Γοτθική αρχιτεκτονική

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Ο καθεδρικός ναός της Ρενς.

Η γοτθική αρχιτεκτονική είναι αρχιτεκτονικός ρυθμός ο οποίος αναπτύχθηκε στην Ευρώπη κατά τον ύστερο Μεσαίωνα. Εξελίχθηκε από τη ρομανική αρχιτεκτονική και τη διαδέχθηκε η αναγεννησιακή αρχιτεκτονική. Εμφανίστηκε τον 12ο αιώνα στη Γαλλία και συνέχισε να χρησιμοποιείται μέχρι τον 16ο αιώνα. Ο ρυθμός ήταν αρχικά γνωστός ως φραγκογενής (Opus Francigenum), ενώ ο όρος γοτθικός εμφανίστηκε στο τέλος της Αναγέννησης.

Το διαφοροποιητικό χαρακτηριστικό της γοτθικής αρχιτεκτονικής είναι η οξυκόρυφη καμάρα. Είναι η κύρια μηχανική καινοτομία και χαρακτηριστικό τμήμα του σχεδιασμού. Η χρήση της οξυκόρυφης αψίδας οδήγησε στην ανάπτυξη των σταυροθόλιων, των επίστεγων αντηρίδων και τα περίτεχνα διακοσμητικά στοιχεία από πέτρα στα παράθυρα.[1] Αυτά τα στοιχεία σχηματίζουν ένα δομικά και αισθητικά ολοκληρωμένο σύνολο, το οποίο χαρακτηρίζεται ως γοτθικό.[2]

Η Βασιλική Σαιν-Ντενί, κοντά στο Παρίσι, κατασκευάστηκε στα μέσα του 12ου αιώνα και η χορωδία της, η οποία ανακατασκευάστηκε μεταξύ των ετών 1140 και 1144, αποτελεί το πρώτο κτίριο το οποίο συνδυάζει τα γοτθικά αρχιτεκτονικά στοιχεία. Έτσι αναδύθηκε ένας νέος αρχιτεκτονικός ρυθμός ο οποίος έδινε έμφαση, εσωτερικά, στην κάθετη διάσταση των αρχιτεκτονικών μελών και στην ατμόσφαιρα που δημιουργεί η είσοδος του φωτός μέσα από τα χρωματιστά παράθυρα.[3]

Η γοτθική αρχιτεκτονική είναι περισσότερο γνωστή ως η αρχιτεκτονική πολλών από τους περισσότερους μεγάλους καθεδρικούς, αββαεία και ναούς της Ευρώπης. Είναι επίσης ο αρχιτεκτονικός ρυθμός που απαντά σε πολλά κάστρα, ανάκτορα, δημαρχεία, πανεπιστήμια και, σε μικρότερο βαθμό, ιδιωτικές κατοικίες. Πολλά από τα καλύτερα δείγματα γοτθικής αρχιτεκτονικής έχουν χαρακτηριστεί μνημεία παγκόσμιας κληρονομιάς από την UNESCO.

Με την ανάπτυξη της αναγεννησιακής αρχιτεκτονικής στην Ιταλία κατά τη διάρκεια των μέσων του 15ου αιώνα, ο γοτθικός ρυθμός αντικαταστάθηκε από το νέο ρυθμό, αλλά σε κάποιες περιοχές, όπως η Αγγλία, η γοτθική αρχιτεκτονική συνέχισε να χρησιμοποιείται μέχρι και τον 16ο αιώνα. Από τα μέσα του 18ου αιώνα παρατηρήθηκε ανανεωμένο ενδιαφέρον στη γοτθική αρχιτεκτονική στο Ηνωμένο Βασίλειο, το οποίο διαδόθηκε τον 19ο αιώνα και στην υπόλοιπη Ευρώπη, κυρίως σε εκκλησιαστικά και πανεπιστημιακά κτίρια.

Όνομα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η γοτθική αρχιτεκτονική ήταν γνωστή κατά τη διάρκεια της περιόδου ως opus francigenum («γαλλικό/φράγκικο έργο»)[4] και στη Γαλλία ως Style Ogivale (ύφος με αιχμηρές καμάρες).

Ο όρος «γοτθική αρχιτεκτονική» προέκυψε ως υποτιμητική περιγραφή. Ο Τζόρτζο Βαζάρι χρησιμοποίησε τον όρο «βαρβαρικό γερμανικό στυλ» για να περιγράψει αυτό που θεωρείται τώρα το γοτθικό στυλ[5] και στην εισαγωγή του έργο του Ζωές αποδίδει διάφορα αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά στους «Γότθους», οι οποίοι είναι υπεύθυνοι για την καταστροφή των αρχαίων κτηρίων μετά την κατάκτηση της Ρώμης και την ανέγερση νέων σε αυτό το ύφος.[6] Την εποχή που έγραφε ο Βαζάρι, η Ιταλία γνώρισε ήδη έναν αιώνα κατασκευών στο κλασικό αρχιτεκτονικό λεξιλόγιο, το οποίο αναβίωνε στην Αναγέννηση και θεωρείται ως απόδειξη μιας νέας χρυσής εποχής εκμάθησης και βελτίωσης. Ο Βαζάρι επαναλήφθηκε από τον Φρανσουά Ραμπελαί, επίσης το 16ο αιώνα, ο οποίος αναφέρθηκε στους Γότθους και Οστρογότθους.

Υπόβαθρο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κοινωνικό[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στα τέλη του 12ου αιώνα, η Ευρώπη ήταν χωρισμένη σε ένα πλήθος πόλεων κρατών και βασιλείων. Η περιοχή που περιλαμβάνει τη σύγχρονη Γερμανία, τη νότια Δανία, τις Κάτω Χώρες, το Βέλγιο, το Λουξεμβούργο, την Ελβετία, την Αυστρία, τη Σλοβακία, την Τσεχία και το μεγαλύτερο μέρος της βόρειας Ιταλίας (εκτός της Βενετίας και του παπικού κράτους) ήταν ονομαστικά μέρος της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας άλλα οι τοπικοί άρχοντες είχαν αυτονομία. Η Γαλλία, η Δανία, η Πολωνία, η Ουγγαρία, η Πορτογαλία, η Σκωτία, η Καστίλλη, η Αραγονία, η Ναβάρρα, η Σικελία και η Κύπρος ήταν ανεξάρτητα βασίλεια, όπως και η αυτοκρατορία των Ανδεγαυών, των οποίων οι βασιλείς των Οίκου των Πλανταγενετών είχαν καταλάβει και την Αγγλία.[7] Η Νορβηγία ήρθε υπό την επίδραση της Αγγλίας, ενώ οι άλλες σκανδιναβικές χώρες και η Πολωνία επηρεάστηκαν από τις συναλλαγές με τη Χανσεατική Ένωση. Οι βασιλιάδες του Ανζού μετέφεραν τη γοτθική παράδοση από τη Γαλλία στη νότια Ιταλία, ενώ οι βασιλιάδες Λουζινιάν εισήγαγαν τη γαλλική γοτθική αρχιτεκτονική στην Κύπρο.

Σε όλη την Ευρώπη αυτή τη στιγμή υπήρξε μια ταχεία αύξηση του εμπορίου και μια σχετική ανάπτυξη των πόλεων.[8][9] Η Γερμανία και οι Κάτω Χώρες είχαν μεγάλες ακμάζουσες πόλεις που μεγάλωναν με συγκριτική ειρήνη, στο εμπόριο και στον ανταγωνισμό μεταξύ τους ή ενώθηκαν για αμοιβαίες σχέσεις, όπως στη Χανσεατική Ένωση. Τα δημόσια κτίρια είχαν μεγάλη σημασία σε αυτές τις πόλεις ως ένδειξη πλούτου και υπερηφάνειας. Η Αγγλία και η Γαλλία παρέμειναν ως επί το πλείστον φεουδαρχικές και ήταν τόπος όπου κτίστηκαν μεγάλα κτίρια για τους βασιλείς, τους δούκες και τους επισκόπους τους, αντί για μεγάλα δημόσια κτίρια για τους πολίτες.

