Εκλογές στην Αρμενία

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Στην Αρμενία διεξάγονται εκλογές για Πρόεδρο και για Κοινοβούλιο.

Ο πρόεδρος εκλέγεται από το λαό για θητεία 5 ετών. Το Κοινοβούλιο έχει ένα σώμα (unicameral) και λέγεται Azgayin Zhoghov δηλαδή Εθνοσυνέλευση. Τον έλεγχό του ασκεί συνασπισμός από τρία πολιτικά κόμματα: το συντηρητικό Ρεπουμπλικανικό Κόμμα, το Κόμμα Αρμενία σε Ευημερία και την Αρμενική Επαναστατική Ομοσπονδία. Τα κύρια κόμματα της Αντιπολίτευσης είναι το Κυριαρχία του Νόμου του Αρτούρ Μπαγκντασαριάν, όπως επίσης και το κόμμα Κληρονομιά, του τα οποία αμφότερα είναι υπέρ της ένταξης της Αρμενίας στην ΕΕ και στο NATO. Ωστόσο στη χώρα υπάρχει πολύ εύθραυστή πολιτική κατεύθυνση, και κατά μεγάλα διαστήματα ακυβερνησία και αναρχία, ενώ οι κυβερνήσεις της Αρμενίας, δεν φαίνεται ακόμα να είναι έτοιμες να ενταχθούν πλήρως στην Ευρωπαϊκή Ένωση λόγω άλυτων ζητημάτων, ακόμα και των πιο απλών όπως ζητήματα για το Περιβάλλον, τα Ανθρώπινα δικαιώματα, την εγκληματικότητα και την Ευρωπαϊκή Προοπτική της χώρας, ενώ αντίστοιχα οι σχέσεις με όλες τις γειτονικές τις χώρες είναι εξαιρετικά κακές (Αζερμπαϊτζάν, Τουρκία, Γεωργία και Ιράν), και υπάρχουν συρράξεις και πολιτικές διαφορές σε διεθνή ζητήματα (παραδείγματα Ναγκόρνο - Καραμπάχ, Αρμένο-Αζερικές Σχέσεις, Άρνηση της Γενοκτονίας των Αρμενίων από τους Τούρκους, ζητήματα Αρμενίων με την Γεωργία κ.α.).

Προεδρικές εκλογές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Πρόσφατες προεδρικές εκλογές (2022)[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Προηγούμενες προεδρικές εκλογές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

1991[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι πρώτες προεδρικές εκλογές στη χώρα έγιναν στις 17 Οκτωβρίου 1991.[1] Πρόεδρος εξελέγη με ποσοστό 83% ο Λεβόν Τερ-Πετροσιάν, με συμμετοχή 70%.[2]

1996[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στις επόμενες προεδρικές εκλογές στις 22 Σεπτεμβρίου 1996 ο Τερ Πετροσιάν επανεξελέγη με ποσοστό 51,3%, με τη συμμετοχή να διαμορφώνεται στο 60,3%.[3] Οι παρατηρητές του ΟΑΣΕ επεσήμαναν "σοβαρές παραβιάσεις του εκλογικού νόμου."[4]

1998[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι εκλογές του 1998 έγιναν σε 2 γύρους στις 16 και στις 30 Μαρτίου. Ο Ρόμπερτ Κοχαριάν εξελέγη πρόεδρος στον δεύτερο γύρο στις 30 Μαρτίου 1998 με ποσοστό 58,9%.[5]

2003[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στις προεδρικές εκλογές του 2003 αναδείχθηκε νικητής στον δεύτερο γύρο ο Ρόμπερτ Κοχαριάν, ο οποίος κέρδισε επανεκλογή.[6] Οι παρατηρητές του ΟΑΣΕ ανέφεραν εκτεταμένη νοθεία και αρκετοί υποστηρικτές του υποψηφίου Ντεμιρτσιάν συνελήφθησαν.[6]

