Ικάριο Αιγηίδας

Αυτό το λήμμα αφορά την αρχαία πόλη και τον αρχαίο δήμο της Αιγηίδας φυλής. Για νησί του Αιγαίου Πελάγους, δείτε: Ικαρία.

Ικάριο Αιγηίδας

Ο θεός Απόλλωνας καθισμένος σε ομφαλό, παίζοντας λύρα, ενώ πίσω του διακρίνονται δύο γυναικείες μορφές. Βρέθηκε στο ναό του Απόλλωνα Πυθίου της Ικαρίας Αττικής, κατά τη διάρκεια των ανασκαφών της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα.
Γενικά στοιχεία
Ονομασία	Ἰκάριον
Άλλες ονομασίες	Ικαρία
Κύριος οικισμός	Ικάριο
Διοικητικά στοιχεία
Ταυτότητα	δήμος της αρχαίας Αττικής
Ονομασία δήμου	Δήμος Ικαρίου ή Ικαρίας
Ονομασία δημότη	Ικαριεύς
Φυλή	Αιγηίδα Αντιγονίδα Ατταλίδα
Τριττύς	Μεσογείων
Σύστημα εξουσίας	Πόλη–κράτος
Πολιτικό σύστημα	Αθηναϊκή Δημοκρατία
Τίτλος ηγέτη	δήμαρχος
Λήψη αποφάσεων	Αρχαία Βουλή & Δήμος
Αριθμός βουλευτών
1η περίοδος 508 – 307/306 π.Χ.	4 ή 5
2η περίοδος 307/306–224/223 π.Χ.	6
3η περίοδος 224/223–201/200 π.Χ.	6
4η περίοδος 201/200 π.Χ.– 126/127	άγνωστος
5η περίοδος 126/127–3ος αιώνας	άγνωστος
Ιστορική εξέλιξη
Ίδρυση	508 ΠΚΕ
Λήξη	3ος αιώνας
Αντικαταστάθηκε από	Δήμος Διονύσου
Λατρευτικές παραδόσεις
Ιερά	Ναός του Απόλλωνα Πυθίου Ιερό του Διονύσου Ιερό του επώνυμου ήρωα Ικαρίου
Εορτές	Διονύσια
Μυθολογία	Ικάριος ο Αθηναίος
Αρχαιολογία
Αξιόλογα κτίσματα	Αρχαίο θέατρο Ικαρίας
Περιοχή
Αρχαία Αττική Σήμερα: Διόνυσος Αττικής
Οι δήμοι της αρχαίας Αττικής
Σχετικά πολυμέσα

Το Ικάριο ή Ικάριον ή Ικαρία (αρχαία ελληνικά: Ἰκάριον ή Ἰκαρία‎‎), (ο δήμος: Ικαρίου) ήταν αρχαίος οικισμός - πόλη και δήμος της Αιγηίδας (περιοχή της Αρχαίας Αττικής και φυλή της αρχαίας Αθήνας).

Ονομασία

Ο Ικάριος ο Αθηναίος και ο Διόνυσος, σε μελανόμορφο αμφορέα, περίπου 540–520 π.Χ., Βρετανικό Μουσείο, Λονδίνο.

Ο δήμος πήρε το όνομά του από τον μυθικό επώνυμο ήρωα Ικάριο τον Αθηναίο, (πατέρα της Ηριγόνης της Αθηναίας και παππού του Σταφύλου), ο οποίος έλαβε πρώτος, από τον Διόνυσο το δώρο της γνώσης για την καλλιέργεια της αμπέλου και την παραγωγή του κρασιού.

Η παραλλαγή του ονόματος του δήμου με τη λέξη «Ικαρία», η οποία αναφέρεται σήμερα συχνά, χρησιμοποιήθηκε αρχικά, μόνο από τον Στέφανο τον Βυζάντιο.