Θρησκευτικό[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Καθολική Εκκλησία επικρατούσε σε όλη τη δυτική Ευρώπη εκείνη τη στιγμή, επηρεάζοντας όχι μόνο την πίστη αλλά και τον πλούτο και τη δύναμη. Οι επίσκοποι διορίζονταν από τους φεουδάρχες άρχοντες (βασιλιάδες, δούκες και άλλους γαιοκτήμονες) και συχνά κυβερνούσαν ως εικονικοί πρίγκιπες μεγάλες εκτάσεις. Οι πρώιμες μεσαιωνικές περιόδους χαρακτηρίστηκαν από ταχεία ανάπτυξη του μοναχισμού, με πολλά διαφορετικά τάγματα να επικρατούν και να επεκτείνουν την επιρροή τους. Οι πρώτοι ήταν οι Βενεδικτίνοι, των οποίων οι μεγάλες εκκλησίες των αββαείων ξεπερνούσαν κατά πολύ σε αριθμό αυτές των άλλων ταγμάτων στη Γαλλία και την Αγγλία. Ένα μέρος της επιρροής τους ήταν ότι οι πόλεις αναπτύχθηκαν γύρω από αυτές και έγιναν κέντρα πολιτισμού, μάθησης και εμπορίου. Τα κλινιανά και κιστερκιανά τάγματα ήταν διαδεδομένα στη Γαλλία, καθώς το μεγάλο μοναστήρι του Κλινί καθιέρωσε τους κανόνες για μια καλά σχεδιασμένη μοναστική τοποθεσία, η οποία επρόκειτο στη συνέχεια να επηρεάσει όλα τα επακόλουθα μοναστικά κτίρια για πολλούς αιώνες.[8][9]

Τον 13ο αιώνα ο Άγιος Φραγκίσκος της Ασίζης καθιέρωσε τους Φραγκισκανούς. Οι Δομινικανοί ήταν ένα άλλο μοναστικό τάγμα που ιδρύθηκε κατά την ίδια περίοδο, αλλά από τον Άγιο Δομίνικο στην Τουλούζη και τη Μπολόνια, και είχαν ιδιαίτερη επιρροή στα κτίρια των γοτθικών εκκλησιών της Ιταλίας,[8][9] καθώς και στις κτίσεις των ιταλικών πόλεων, όπως η Κρήτη.

Αρχιτεκτονικό[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η οξυκόρυφη αψίδα, ένα από τα καθοριστικά χαρακτηριστικά της Γοτθικής αρχιτεκτονικής, χρησιμοποιήθηκε στην ύστερη ρωμαϊκή και σασσανική αρχιτεκτονική μέχρι τον 7ο αιώνα. Οι Ρωμαίοι τη χρησιμοποίησαν αρχικά σε εκκλησιαστικά κτίρια στη Συρία και περιστασιακά σε κοσμικές κατασκευές, όπως η Γέφυρα Καραμαγκάρα στη σημερινή Τουρκία. Στην αρχιτεκτονική των Σασσανίδων του Ιράν, παραβολικές και αιχμηρές καμάρες χρησιμοποιήθηκαν τόσο σε παλάτια όσο και ιερές κατασκευές.[10][11] Μετά την ισλαμική κατάκτηση της Ρωμαϊκής Συρίας και της αυτοκρατορίας των Σασσανίδων στον έβδομο αιώνα, η οξυκόρυφη αψίδα ενσωματώθηκε στην ισλαμική αρχιτεκτονική και χρησιμοποιήθηκε ευρέως.[8]

Η αύξηση των στρατιωτικών και πολιτιστικών επαφών με τον μουσουλμανικό κόσμο, συμπεριλαμβανομένης της νορμανδικής κατάκτησης της Σικελίας μεταξύ 1060 και 1090, των Σταυροφοριών, αρχής γενομένης από το 1096, και την ισλαμική παρουσία στην Ισπανία, ενδέχεται να επηρέασαν την υιοθέτηση της οξυκόρυφης αψίδας από τη Μεσαιωνική Ευρώπη, αν και αυτό είναι μια αμφιλεγόμενη υπόθεση.[12][13] Βέβαια, σε εκείνα τα μέρη της Δυτικής Μεσογείου που βρίσκονταν υπό ισλαμικό έλεγχο ή επιρροή, προέκυψαν πολιτιστικές ανταλλαγές και μεγάλη ποικιλία ιδιαίτερων χαρακτηριστικών, με τη συγχώνευση των ρωμανικών και αργότερα των γοτθικών παραδόσεων με τις ισλαμικές διακοσμητικές μορφές, όπως για παράδειγμα στους καθεδρικούς ναούς του Μονρεάλε και της Τσεφαλού, στο Αλκάθαρ της Σεβίλλης και στον καθεδρικό ναό του Τερουέλ.[14][15]

Στην Ευρώπη είχε ήδη από τον 12ο αιώνα καθιερωθεί η ρομανική ή νορμανδική αρχιτεκτονική, ιδίως για εκκλησιαστικά κτίρια και μεγάλα δημόσια κτίρια, όπως τα παλάτια, τα τείχη και οι αποθήκες. Πολλά από τα αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά που συσχετίζονται με τη γοτθική αρχιτεκτονική είχαν ήδη αναπτυχθεί και χρησιμοποιηθεί στη ρομανική αρχιτεκτονική, ιδίως στην κατασκευή καθεδρικών και αββαείων. Αυτά περιλαμβάνουν τα σταυροθόλια, τις αντηρίδες, τους κίονες, τα στρογγυλά παράθυρα, τους οβελούς, τα βιτρώ και τα πλούσια διακοσμημένα τύμπανα θυρών. Αυτά που τα χαρακτηριστικά, που προϋπήρχαν τις εμφάνισης της γοτθικής αρχιτεκτονικής αναπτύσσονταν σε όλο και πιο περίπλοκα χαρακτηριστικά.[16] Το κύριο χαρακτηριστικό που διαφοροποιεί τη ρομανική από τη γοτθική αρχιτεκτονική είναι η ευρεία υιοθέτηση της οξυκόρυφης καμάρας, η οποία με τη σειρά επέφερε μια σειρά αλλαγών, όπως μείωση του όγκου των τειχών με ταυτόχρονη αύξηση του αριθμού των παραθύρων και της εισόδου περισσότερου φωτός στο εσωτερικό.

Εμφάνιση και διάδοση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Αν και η οξυκόρυφη αψίδα συνδέεται στενά με το γοτθικό στυλ, χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά στη δυτική αρχιτεκτονική σε κτίρια που ήταν με άλλο τρόπο σαφώς ρωμανικά, κυρίως ο καθεδρικός ναός της Οτύ στη Γαλλία, ο καθεδρικός ναός του Ντάραμ στη βόρεια Αγγλία και οι καθεδρικοί ναοί της Τσεφαλού και του Μονρεάλε στη Σικελία.

Η οροφή των περισσότερων ρωμανικών εκκλησιών ήταν βαρρελοειδείς καμάρες. Από τις αρχές του 12ου αιώνα άρχισαν να εμφανίζονται οι νευρώσεις, χαρακτηριστικές της γοτθικής αρχιτεκτονικής. Εμφανίστηκαν στα κεντρικά κλίτη δύο ρωμανικών εκκλησιών στη Καέν της Γαλλίας, της Μονής του Σαιντ-Ετιάν και του Αμπαί ω Νταμ το 1120. Η οροφή με νευρώσεις στο βόρειο εγκάρσιο κλίτος του καθεδρικού ναού του Ντάραμ στην Αγγλία, που χτίστηκε από το 1128 έως το 1133, ήταν η πρώτη φορά που χρησιμοποιήθηκε η οξυκόρυφη καμάρα σε υψηλό κλίτος.

