Εντολή της Κοινωνίας των Εθνών

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Συνδιάσκεψη ειρήνης των Παρισίων 1919–1920
Κοινωνία των Εθνών
Συνθήκη των Βερσαλλιών
Συνθήκη Αγίου Γερμανού
Συνθήκη του Νεϊγύ
Συνθήκη του Τριανόν
Συνθήκη Σεβρών
Άλλα
Εντολές στη Μέση Ανατολή και την Αφρική.
Εντολές στον Ειρηνικό.

Με τον όρο εντολή της Κοινωνίας των Εθνών (αγγλικά: League of Nations mandate) ορίζεται το νομικό καθεστώς, σύμφωνα με το οποίο χώρες μέλη της Κοινωνίας των Εθνών αναλαμβάνουν τη διακυβέρνηση των πρώην Γερμανικών και Οθωμανικών αποικιών μετά τη λήξη του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου.[1]

Σύμφωνα με το καθεστώς αυτό τη διακυβέρνηση μιας πρώην γερμανικής ή οθωμανικής αποικίας στην Αφρική ή στην Ασία, η οποία κρινόταν ότι δεν ήταν δυνατόν να αυτοδιοικηθεί, αναλάμβανε μία από τις νικήτριες συμμαχικές δυνάμεις του πολέμου μετά από εντολή (mandate) της Κοινωνίας των Εθνών δυνάμει του άρθρου 22 [1] της Σύμβασης της Κοινωνίας των Εθνών στις 28 Ιουνίου 1919.

Μετά την ίδρυση του ΟΗΕ και την έναρξη της ισχύος του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών στα τέλη του 1945, το νομικό καθεστώς των εντολών της Κοινωνίας των Εθνών (εκτός από την περίπτωση της Νοτιοδυτικής Αφρικής) τροποποιείται. Το νέο καθεστώς υπό τον τίτλο Διεθνές Σύστημα Κηδεμονίας των Ηνωμένων Εθνών (αγγλ.: United Nations Trust Territories), οι αρχές του οποίου συμφωνήθηκαν στη Διάσκεψη της Γιάλτας εποπτεύεται από το Συμβούλιο Κηδεμονιών του ΟΗΕ.

Γενικά[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Όλα τα εδάφη που υπόκεινται στην Κοινωνία των Εθνών ήταν προηγουμένως Διοικούσες Επιτροπές, οι οποίες ελέγχονταν από τα μέλη που ηττήθηκαν στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, κυρίως της Αυτοκρατορικής Γερμανίας και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Οι όροι των Εντολών ήταν εντελώς διαφορετικοί από τα προτεκτοράτα στο ότι η εποπτεύουσα χώρα αναλάμβανε υποχρεώσεις προς τους κατοίκους της περιοχής και την Κοινωνία των Εθνών.

Η διαδικασία κατάρτισης των εντολών αποτελείτο από δύο φάσεις:

  1. την επίσημη άρση της κυριαρχίας των κρατών που τα έλεγχαν στο παρελθόν
  2. την υποχρεωτική μεταφορά των αρμοδιοτήτων για τις επιμέρους πολιτείες μεταξύ των Συμμαχικών Δυνάμεων.

Συνθήκες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η άρση της κυριαρχίας των εδαφών της Γερμανίας επιτεύχθηκε με τη Συνθήκη των Βερσαλλιών το 1919 και κατανεμήθηκαν μεταξύ των Συμμαχικών Δυνάμεων στις 7 Μαΐου 1919. Οι εδαφικές διεκδικήσεις της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας καταργήθηκαν για πρώτη φορά από τη Συνθήκη των Σεβρών το 1920 και αργότερα οριστικοποιήθηκαν με τη Συνθήκη της Λωζάννης του 1923. Τα τουρκικά εδάφη που χορηγήθηκαν στις Συμμαχικές Δυνάμεις ορίσθηκαν στη διάσκεψη του Σαν Ρέμο του 1920. Ενώ τα περισσότερα εδάφη εντολών βρίσκονταν στην Αφρική, την Ασία και τον Ειρηνικό, το καθεστώς εφαρμόσθηκε και στην Ευρώπη, κυρίως στα εδάφη της Γερμανίας: το Γκντανσκ (γερμ. Ντάντσιχ), Μέμελ και Σάαρ.

Τύποι εντολών[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το ακριβές επίπεδο ελέγχου της Διοικούσας δυνάμεως σε κάθε Διοικούσα Επιτροπή αποφασίσθηκε σε ατομική βάση από την Κοινωνία των Εθνών. Ωστόσο, σε κάθε περίπτωση η Διοικούσα δύναμη απαγορευόταν να κατασκευάσει οχυρώσεις ή να δημιουργήσει στρατιωτική δύναμη εντός των εδαφών της εντολής της και ήταν υποχρεωμένη να υποβάλει ετήσια έκθεση για τα εδάφη στην Κοινωνία των Εθνών.

Παρόλα αυτά, οι Διοικούσες Επιτροπές είχαν εκληφθεί ως de facto αποικίες των αυτοκρατοριών του νικητή των εθνών.

Οι Διοικούσες Επιτροπές χωρίστηκαν σε τρεις διαφορετικές ομάδες, με βάση το επίπεδο ανάπτυξης που είχε επιτύχει ο κάθε πληθυσμός τη στιγμή εκείνη.

Διοικούσες Επιτροπές Κατηγορίας Α[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στην πρώτη ομάδα, κατηγορίας "Α", οι Διοικούσες Επιτροπές περιλάμβαναν περιοχές που ελέγχονταν από την Οθωμανική Αυτοκρατορία και θεωρείτο ότι "... έχουν φθάσει σε στάδιο ανάπτυξης, όπου η ύπαρξή τους ως ανεξάρτητων εθνών μπορεί να αναγνωρισθεί προσωρινά υπό την απόδοση των διοικητικών συμβουλών και βοήθειας της Διοικούσας Δυνάμεως μέχρι τη στιγμή που θα μπορέσει να σταθεί μόνη της. Η επιθυμία αυτών των κοινοτήτων πρέπει να είναι η κύρια εξέταση για την επιλογή της Διοικούσας Δυνάμεως".

Οι Διοικούσες Επιτροπές κατηγορίες Α ήταν:

Έως το 1948, αυτές οι Διοικούσες Επιτροπές αντικαταστάθηκαν από νέες μοναρχίες (Ιράκ, Ιορδανία) και δημοκρατικές κυβερνήσεις (Ισραήλ, Λίβανος, Συρία).

Διοικούσες Επιτροπές Κατηγορίας Β[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στη δεύτερη ομάδα κατηγορίας Β, οι Διοικούσες Επιτροπές ήταν όλες πρώην "προστατευόμενες περιοχές" (γερμ. Schutzgebiete), γερμανικά εδάφη στις Υποσαχάριες περιοχές της Δυτικής - Κεντρικής Αφρικής, οι οποίες θεωρείτο ότι απαιτούσαν μεγαλύτερο έλεγχο από τη Διοικούσα Δύναμη: "... η Διοικούσα Δύναμις ευθύνονταν για τη διαχείριση των εδαφών υπό συνθήκες που εγγυώνται την ελευθερία της συνείδησης και της θρησκείας". Η Διοικούσα Δύναμις απαγόρευσε την κατασκευή στρατιωτικών ή ναυτικών βάσεων στα πλαίσια των Διοικουσών Επιτροπών.

Οι Διοικούσες Επιτροπές κατηγορίας Β ήταν:

Δύο πρώην Γερμανικά εδάφη διαιρέθηκαν σε μία Γαλλική και μία Βρετανική Διοικούσα Επιτροπή της Κοινωνίας των Εθνών, σύμφωνα με παλαιότερες στρατιωτικές ζώνες κατοχής:

Διοικούσες Επιτροπές Κατηγορίας Γ[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η τελική ομάδα, Διοικουσών Επιτροπών Κατηγορίας Γ, συμπεριλαμβανομένων της Νοτιοδυτικής Αφρικής και ορισμένων Νησιών του Νοτίου Ειρηνικού, κρίθηκαν ως "καλύτερα διαχειριζόμενες σύμφωνα με τους νόμους της Διοικούσας Δυνάμεως ως αναπόσπαστα τμήματα της επικράτειάς της".

Οι Διοικούσες Επιτροπές Κατηγορίας Γ ήταν πρώην Γερμανικές κτήσεις:

Κανόνες Συστάσεως[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Σύμφωνα με το Συμβούλιο της Κοινωνίας των Εθνών, στη συνάντηση του Αυγούστου του 1920[4], "το σχέδιο Διοικουσών Επιτροπών που υιοθετήθηκε από τις Συμμαχικές και τις Συνδεδεμένες Δυνάμεις δεν θα ήταν οριστικό μέχρι να αξιολογηθεί και εγκριθεί από την Κοινωνία των Εθνών ... ο νομικός τίτλος που κατείχε η Διοικητική Δύναμις έπρεπε να είναι διπλή: μία που ανατέθηκε από τις Κύριες Δυνάμεις και η άλλη που ανατέθηκε από την Κοινωνία των Εθνών".[5]

Τρία βήματα ήταν απαραίτητα για τη σύσταση Διοικούσας Επιτροπής υπό το διεθνές δίκαιο:

  1. Οι Κύριες Συμμαχικές και Συνδεδεμένες Δυνάμεις παρείχαν την εντολή σε μια από αυτές ή σε τρίτη δύναμη
  2. οι Κύριες Δυνάμεις επίσημα ενημέρωναν το Συμβούλιο της Κοινωνίας των Εθνών ότι συγκεκριμένη δύναμη ορίστηκε ως Διοικούσα Δύναμη για συγκεκριμένη περιοχή και
  3. το Συμβούλιο της Κοινωνίας των Εθνών λαμβάνει επίσημα γνώση του διορισμού της Διοικούσας Δυνάμεως και την πληροφορεί ότι [το Συμβούλιο] τη θεωρεί ως εξουσιοδοτημένη με την εντολή του, και ταυτόχρονα της ανακοινώνει τους όρους της εντολής του, μετά τη διαβεβαίωση ότι συμμορφώνεται με τις διατάξεις του συμφώνου αυτού.[5][6]

Νεώτερη Ιστορία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μετά την κατάργηση της Κοινωνίας των Εθνών, όλοι εκτός από έναν που διατήρησαν υπό τον έλεγχο της (αποικιακής) εξουσίας αξιολογήθηκαν εκ νέου από τον διάδοχό της, τα Ηνωμένα Έθνη, ως Εδάφη Μέριμνας του ΟΗΕ, ένα σχεδόν ισοδύναμο καθεστώς, αλλά τώρα ενδεδυμένες ως οι νικηφόρες αποικιοκρατικές δυνάμεις από τη συμμαχική πλευρά του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου (η Ιαπωνία, τώρα από την πλευρά των ηττημένων, έχασε τη Διοικούσα Επιτροπή του Νοτίου Ειρηνικού, την οποία ανέλαβαν οι ΗΠΑ).

Η μόνη Διοικούσα Επιτροπή που διατήρησε το παλιό καθεστώς μέχρις ότου απόκτησε κυριαρχία ήταν η Νοτιοδυτική Αφρική, η οποία κέρδισε την ανεξαρτησία της ως Ναμίμπια, το 1990, μετά από μακρύ αντάρτικο πόλεμο ανεξαρτησίας εναντίον του καθεστώτος διαχωρισμού απαρτχάιντ της Νοτίου Αφρικής.

Σχεδόν όλες οι πρώην Διοικούσες Επιτροπές ήταν κυρίαρχα κράτη από το 1990, συμπεριλαμβανομένων και εκείνων που είχαν καταστεί Εδάφη Μέριμνας του ΟΗΕ, εκτός από κάποιες διάδοχες οντότητες των σταδιακά διαμελισμένων Εδαφών Μέριμνας των νήσων του Ειρηνικού (πρώην Διοικούσα Επιτροπή της Ιαπωνίας του Νότιου Ειρηνικού): κυρίως οι Βόρειες Μαριάνες Νήσοι έγιναν μέλη της Κοινοπολιτείας των ΗΠΑ (εξακολουθούν να διευθύνονται από έναν κυβερνήτη, χωρίς να έχουν δικό τους επικεφαλής του κράτους, που παραμένει ο Πρόεδρος των ΗΠΑ), ενώ τα απομεινάρια της Μικρονησίας και των Νήσων Μάρσαλ πέτυχαν στις 22 Δεκεμβρίου 1990 τελικά την ανεξαρτησία, καθώς το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ επικύρωσε τον τερματισμό της κηδεμονίας και ουσιαστικά διαλύθηκε στις 10 Ιουλίου 1987, και η Δημοκρατία του Παλάου έγινε η τελευταία που ανέκτησε την ανεξαρτησία της στις 1 Οκτωβρίου 1994.

Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Anghie, Antony "Γέννηση της αποικιοκρατίας και των διεθνών οργανισμών: Κυριαρχία, Οικονομία, και το Σύστημα Εντολή της Κοινωνίας των Εθνών" 34 (3) New York University Journal of International Law and Politics 513 (2002)
  • Worldstatesmen

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ 1,0 1,1 (Αγγλικά) Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάνικα. Ανάκτηση 10/05/2011
  2. ↑ Alon, Yoav (2007). The Making of Jordan: Tribes, Colonialism and the Modern State. I.B.Tauris. σελ. 21. ISBN 1845111389. 
  3. ↑ Lalonde, Suzanne (2002). Determining Boundaries in a Conflicted World: The Role of Uti Possidetis. McGill-Queen's Press - MQUP. σελ. 89-100. ISBN 077352424X. 
  4. ↑ σελ. 109–110
  5. ↑ 5,0 5,1 Quincy Wright, Εντολές υπό την Κοινωνία των Εθνών, Παν. Σικάγο Τύπος, 1930.
  6. ↑ Temperley, Ιστορία της Διάσκεψης Ειρήνης των Παρισίων, Τόμος 6ος, σελ. 505-506. Κοινωνία των Εθνών, τις εντολές του συστήματος (επίσημη δημοσίευσή του 1945). Hill, εντολές, εξαρτήσεις και Κηδεμονίας, σελ. 133 κ.εξ.
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Εντολή_της_Κοινωνίας_των_Εθνών&oldid=10470372"