19.2.1943 τ. Γ΄).Η πλήρωση των πρώτων εδρών φαίνεται να συνοδεύεται από διάφορα προβλήματα με σημαντικότερο την ελλιπή παρουσία των καθηγητών στο Πανεπιστήμιο, κυρίως εξαιτίας της δυσκολίας μετακινήσεων λόγω της κατοχής (το ταξίδι με το τραίνο Αθήνα-Θεσσαλονίκη ήταν 3ήμερο). Όσοι κατάφεραν να φθάσουν μεταξύ των οποίων και ο Μ. Σιγάλας φιλοξενήθηκαν ή σε σπίτια συναδέλφων είτε στο Νοσοκομείο Λοιμωδών Νόσων. Το Μάιο του 1943 η Ιατρική σχολή Θεσσαλονίκης έχει μαζί με το Σιγάλα μόλις ακόμη 12 καθηγητές.
Με την ανασυγκρότηση της Ιατρικής Σχολής Θεσσαλονίκης (Α.Ν. 361/1945), ιδρύεται, με Β.Δ., τακτική έδρα της Χειρουργικής Προπαιδευτικής Κλινικής, Χειρουργικής Παθολογίας και Εγχειρητικής (ΦΕΚ 141/6.6.1945, τ. Α΄, 168/30.6.1945, τ. Α΄, 175/6.7.1945, τ. Α΄) στην οποία διορίζεται ως καθηγητής στις 3 Σεπτεμβρίου 1945, ο Μαρίνος Σιγάλας.
Χρειάσθηκαν 13 χρόνια να περάσουν, μέχρι η Σχολή στη συνεδρίασή της αριθμ.14/6.6.1958, να καθορίσει το περιεχόμενό της έδρας ως εξής: «(…) η συστηματική διδασκαλία περί των χειρουργικών νοσημάτων, της αιτιολογίας, παθολογίας, διαγνωστικής και θεραπείας αυτών μετ’ εισαγωγής των φοιτητών εις την εξέτασιν των πασχόντων εκ χειρουργικών νοσημάτων και ασκήσεων αυτών επί αρρώστων. Επίσης η διδασκαλία και εξάσκησις των φοιτητών επί της τεχνικής των διαφόρων εγχειρητικών μεθόδων».
Εν τω μεταξύ μερικοί από τους καθηγητές ζητούν και αποσπώνται στην Αθήνα. Τον Μάρτιο του 1944, κατά τη συνεδρίαση της Σχολής αριθμ. 25/11.3.1944 «(...) Ο καθηγητής Κοτσαύτης εκφράζει την πικρίαν του διότι αντί της ενισχύσεως της νεοσυστάτου Σχολής δια της παρουσίας ολοκλήρου του προσωπικού αυτής βλέπει ότι τινές των καθηγητών της αποσπώνται εις τας Αθήνας με αποδοχάς ανωτέρας των υπό δυσχερείς συνθήκας εργαζομένων συναδέλφων εν Θεσσαλονίκη και παρακαλεί την Σχολήν όπως δι’ εγγράφου ζητήσει από το Υπουργείον την άρσιν της αδικίας ταύτης, παρακαλέσει δε επίσης να μη επαναληφθεί εις το μέλλον η αποκαρδιωτική δια τους παραμένοντας και εργαζομένους εις την Θεσσαλονίκην καθηγητάς της Σχολής απόσπασις εις Αθήνας».
Ο Μ. Σιγάλας όχι μόνο παραμένει στο καθήκον του αλλά και προσπαθεί να καλύψει κενά στην εκπαίδευση. Με την ανασυγκρότηση της Ιατρικής Σχολής Θεσσαλονίκης (Α.Ν. 361/1945), ιδρύεται με, Β.Δ., η τακτική έδρα της Περιγραφικής Ανατομικής (ΦΕΚ 141/6.6.1945 τ.Α΄, και ως καθηγητής ορίζεται ο Ν. Μιχαλακέας, ο οποίος όμως ξαφνικά πεθαίνει και η κάλυψη της διδασκαλίας ανατίθεται στον καθ. Μ. Σιγάλα.