Οι ρόδακες, οι οποίοι χαρακτηρίζουν τη δυτική πρόσοψη μέτωπα και τα εγκάρσια κλίτη των καθεδρικών ναών της Γαλλίας, ήταν στη ρωμανική περίοδο κοινά στην αρχιτεκτονική της Γερμανίας, όπου εμφανίζονται υπό διάφορες μορφές στον Καθεδρικό Ναό της Βορμς και στην Ιταλία όπου απαντούν είτε κυκλικοί φεγγίτες χωρίς διακόσμηση ή τα ακτινωτά παράθυρα, όπως στη Βασιλική του Σαν Τσένο της Βερόνα. Το πρώτο παράθυρο ρόδακας πάνω από τη δυτική πύλη στη Γαλλία λέγεται ότι είναι στη βασιλική Σαιντ Ντενί, του 1140.

H Βασιλική Σαιν-Ντενί, Γαλλία, η οποία ανακατασκευάστηκε το 1140.

Η Βασιλική Σαιν-Ντενί αναφέρεται γενικά ως το πρώτο αληθινά γοτθικό κτίριο, ενώ ο καθεδρικός ναός του Νογιόν ήταν ο πρώτος που ανακατασκευάστηκε εξ'ολοκλήρου στο γαλλικό γοτθικό ρυθμό, από το 1150 έως το 1231. Το ανατολικό άκρο της βασιλικής του Σαιν-Ντενί, που χτίστηκε από τον Άββα Σουγκέρ και ολοκληρώθηκε το 1144, αναφέρεται συχνά ως το πρώτο πραγματικά γοτθικό κτίριο, καθώς συνδυάζει πολλές αρχιτεκτονικές μορφές που εξελίχθηκαν από τη ρωμανική και χαρακτηρίζουν το γοτθικό ρυθμό.

Ο Άββας, φίλος και έμπιστος των Γάλλων Βασιλέων Λουδοβίκος Στ΄ και Λουδοβίκος Ζ', αποφάσισε περίπου το 1137 να ανοικοδομήσει τη μεγάλη Εκκλησία του Αγίου Διονυσίου, που συνδέθηκε με μια μονή που ήταν επίσης βασιλική κατοικία. Ξεκίνησε με τη δυτική πρόσοψη, ανακατασκευάζοντας την αρχική Καρολίνια πρόσοψη με τη μία πόρτα του, με πηγή έμπνευσης για το νέο σχέδιο Αψίδα του Κωνσταντίνου, με τις τρεις επιμέρους αψίδες. Το παράθυρο ρόδακας είναι το παλαιότερο αντίστοιχο παράδειγμα στη Γαλλία. Η πρόσοψη συνδυάζει αμφότερες τις στρογγυλές καμάρες και τις μυτερές καμάρες του γοτθικού στυλ.

Κατά την ολοκλήρωση της δυτικής πρόσοψης το 1140, ο Άββας Σουγκέρ προχώρησε στην ανασυγκρότηση του ανατολικού άκρου. Σχεδίασε μια χορωδία που θα είναι λουσμένη στο φως. Για να επιτύχει τους στόχους του, οι μαστόροι του εφάρμοζαν τα διάφορα νέα χαρακτηριστικά που εξελίχθηκαν ή εισήχθησαν στη ρομανική αρχιτεκτονική, την οξυκόρυφη καμάρα, το σταυροθόλιο, το περιπατητικό με ακτινωτά παρεκκλήσια, τους συσσωρευμένους κίονες που στήριζαν τις πλευρές, και επίστεγες αντηρίδες, οι οποίες επέτρεψαν την εισαγωγή μεγάλων παραθύρων. Ο ναός ολοκληρώθηκε και καθαγιάστηκε στις 11 Ιουνίου 1144, παρουσία του βασιλιά.

Η χορωδία και η δυτική πρόσοψη της βασιλικής του Σαιν-Ντενί έγιναν πρότυπα για τα νέα κτίρια στη βασιλική επικράτεια της βόρειας Γαλλίας και στο δουκάτο της Νορμανδίας. Μέσα από την εξουσία της δυναστείας των Ανδεγαυών, το νέο ύφος εισήχθη στην Αγγλία και εξαπλώθηκε σε όλη τη Γαλλία, τις Κάτω Χώρες, τη Γερμανία, την Ισπανία, τη Βόρεια Ιταλία και τη Σικελία.[7][9]

Ο καθεδρικός ναός του Γουέλς, Αγγλία (1175-1230).

Ο καθεδρικός ναός του Γουέλς στην Αγγλία, ο οποίος άρχισε να κατασκευάζεται το 1175, ήταν το πρώτο κτίριο του οποίου το σχέδιο ήρθε σε ρήξη με τα προηγούμενα ρωμανικά πρότυπα. Οι αρχιτέκτονες απέρριψαν εξ ολοκλήρου τις στρογγυλές αψίδες και προτίμησαν τις οξυκόρυφες, και τους κυλινδρικούς κίονες. Το εγκάρσιο και το κεντρικό κλίτος ολοκληρώθηκαν χρησιμοποιώντας τις ίδιες σχεδιαστικές αρχές περί το 1230. Ο χαρακτήρας του κτιρίου είναι εξ'ολοκληρου γοτθικός και έτσι θεωρείται το πρώτο πραγματικά γοτθικό κτίριο.[17]

Χρήση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Εκκλησιαστική[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο καθεδρικός ναός του Λίνκολν.

Ενώ υπάρχουν πολλά κοσμικά κτίρια από τον Ύστερο Μεσαίωνα, στα κτίρια των καθεδρικών ναών και των μεγάλων εκκλησιών η γοτθική αρχιτεκτονική εμφανίζει τις σχετικές δομές και τα χαρακτηριστικά της στο μέγιστο βαθμό. Ένας γοτθικός καθεδρικός ναός ή μονή ήταν, πριν από τον 20ό αιώνα, γενικά το κτίριο ορόσημο στην πόλη του, ξεχωρίζοντας ψηλά πάνω από όλες τις οικίες, ενώ συχνά είχε από έναν ή περισσότερους πύργους και οβελούς.[8][18]

Ενώ οι καθεδρικοί ναοί ήταν οι πιο σημαντικές κατασκευές στο γοτθικό ρυθμό, γοτθικά χαρακτηριστικά χτίστηκαν επίσης για πολλά μοναστήρια σε όλη την Ευρώπη. Σημαντικά παραδείγματα έχτισαν οι μονές των Βενεδικτίνων στην Αγγλία, τη Γαλλία και τη Νορμανδία. Ήταν οι οικοδόμοι της Μονής του Σαιν-Ντενίς και της Μονής του Σαιν-Ρεμί στη Γαλλία. Ύστερα έργα των Βενεδικτίνων περιλαμβάνουν την Μονή Σαιντ-Ουέν στη Ρουέν, το Αββαείο του Λα Σαιζ-Ντιέ La Chaise-Dieu και τη χορωδία του Λε Μον-Σαιν-Μισέλ στη Γαλλία.

Τα αγγλικά παραδείγματα είναι το Αβαείο του Γουέστμινστερ, αρχικά χτισμένο ως μοναστική εκκλησία των Βενεδικτίνων και την ανακατασκευή της εκκλησίας των Βενεδικτίνων στο Καντέρμπερι. Οι Κιστερκιανοί εξάπλωσαν το ύφος τόσο ανατολικά και όσο νότια σε περιοχές όπως η Πολωνία και η Ουγγαρία.[19] Μικρότερα τάγματα, όπως οι Καρτούσιοι και οι Προμστερτιστές, έχτισαν επίσης περίπου 200 εκκλησίες, συνήθως κοντά σε πόλεις.[20] Οι Φραγκισκανοί και οι Δομινικανοί άρχισαν και αυτοί να χρησιμοποιούν τον 13ο και 14ο αιώνα το γοτθικό ρυθμό. Το στρατιωτικό Τευτονικό Τάγμα διέδωσε τη γοτθική τέχνη στην Πομερανία, την Ανατολική Πρωσία και την περιοχή της Βαλτικής.[21]

Το παλαιότερο παράδειγμα γοτθικής αρχιτεκτονικής στη Γερμανία είναι το μοναστήρι του Μαουλμπρόν, ένα ρωμανικό μοναστήρι των Κιστερκιανών στη νοτιοδυτική Γερμανία, του οποίου ο νάρθηκας χτίστηκε στις αρχές του 12ου αιώνα από ανώνυμο αρχιτέκτονα.[22]

Η Μονή Μπατάλια (1386-1517) είναι Δομινικανή μονή στην Πορτογαλία. Το μοναστήρι χτίστηκε σε γοτθικό ύφος για να ευχαριστήσει την Παναγία για την πορτογαλική νίκη επί του Βασιλείου της Καστίλλης στη μάχη της Αλζουμπαρότα το 1385.