Πρόεδρος, 19 Φεβρουαρίου και 5 Μαρτίου 2003
Υποψήφιοι Κόμματα Ψήφοι α' γύρου % Ψήφοι β' γύρου %
Ρόμπερτ Κοτσαριάν Δεν ανήκει σε κόμμα 48,3% 67,5%
Στεπάν Ντεμιρτσιάν Κόμμα του Λαού της Αρμενίας 27,4% 32,5%
Αρτασές Γκεγκαμιάν Εθνική Ενότητα 16,9% αποκλείστηκε από το δεύτερο γύρο
Αράμ Καραπετιάν Ένωση των Συνταγματικών Δικαιωμάτων 2,8% αποκλείστηκε από το δεύτερο γύρο
Σύνολο
(συμμετοχή 61,2 %)
100% 100%
  • Πηγή: Κεντρική Εφορευτική Επιτροπή και Rulers

2008[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στις προεδρικές εκλογές που διεξήχθησαν στις 19 Φεβρουαρίου 2008 αναδείχθηκε νικητής ο Σερζ Σαρκισιάν από τον πρώτο γύρο με περισσότερο από 50% των ψήφων. Η Αντιπολίτευση έκανε λόγο για νοθεία και αρνήθηκε να αναγνωρίσει το αποτέλεσμα. Ως αποτέλεσμα, τις επόμενες ημέρες έγιναν αντικυβερνητικές διαδηλώσεις, που κατεστάλησαν βίαια και σκοτώθηκαν οκτώ άτομα. Η χώρα κηρύχθηκε[7]σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης στις αρχές Μαρτίου του 2008. Στις επόμενες προεδρικές εκλογές στις 18 Φεβρουαρίου 2013, ο Σερζ Σαρκσιάν επανεξελέγη πρόεδρος με ποσοστό 59% των ψήφων. Ο αντίπαλός του, Ραφί Χοβανισιάν, ήρθε 2ος με ποσοστό 37%.[8] Η αντιπολίτευση κατήγγειλε νοθεία στις εκλογές.[9]

Πρόεδρος, 19 Φεβρουαρίου 2008

Υποψήφιος Κόμμα Ψήφοι %
Σερζ Σαρκισιάν Ρεπουμπλικανικό Κόμμα της Αρμενίας 862.369 52,82%
Λεβόν Τερ-Πετροσιάν 351.222 21,50%
Αρτούρ Μπαγκντασαριάν Κυριαρχία του Νόμου 272.427 17,70%
Βαχάν Χοβχανισιάν Αρμενική Επαναστατική Ομοσπονδία 100.966 6,2%
Βαζγκέν Μανουκιάν Εθνική Δημοκρατική Ένωση 21.075 1,3%
Τιγράν Καραπετιάν Κόμμα του Λαού 9.792 0,6%
Αρτασές Γκεγκαμιάν Εθνική Ενότητα 7.524 0,46%
Αρμάν Μελικιάν 4.399 0,27%
Αράμ Χαρουτγιουνιάν Κόμμα για την Εθνική Συμφιλίωση 2.892 0,17%
Σύνολο 100,0%
Πηγή: People's Daily

2013[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στις προεδρικές εκλογές στις 18 Φεβρουαρίου 2013, ο Σερζ Σαρκσιάν επανεξελέγη πρόεδρος με ποσοστό 59% των ψήφων. Ο αντίπαλός του, Ραφί Χοβανισιάν, ήρθε 2ος με ποσοστό 37%.[10] Η αντιπολίτευση κατήγγειλε νοθεία στις εκλογές.[11]

Πρόεδρος, 18 Φεβρουαρίου 2013

ε • σ 
Υποψήφιοι Κόμματα Ψήφοι %
Σερζ Σαρκσιάν Ρεπουμπλικανικό Κόμμα της Αρμενίας 861.160 58,64
Ραφί Χοβανισιάν Κληρονομιά 539.672 36,75
Χραντ Μπαγκρατιάν Ελευθερία 31.643 2,15
Παρούιρ Χαϊρικιάν Ένωση για τον Εθνικό Αυτοπροσδιορισμό (UNSD) 18.093 1,23
Άντριας Γκουκασιάν κανένα 8.328 0,57
Βαρντάν Σεντρακιάν κανένα 6.203 0,42
Αρμάν Μελικιάν κανένα 3.516 0,24
Έγκυρα 1.468.615 96,64
Άκυρα 50.988 3,36
Σύνολο ψήφων 1.519.603 100,00
Εγγεγραμμένοι/συμμετοχή 2.528.773 60,09
Πηγή: Κεντρική Εκλογική Επιτροπή

2018[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Προεδρικές εκλογές διεξήχθησαν στις 2 Μαρτίου 2018.[12] Ως αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος που διενεργήθηκε το 2015, για πρώτη φορά στην ιστορία της χώρας ο πρόεδρος εξελέγη από την Εθνοσυνέλευση και όχι με λαϊκή ψήφο.[13] Πρόεδρος εξελέγη χωρίς αντίπαλο ο μοναδικός υποψήφιος, Αρμέν Σαρκισιάν, με ποσοστό 90% των ψήφων.

Βουλευτικές εκλογές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

2017[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι πιο πρόσφατες βουλευτικές εκλογές διεξήχθησαν τον Απρίλιο του 2017. Το αποτέλεσμα των εκλογών ήταν η νίκη για το κυβερνών Ρεπουμπλικανικό Κόμμα της Αρμενίας, το οποίο κέρδισε τις 58 από τις συνολικά 105 έδρες στην Εθνοσυνέλευση.[14]

Προηγούμενες βουλευτικές εκλογές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

1919[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι πρώτες βουλευτικές εκλογές διεξήχθησαν για πρώτη και μοναδική φορά στην Πρώτη Δημοκρατία της Αρμενίας στις 21-23 Ιουνίου 1919.[15] Το αποτέλεσμα ήταν η συντριπτική νίκη για την Αρμενική Επαναστατική Ομοσπονδία, η οποία κέρδισε 72 από τις συνολικά 80 έδρες. Ωστόσο στις εκλογές δεν έλαβαν μέρος το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα Χουντσακιάν και οι Λαϊκιστές.[16] Η συμμετοχή ήταν 71,2%.

1990 - 2003[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Βουλευτικές εκλογές έγιναν το 1990 (20 Μαΐου) και επιπλέον γύροι έγιναν στις 3 Ιουνίου και στις 15 Ιουλίου λόγω χαμηλής συμμετοχής, με αποτέλεσμα τη νίκη του κομμουνιστικού Κόμματος της Αρμενίας, με 136 έδρες επί συνόλου 259.[17] Ακολούθησε η διεξαγωγή εκλογών στις 5 και στις 29 Ιουλίου 1995, στις οποίες κέρδισε το Ρεπουμπλικανικό Μπλοκ και στις 30 Μαΐου 1999, στις οποίες νίκησε το Ενωτικό Μπλοκ.[18] Οι επόμενες βουλευτικές εκλογές διεξήχθησαν στις 25 Μαΐου 2003 και αποτέλεσμα ήταν η νίκη του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος της Αρμενίας.[19]

2007[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στις επόμενες βουλευτικές εκλογές, που έγιναν στις 12 Μαΐου 2007, κέρδισε το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα της Αρμενίας.[20] Το όριο για να εισέλθει ένα κόμμα στη βουλή ήταν το 5%.

Κόμμα Ψήφοι % Έδρες +/-
Ρεπουμπλικανικό Κόμμα της Αρμενίας (Hayastani Hanrapetakan Kusaktsutyun, "Հայաստանի Հանրապետական կուսակցություն") 458.258 33,91 64 +33
Ευημερούσα Αρμενία (Bargavadj Hayastani Kusaktsutyun, "Բարգավաճ Հայաստան կուսակցություն") 204.483 15,13 18 +18
Αρμενική Επαναστατική Ομοσπονδία (Hay Heghapokhakan Dashnaktsutiun, "Հայ Հեղափոխական Դաշնակցություն") 177.907 13,16 16 +5
Κυριαρχία του Νόμου (Orinants Erkir, "Օրինաց Երկիր") 95.324 7,05 9 –10
Κληρονομιά (Zharangutiun, "Ժառանգություն") 81.048 6,00 7 +7
Ενωμένο Εργατικό Κόμμα (Miavorvats Ashkhatankayin Kusaksutyun, "Միավորված աշխատանքային կուսակցություն") 59.271 4,39 –6
Εθνική Ενότητα (Azgayin Miabanutyun, "Ազգային Միաբանություն") 49.863 3,58 –9
Νέοι Καιροί (Nor Zhamanakner, "Նոր Ժամանակներ") 47.060 3,48 ±0
Κόμμα του Λαού (Zhoghovrdakan Kusaktsutyun, "Ժողովրդական կուսակցություն") 37.044 2,74
Κόμμα Ένωσης (Dashink Kusaktsutyun "Դաշինք" կուսակցություն) 32.943 2,44
Λαϊκό Κόμμα της Αρμενίας (Hayastani Zhoghovrdakan Kusaktsutyun, "Հայաստանի Ժողովրդական կուսակցություն") 22.762 1,68
Κόμμα Δημοκρατίας (Hanrapetutyun Kusaktsutyun, "Հանրապետություն" կուսակցություն) 22.288 1,65 ±0
Ένωση Καθαίρεσης (Dashink Impeachment դաշինք "Իմպիչմենտ") 17.475 1,29
Άλλα 17 –38
Σύνολο (συμμετοχή 59,35%) 1.375.733 100,0 131
Πηγές: Κεντρική Εφορευτική Επιτροπή

2012[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Bουλευτικές εκλογές διεξήχθησαν στις 6 Μαΐου 2012. Το κυβερνών Ρεπουμπλικανικό Κόμμα της Αρμενίας κέρδισε την πλειοψηφία των εδρών στο κοινοβούλιο, με δεύτερο κόμμα την Ευημερούσα Αρμενία του πλουσιότερου άντρα της χώρας, Γκαγκίκ Τσαρουκιάν.[21]

2017[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Διεξήχθησαν στην Αρμενία στις 2 Απριλίου 2017. Ήταν οι πρώτες εκλογές έπειτα από τη διεξαγωγή του δημοψηφίσματος του 2015 με το οποίο εγκρίθηκαν μεταρρυθμίσεις στο σύνταγμα της χώρας, η οποία έγινε Κοινοβουλευτική Δημοκρατία. Το αποτέλεσμα των εκλογών ήταν η νίκη για το κυβερνών Ρεπουμπλικανικό Κόμμα της Αρμενίας, το οποίο κέρδισε τις 58 από τις συνολικά 105 έδρες στην Εθνοσυνέλευση.[22]

2018[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Διεξήχθησαν στην Αρμενία την 9 Δεκεμβρίου 2018[23] και ήταν οι πρώτες εκλογές μετά τις ταραχές του 2018,.[24] Έγιναν πρόωρα επειδή τα κόμματα της Εθνοσυνέλευσης δεν εξέλεξαν νέο Πρωθυπουργό εμπρόθεσμα, δηλαδή εντός δύο εβδομάδων από την παραίτηση του πρώην πρωθυπουργού Νικόλ Πασινιάν την 16η Οκτωβρίου. [25] [26] [27]

Το αποτέλεσμα ήταν συντριπτική νίκη για την Συμμαχία Το Βήμα Μου του Πασινιάν, που συγκέντρωσε το 70% των ψήφων και κέρδισε τις 88 από τις 132 έδρες της Εθνοσυνέλευσης.

Δημοψηφίσματα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

1991[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το πρώτο δημοψήφισμα στη χώρα ήταν για να αποφανθούν οι πολίτες για το αν θα γίνει ανεξάρτητη από τη Σοβιετική Ένωση. Έγινε στις 21 Σεπτεμβρίου 1991 και υπερψηφίστηκε από το 99,5% των ψηφοφόρων.Η συμμετοχή ήταν 95%.[28]

1995[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στις 5 Ιουλίου 1995 διεξήχθη δημοψήφισμα για αλλαγές στο σύνταγμα.[29] Οι αλλαγές υπερψηφίστηκαν από το 70,3% των πολιτών, με συμμετοχή 55,6%.[30]

2003[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στο επόμενο δημοψήφισμα εγκρίθηκαν οριακά (με 50,56% ) και νέες αλλαγές στο σύνταγμα, στις 25 Μαΐου 2003.[31] Η συμμετοχή ήταν 52,1% και με τις τροποποιήσεις θα περιορίζονταν μερικές εξουσίες του Προέδρου.[32] Ωστόσο, τα αποτελέσματα ακυρώθηκαν εξαιτίας της χαμηλής συμμετοχής σε σχέση με τον αριθμό των εγγεγραμμένων ψηφοφόρων.

2005[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το δημοψήφισμα του 2005 έγινε στις 27 Νοεμβρίου και εγκρίθηκαν αλλαγές στο σύνταγμα από το 94,5% των πολιτών.[33] Με τις αλλαγές στο σύνταγμα μεταφέρθηκαν ορισμένες από τις αρμοδιότητες του προέδρου προς την εθνοσυνέλευση, τον πρωθυπουργό και τους άλλους υπουργούς. Επίσης, ο πρόεδρος απομακρύνθηκε από το συμβούλιο των δικαστών, το οποίο διορίζει τους δικαστές στη χώρα.[34]

2015[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στο δημοψήφισμα του 2015 που έγινε στις 6 Δεκεμβρίου, υπερψηφίστηκαν οι τροπολογίες στο σύνταγμα που ουσιαστικά καθιστούν το ρόλο του προέδρου ως διακοσμητικό.[35] Οι πολίτες ψήφισαν υπέρ της μετατροπής του πολιτεύματος σε κοινοβουλευτική δημοκρατία σε ποσοστό 66,2%, με τη συμμετοχή να διαμορφώνεται μόλις στο 50,8%.[36] Η αντιπολίτευση που ήταν υπέρ του "όχι" ισχυρίστηκε ότι έγιναν παρατυπίες κατά τη διενέργεια του δημοψηφίσματος.[36]

Επιλογή Ψήφοι %
Υπέρ 825.851 66,20
Κατά 421.600 33,80
Άκυρα/λευκά 53.332
Σύνολο 1.303.466 100
Εγγεγραμμένοι/συμμετοχή 2.567.047 50,78
Πηγή: Κεντρική Εκλογική Επιτροπή

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. Nohlen, D, Grotz, F & Hartmann, C (2001) Elections in Asia: A data handbook, Volume I, p329 ISBN 0-19-924958-X
  2. Nohlen, D, Grotz, F & Hartmann, C (2001) Elections in Asia: A data handbook, Volume I, p336 ISBN 0-19-924958-X
  3. «Armenia: After the 1996 Presidential Elections». United Nations High Commissioner for Refugees. 1997-03-01. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2013-06-15. https://archive.today/20130615202556/http://www.unhcr.org/refworld/country,,WRITENET,,ARM,,3ae6a6c014,0.html. Ανακτήθηκε στις 2013-04-06. 
  4. Columbus, Frank H. (1999). Central and Eastern Europe in transition. 3 (1999). Commack, NY: Nova Publishers. σελ. 107. ISBN 9781560726876. 
  5. «Summer 1998». Elections Today (International Foundation for Electoral Systems) 7 (4): 26. ISSN 1073-6719. 
  6. 6,0 6,1 Stern, David (2003-03-07). «Anger at 'flawed' poll in Armenia». Financial Times, σελ. 4. 
  7. «Eight killed in Armenian protests». Reuters. 2 Μαρτίου 2008. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Απριλίου 2008. Ανακτήθηκε στις 8 Δεκεμβρίου 2015. 
  8. «Armenian President Sargsyan Secures Second Term in Office». RIA Novosti. 2013-02-19. http://en.rian.ru/world/20130219/179560074.html. Ανακτήθηκε στις 2013-02-19. 
  9. «Αρμενία: Καταγγελίες για νοθεία στις εκλογές». star.gr. 19 Φεβρουαρίου 2013. [νεκρός σύνδεσμος]
  10. «Armenian President Sargsyan Secures Second Term in Office». RIA Novosti. 2013-02-19. http://en.rian.ru/world/20130219/179560074.html. Ανακτήθηκε στις 2013-02-19. 
  11. «Αρμενία: Καταγγελίες για νοθεία στις εκλογές». star.gr. 19 Φεβρουαρίου 2013. [νεκρός σύνδεσμος]
  12. «Armen Sarkisian (No Relation) Elected Next Armenian President». RadioFreeEurope/RadioLiberty (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 2 Μαρτίου 2018. 
  13. «RIAC report: Armenia and Azerbaijani 2018 presidential elections to renew contradictions on Karabakh». news.am (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Ιανουαρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 9 Ιανουαρίου 2018. 
  14. «RPA to be represented by 58 lawmakers in Armenia's 105-seat Parliament». Panorama. 4 Απριλίου 2017. 
  15. Nohlen, D, Grotz, F & Hartmann, C (2001) Elections in Asia: A data handbook, Volume I, p329 ISBN 0-19-924958-X
  16. «A.R.F. - History». Lemagan.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Ιουλίου 2011. Ανακτήθηκε στις 4 Ιανουαρίου 2009. 
  17. Nohlen, D, Grotz, F & Hartmann, C (2001) Elections in Asia: A data handbook, Volume I, p329 ISBN 0-19-924958-X
  18. Armenia Inter-Parliamentary Union
  19. 2007 Elections improved from previous ones St. Petersburg Times
  20. «Armenian parliament election kicks off». People's Daily Online. 12 Μαΐου 2007. 
  21. «Αρμενία: Νίκη στις βουλευτικές εκλογές για το κόμμα του προέδρου Σαρκισιάν». Το Βήμα (ηλεκτρονική έκδοση). 7 Μαΐου 2012. Ανακτήθηκε στις 8 Δεκεμβρίου 2015. 
  22. «RPA to be represented by 58 lawmakers in Armenia's 105-seat Parliament». Panorama. 4 Απριλίου 2017. 
  23. «Armenia Parliament Dissolved, Early Elections Set For December». RadioFreeEurope/RadioLiberty. Ανακτήθηκε στις 10 Δεκεμβρίου 2018. 
  24. «Armenians head to polls in first ever snap parliamentary election (PHOTOS)». News.am. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 31 Δεκεμβρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 10 Δεκεμβρίου 2018. 
  25. «Exclusive: Armenian PM Pashinyan to resign for early election, he tells FRANCE 24 - France 24» (στα αγγλικά). France 24. 2018-10-10. https://www.france24.com/en/20181010-exclusive-armenia-pm-pashinyan-resign-early-election. Ανακτήθηκε στις 2018-10-11. 
  26. «Armenia to hold snap parliamentary elections in December» (στα αγγλικά). Public Radio of Armenia. 2018-10-02. http://www.armradio.am/en/2018/10/02/armenia-to-hold-snap-parliamentary-elections-in-december/. Ανακτήθηκε στις 2018-10-02. 
  27. «Armenian PM announces resignation». News.am. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Ιουνίου 2019. Ανακτήθηκε στις 10 Δεκεμβρίου 2018. 
  28. Direct Democracy
  29. Nohlen, D, Grotz, F & Hartmann, C (2001) Elections in Asia: A data handbook, Volume I, p329 ISBN 0-19-924958-X
  30. Nohlen, D, Grotz, F & Hartmann, C (2001) Elections in Asia: A data handbook, Volume I, p332 ISBN 0-19-924958-X
  31. Overview Αρχειοθετήθηκε 2019-04-02 στο Wayback Machine. Election Guide
  32. Results Αρχειοθετήθηκε 2015-12-22 στο Wayback Machine. Election Guide
  33. «Armenian Referendum Was Rigged, Says Government Official». www.armenialiberty.org. 28 Δεκεμβρίου 2005. Ανακτήθηκε στις 11 Μαρτίου 2009. 
  34. «Election Profile for Armenia». ElectionGuide. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Απριλίου 2019. Ανακτήθηκε στις 11 Μαρτίου 2009. 
  35. Στάικος, Απόστολος (7 Δεκεμβρίου 2015). «Αρμενία: «Ναι» στην αλλαγή του συντάγματος είπαν οι πολίτες». euronews. 
  36. 36,0 36,1 «Armenia fraud claims mar referendum on constitution». BBC News. 2015-12-07. http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-35025853. Ανακτήθηκε στις 2015-12-07.