Τοποθεσία του αρχαίου δήμου

Ο δήμος του Ικαρίου, ήταν δήμος των Μεσογείων. Η θέση αυτού του δήμου καθώς και η τοποθεσία για το όρος «Ικάριος» έχει συζητηθεί πολύ από τους παλαιότερους μελετητές. Αρχικά το βουνό ταυτιζόταν με το Αργαλικό όρος, νότια της πεδιάδας του Μαραθώνα, από τον Πόπλιο Παπίνιο Στάτιο (Publius Papinius Statius, 40 – 96 μ.Χ.), ο οποίος αναφέρει ότι ο Ικάριος ο Αθηναίος σκοτώθηκε σε ένα δάσος (δρυμώνα) στην περιοχή αυτή. Ωστόσο, άλλοι ιστορικοί έχουν σκεφτεί ότι η λέξη «Μαραθώνιος» έχει χρησιμοποιηθεί κατά την έννοια της «Αττικής», αλλά και ο ίδιος ο Στάτιος, σε ένα άλλο χωρίο, λέει ότι οι δήμοι του Ικαρίου, του Κελεού του Ελευσίνιου (δηλαδή του δήμου της Ελευσίνας) και του δήμου των Μελαινών (ή Κελαινών) ήταν σε παρακείμενες περιοχές. Ο Ludwig Ross, στη συνέχεια, ισχυρίσθηκε ότι το Ικάριο ήταν στα δυτικά της Αττικής, στα σύνορα με τα Μέγαρα και ότι το βουνό Ικάριο ανήκε στην οροσειρά, η οποία χώριζε τις πεδιάδες των Μεγάρων και της Ελευσίνας. Ο ερευνητής του 19ου αιώνα Διονύσιος Σουρμελής, επίσης τοποθετεί λανθασμένα, τον δήμο της Ικαρίας, αλλά και το όρος Ικάριο, «προς δυσμάς των Αθηνών πλησίον του Δαφνίου προς μεσημβρίαν, χωριζόμενον από του Αιγάλεω δια του Δαφνείου χάσματος», στην περιοχή Κανιάρον.

Ο δήμος, σύμφωνα και με τις ανασκαφές που έχουν γίνει ως σήμερα, ταυτίζεται με θέση στη βόρεια πλαγιά του Πεντελικού όρους, στο σύγχρονο Διόνυσο Αττικής, σε τμήμα της περιοχής του Δήμου Διονύσου, δυτικά του οικισμού της Ραπεντώσας.

Ανασκαφές στην Ικαρία Αττικής

Το λεγόμενο Χορηγικό Μνημείο.

Την περίοδο 1888-1889, στην περιοχή του αρχαίου δήμου της Ικαρίας της Αττικής, ο Carl Darling Buck (1866–1955), επικεφαλής αρχαιολόγων της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα πραγματοποίησε ανασκαφές οι οποίες αποκάλυψαν ναό του Απόλλωνα Πυθίου, διάφορα κτίρια στη βορειοανατολική πλευρά του αρχαιολογικού χώρου, ημικυκλικό χορηγικό μνημείο, βάσεις αναθημάτων, ανάγλυφα, επιγραφές, καθώς και τα κατάλοιπα του αρχαίου θεάτρου της Ικαρίας Αττικής. Από τα αρχαιολογικά ευρήματα, αλλά κυρίως από επιγραφή στην είσοδο του ναού του Απόλλωνα, η οποία ανέγραφε τη φράση «ΙΚΑΡΙΩΝ ΤΟ ΠΥΘΙΟΝ», οι ανασκαφείς επιβεβαίωσαν την θέση αυτή, ως το θρησκευτικό και διοικητικό κέντρο του αρχαίου δήμου του Ικαρίου.

Aρχαίο θέατρο Ικαρίας Αττικής

Το αρχαίο θέατρο Ικαρίας Αττικής βρίσκεται στην περιοχή του σημερινού Διονύσου Αττικής. Διασώζονται ελάχιστα σημεία του θεατρικού χώρου, ενώ το κοίλο του θατρού έχει επίσης υποστεί καταστροφές, από τη διάνοιξη δρόμου που έγινε κατά τον 19ο αιώνα. Η θέση του θεάτρου επισημάνθηκε το 1887 από τον αρχαιολόγο Α. Milchhoefer, ενώ το θέατρο αποκαλύφθηκε την περίοδο 1888-1889, από τις ανασκαφές τις οποίες πραγματοποίησε ο Carl D. Buck. Εκτεταμένες εργασίες καθαρισμού του χώρου πραγματοποιήθηκαν από την Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα, υπό τον αρχαιολόγο W.R.Biers, το 1981, ενώ το 2006 το ημικυκλικό χορηγικό μνημείο αποκαταστάθηκε καθ’ όλο του το ύψος χάρη στις αναστηλωτικές εργασίες στο ημικυκλικό χορηγικό μνημείο από τη Β΄ Ε.Π.Κ.Α.

Η συμμετοχή του δήμου στην αρχαία Βουλή

Ψήφισμα του δήμου Ικαριέων.