Αστική[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το παπικό ανάκτορο στην Αβινιόν

Το γοτθικό στιλ εμφανίστηκε στα παλάτια της Γαλλίας, όπως το Παπικό Παλάτι της Αβινιόν και το Παλαί ντε λα Σιτέ του Παρισιού, κοντά στην Παναγία των Παρισίων, που ξεκίνησε το 1119 και ήταν η κύρια κατοικία των Γάλλων Βασιλέων μέχρι το 1417. Το Παλαί ντε λα Σιτέ σήμερα έχει σε μεγάλο βαθμό κατεδαφιστεί, με εξαίρεση δύο από τους αρχικούς πύργους κατά μήκος του Σηκουάνα, τα θολωτά ταβάνια της Αίθουσας των Ανθρώπων (1302), (τώρα στην Κονσιερζερί) και το αρχικό παρεκκλήσι, το Σαιντ Σαπέλ.[23]

Το μεγαλύτερο πολιτικό κτίριο που χτίστηκε στο γοτθικό στιλ στη Γαλλία ήταν το Παπικό Ανάκτορο που κατασκευάστηκε μεταξύ του 1252 και του 1364, όταν οι Πάπες έφυγαν από το πολιτικό χάος και τους πολέμους που περιέβαλαν τη Ρώμη. Δεδομένης της περίπλοκης πολιτικής κατάστασης, συνδυάζει τις λειτουργίες εκκλησίας, έδρας κυβέρνησης και φρουρίου. Το Δικαστήριο της Ρουέν στη Νορμανδία είναι αντιπροσωπευτικό του Φλογόμορφου (Flamboyant) γοτθικού ρυθμού στη Γαλλία.

Τον 15ο αιώνα, μετά την ύστερη γοτθική περίοδο, στοιχεία γοτθικής διακόσμησης δανεισμένα από καθεδρικούς ναούς άρχισαν να εμφανίζονται στα δημαρχεία της βόρειας Γαλλίας, στη Φλάνδρα και στις Κάτω Χώρες. Το Δημαρχείο της Κομπιένης διαθέτει επιβλητικό γοτθικό καμπαναριό, το οποίο διαθέτει οβελό που περιβάλλεται από μικρότερους πύργους και τα παράθυρά του είναι διακοσμημένα με περίτεχνα στοιχεία και αψίδες. Παρόμοια γοτθικά δημαρχεία βρίσκονταν στο Αράς, στο Ντουαί και στο Σαιν-Κεντέν, στο σύγχρονο Βέλγιο, στις Βρυξέλλες και στη Γάνδη και τη Μπριζ.[24]

Η αξιοσημείωτη γοτθική αστική αρχιτεκτονική στην Ισπανία περιλαμβάνει το Ανταλλακτήριο Μεταξιού της Βαλένθιας στην Ισπανία (1482-1548), μια σημαντική αγορά, η οποία διαθέτει μια κύρια αίθουσα με ραβδωτούς περιστρεφόμενους κίονες. Ένα άλλο ισπανικό γοτθικό αξιοθέατα είναι το Παλάτι των Βασιλέων της Ναβάρας στο Ολίτε (1269-1512), το οποίο συνδυάζει τα χαρακτηριστικά ενός παλατιού και ενός φρουρίου.

Πανεπιστημιακή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το βασιλικό παρεκκλήσι στο πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ.

Τα πρώτα πανεπιστήμια στην Ευρώπη ήταν στενά συνδεδεμένα με την καθολική εκκλησία και στα τέλη του 15ου αιώνα υιοθετούν παραλλαγές του γοτθικού στυλ για την αρχιτεκτονική τους. Το γοτθικό στυλ προσαρμόστηκε από τα αγγλικά μοναστήρια για χρήση στα πρώτα κολλέγια του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, συμπεριλαμβανομένου του Κολλεγίου της Μαγδαληνής. Χρησιμοποιήθηκε επίσης στο Πανεπιστήμιο της Σαλαμάνκα στην Ισπανία. Η χρήση του ύστερου γοτθικού στυλ στην Οξφόρδη και στο Πανεπιστήμιο του Καίμπριτζ ενέπνευσε τη γραφική γοτθική αρχιτεκτονική στα κολέγια των ΗΠΑ τον 19ο και τον 20ό αιώνα.

Από τα τέλη του Μεσαίωνα, οι πανεπιστημιακές πόλεις είχαν αυξηθεί τόσο σε πλούτο όσο και σε σημασία, γεγονός που αντανακλάται στα κτήρια ορισμένων παλαιών πανεπιστημίων της Ευρώπης. Ιδιαίτερα αξιόλογα παραδείγματα που εξακολουθούν να υπάρχουν σήμερα είναι το Κολέγιο ντι Σπάνια στο Πανεπιστήμιο της Μπολόνια, που χτίστηκε τον 14ο και 15ο αιώνα, το Κολέγιο του Καρόλου του Πανεπιστημίου του Καρόλου στην Πράγα της Βοημίας, το Escuelas Mayores του Πανεπιστημίου της Σαλαμάνκα στην Ισπανία, το Παρεκκλήσι του Κιγνκς Κόλετζ στο Κέιμπριτζ ή το Collegium Maius του Γιαγκελόνιου Πανεπιστημίου στην Κρακοβία της Πολωνίας.

Στρατιωτική[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το Κάστρο της Βενσέν.

Τον 13ο αιώνα, ο σχεδιασμός των ευρωπαϊκών κάστρων επηρεάστηκε από τα βυζαντινά και μουσουλμανικά κάστρα που είχαν δει οι Γάλλοι ιππότες κατά τη διάρκεια των Σταυροφοριών. Το νέο είδος οχύρωσης ονομάστηκε Φιλιππιανό, από τον Φίλιππο Αύγουστο, ο οποίος είχε συμμετάσχει στις Σταυροφορίες. Τα νέα οχυρώματα ήταν πιο γεωμετρικά, συνήθως τετράγωνα, με ψηλό κεντρικό πύργο, το οποίο μπορούσε να αμυνθεί ακόμη και αν είχαν υπερκεραστεί τα τείχη του κάστρου. Ο πύργος του κάστρου του Βενσέν, που ξεκίνησε ο Φίλιππος Β 'της Γαλλίας, είναι ένα καλό παράδειγμα. Με ύψος 52 μέτρα, είναι ο ψηλότερος στρατιωτικός πύργος στην Ευρώπη.