Με τη συνταξιοδότηση ενός άλλου καθηγητή του Α. Μισιρλόγλου, η Σχολή αποφασίζει την πλήρωση της έδρας, στη συνεδρίασή της αριθμ. 15/29.5.1959 και αναθέτει στη συνέχεια, για το πανεπιστημιακό έτος 1959-1960 την εντολή διδασκαλίας των μαθημάτων της έδρας στον Μ. Σιγάλα, η οποία επεκτάθηκε για ακόμη ένα χρόνο, μέχρι να εκλεγεί νέος καθηγητής.
Με κανονιστικό διάταγμα της 15ης Ιανουαρίου 1943 ιδρύεται η τακτική έδρα της B΄ Χειρουργικής Κλινικής (ΦΕΚ αριθμ. 32/13.2.1943 τ. Α). Πρώτος καθηγητής της έδρας διορίζεται με το Ν.Δ./18.2.1943 (ΦΕΚ 26/19.2.1943 τ. Γ΄) και πάλι ο Μαρίνος Σιγάλας.
Τον Νοέμβριο του 1946, ιδρύεται, με το Β.Δ.2/30.10.1946 (ΦΕΚ 332/5.11.1946) τακτική έδρα Ωτορινολαρυγγολογικής Κλινικής με περιεχόμενο: «(...) εκπαίδευσις των φοιτητών εις τα ειδικά νοσήματα χειρουργικά ρινός, λάρυγγος και ώτων». Η εντολή διδασκαλίας του μαθήματος ανατίθεται ακόμη μια φορά στο Μ. Σιγάλα. Με μια μικρή διακοπή ο Σιγάλας δίδαξε και στην έδρα αυτή μέχρι και το 1949.Τη διετία 1955-1956 ο Μαρίνος Σιγάλας διετέλεσε Κοσμήτορας της Ιατρικής Σχολής Θεσσαλονίκης. Δύο χρόνια νωρίτερα είχε διατελέσει και Πρύτανης του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (1953-54)
Επί πρυτανείας Σιγάλα 1953 και 1954 σημειώθηκε μία ουσιαστική κίνηση γύρω από τον Σταγειρίτη φιλόσοφο, με αποκορύφωμα την απόφαση να μετονομασθεί το Πανεπιστήμιο Αριστοτέλειο.
https://olympias.lib.uoi.gr/jspui/bitstream/123456789/5541/1/%CE%94.%CE%94.-%20%CE%9A%CE%9F%CE%9D%CE%A4%CE%9F%CE%A5%20%CE%93%CE%95%CE%A9%CE%A1%CE%93%CE%99%CE%91.pdf
https://search.lib.auth.gr/Record/psifiothiki-103874/Description?sid=15879943
https://docplayer.gr/161852832-Tapahrysanthoy-etos-eikoston-ekton-epetiris-toy-panepistimiakoy-etoys-prytaneia-konstantinoy-livada-thessaloniki-3.html
file:///D:/Download/5717-553-10331-1-10-20150330.pdf
http://media.ems.gr/ekdoseis/makedonika/makedonika_28/ekd_pemk_28_Mylona.pdf
https://mariasot.blogspot.com/2024/03/blog-post.html
 |
Το λήμμα δεν περιέχει πηγές ή αυτές που περιέχει δεν επαρκούν. |
Το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, ένα από τα πλέον δημοφιλή και ιστορικά πανεπιστημιακά ιδρύματα στην Ελλάδα, ιδρύθηκε το 1925 μετά από απόφαση του Αλέξανδρου Παπαναστασίου, πρωθυπουργού της Ελλάδας, οποίος είχε αναθέσει στον Δημήτρη Γληνό τη σύνταξη του ιδρυτικού Οργανισμού του νέου πανεπιστημίου.[1] Ο Ελευθέριος Βενιζέλος είχε επίσης καταβάλει προσπάθειες για την ίδρυση ενός πανεπιστημίου στη Θεσσαλονίκη, σε μία εποχή που η Βόρεια Ελλάδα μόλις είχε απελευθερωθεί.
Ίδρυση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο γνωστός διεθνολόγος Γεώργιος Στρέιτ, και ο διάσημος μαθηματικός Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή, Καθηγητής γερμανικών πανεπιστημίων, στον οποίον είχε ανατεθεί η οργάνωση του πολυτεχνείου του Μπρεσλάου, ανεξάρτητα ο ένας από τον άλλον, με προτάσεις και υπομνήματα, επισήμαναν την εθνική ανάγκη ιδρύσεως Πανεπιστημίου στην πρωτεύουσα της Μακεδονίας, που θα συντελούσε στην εξέλιξή της σε εθνικό και πολιτισμικό κέντρο της Βόρειας Ελλάδας.
Μετά το τέλος του πρώτου παγκοσμίου πολέμου, η κυβέρνηση του Ελευθερίου Βενιζέλου, αποφάσισε να προτάξει την ίδρυση Πανεπιστημίου στην, απελευθερωθείσα τότε από τον ελληνικό στρατό, Σμύρνη. Όμως οι επώδυνες εθνικές ατυχίες στη Μικρά Ασία δεν επέτρεψαν τη λειτουργία του Πανεπιστημίου εκεί, παρόλη τη σοβαρή προσπάθεια που είχε εν τω μεταξύ καταβληθεί.
Η πολιτική απόφαση για την ίδρυση στη Θεσσαλονίκη του Πανεπιστημίου, ως διαδόχου κατά κάποιο τρόπο του άτυχου Πανεπιστημίου της Ιωνίας, καταγράφηκε στις προγραμματικές δηλώσεις της πρώτης κυβερνήσεως Αλέξανδρου Παπαναστασίου, προς τη Δ΄ συντακτική συνέλευση στις 24 Μαρτίου 1924: «... Ιδιαιτέρως δε θα φροντίσωμεν διά την εκπαιδευτικήν οργάνωσιν των βορείων του κράτους επαρχιών, ενισχύοντες παντοιοτρόπως το διδακτικόν προσωπικόν και ιδρύοντες τα κατάλληλα πρακτικά προπάντων σχολεία, έτι δε και δεύτερον πανεπιστήμιον εν Θεσσαλονίκη περιλαμβάνον και τας πρακτικάς επιστήμας και μέλλον να λειτουργήση βαθμιαίως. Του πανεπιστημίου τούτου η καλή οργάνωσις και τας νέας χώρας θα ωφελήση και την επιστημονικήν παρ' ημίν δράσιν θα προαγάγη συντελούσα εμμέσως εις την βελτίωσιν του εν Αθήναις Πανεπιστημίου».
Στη συνέχεια ακολούθησε, στις 5 Ιουνίου 1925, επί κυβερνήσεως Ανδρέα Μιχαλακόπουλου, η ψήφιση και η θέση σε ισχύ, του ιδρυτικού νόμου 3341, που δημοσιεύτηκε στο Φ.Ε.Κ. της 22 Ιουνίου 1925. Η ίδρυση του δεύτερου ελληνικού Πανεπιστημίου συνοδεύτηκε στα πρώτα στάδια όμως με αρκετές δυσκολίες, απότοκες της πολιτικής ρευστότητας της εποχής. Η ολοκλήρωση της οργάνωσής του, έλαβε χώρα, μερικά χρόνια αργότερα, με τη δημοσίευση του Οργανισμού του Πανεπιστημίου, με τον Α.Ν. 1895/1939. Με το άρθρ. 7 του Ν. 3108/1954 το Πανεπιστήμιό Θεσσαλονίκης μετονομάστηκε τέλος μετά από εισήγηση του τότε Πρύτανη Μαρίνου Σιγάλα και απόφαση της Συγκλήτου, σε «Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης».
Οι πέντε πρώτες Σχολές, που προβλέπονταν από το άρθρ. 3 του ιδρυτικού νόμου, ήταν η Σχολή Νομικών και Οικονομικών Επιστημών, η Φιλοσοφική Σχολή, η Φυσικομαθηματική Σχολή, η Ιατρική και Θεολογική Σχολή (πρώτες λειτούργησαν η Φιλοσοφική, η Σχολή Νομικών και Οικονομικών Επιστημών και η Φυσικομαθηματική).