Ο δήμος, η ύπαρξη του οποίου επιβεβαιώνεται και από διάφορες επιγραφές, ως μέλος αρχικά της Αιγηίδας φυλής, συμμετείχε με 4 ή 5 βουλευτές στην αρχαία Βουλή των 500, κατά την πρώτη περίοδο (508 – 307/306 π.Χ.). Κατά τη δεύτερη περίοδο (307/306 – 224/223 π.Χ.) ως και την τρίτη περίοδο (224/223 – 201/200 π.Χ.) ο δήμος ενσωματώθηκε στην Αντιγονίδα φυλή με 6 βουλευτές στη Βουλή των 600. Μετά την κατάργηση και διάλυση των «μακεδονικών φυλών» (Αντιγονίς και Δημητριάς) ο δήμος ενσωματώθηκε στην Ατταλίδα φυλή, κατά την τέταρτη (201/200 π.Χ. – 126/127) και την πέμπτη περίοδο (126/127 – 3ος αιώνας) με άγνωστο αριθμό βουλευτών–αντιπροσώπων του δήμου.

Οι κάτοικοι του Ικαρίου

Ο δημότης του αρχαίου Ικαρίου ονομαζόταν Ικαριεύς. Ο δήμος ήταν γνωστός στην αρχαιότητα ως ο τόπος γέννησης του θεάτρου και του δράματος και στη συνέχεια της τραγωδίας, χάρη στη βοήθεια του Σουσαρίωνα και του Θέσπιδος (Άρμα του Θέσπιδος). Ο ποιητής Θέσπις, χαρακτηριστικά εθεωρείτο και ως ο εφευρέτης της τραγωδίας και ως ο πιο πιθανός πρώτος ηθοποιός.

Στην επικράτεια του δήμου βρέθηκαν τα ερείπια ενός από τα παλαιότερα κοίλα θέατρα της αρχαιότητας και αρχαϊκή εικόνα του Διονύσου, η οποία πιστοποιεί τη λατρεία του. Εδώ βρέθηκαν αρχαίες επιγραφές που σχετίζονται με το θεσμό της «χορηγίας», τη χρηματοδότηση δηλαδή των θεατρικών αγώνων. Πιστεύεται επίσης ότι η οργάνωση των θεατρικών αγώνων, μέσα από το θεσμό της «λειτουργίας», πρωτο-αναπτύχθηκε σε αυτόν τον δήμο. Το Ικάριο ήταν επίσης γνωστό για τη λατρεία προς τον ομώνυμο ήρωα, το ιερό του Πυθίου Απόλλωνα, το ιερό του Διονύσου και επίσης για ένα ασυνήθιστο άγαλμα καθιστού Διονύσου.

Φωτογραφικό υλικό

Φωτογραφίες από το βιβλίο "Papers of the American School of Classical Studies at Athens", το οποίο περιλαμβάνει τα συμπεράσματα του Carl D. Buck για τις ανασκαφές στην Ικαρία Αττικής, καθώς και άλλα αρχεία ανασκαφών της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα.

• 
  Ικαρία Αττικής - Νότια άποψη του ναού του Απόλλωνα Πυθίου με το Χορηγικό μνημείο.
• 
  Ικαρία Αττικής - Άποψη προς τα νοτιοανατολικά πάνω από το Πύθιον προς το Πεντελικόν.
• 
  Ικαρία Αττικής - Άποψη προς τα ανατολικά πάνω από τις ανασκαφές και το Χορηγικό Μνημείο.

Σύγχρονες φωτογραφίες

• 
  Άγαλμα του Διονύσου, 6ος αιώνας π.Χ., Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.
• 
  Το λεγόμενο Χορηγικό Μνημείο σήμερα.
• 
  Λίθινα καθίσματα από το αρχαίο θέατρο Ικαρίας Αττικής.

Προσωπικότητες από το Ικάριον

Υπήρξαν διάφοροι γνωστοί πολίτες από το δήμο του Ικαρίου, όπως ο Βαβυρίας ο Ικαριεύς, ο Γνάθιος ο Ικαριεύς, ο ταμίας Γοργιάδης ο Ικαριεύς γιος του Μνησικλείδου, ο Γοργίας ο Ικαριεύς γιος του Γοργοίνου, ο ταμίας Γόργοινος ο Ικαριεύς γιος του Οινείδου, ο περιπόλαρχος Δαίτης ο Ικαριεύς γιος του Εστιοδώρου, ο γυμνασίαρχος στη Δήλο Δάμων ο Ικαριεύς γιος του Φιλοκλέους, ο επιστάτης στην αρχαία Βουλή Διόδοτος ο Ικαριεύς κ.α. Επίσης γνωστοί ήταν και οι:

• Σουσαρίων, γεννήθηκε στις αρχές του έκτου αιώνα π.Χ., (είχε ενταχθεί στον δήμο).
• Θέσπις, γεννήθηκε στις αρχές του έκτου αιώνα π.Χ., (είχε ενταχθεί στον δήμο).
• Μάγνης (ποιητής), γεννήθηκε τον πέμπτο αιώνα π.Χ., (είχε ενταχθεί στον δήμο).