Στα φιλιππιανά κάστρα, άλλοι πύργοι, συνήθως στρογγυλοί, τοποθετούνται στις γωνίες και κατά μήκος των τοίχων, αρκετά κοντά για να υποστηρίζουν ο ένας τον άλλον. Τα τείχη είχαν δύο επίπεδα διαδρόμων στο εσωτερικό, ένα στο ανώτερο στηθαίο με ανοίγματα από τα οποία οι στρατιώτες μπορούσαν να παρακολουθούν ή να ρίχνουν βέλη στους πολιορκητές, ενώ στο κάτω διάδρομο υπήρχαν στενά ανοίγματα μέσω των οποίων θα μπορούσαν να προστατευθούν καθώς έριχναν τα βέλη και ανοίγματα δαπέδου (καταχίστρες), από τα οποία θα μπορούσαν να ρίξουν πέτρες, να καυτό λάδι ή άλλα αντικείμενα στους πολιορκητές. Οι ανώτεροι τοίχοι είχαν επίσης προστατευμένα προεξέχοντα μπαλκόνια, από τα οποία οι στρατιώτες μπορούσαν να δουν τι συνέβαινε στις γωνίες ή στο έδαφος κάτω. Επιπλέον, οι πύργοι και οι τοίχοι είχαν στενές κατακόρυφες σχισμές, μέσω των οποίων οι τοξότες μπορούσαν να ρίχνουν βέλη. Στα μεταγενέστερα κάστρα οι σχισμές έλαβαν τη μορφή σταυρών, έτσι ώστε οι τοξότες να πυροβολούν με βαλλίστρες, σε διαφορετικές κατευθύνσεις.[25]

Τα κάστρα περιστοιχίστηκαν από μια βαθιά τάφρο, την οποία διέσχιζε μόνο μια γέφυρα. Η είσοδος προστατεύεται επίσης από μια σιδερένια πύλη που θα μπορούσε να ανοίξει και να κλείσει. Τα τοιχώματα στο κάτω μέρος ήταν συχνά κεκλιμένα και προστατευμένα με γήινα φράγματα. Ένα καλό σωζόμενο παράδειγμα είναι το Σατώ ντε Ντουρμπάν, κοντά στο Νεμούρ, Γαλλία.[26]

Μετά το τέλος του Εκατονταετούς Πολέμου (1337-1453), με βελτιώσεις στο βαρύ πυροβολικό, τα κάστρα έχασαν το μεγαλύτερο μέρος της στρατιωτικής τους σημασίας. Έμειναν ως σύμβολα της τάξης των ευγενών κατόχων τους, τα στενά ανοίγματα στους τοίχους συχνά διευρύνθηκαν στα παράθυρα των κρεβατοκάμαρων και των τελετουργικών αιθουσών. Ο πύργος του κάστρου του Βενσέν έγινε βασιλική κατοικία.[27]

Χαρακτηριστικά[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κάτοψη[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι περισσότερες μεγάλες γοτθικές εκκλησίες και πολλές μικρότερες ενοριακές εκκλησίες έχουν σχήμα λατινικού σταυρού, με ένα μακρύ ναό που αποτελεί το σώμα της εκκλησίας, ένα εγκάρσιο βραχίονα που ονομάζεται εγκάρσιο κλίτος και, πέρα ​​από αυτό, μια επέκταση που μπορεί να ονομαστεί τη χορωδία, τέμπλο ή πρεσβυτέριο. Υπάρχουν πολλές περιφερειακές παραλλαγές αυτού του σχεδίου. Ο χώρος όπου συναντάται ο ναός και το εγκάρσιο κλίτος ονομάζεται διασταύρωση και στην Αγγλία συχνά στεφανώνεται από έναν πέτρινο πύργο, όπως στον Καθεδρικό Ναό του Σάλσμπουρι και του Γιορκ.

Ο ναός είναι γενικά πλαισιωμένος από τις δύο πλευρές με διαδρόμους, συνήθως ενιαίο όπως στον καθεδρικό του Γιορκ και τον καθεδρικό ναό της Φλωρεντίας, αλλά μερικές φορές είναι διπλός όπως στους καθεδρικούς ναούς της Μπουρζ και της Κολονίας. Στο νότο της Γαλλίας υπάρχει συχνά ένα ενιαίο φαρδύ κλίτος και όχι διάδρομοι, όπως στους καθεδρικούς του Σαιν-Μπερτράν-ντε-Κομένζ και του Αλμπί.

Στην Αγγλία ο ανατολικός βραχίονας είναι γενικά μακρύς και μπορεί να έχει δύο ξεχωριστά τμήματα - χορωδία και πρεσβυτέριο. Είναι σχεδόν πάντα τετράγωνος. Συχνά υπάρχει ένα προεξέχον παρεκκλήσι αφιερωμένο στην Παναγία, όπως στο Σάλσμπουρι.[8][16][18]

Η πιο κοινή μορφή για έναν γοτθικό καθεδρικό ναό είναι αυτή της αρχιτεκτονικής μορφής που είναι γνωστή ως βασιλική. Αρχιτεκτονικά, μια βασιλική είναι μια εκκλησία που έχει επίμηκες κλίτος, με διάδρομο σε κάθε πλευρά, χωρισμένο από σειρές από κίονες και γενικά με παράθυρα στο τμήμα του ναού που υψώνεται πάνω από την εξωτερική οροφή των διαδρόμων.

Δυτική πρόσοψη[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η δυτική πρόσοψη της Παναγίας των Παρισίων.

Η δυτική πρόσοψη μιας μεγάλης εκκλησίας ή καθεδρικού ναού γενικά έχει σχεδιαστεί για να προκαλεί εντύπωση στον πιστό που πλησιάζει, επιδεικνύοντας τόσο τη δύναμη του Θεού όσο και τη δύναμη του θεσμού που αντιπροσωπεύει. Ένα από τα πιο γνωστά και πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι εκείνο της Παναγίας των Παρισίων. Για να τονίσει τη σημασία του, η δυτική πρόσοψη μπορεί να έχει πύργους, επιβλητικές πύλες, αντηρίδες, παράθυρα και σειρά γλυπτών.

Στο κέντρο της δυτικής πρόσοψης βρίσκεται η κύρια πύλη, συχνά πλαισιωμένη από πρόσθετες πύλες, σύμφωνα με τον τρόπο που βρίσκεται στη βασιλική του Σαιν-Ντενί. Στην Αγγλία, οι πλευρικές πύλες μπορεί να είναι παρούσες αλλά σχετικά ασήμαντες. Στην αψίδα της κεντρικής πύλης, ιδιαίτερα στη Γαλλία, το τύμπανο, είναι συχνά ένα σημαντικό κομμάτι γλυπτικής, όπου απεικονίζεται συνηθέστερα ο Χριστός στη Μεγαλειότητα ή η Τελευταία Κρίση. Εάν υπάρχει μια κεντρική στήλη, τότε φέρει συχνά ένα άγαλμα του Ιησού ή της Παναγίας με το βρέφος, αν είναι αφιερωμένη στην Παναγία.

Πάνω από την κύρια πύλη υπάρχει ένα μεγάλο παράθυρο που φωτίζει τον ναό. Στη Γαλλία και την Ισπανία, αυτό είναι συνήθως παράθυρο-ρόδακας όπως στην Παναγία των Παρισρίων και τον Καθεδρικό Ναό του Μπούργος. Στην Ιταλία υπάρχει συνήθως ένας φεγγίτης χωρίς διακόσμηση όπως στη Σάντα Μαρία Νοβέλλα. Στην Αγγλία δεν υπάρχει κυκλικό παράθυρα, αλλά είτε ένα πολύ μεγάλο διακοσμημένο με πέτρα παράθυρο όπως στο Γιορκ και το Κάντερμπουρι, ή σειρές παραθύρων.

Η δυτική πρόσοψη των περισσότερων γαλλικών καθεδρικών ναών και πολλών αγγλικών, ισπανικών και γερμανικών καθεδρικών ναών έχει δύο πύργους, οι οποίοι, ιδιαίτερα στη Γαλλία, εμφανίζουν μια τεράστια ποικιλία μορφών και διακοσμήσεων.[8][9]

Οβελοί και πύργοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι μεγάλες εκκλησίες, αββαεία και καθεδρικοί της γοτθικής περιόδου συνήθως έχουν πύργους. Η θέση, κατασκευή και ύψος αυτών των πύργων υπόκεινται σε διαφορές ανάλογα με τη φύση της δυτικής πρόσοψης. Οι πύργοι στις εκκλησίες υπήρχαν ήδη πριν από τη γοτθική εποχή, καθώς ήταν συνηθισμένοι στους καθεδρικούς ναούς της ρωμανικής αρχιτεκτονικής.

