Ελληνικές γερουσιαστικές εκλογές 1929

Οι ελληνικές γερουσιαστικές εκλογές του 1929 διενεργήθηκαν στις 21 Απριλίου 1929 από την κυβέρνηση Βενιζέλου. Οι εκλογές αποδείχθηκαν σε θριαμβευτική νίκη για τις βενιζελικές δυνάμεις, που συγκέντρωσαν το 70,58 % της λαϊκής ψήφου και εξέλεξαν συνολικά 78 γερουσιαστές.

Εκλογικό σύστημα

Σύμφωνα με το νόμο περί συγκροτήσεως της Γερουσίας (Ν. 3786/1929 - ΦΕΚ Α11/16.01.1929) η Γερουσία αριθμούσε 120 μέλη εκ των οποίων τα 92 εκλέγονταν απευθείας από το λαό, τα 18 εκλέγονταν από τις επαγγελματικές οργανώσεις και τα υπόλοιπα 10 εκλέγονταν από τη Βουλή και τη Γερουσία (Άρθρο 1).

Όσον αφορά την εκλογή από το λαό, ως γερουσιαστικές εκλογικές περιφέρειες ορίστηκαν οι νομοί της τότε διοικητικής διαίρεσης της Ελλάδας (Άρθρο 2, Παρ. 1). Επιπλέον, οι εκλογικοί σύλλογοι των μουσουλμάνων της Θράκης (Άρθρο 2, Παρ. 2.) και των Ισραηλιτών της Θεσσαλονίκης (Άρθρο 2, Παρ. 3) θεωρήθηκαν επίσης εκλογικές περιφέρειες (Άρθρο 2, Παρ. 4), ανεβάζοντας τον αριθμό των γερουσιαστικών εκλογικών περιφερειών σε 37. Σύμφωνα με τον παρακάτω πίνακα, όπως δημοσιεύθηκε στο Άρθρο 3 του Ν. 3786/1929, προέκυψαν δεκατέσσερις μονοεδρικές, δώδεκα διεδρικές, έξι τριεδρικές και δύο τετραεδρικές γερουσιαστικές εκλογικές περιφέρειες, όπως επίσης, μια πενταεδρική (Ηλιδοαχαΐα), μια επταεδρική (Θεσσαλονίκη) και μια δεκαπενταεδρική (Αττικοβοιωτία).

Κατανομή γερουσιαστικών εδρών ανά εκλογική περιφέρεια (Άρθρο 3 του Ν. 3786/1929)

α/α	Εκλογικές περιφέρειες	Αριθμός γερουσιαστικών εδρών
1	Νομός Αττικής και Βοιωτίας	15
2	Νομός Φθιώτιδος και Φωκίδος	3
3	Νομός Αιτωλίας και Ακαρνανίας	3
4	Νομός Ευβοίας	2
5	Νομός Λαρίσσης	4
6	Νομός Τρικκάλων	3
7	Νομός Άρτης	1
8	Νομός Κερκύρας	2
9	Νομός Κεφαλληνίας	1
10	Νομός Ζακύνθου	1
11	Νομός Κυκλάδων	2
12	Νομός Αχαΐας και Ήλιδος	5
13	Νομός Αργολίδος και Κορινθίας	3
14	Νομός Αρκαδίας	2
15	Νομός Μεσσηνίας	4
16	Νομός Λακωνίας	2
17	Νομός Θεσσαλονίκης	7
18	Νομός Χαλκιδικής	1
19	Νομός Πέλλης	1
20	Νομός Κοζάνης	2
21	Νομός Φλωρίνης	2
22	Νομός Σερρών	3
23	Νομός Δράμας	2
24	Νομός Καβάλας	2
25	Νομός Έβρου	2
26	Νομός Ροδόπης	1
27	Νομός Ιωαννίνων	3
28	Νομός Πρεβέζης	1
29	Νομός Λέσβου	1
30	Νομός Σάμου	1
31	Νομός Χίου	1
32	Νομός Ηρακλείου	2
33	Νομός Λασηθίου	1
34	Νομός Ρεθύμνης	1
35	Νομός Χανίων	2
36	Εκλογικός Σύλλογος Μουσουλμάνων Θράκης	1
37	Εκλογικός Σύλλογος Ισραηλιτών Θεσσαλονίκης	1
Σύνολο		92

Ως προς το σύστημα κατανομής των γερουσιαστικών εδρών ανά περιφέρεια, αυτές κατακυρώνονταν στους συνδυασμούς με σχετική πλειοψηφία (Άρθρο 6, Παρ. 1).

