Ιερά Εξέταση
 |
Το λήμμα δεν περιέχει πηγές ή αυτές που περιέχει δεν επαρκούν. |
Ιερά Εξέταση είναι η ελληνική απόδοση του λατινικού όρου Inquisitio (αγγλ. Inquisition), που, κατά την κλασική ιστοριογραφία, αναφέρεται στην εκδίκαση από την Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία υποθέσεων που αφορούσαν από ανώτερους εκκλησιαστικούς αξιωματούχους μέχρι και ομάδες ή μεμονωμένα άτομα τα οποία βαρύνονταν με την κατηγορία της αίρεσης. Ο όρος μπορεί να αναφέρεται σε Ρωμαιοκαθολικό εκκλησιαστικό δικαστήριο ή άλλο θεσμό με σκοπό την καταπολέμηση και καταστολή των αιρέσεων, σε έναν αριθμό ιστορικών κινημάτων κάθαρσης κατά των αιρέσεων ή στη δίκη συγκεκριμένων ατόμων με την κατηγορία της αίρεσης.
Ο θεσμός αυτός έγινε διαβόητος λόγω σύγχρονων αφηγήσεων περί του τρόπου διενέργειας των ανακρίσεων βάσει των οποίων συγκεντρώνονταν στοιχεία για τις δίκες ή ομολογίες, με απάνθρωπα βασανιστήρια. Η σύγχρονη ιστορική έρευνα θεωρεί μύθο και φολκλόρ τις αφηγήσεις για βασανιστήρια, εκτελέσεις, κακοποίηση γυναικών κτλ. Η συστηματική έρευνα της Ιεράς Εξέτασης άρχισε στη δεκαετία του 1970 με το άνοιγμα των παλαιότερα κλειστών αρχείων, την ανάπτυξη της νέων ιστορικών μεθόδων και, στην Ισπανία, με το θάνατο του δικτάτορα Φράνκο. Την ίδια περίπου εποχή άρχισε και η σύγχρονη έρευνα περί την Ιερά Εξέταση και στην Ιταλία. Νέες εργασίες άλλαξαν τις γνώσεις μας για την ιστορία της Ιεράς Εξέτασης. Οι συγγραφείς που σχετίζονται με αυτό το έργο μοιράζονται την άποψη του Edward Peters, διακεκριμένου ιστορικού στον τομέα, ο οποίος δηλώνει: «Η Ιερά Εξέταση ήταν μια εικόνα συναρμολογημένη από ένα σώμα θρύλων και μύθων οι οποίοι, μεταξύ του 16ου και του 20ού αιώνα, καθιέρωσε την αντίληψη για τον χαρακτήρα των δικαστηρίων της Ιεράς Εξέτασης και επηρέασε όλες τις επακόλουθες προσπάθειες για την ανάκτηση της ιστορικής τους πραγματικότητας».[1]
Εκφάνσεις της Ιεράς Εξέτασης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Οι ιστορικοί αναγνωρίζουν τέσσερις διαφορετικές εκφάνσεις της Ιεράς Εξέτασης: τη μεσαιωνική, την ισπανική, την πορτογαλική και τη ρωμαϊκή. Λόγω του αντικειμενικού της στόχου, που ήταν η καταπολέμηση των αιρέσεων, η Ιερά Εξέταση είχε δικαιοδοσία τυπικά μόνο επί των βαπτισμένων μελών της Εκκλησίας (τα οποία συνήθως αποτελούσαν την συντριπτική πλειοψηφία του πληθυσμού). Οι μη Καθολικοί χριστιανοί κατηγορούμενοι μπορούσαν εντούτοις να περάσουν από δίκη για βλασφημία σε κοσμικά δικαστήρια. Επίσης οι περισσότερες δίκες μαγισσών γίνονταν από κοσμικά δικαστήρια.[εκκρεμεί παραπομπή]
Μεσαιωνική[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Μεσαιωνική Ιερά Εξέταση είναι όρος που χρησιμοποιείται από τους ιστορικούς για να περιγράψει διάφορες δικαστικές «Εξετάσεις» ή ανακρίσεις που ξεκίνησαν γύρω στο 1184, περιλαμβανομένης της Επισκοπικής Εξέτασης (1184-1230) και αργότερα της Παπικής Εξέτασης (1230). Ήταν η απάντηση της Εκκλησίας σε διάφορα κινήματα τα οποία θεωρήθηκαν αποστατικά ή αιρετικά. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν οι αιρέσεις των Καθαρών και των Βαλδένσιων στη νότια Γαλλία και τη βόρεια Ιταλία.
Ο μελετητής της ιστορίας της Ιεράς Εξέτασης, ο καθηγητής Κανονικού Δικαίου Edward Peters, αναφέρει ότι τα μεσαιωνικά εκκλησιαστικά δικαστήρια που τεχνικά ονομάζονται «εξεταστήρια» έχουν τις ρίζες τους σε διαδικασίες του Ρωμαϊκού Δικαίου του 1ου αι. π.Χ.. Αυτές οι διαδικασίες πέρασαν στο Κανονικό (εκκλησιαστικό) Δίκαιο. Η "Ιερά Εξέταση" σαν ένα πανίσχυρο φοβερό δικαστήριο που καταπίεζε τις πνευματικές και πολιτικές ελευθερίες, είναι ένα φολκλόρ που δεν υπήρξε ποτέ παρά μόνο στην πολεμική και στη λογοτεχνία.[2]
Ισπανική[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η Ισπανική Ιερά Εξέταση συγκροτήθηκε από τον Βασιλιά Φερδινάνδο Β' της Αραγωνίας και τη Βασίλισσα Ισαβέλλα της Καστίλης το 1478, με την έγκριση του Πάπα Σίξτου του Τέταρτου. Στόχευε κυρίως τους εκχριστιανισμένους Εβραίους και Μουσουλμάνους και αργότερα τους Προτεστάντες. Μετά από την εκτόνωση των θρησκευτικών διαμαχών κατά τον 17ο αιώνα, η Ισπανική Ιερά Εξέταση μετεξελίχθηκε σταδιακά σε μυστική αστυνομία ενάντια σε εσωτερικές απειλές κατά του κράτους.[εκκρεμεί παραπομπή]
Ο μύθος της Ιεράς Εξέτασης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η σύγχρονη ιστορική έρευνα, βασισμένη σε αρχειακό υλικό, δείχνει ότι η εικόνα που έχει επικρατήσει για την Ιερά Εξέταση βασίζεται σε μύθους και προτεσταντική προπαγάνδα. Οι αφηγήσεις που τονίζουν τα βασανιστήρια και τις εκτελέσεις βασίζονται σε προπαγανδιστικό βιβλίο που τυπώθηκε από Προτεστάντες, όπου κάποιος με τον ψευδώνυμο Montanus διηγείται τί υπέστη στα χέρια της Ιεράς Εξέτασης. Ο Αμερικανός καθηγητής ιστορίας Τόμας Μάντεν χαρακτηρίζει τις αφηγήσεις περί την Ιερά Εξέταση "λαϊκό μύθο" και παραπέμπει σε εργασία ομάδας 30 ερευνητών πάνω στα αρχεία του Βατικανού. Σύμφωνα με αυτή, τα βασανιστήρια ήταν σπάνια και μόνο το 1% από όσους πέρασαν από δίκη εκτελέστηκαν.[4] Ο καθ. Stephen Haliczer (παν/μιο Illinois) βρήκε ότι στη Βαλέντσια, επί 7.000 δικασθέντων, μόνο 2% βασανίστηκαν, και αυτοί το πολύ μέχρι δύο φορές. Ο ίδιος αναφέρει ότι φυλακισμένοι στις πολιτικές φυλακές, σκόπιμα έκαναν βλασφημίες για να μεταφερθούν στις φυλακές της Ιεράς Εξέτασης όπου οι συνθήκες ήταν καλύτερες. Ο καθηγητής Henry Kamen υποστηρίζει ότι η Ισπανική Ιερά Εξέταση ήταν περισσότερο ανθρωπιστική από τα δικαστήρια της υπόλοιπης χριστιανικής Ευρώπης. Η εικόνα του πανίσχυρου φοβερού δικαστηρίου που καταπίεζε τις πνευματικές και πολιτικές ελευθερίες, είναι ένα φολκλόρ που δεν υπήρξε ποτέ παρά μόνο στην πολεμική και στη λογοτεχνία.[5][6] Μεταξύ των πρώτων σύγχρονων ερευνητών της ισπανικής Ιεράς Εξέταση, ο Γάλλος ιστορικός Bartolomé Bennassar υποστήριξε (από το 1979, με σειρά δημοσιεύσεων έως το 2003) ότι η Ιερά Εξέταση ήταν κρατικό δικαστήριο, στο οποίο η Εκκλησία προσέφερε τη νομική βάση. Το δικαστήριο ελεγχόταν από τον βασιλιά της Ισπανίας και εξυπηρετούσε κρατικούς σκοπούς, μεταξύ των οποίων την ενοποίηση των διαφόρων ηγεμόνων της Ισπανίας.[7]
Πορτογαλική[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η Πορτογαλική Ιερά Εξέταση ιδρύθηκε στην Πορτογαλία το 1536 από τον Βασιλιά της Πορτογαλίας, Ιωάννη τον Γ΄, ως πορτογαλικό ανάλογο της πιο γνωστής Ισπανικής Ιεράς Εξέτασης.
Ρωμαϊκή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το 1542 ο Πάπας Παύλος Γ' ίδρυσε μια μόνιμη σύνοδο, στελεχωμένη με καρδιναλίους και άλλους αξιωματούχους, καθήκον της οποίας ήταν η διατήρηση και υποστήριξη της ακεραιότητας της πίστης, αλλά και η εξέταση ψευδών δογμάτων. Αυτό το σώμα, η Σύνοδος της Ιερής Έδρας ή Σύνοδος για το Δόγμα της Πίστης, μέρος της Ρωμαϊκής Κούριας, έγινε το επιβλέπον σώμα για τις τοπικές Εξετάσεις. Πιθανότατα οι πιο διάσημες υπόθεσεις που δικάστηκαν από τη Ρωμαϊκή Ιερά Εξέταση ήταν αυτή του Τζορντάνο Μπρούνο το 1600 και αυτή του Γαλιλαίου Γαλιλέι, το 1633.[εκκρεμεί παραπομπή]
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ Iarocci, Michael P. (2006). Properties of Modernity. Vanderbilt University Press. σελ. 218. ISBN 0-8265-1522-3.
- ↑ Edward Peters, "Inquisition", University of California Press, 14 Απρ 1989, σ. 3
- ↑ "The Myth of the Spanish Inquisition", BBC, Timewatch, 1994. 13:30' - 16:20 λ.
- ↑ Thomas F. Madden, "Investigating the popular myth", 18 Ιουνίου 2004
- ↑ Edward Peters, "Inquisition", University of California Press, 14 Απρ 1989, σ. 3
- ↑ Στο ντοκυμαντέρ "The Myth of the Spanish Inquisition", BBC, Timewatch, 1994. Henry Kamen, 14:00-14:30, 17:00-18:00 λεπτό, και passim. Stephen Haliczer, 16:30-17:00 λ., 19:30-18:00. Διαθέσιμο στο youtube, [1], [2]
- ↑ Jean-Pierre Dedieu. The Spanish inquisition. Current research in perspective. The Spanish inquisition. Current research in perspective, 2008, Rome, Italy. pp.51-69.. Η εργασία του Bennassar θεωρείται η αφετηρία της σύγχρονης επιστημονικής μελέτης της Ιεράς Εξέτασης, που σήμανε την αποκόλληση από την κλασική αντικληρικαλική ιστοριογραφία. (σ. 3). Στο άρθρο του Dedieu περιγράφεται η πορεία της σύγχρονης έρευνας στην Ισπανία μέχρι το 2008.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Inquisition στο Wikimedia Commons
|