Στη Γαλλία, το σχέδιο για τη βασιλική του Σαιν-Ντενί φέρει δύο πύργους ίσου ύψους στη δυτική πρόσοψη και το σχέδιο αυτό αντιγράφηκε κατά τη διάρκεια της γοτθικής εποχής στη Παναγία των Παρισίων, με πύργους ύψους 69 μέτρων και σε άλλους καθεδρικούς ναούς της βόρειας Γαλλίας, όπως στο Λαό, τη Ρενς και την Αμιένη.[28] Ορισμένες από αυτές τις εκκλησίες είχαν πύργους πάνω από τη διασταύρωση και το εγκάρσιο κλίτος. Οι γαλλικοί γοτθικοί πύργοι μερικές φορές έχουν οβελούς. Ο καθεδρικός ναός της Σαρτρ έχει δύο στους πύργους, κτισμένους σε διαφορετικές ημερομηνίες και με πολύ διαφορετικές τεχνοτροπίες, αλλά αμφότεροι έχουν οβελούς.

Ο καθεδρικός ναός του Σάλσμπουρι

Στην Αγγλία, κατά τη διάρκεια της Γοτθικής εποχής, υπήρχε διαρκής η τάση για τρεις πύργους, με το μεγαλύτερο που ήταν πάνω από τη διασταύρωση. Αυτή η διαρρύθμιση εμφανίζεται στο Κάντερμπουρι, στο Γουέλς, το Λίνκολν, το Γιορκ και το Λίτσφιλντ. Όπου ήταν δυνατό ο κεντρικός πύργος έφερε οβελό, συνήθως από τοιχοποιία. Ο παλαιότερος είναι το συγκριτικά μικρός οβελός στον καθεδρικό ναό της Οξφόρδης. Ο ψηλότερος μεσαιωνικός οβελός είναι αυτός που χτίστηκε τον 13ο αιώνα στο Καθεδρικό Ναό του Σάλσμπουρι, ύψους 123 μέτρων. Άλλοι καθεδρικοί ναοί είχαν ψηλούς οβελούς ξύλινης κατασκευής επικαλυμμένους με μόλυβδο ή χαλκό. Δύο από αυτούς, στους κεντρικούς πύργους του καθεδρικού ναού του Λίνκολν και του Καθεδρικού Ναού του Αγίου Παύλου, ξεπερνούσαν σε ύψος τα 550 πόδια (περίπου 167 μέτρα) και ήταν οι ψηλότερες κατασκευές πριν από τον 19ο αιώνα.

Στην ηπειρωτική Ιταλία, ο πύργος, αν υπάρχει, αποσπάται μερικές φορές από την υπόλοιπη εκκλησία, όπως στον καθεδρικό ναό της Φλωρεντίας, ή προσκολλάται στην πλευρά του κτιρίου όπως στη Βασιλική της Σάντα Κρότσε. Στην Ιταλία δεν υπάρχει καθορισμένη στυλιστική διακοπή μεταξύ της Ρωμανικής και της Γοτθικής, καθώς οι αρχιτέκτονες είχαν μια φαινομενικά ρεαλιστική προσέγγιση στη χρήση στρογγυλών και οξυκόρυφων αψίδων. Οι πύργοι φαινομενικά ρωμανικής μορφής εμφανίζονται συχνά σε συνδυασμό με άλλες γοτθικές δομές.

Εκτός από τους πύργους και τους οβελούς, οι μεγάλες μεσαιωνικές εκκλησίες μπορεί να έχουν πολλά άλλα αρχιτεκτονικά στοιχεία πάνω στην οροφή, ιδιαίτερα πάνω από τη διασταύρωση. Αυτά περιλαμβάνουν τον οκταγωνικό πύργο του καθεδρικού ναού του Μπούργος, τον ξύλινο οκταγωνικό πύργο του καθεδρικού ναού του Έλι και τον οκταγωνικό τρουλο του καθεδρικού ναού της Φλωρεντίας, που χρονολογείται από τα τέλη της γοτθικής περιόδου και κατασκευάστηκε από τον αναγεννησιακό αρχιτέκτονα Φιλίππο Μπρουνελέσκι.

Οξυκόρυφες αψίδες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ένα από τα καθοριστικά χαρακτηριστικά της γοτθικής αρχιτεκτονικής είναι η οξυκόρυφη αψίδα. Αψίδες παρόμοιου τύπου χρησιμοποιήθηκαν στην Εγγύς Ανατολή στην προ-Ισλαμική καθώς και στην Ισλαμική αρχιτεκτονική πριν χρησιμοποιηθούν στη μεσαιωνική αρχιτεκτονική.[29] Ορισμένοι ιστορικοί πιστεύουν ότι αυτή ήταν η πηγή έμπνευσης για τη χρήση της οξυκόρυφης αψίδας στη Γαλλία, σε διαφορετικά ρωμανικά κτίρια, όπως στον καθεδρικό ναό του Autun.[8]

Σε αντίθεση με τη θεωρία της διάχυσης, φαίνεται ότι υπήρξε ταυτόχρονα μια δομική εξέλιξη προς την οξυκόρυφη καμάρα, με σκοπό τη στέγαση χώρων με ανομοιόμορφο σχέδιο ή την τοποθέτηση εγκάρσιων θόλων στο ίδιο ύψος με τους διαγώνιους θόλους. Το δεύτερο συμβαίνει στον καθεδρικό ναό του Ντέρχαμ, του 1093.[30] Οι οξυκόρυφες αψίδες εμφανίζονται επίσης εκτενώς σε διακοσμητικά τυφλά αψιδώματα στη ρομανική αρχιτεκτονική, όπου τα ημικυκλικά τόξα αλληλοεπικαλύπτονται μεταξύ τους με ένα απλό διακοσμητικό μοτίβο και τα οξυκόρυφα στοιχεία προέκυψαν τυχαία από το σχέδιο.

Στη γοτθική αρχιτεκτονική χρησιμοποιείται η οξυκόρυφη καμάρα σε κάθε θέση όπου απαιτείται θολωτό σχήμα, τόσο δομικό όσο και διακοσμητικό. Τα γοτθικά ανοίγματα όπως οι πόρτες, τα παράθυρα και οι στοές έχουν οξυκόρυφες καμάρες. Η οξυκόρυφη αψίδα έδωσε τη δυνατότητα για περίτεχνα διασταυρούμενα σχήματα που αναπτύχθηκαν εντός των παραθύρων δίνοντας δομική υποστήριξη των μεγάλων παραθύρων που είναι χαρακτηριστικές του στυλ.[31][16] Επίσης, δομικά, η χρήση της αιχμηρής καμάρας έδωσε μεγαλύτερη ευελιξία στην αρχιτεκτονική μορφή, έδωσε στη γοτθική αρχιτεκτονική έναν πολύ διαφορετικό και πιο κάθετο οπτικό χαρακτήρα από τη ρωμανική.

Σταυροθόλια[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η οροφή του κεντρικού κλίτους του καθεδρικού του Σάλσμπουρι.

Η γοτθική οροφή από οξυκόρυφες αψίδες, σε αντίθεση με την ημικυκλική θολωτή των ρωμαϊκών και ρωμανικών κτιρίων, μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να στεγάσει ορθογώνια και ακανόνιστα σχεδιασμένα σχέδια όπως τα τραπεζοειδή. Το άλλο δομικό πλεονέκτημα είναι ότι η οξυκόρυφη αψίδα διοχετεύει το βάρος σε κίονες σε απότομη γωνία. Αυτό επέτρεψε στους αρχιτέκτονες να αυξήσουν το ύψος των θόλων περισσότερο από όσο ήταν δυνατό στη ρομανική αρχιτεκτονική.[8] Στη ρομανική αρχιτεκτονική, οι στρογγυλεμένες καμάρες της οροφός έφεραν το βάρος στους τοίχους. Αυτό απαιτούσε τεράστιους κίονες, τοίχους μεγάλου πάχους και μικρά παράθυρα και φυσικά περιοριζόταν το ύψος του κτιρίου. Οι γοτθικοί αρχιτέκτονες βρήκαν μια λύση μέσω μιας καινοτόμου χρήσης σταυροθόλιων.[32][33]

Μια πρώιμη μορφή σταυροθόλιου χρησιμοποιήθηκε στο Τέμενος της Κόρδοβας (8ος αιώνας), αλλά είχε διακοσμητικό ρόλο. Οι θολωτές οροφές σε εκκλησίες στη Σικελία που χρονολογούνται στον 11ο αιώνα, αφότου η Σικελία είχε κατακτηθεί από τους Νορμανδούς και μοιάζει με τις θίνες που χρησιμοποιούνται ταυτόχρονα στη Νορμανδία και την Αγγλία.[34]

Οι γοτθικοί κατασκευαστές σχεδίασαν ένα νέο και ελαφρύτερο είδος θόλων. Διαίρεσαν στην οροφή σε τμήματα με διαγώνιες, διασταυρούμενες λεπτές νευρώσεις από πέτρα, σε συνδυασμό με δύο επιπλέον τόξα κάθετα και παράλληλα προς το κλίτος. Στην ισλαμική και τη ρομανική αρχιτεκτονική, οι τοξωτές καμάρες είχαν συνήθως χρησιμοποιηθεί σε πόρτες και παράθυρα. Οι γοτθικοί αρχιτέκτονες τις χρησιμοποίησαν στα σημεία συνάντησης των νευρώσεων στην κορυφή της οροφής, τα οποία κατανέμουν το βάρος της οροφής προς τα κάτω και προς τα έξω, όχι μόνο προς τα κάτω.[35] Αυτές οι πλευρές διαιρούσαν την οροφή σε έξι τμήματα, έκαστο εξίσου ευρύ με δύο διαδρόμους του ναού. Ορισμένες από τις πλευρές στηρίζονταν σε κιονίσκους οι οποίοι ενώνονταν φτιάχνοντας κίονες στο επίπεδο του εδάφους. Άλλες νευρώσεις έφεραν την ώθηση προς τα έξω στους τοίχους, όπου αντισταθμίζονταν από βαριές αντηρίδες έξω από τους τοίχους. Δεδομένου ότι το βάρος στηρίζεται σε πυλώνες και αντηρίδες, οι ίδιοι οι τείχοι θα μπορούσαν να είναι πολύ υψηλότεροι και πιο λεπτοί. Αυτό κατέστησε δυνατή την παρουσία μεγάλων παραθύρων, τα οποία διακοσμήθηκαν με βιτρώ, που ήταν χαρακτηριστικό των γοτθικών καθεδρικών ναών.[32][33][35]

Τα παλαιότερα σταυροθόλια, που χρησιμοποιούνται στο Νογιόν και το Λαόν και χωρίζονταν από τις νευρώσεις σε έξι διαμερίσματα, ήταν πολύ δύσκολο να κατασκευαστούν και μπορούσαν να στεγάσουν ένα περιορισμένο χώρο. Σε μεταγενέστερους καθεδρικούς, ο σχεδιασμός απλουστεύθηκε και οι θόλοι των πλευρών είχαν μόνο τέσσερα διαμερίσματα και μπορούσαν να καλύψουν μεγαλύτερη απόσταση. Οι θόλοι των τεσσάρων τμημάτων κατέστησαν επίσης δυνατή την οικοδόμηση των καθεδρικών ναών ακόμη μεγαλύτερων. Η Παναγία των Παρισίων, που ξεκίνησε το 1163 με θόλους τεσσάρων τμημάτων, έφθασε σε ύψος 35 μέτρων, αξιοσημείωτο για την εποχή. Ο Καθεδρικός Ναός της Αμιένης, που ξεκίνησε να κατασκευάζεται το 1220 έφθασε στο ύψος των 42,30 μέτρων στο εγκάρσιο κλίτος.[32][36]

Στην μεταγενέστερη περίοδο του Γοτθικού ρυθμού, από τις αρχές του 14ου αιώνα και έπειτα, τα σταυροθόλια έχασαν την κομψή απλότητα τους και είχαν φορτωθεί με επιπλέον νευρώσεις, γλυπτά σχέδια και και άλλα καθαρά διακοσμητικά στοιχεία.[32]

Αντηρίδες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι αντηρίδες στον καθεδρικό ναό της Αμιένης.

Ένα άλλο σημαντικό χαρακτηριστικό της γοτθικής αρχιτεκτονικής ήταν η επίστεγη αντηρίδα, που σχεδιάστηκε για να στηρίζει τους τοίχους μέσω αψίδων που συνδέονται με αντηρίδες έξω από τους τοίχους. Οι επίστεγες αντηρίδες είχαν υπάρξει σε απλές μορφές από τη ρωμαϊκή εποχή, όπως στη βασιλική του Αγίου Βιταλίου και τη Ροτόντα, αλλά οι γοτθικοί οικοδόμοι αύξησαν τη χρήση τους, ώστε να εξισορροπήσουν την πίεση προς τα έξω από το βάρος της οροφής. Οι πρώτοι γοτθικοί καθεδρικοί ναοί, συμπεριλαμβανομένων των Σαιν-Ντενί και Νοτρ-Νταμ στα αρχικά τους στάδια δεν είχαν αντηρίδες. Οι τοίχοι τους στηρίζονταν από βαριά πέτρινα στηρίγματα τοποθετημένα απέναντι στους τοίχους. Η οροφή στηριζόταν από τα σταυροθόλια, τα οποία μοίραζαν το βάρος στους κίονες από κάτω.

Στα τέλη του 12ου και στις αρχές του 13ου αιώνα, οι αντηρίδες έγιναν πιο περίτεχνες. Νέες αψίδες έφεραν την πίεση του βάρους εξ ολοκλήρου έξω από τους τοίχους, όπου αντιρροπιζόταν από πέτρινες κολώνες, με οβελούς τοποθετημένες στην κορυφή για διακόσμηση και για επιπλέον βάρος. Χάρη σε αυτό το σύστημα εξωτερικών αντηρίδων, οι τοίχοι μπορούσαν να είναι υψηλότεροι και λεπτότεροι και μπορούσαν να κατασκευαστούν μεγαλύτερα παράθυρα. Οι ίδιες οι αντηρίδες έγιναν μέρος της διακόσμησης και γίνονταν όλο και πιο περίτεχνες, όπως ο καθεδρικός ναός του Μπωβαί και ο καθεδρικός ναός της Ρεμς. Οι αντηρίδες είχαν έναν πρόσθετο πρακτικό σκοπό. Περιείχαν κανάλια μολύβδου, τα οποία μετέφεραν νερό από την οροφή το οποίο απομακρυνόταν από τα στόμια των πέτρινων γκαργκόιλ τοποθετημένων πάνω στις αντηρίδες.[37]

Βιτρώ[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Βιτρώ στο εγκάρσιο κλίτος του καθεδρικού της Σαρτρ (1221-1230)

Ένα από τα πιο σημαντικά χαρακτηριστικά της γοτθικής αρχιτεκτονικής ήταν η χρήση του βιτρό παραθύρου, το οποίο αυξανόταν σταθερά σε ύψος και μέγεθος και γεμίζει τους καθεδρικούς ναούς με το φως και το χρώμα. Ιστορικοί όπως ο Viollet-le-Duc, ο Focillon, ο Aubert και ο Max Dvořák ισχυρίστηκαν ότι αυτό είναι ένα από τα πιο καθολικά χαρακτηριστικά του γοτθικού στυλ.[38]

Οι θρησκευτικές διδασκαλίες του Μεσαίωνα, ιδιαίτερα τα γραπτά του Ψευδο-Διονύσιου, ενός μυστικιστή του 6ου αιώνα, του οποίου το βιβλίο Περί της ουρανίου ιεραρχίας ήταν δημοφιλές στους μοναχούς στη Γαλλία, δίδασκε ότι όλο το φως ήταν θεϊκό. Όταν ο αββάς Σουγκέρ διέταξε την ανακατασκευή της Βασιλικής του Σαιν-Ντενί, διέταξε τα παράθυρα της χορωδίας να αφήνουν να περάσει όσο το δυνατόν περισσότερο το φως.