Ειδικότερα, προβλεπόταν η προσμέτρηση της μιας έδρας στο συνδυασμό της μειοψηφίας, εφόσον συγκέντρωσε τουλάχιστον:

• το ένα τρίτο (33,33%) των τοπικών ψήφων, για τις τριεδρικές περιφέρειες (Άρθρο 6, Παρ. 2, εδ. α') ή
• το ένα τέταρτων (25,0%) αυτών, για τις τετραδρικές περιφέρειες και την πενταεδρική περιφέρεια της Ηλιδοαχαΐας (Άρθρο 6, Παρ. 2, εδ. β').

Επίσης, για την επταεδρική περιφέρεια της Θεσσαλονίκης, προβλεπόταν η προσμέτρηση:

• μιας έδρας στο συνδυασμό της μειοψηφίας, εφόσον συγκέντρωσε τουλάχιστον το ένα τέταρτο (25,0%) των τοπικών ψήφων ή
• δύο εδρών εφόσον συγκέντρωσε το ένα τρίτο (33,33%) αυτών (Άρθρο 6, Παρ. 2, εδ. γ').

Ακόμη, για την δεκαπενταεδρική περιφέρεια της Αττικοβοιωτίας, προβλεπόταν η προσμέτρηση:

• μιας έδρας στο συνδυασμό της μειοψηφίας, εφόσον συγκέντρωσε τουλάχιστον το ένα έβδομο (14,28%) των τοπικών ψήφων ή
• δύο εδρών, εφόσον συγκέντρωσε το ένα έκτο (16,67%) αυτών ή
• τριών εδρών, εφόσον συγκέντρωσε το ένα πέμπτο (20,0%) αυτών ή
• τεσσάρων εδρών, εφόσον συγκέντρωσε το ένα τέταρτο (25,0%) αυτών ή
• πέντε εδρών, εφόσον συγκέντρωσε το ένα τρίτο (33,33%) αυτών (Άρθρο 6, Παρ. 2, εδ. δ').

Επίσης, προβλεπόταν η κατανομή αυτών των εδρών σε τρεις σειρές βάσει κληρώσεως από τη Γερουσία, έτσι ώστε κάθε σειρά να περιλαμβάνει από 29 έως 31 γερουσιαστές, ώστε η σύνθεση της Γερουσίας να ανανεώνεται κατά το ένα τρίτο της κάθε τρία χρόνια (Άρθρο 8).

Όσον αφορά τις δεκαοκτώ έδρες, που εκλέγονταν από τις επαγγελματικές τάξεις δια μέσου των επαγγελματικών οργανώσεων, αυτές κατανέμονταν ως εξής (Άρθρο 10, Παρ. 1 και 2):

α΄) Έμποροι και βιομήχανοι (εμπορικά και βιομηχανικά επιμελητήρια): 2 έδρες - μία έδρα από τα εμπορικά τμήματα, μία έδρα από τα βιομηχανικά τμήματα (Άρθρο 10, Παρ. 3).

β΄) Βιοτέχνες και μικροέμποροι (επαγγελματικά και βιοτεχνικά επιμελητήρια): 3 έδρες.

γ΄) Ένωση Ελλήνων Εφοπλιστών: 1 έδρα.

δ΄) Αγρότες (γεωργικά επιμελητήρια): 5 έδρες.

ε΄) Εργάτες (εργατικά επιμελητήρια): 4 έδρες.

στ΄) Επιστήμονες, τεχνικοί, λογοτέχνες και καλλιτέχνες (επιμελητήρια επιστημών και τεχνών): 3 έδρες. Μέχρι της συστάσεως οικείων επιμελητηρίων, ορίστηκε όπως οι δύο έδρες να προέλθουν από τα τακτικά μέλη της Ακαδημίας Αθηνών και τους τακτικούς καθηγητές των Πανεπιστημίων, της Ανωτάτης Σχολής Οικονομικών και Εμπορικών Επιστημών και της Ανωτάτης Γεωπονικής Σχολής, ενώ η τελευταία έδρα θα προερχόταν από τους τακτικούς καθηγητές του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου και του Τεχνικού Επιμελητηρίου (Άρθρο 7).

Η θητεία των γερουσιαστών αυτής της κατηγορίας ήταν τριετής, ενώ οι εκλογείς τους, Έλληνες πολίτες άνω των 21 ετών και μέλη των οικείων οργανώσεων, ορίζονταν με διάταγμα, που εκδιδόταν με απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου (Άρθρο 10, Παρ. 4) και είχαν δικαίωμα να ψηφίζουν μόνο τους υποψηφίους της οικείας επαγγελματικής τάξης, ενώ οι υποψήφιοι δε έφεραν κομματική ταυτότητα ή κομματικό έμβλημα (Άρθρο 10, Παρ. 5).

Τέλος, δέκα γερουσιαστές εκλέγονταν από τη Βουλή και τη Γερουσία σε κοινή συνεδρίαση στην αρχή κάθε βουλευτικής περιόδου, αμέσως μετά την εκλογή του Προεδρείου της Βουλής (Άρθρο 11, Παρ. 1).