Δείτε επίσης

• Αρχαία Αθήνα
• Αιγηίδα φυλή
• Αντιγονίδα φυλή
• Ατταλίδα φυλή
• Στήλη πολεμιστού από την Ικαρία

Πηγές – βιβλιογραφία

Πρωτογενείς πηγές

• Πλίνιος ο Πρεσβύτερος, «Φυσική Ιστορία», (Plinio il Vecchio, "Naturalis historia", IV, 7).
• Πόπλιος Παπίνιος Στάτιος, «Θηβαΐδαι», (Publius Papinius Statius ή Papinio Stazio, "Tebaide", XI, 644 και XII, 619).
• Ελληνικές επιγραφές - IG Ικαρ Attica (IG I-III).

Δευτερογενείς πηγές

• Icarium, στην ιστοσελίδα: referenceworks.brillonline.com,
• Ουίλλιαμ Σμιθ,  Το συγκεκριμένο λήμμα περιλαμβάνει περιεχόμενο από πηγή, η οποία αποτελεί, πλέον, κοινό κτήμα: 
  (Αγγλικά) Smith, William, επιμ. (1854–1857). «Attica – 42 (Icaria)». Dictionary of Greek and Roman Geography. Λονδίνο: John Murray.  Attica – 42 (Icaria)
• John S. Traill: The political organization of Attica: a study of the demes, trittyes, and phylai, and their representation in the Athenian Council,“Attica”. Princeton: American School of Classical Studies at Athens (ASCSA), 1975, ISBN 978-0-87661-514-0
• John S. Traill: Demos and trittys. Epigraphical and topographical studies in the organization of Attica. Athenians Victoria College, Toronto 1986, p. 127.
• Peter Siewert, "Die Trittyen Attikas und die Heeresreform des Kleisthenes", C.H. Beck, München 1982, ISBN 3406080634, ISBN 9783406080630
• "Papers of the American School of Classical Studies at Athens", Archaeological Institute of America, Cupples, Upham and Co., Volume V, (1886-1890), Boston 1892, (Discoveries in the Attic Deme of Ikaria, 1888), by Carl D. Buck (Carl Darling Buck, 1866–1955), p. 43-134 & σελ. 363.

Βιβλιογραφία για το αρχαίο θέατρο Ικαρίας Αττικής

• Α. Milchhoefer, "Berliner Philologische Wochenschrift 7", 1887, 770-772.
• C.D. Buck, "Discoveries in the Attic Deme of Ikaria", AJA 5.2, 1889, 154-181.
• W.R. Biers, Τ.D. Boyd, "Ikarion in Attica: 1888-1981", Hesperia 51, 1982, 1-18.
• Φοίβος Αργυρόπουλος, "Θέατρο Ικαρίας Αττικής"
• Αρχαίο θέατρο Ικαρίας Αττικής, από την ιστοσελίδα: www.diazoma.gr

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• «Ikarion». www.ancientworlds.net (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Ιανουαρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 7 Ιανουαρίου 2015. 
• Ικάριον Αττικής Αρχειοθετήθηκε 2018-05-29 στο Wayback Machine., από τη σελίδα: odysseus.culture.gr – "Οδυσσεύς" του Υπουργείου Πολιτισμού.
• Δήμος Διονύσου, στην ιστοσελίδα: www.dionysos.gr του Δήμου Διονύσου.
• Traill, J. «Places: 579958 (Ikarion)». Pleiades. Ανακτήθηκε στις 31 Ιανουαρίου 2017. 
• Ikarion, Dionyso, στις ιστοσελίδες: http://imperium.ahlfeldt.se & https://web.archive.org/web/20170808012018/http://dare.ht.lu.se/, Ψηφιακός Άτλας της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, ("Digital Atlas of the Roman Empire", Johan Ahlfeldt, Department of Archaeology and Ancient History, Lund University, Sweden), Πανεπιστήμιο Λουντ, Λουντ, Σουηδία, πρόγραμμα: Pelagios.
• ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ ΔΙΟΝΥΣΟΥ (Ικαρίας Αττικής), από την ιστοσελίδα: www.diazoma.gr
• Icaria Attica στην ιστοσελίδα: ASCSA Digital Collections και https://web.archive.org/web/20170422162836/http://www.ascsa.edu.gr/ της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα.
• APC Image: AT 0031: Right hand relief; slab broken at the right; Apollo seated on the omphalos, playing the lyre; behind him two Muses; along the top runs a cornice. Found imbed in the church. Από την ιστοσελίδα: ASCSA Digital Collections και https://web.archive.org/web/20170422162836/http://www.ascsa.edu.gr/ της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα.