Διάλυση της Τσεχοσλοβακίας

Η διάλυση της Τσεχοσλοβακίας έλαβε χώρα την 1η Ιανουαρίου 1993 και είχε ως αποτέλεσμα τον διαχωρισμό της σε δυο διαφορετικές χώρες: τη Δημοκρατία της Τσεχίας και τη Σλοβακία. Κάποιες φορές το γεγονός αυτό αναφέρεται και ως Βελούδινο διαζύγιο από την ονομασία της Βελούδινης επανάστασης το 1989 που οδήγησε στην διάλυση του κομμουνιστικού κόμματος και τη διενέργεια ελεύθερων εκλογών.

Ιστορικό υπόβαθρο

Η Τσεχοσλοβακία από το 1968 μέχρι το 1989 και τη Βελούδινη επανάσταση

Η Τσεχοσλοβακία δημιουργήθηκε ύστερα από τη διάλυση της Αυστροουγγαρίας στο τέλος του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Το 1917, πραγματοποιήθηκε σύσκεψη στο Πίτσμπουργκ της Πενσυλβάνια, όπου ο μέλλον πρόεδρος της Τσεχοσλοβακίας Τόμας Μάζαρικ και άλλοι Τσέχοι και Σλοβάκοι εκπρόσωποι υπέγραψαν τη συμφωνία του Πίτσμπουργκ με σκοπό τη δημιουργία ενός κοινού κράτους που θα αποτελείται από δύο ισότιμα έθνη, τη Σλοβακία και τη Τσεχία. Λίγο αργότερα, ο Έντβαρ Μπένες πίεσε για μεγαλύτερη ενότητα και ένα ενιαίο έθνος.

Πολλοί Σλοβάκοι δεν ήταν όμως υπέρ αυτής της αλλαγής και τον Μάρτιο του 1939, με την έγκριση του Χίτλερ και την πλειοψηφία των Σλοβάκων, δημιουργήθηκε η πρώτη Σλοβακική Δημοκρατία. Μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο η Σοβιετική Ένωση κατέλαβε τη χώρα, επέβλεψε την επανένωσή της και τη μετεξέλιξή της σε Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Τσεχοσλοβακίας.

Διάλυση

Από τη δεκαετία του 1990, το ΑΕΠ της Τσεχικής Δημοκρατίας ήταν περίπου 20% υψηλότερο από αυτό της Σλοβακίας. Η μεταφορά χρημάτων από τον προϋπολογισμό της Τσεχίας στη Σλοβακία, κάτι σύνηθες στο παρελθόν, σταμάτησε τον Ιανουάριο του 1991. Πολλοί Τσέχοι και Σλοβάκοι επιθυμούσαν τη συνέχιση της ύπαρξης μιας ομοσπονδιακής Τσεχοσλοβακίας. Ωστόσο, μια μικρή πλειοψηφία των Σλοβάκων, υποστηρίζει μια πιο χαλαρή μορφή συμβίωσης ή και την πλήρη ανεξαρτησία της. Στα επόμενα χρόνια, τα πολιτικά κόμματα επανέφεραν το θέμα, αλλά η παρουσία των τσεχικών κομμάτων στη Σλοβακία ήταν σχεδόν ανύπαρκτη, και αντιστρόφως. Με σκοπό την ύπαρξη ενός λειτουργικού κράτους, η κυβέρνηση ζήτησε συνεχή έλεγχο από την Πράγα, ενώ οι Σλοβάκοι επεδίωκαν μεγαλύτερη αποκέντρωση.

Το 1992, οι Τσέχοι εκλέγουν τον Βάτσλαφ Κλάους και άλλους, επεδίωξη των οποίων ήταν μια ομοσπονδία ( «βιώσιμη ομοσπονδία») ή δύο ανεξάρτητα κράτη. Ο Βλαντιμίρ Μέτσιαρ και άλλες ηγετικές μορφές της σλοβακικής πολιτικής ήθελαν ένα είδος συνομοσπονδίας. Οι δύο πλευρές ξεκίνησαν συχνές και εντατικές διαπραγματεύσεις τον Ιούνιο. Στις 17 Ιουλίου, το κοινοβούλιο της Σλοβακίας ενέκρινε τη διακήρυξη της ανεξαρτησίας του Σλοβακικού έθνους. Έξι ημέρες αργότερα, ο Κλάους και Μέτσιαρ συμφώνησαν τη διάλυση της Τσεχοσλοβακίας σε συνάντησή τους στην Μπρατισλάβα. Ο Τσεχοσλοβάκος πρόεδρος Βάτσλαβ Χάβελ που είχε αντιτεθεί, παραιτήθηκε αντί να επιβλέπει τη διάλυση. Σε δημοσκόπηση του Σεπτεμβρίου 1992, μόνο το 37% και 36% των Σλοβάκων και των Τσέχων αντίστοιχα, ήταν σύμφωνο με τη διάλυση.

Επιπτώσεις

Οικονομία

Η διάλυση είχε ορισμένες αρνητικές συνέπειες για τις δύο οικονομίες, ιδιαίτερα το 1993, καθώς είχαν διακοπεί οι παραδοσιακοί δεσμοί που απαιτούνται για την γραφειοκρατία του διεθνούς εμπορίου. Πολλοί Τσέχοι ήλπιζαν ότι τη λύση θα προκαλέσει γρήγορα μεγάλη οικονομική ανάπτυξη στην Τσεχική Δημοκρατία καθώς δεν θα χρειαζόταν να "υποστηρίζουν τη λιγότερο ανεπτυγμένη Σλοβακία". Άλλοι πίστευαν πως με μια αυτόνομη και "ανεκμετάλλευτη" Σλοβακία, υπήρχε το ενδεχόμενο να ματαμορφωθεί σε μια νέα «οικονομική τίγρη». Το τσεχικό κράτος είναι σαφώς πιο ευημερεύον από το σλοβακικό ενώ το Σλοβακικό επίπεδο του ΑΕΠ εξακολουθεί να είναι χαμηλότερο από εκείνο της Τσεχικής Δημοκρατίας. Η αύξηση του ΑΕΠ της Σλοβακίας, όμως ήταν σταθερά υψηλότερο από το Τσεχικό από το 1994 και το χάσμα μεταξύ των δύο κρατών σιγα-σιγά κλείνει.

Υπηκοότητα

Η διπλή υπηκοότητα μεταξύ των δύο κρατών αρχικά απαγορευόταν. Μόνο χρόνια αργότερα καθέστη δυνατή με απόφαση δικαστηρίων. Ωστόσο, η σημασία της απόφασης ελαττώνεται μετά την ένταξη των δύο χωρών στην Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς η πολιτική της ελεύθερης κυκλοφορίας των εργαζομένων εγγυάται στους πολίτες της ΕΕ το δικαίωμα να εργάζονται και να διαμένουν ελεύθερα οπουδήποτε σε αυτή. Στην περίπτωση της κυκλοφορίας μεταξύ της Τσεχικής Δημοκρατίας και της Σλοβακίας, η πολιτική αυτή τέθηκε σε ισχύ από το 2004.

Οι πολίτες των δύο χωρών είχαν το δικαίωμα να διασχίζουν τα σύνορα χωρίς διαβατήριο και είχαν το δικαίωμα να εργάζονται οπουδήποτε χωρίς την υποχρέωση λήψης επίσημης άδειας. Οι συνοριακοί έλεγχοι έχουν πάψει να ισχύουν πλήρως από τις 21 Δεκεμβρίου 2007, όταν οι δύο χώρες έγιναν μέλη της συμφωνίας του Σένγκεν.

Γλώσσα

Στην πρώην Τσεχοσλοβακία, το πρώτο τηλεοπτικό κανάλι, ήταν και ομοσπονδιακό με την τσεχική και σλοβακική γλώσσα να χρησιμοποιούνται σε ίσες αναλογίες στα τηλεοπτικά προγράμματα, αν και οι μεταγλωττισμένες ξένες ταινίες και τηλεοπτικές σειρές ήταν σχεδόν αποκλειστικά στα τσεχικά. Με αυτό τον τρόπο και τα δύο έθνη ήταν παθητικά δίγλωσσα δηλαδή, ήταν σε θέση να κατανοήσουν, αλλά όχι και να μιλούν απαραίτητα την άλλη γλώσσα. Μετά τη διάλυση, τα νέα τηλεοπτικά κανάλια στην Τσεχική Δημοκρατία σχεδόν σταμάτησαν τη χρήση της σλοβακικής, με αποτέλεσμα οι νέοι Τσέχοι να έχουν σήμερα πολύ χαμηλότερη κατανόηση της γλώσσας αυτής. Τα τσεχικά δελτία ειδήσεων, ωστόσο, άρχισαν πρόσφατα να επαναφέρουν, κάποια θέματα στα σλοβάκικα, από τη Σλοβακία. Επίσης, ο αριθμός των σλοβακικών βιβλίων και εφημερίδων που πωλούνται στην Τσεχική Δημοκρατία έχουν μειωθεί δραστικά.

Βιβλιογραφία

• Innes, Abby (2001), Czechoslovakia: The Short Goodbye (New Haven: Yale University Press).
• Rupnik, Jacques (2001), “Divorce à l’amiable ou guerre de sécession? (Tchécoslovaquie-Yougoslavie),” Transeuropéennes no. 19/20.
• Wehrlé, Frédéric (1994), Le Divorce Tchéco-Slovaque: Vie et mort de la Tchécoslovaquie 1918-1992 (Paris: L’Harmattan).
• Paal Sigurd Hilde, "Slovak Nationalism and the Break-Up of Czechoslovakia." Europe-Asia Studies, Vol. 51, No. 4 (Jun., 1999): 647-665.