Εκλόγιμοι γερουσιαστές αυτής της κατηγορίας κατά το νόμο (Άρθρο 11, Παρ.2) ήταν όσοι διατέλεσαν κατά το παρελθόν:

• Πρωθυπουργοί,
• Υπουργοί,
• Βουλευτές,
• Γενικοί Διοικητές,
• Πρέσβεις,
• Ανώτατοι αξιωματικοί του Στρατού ή του Ναυτικού (δεν είχε ξεχωρίσει ακόμη η Πολεμική Αεροπορία ως αυτοτελής κλάδος των Ενόπλων Δυνάμεων),
• Σύμβουλοι της Επικρατείας, Αρεοπαγίτες ή Εισαγγελείς Εφετών, Σύμβουλοι του Ελεγκτικού Συνεδρίου ή Γενικοί Επίτροποι σε αυτό ή νομικοί σύμβουλοι,
• Καθηγητές των Πανεπιστημίων, του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου ή ισότιμων ανώτατων σχολών,
• Γενικοί Διευθυντές ή Διευθυντές Υπουργείων και
• όσοι κατείχαν το εθνικό αριστείο γραμμάτων και τεχνών.

Η εκλογή αυτών των γερουσιαστών γινόταν με μυστική ψηφοφορία και με ψηφοδέλτια, που περιελάμβαναν τόσο ονόματα όσες οι διαθέσιμες έδρες, ενώ εκλεγέντες γερουσιαστές θεωρούνταν οι σχετικώς πλειοψηφήσαντες (Άρθρο 11 Παρ. 3).

Αποτελέσματα

• Εκλογικό Σύστημα : Πλειοψηφικό για τις περιφέρειες με μία ή δύο έδρες και πλειοψηφικό με σχεδόν αναλογική εκπροσώπηση της μειοψηφίας για τις περιφέρειες με τρεις έδρες και άνω, συμμετοχή επαγγελματικών οργανώσεων, επιμελητηρίων και ακαδημαϊκών φορέων και περιορισμένη επιλογή γερουσιαστών υπό του Κοινοβουλίου.
• Εκλογικός Νόμος : Ν. 3786/1929 και Ν. 3824/1929
• Εκλογικές Περιφέρειες : 37
• Εκλογικοί Σύλλογοι : 8
• Σύνολο Υποψηφίων : 555

Κόμματα		Αρχηγοί	Ψήφοι			Έδρες
			Αριθμός	%	+− %	Αριθμός	+−
Από το λαό
1	Κόμμα Φιλελευθέρων	Ελευθέριος Βενιζέλος	450.624	54,58		64
2	Λαϊκόν Κόμμα	Παναγής Τσαλδάρης	157.304	19,05		10
3	Αγροτικόν και Εργατικόν Κόμμα	Αλέξανδρος Παπαναστασίου	54.337	6,58		4
4	Ανεξάρτητοι Βασιλόφρονες	-	35.344	4,28		-
5	Προοδευτικόν Κόμμα	Γεώργιος Καφαντάρης	34.712	4,20		3
6	Κόμμα Συντηρητικών Δημοκρατικών	Ανδρέας Μιχαλακόπουλος	23.171	2,81		5
7	Κόμμα Ελευθεροφρόνων	Ιωάννης Μεταξάς	22.518	2,73		2
8	Ενιαίον Μέτωπον Εργατών και Αγροτών	Ανδρόνικος Χαϊτάς	14.069	1,70		-
9	Αγροτικόν Κόμμα Ελλάδας	-	13.720	1,66		2
10	Ανεξάρτητοι Δημοκρατικοί	-	9.884	1,20		-
11	Κόμμα Προοδευτικής Ενώσεως	Κωνσταντίνος Ζαβιτσάνος	9.807	1,19		2
12	Ακαθόριστοι	-	165	0,02		-
Από εκλογικούς συλλόγους
1	Έμποροι	-	304			1
2	Βιομήχανοι	-	104			1
3	Βιοτέχνες και μικρέμποροι	-	268			3
4	Ένωση Ελλήνων Εφοπλιστών	-	162			1
5	Γεωργικά Επιμελητήρια	-	668			5
6	Εργάτες	-	22			4
7	Ακαδημία και Πανεπιστήμια	-	124			2
8	Πολυτεχνείο και Τεχνικό Επιμελητήριο	-	24			1
Από τη Βουλή και τη Γερουσία						10
Έγκυρες ψήφοι			827.599
Άκυρα/Λευκά			11.266
Σύνολο			838.865	100		120

Πηγές

• Γρηγόριος Δαφνής, Η Ελλάς μεταξύ δύο πολέμων 1923-1940, τόμος δεύτερος, εκδ.Κάκτος, Αθήνα, 1997