Ο ιδρυτικός νόμος του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (Ν. 3341/14-6-25) ψηφίστηκε στη Βουλή των Ελλήνων στις 5 Ιουνίου του 1925 και δημοσιεύτηκε στο φύλλο της Εφημερίδας της Κυβερνήσεως την 22α Ιουνίου 1925. Λόγω της πολιτικής αναταραχής της εποχής εκείνης, ο ιδρυτικός νόμος πέρασε από πολλές δοκιμασίες και εμπόδια, τα οποία όμως ξεπεράστηκαν και το πανεπιστήμιο άρχισε να λειτουργεί το 1926 με πρώτο πρόεδρο τον Γεώργιο Χατζηδάκι και στη συνέχεια τον Χρίστο Τσούντα. Ο ιδρυτικός νόμος έδινε μεγάλη βαρύτητα στην ανάπτυξη των θεωρητικών επιστημών και όχι τόσο των θετικών επιστημών, λόγω των αντιλήψεων που επικρατούσαν την εποχή εκείνη. Η Φιλοσοφική Σχολή άνοιξε το 1926 και στεγάστηκε αρχικά στο κτίριο «Αλλατίνι». Σήμερα το κτίριο αυτό χρησιμοποιείται από τη Νομαρχία Θεσσαλονίκης για να στεγάσει τις διάφορες υπηρεσίες της. Το 1927 άρχισε να λειτουργεί η Σχολή Νομικών και Οικονομικών Επιστημών καθώς και η Φυσικομαθηματική Σχολή.
Μετεστέγαση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Τον Οκτώβριο του 1927 αποφασίστηκε η μετεστέγαση του πανεπιστημίου, μετά από τη διαπίστωση ότι η επιλογή που είχε γίνει δεν ήταν η καλύτερη. Έτσι λοιπόν το πανεπιστήμιο μεταφέρθηκε στο κτίριο που χρησιμοποιούσε τότε το B΄ Στρατιωτικό Νοσοκομείο, στην οδό Εθνικής Αμύνης. Σήμερα αποτελεί το ιστορικό κτήριο του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και στεγάζει ένα μέρος της Φιλοσοφικής Σχολής.
Ίδρυση νέων Σχολών και Τμημάτων[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το 1937 το Τμήμα Δασολογίας αποκόπτεται από τη Φυσικομαθηματική Σχολή και μαζί με το τμήμα Γεωπονίας δημιουργεί τη Γεωπονοδασολογική Σχολή. Το 1942 άρχισαν να λειτουργούν η Ιατρική και η Θεολογική σχολή, πολύ αργότερα απ' ό,τι προβλεπόταν στον ιδρυτικό νόμο.
Μετά τον δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, το 1950 ιδρύθηκε η Κτηνιατρική Σχολή και στη συνέχεια τα Ινστιτούτα Ξένων Γλωσσών (1951), η Πολυτεχνική Σχολή (1955) και η Οδοντιατρική Σχολή, αρχικά (1959) ως τμήμα της Ιατρική σχολής και στη συνέχεια ως ανεξάρτητη σχολή (1971).
Ο νόμος 1268 του 1982 για τη δομή και λειτουργία των Ανώτατων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων στην Ελλάδα οδήγησε σε γενική αναδιάθρωση των δομών όλων των πανεπιστημίων της χώρας. Συγκεκριμένα στο Α.Π.Θ. έγινε ανασύσταση σχολών και συμπτυξη διαφόρων τμημάτων με αποτέλεσμα τελικά να επικρατήσουν οι εξής σχολές: Φιλοσοφική Σχολή, Σχολή Νομικών και Οικονομικών Επιστημών, Πολυτεχνική Σχολή, Σχολή Γεωτεχνικών Επιστημών, Σχολή Επιστημών Υγείας, Σχολή Θετικών Επιστημών και Θεολογική Σχολή. Στη συνέχεια ιδρύθηκαν και άλλες σχολές: η Παιδαγωγική Σχολή (1983), η Σχολή Καλών Τεχνών (1984) και τα αυτοδύναμα τμήματα Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού (1983) και Δημοσιογραφίας και Mέσων Μαζικής Επικοινωνίας (1991). Το 1993 ιδρύθηκε η Παιδαγωγική Σχολή στη Φλώρινα, η οποία σήμερα εντάσσεται στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας. Εκτός από τη δημιουργία νέων σχολών υπήρξε και δημιουργία νέων τμημάτων τα οποία προστέθηκαν στις ήδη υπάρχουσες σχολές, όπως για παράδειγμα το Τμήμα Ψυχολογίας στη Φιλοσοφική Σχολή και το Τμήμα Πληροφορικής στη Σχολή Θετικών Επιστημών.
Πολλά τμήματα που ιδρύθηκαν από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης σε διάφορες πόλεις της Μακεδονίας έχουν πλέον περιέλθει σε άλλα πανεπιστήμια, όπως για παράδειγμα το τμήμα Μηχανικών Διαχείρισης Ενεργειακών Πόρων στην Κοζάνη (1999) και το Τμήμα Βαλκανικών Σπουδών (1999) στη Φλώρινα, τα οποία από τον 1η Ιανουαρίου 2004 έχουν παραχωρηθεί στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας.
Τέλος, το 2004 δημιουργήθηκαν δύο νέα τμήματα: το Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας και Ανάπτυξης που εδρεύει στη Βέροια και υπάγεται στην Πολυτεχνική Σχολή και το Τμήμα Κινηματογράφου που υπάγεται στη Σχολή Καλών Τεχνών.
Φοιτητές στην Εθνική Αντίσταση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Κατά τη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής στη Θεσσαλονίκη πολλοί φοιτητές συμμετείχαν στην Εθνική Αντίσταση. Στις 13 Νοεμβρίου 1941 εκτελέστηκαν από τις αρχές της ναζιστικής κατοχής στη Θεσσαλονίκη για αντιστασιακή δράση δύο φοιτητές του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, ο Σωκράτης Διορινός, φοιτητής Νομικής από τους Αμπελόκηπους Θεσσαλονίκης και ο Ηλίας Καπέσης, φοιτητής της Φυσικομαθηματικής με καταγωγή από το Μοναστήρι. Αποτέλεσαν έτσι τους πρώτους εκτελεσμένους φοιτητές στη διάρκεια της Κατοχής[2]. Ανάμεσα στους καθηγητές που έλαβαν μέρος στην Εθνική Αντίσταση ήταν ο Γιάννης Ιμβριώτης, ο Γιώργος Τενεκίδης, ο Νίκος Ρουσόπουλος, ο Χαράλαμπος Θεοδωρίδης, ο Κώστας Τζώνης, ο Δημήτριος Καββάδας και ο Αντώνιος Σιγάλας.[3][4]
Συνολικά κατά τη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής καταγράφηκαν ονομαστικά 66 νεκροί φοιτητές του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (22 της Νομικής σχολής, 16 της Γεωπονικής, 8 της Ιατρικής, 7 της Φιλοσοφικής, 7 της Φυσικομαθηματικής, και 6 της Δασολογικής), που εκτελέστηκαν ή πέθαναν από βασανιστήρια. Επιπλέον, δεκάδες είναι οι αγνοούμενοι και εκατοντάδες οι τραυματίες και φυλακισμένοι φοιτητές αυτήν την περίοδο. Το ΑΠΘ τιμώντας τη μνήμη των φοιτητών που θυσιάστηκαν στη γερμανική κατοχή έχει ανεγείρει μνημείο πεσόντων φοιτητών στον χώρο της πανεπιστημιούπολης, ενώ κοντινή οδός και στάση αστικών λεωφορείων ονομάζεται Αγωνιστών Πανεπιστημίου.[5]
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ Βλ. «Σχέδιον Νόμου Περί Ιδρύσεως Πανεπιστημίου εν Θεσσαλονίκη», Αρχείο Δημήτρη Γληνού, Ίδρυμα Γληνού (Αθήνα).
- ↑ Καζάνας, Γιώργος (2 Μαΐου 2020). «Η Ξηροκρήνη της Αντίστασης». Εφημερίδα των Συντακτών. Ανακτήθηκε στις 9 Μαΐου 2020.
- ↑ Κ.Α. Βαβούσκος, Αντώνιος Σιγάλας - Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών
- ↑ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ: Οι άνθρωποί του και η πόλη, Απόστολος ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ, 12/10/2018
- ↑ ΟΑΣΘ, Στάση Αγωνιστών Πανεπιστημίου