Πολλές παλαιότερες ρωμανικές εκκλησίες είχαν υαλογραφικά παράθυρα και πολλές είχαν στρογγυλά παράθυρα που ονομάζονταν φεγγίτες, αλλά τα παράθυρα ήταν αναγκαστικά μικρά, λόγω του πάχους των τοίχων. Οι κύριες εσωτερικές διακοσμήσεις των ρωμανικών καθεδρικών ναών ήταν ζωγραφισμένες τοιχογραφίες. Στη Γοτθική εποχή, η εξέλιξη των σταυροθόλιων και των αντηρίδων επέτρεψαν να γίνουν υψηλότεροι, λεπτότεροι και ισχυρότεροι οι τοίχοι και τα παράθυρα ήταν κατά συνέπεια σημαντικά μεγαλύτερα. Τα παράθυρα των εκκλησιών στην ύστερη γοτθική περίοδο, όπως το Σαιν Σαπέλ στο Παρίσι, όλοι οι τοίχοι αποτελούνται από νευρώσεις από πέτρα. Τα τεράστια παράθυρα ήταν επίσης ένα σημαντικό στοιχείο του καθεδρικού του Γιορκ και του καθεδρικού ναού του Γκλούστερ.[18]

Η κύρια απειλή για τα παράθυρα του καθεδρικού ναού είναι ο άνεμος και τα πλαίσια έπρεπε να είναι εξαιρετικά ισχυρά. Τα πρώιμα παράθυρα ήταν προσαρμοσμένα σε ανοίγματα κομμένα στην πέτρα. Τα μικρά κομμάτια του χρωματισμένου γυαλιού ενώθηκαν μαζί με κομμάτια μολύβδου και στη συνέχεια οι επιφάνειές τους ζωγραφίστηκαν με πρόσωπα και άλλες λεπτομέρειες. Στη συνέχεια τα παράθυρα τοποθετήθηκαν στα πλαίσια πέτρας. Λεπτές κατακόρυφες και οριζόντιες ράβδοι από σίδερο, που ονομάζονται βερνέττες ή μπαρλοτιέρες, τοποθετήθηκαν στο παράθυρο για να ενισχύσουν το γυαλί.

Οι ιστορίες που απεικονίζονται στις υαλογραφίες ήταν συνήθως επεισόδια από τη Βίβλο, αλλά μερικές φορές απεικονίζουν και τα επαγγέλματα των συντεχνιών που χρηματοδότησαν τα παράθυρα, όπως οι μάστορες ή οι βαρελοποιοί.[39]

Μεγάλο μέρος των χρωματισμένων γυαλιών στους γοτθικούς καθεδρικούς ναούς χρονολογούνται σήμερα από τις μεταγενέστερες αποκαταστάσεις, αλλά μερικοί καθεδρικοί ναοί, κυρίως ο καθεδρικός ναός της Σαρτρ και ο καθεδρικός ναός της Μπουρζ, εξακολουθούν να διατηρούν πολλά από τα αρχικά τους παράθυρα.[39]

Παρουσία ανά χώρα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Γαλλία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο καθεδρικός της Μπαγιέ

Από τον 12ο αιώνα και έπειτα, το γοτθικό στυλ εξαπλώθηκε από τη Βόρεια Γαλλία σε άλλες περιοχές της Γαλλίας και σταδιακά στην υπόλοιπη Ευρώπη. Συχνά μεταφέρθηκαν από τους εξειδικευμένους τεχνίτες που είχαν εκπαιδευτεί στο Ιλ-ντε-Φρανς και στη συνέχεια μετέφεραν τις βιοτεχνίες τους σε άλλες πόλεις. Το στυλ προσαρμόστηκε σε τοπικά στυλ και υλικά.

Στη Νορμανδία, τα νέα κλίτη ήταν συνήθως πολύ μεγάλα, μερικές φορές περισσότερο από εκατό μέτρα, και, από τη μακρά ρομανική παράδοση, οι τοίχοι ήταν παχύτεροι από ό,τι στη βόρεια Γαλλία και είχαν μικρότερες αντηρίδες. Οι εσωτερικοί χώροι ήταν στενότεροι από ό, τι στο βορρά, και τους δόθηκε έντονη αίσθηση κατακόρυφης ανάπτυξης από τους μεγάλους και τους στενούς κόλπους και τις καμάρες. Τα παράθυρα ρόδακες ήταν σπάνια. Οι προσόψεις είχαν λιγότερο γλυπτική διακόσμηση. Η διακόσμηση στο εσωτερικό ήταν σε μεγάλο βαθμό σε γεωμετρικές μορφές. Οι νορμανδικοί γοτθικοί ναοί περιλάμβαναν συνήθως μια πληθώρα πύργων, φανών και πυργίσκων, μερικές φορές ύψους άνω των εβδομήντα μέτρων. Ο καθεδρικός ναός του Μπαγιέ, ο καθεδρικός ναός της Ρουέν και ο καθεδρικός ναός Κουτάνς είναι αξιοσημείωτα παραδείγματα του Νορμανδικού ρυθμού.[40]

Στην Βουργουνδία, η οποία είχε μια μακρά παράδοση του ρωμανικού στυλ, συχνά περιλαμβανόταν ένας πύργος φανών και οι καθεδρικοί ναοί είχαν συχνά ένα στενό πέρασμα από το μήκος του καθεδρικού ναού στο επίπεδο των βιτρό. όπως και στον καθεδρικό ναό της Ωσέρ. Στα νοτιοδυτικά της Γαλλίας, οι τείχοι ήταν παχύτεροι, με στενά ανοίγματα και σπάνια χρησιμοποιήθηκαν αντηρίδες.[40]

Το νότο της Γαλλίας είχε τη δική του ξεχωριστή παραλλαγή του γοτθικού στυλ: τη νότια γαλλική γοτθική αρχιτεκτονική. Οι γοτθικοί καθεδρικοί ναοί χτίστηκαν συχνά με τούβλα και κεραμίδια αντί για πέτρα. Γενικά είχαν χοντρά τοιχώματα και στενά παράθυρα και ήταν ενισχυμένα με βαρύς τοίχους αντί για αντηρίδες. Η μορφή του πύργου της βασιλικής του Saint-Sernin αντιγράφηκε από πολλούς καθεδρικούς ναούς στο νότο, ενώ ο παλιός ναός του καθεδρικού ναού της Τουλούζης (1210-1220) έδωσε το μοντέλο του ενιαίου ναού που χρησιμοποιείται γενικά στη γαλλική γαλλική αρχιτεκτονική (αν και μερικές εκκλησίες είχαν δύο ή τρία κλίτη ίσου ύψους). Κάποιοι γοτθικοί καθεδρικοί ναοί στο Μιντί πήραν ασυνήθιστη μορφή. Ο καθεδρικός ναός του Αλμπί (1282-1480) χτίστηκε αρχικά ως φρούριο, κατόπιν μετατράπηκε σε καθεδρικό ναό. Ο καθεδρικός ναός του Αλμπί έχει ένα άλλο πολύ χαρακτηριστικό γνώρισμα· ένα πολύχρωμο εσωτερικό και ζωγραφισμένη οροφή.[40]

Αγγλία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο καθεδρικός ναός του Γιορκ

Το γοτθικό στυλ εισήχθη πολύ νωρίς στην Αγγλία, εν μέρει λόγω της στενής σχέσης με το δουκάτο της Νορμανδίας, το οποίο μέχρι το 1204 εξακολουθούσε να κυβερνάται από τους βασιλείς της Αγγλίας. Η πρώτη περίοδος γενικά ονομάζεται πρώιμη αγγλική γοτθική και κυριαρχούσε από το 1180 έως το 1275. Το πρώτο μέρος του μεγάλου αγγλικού καθεδρικού ναού με το νέο στυλ ήταν η χορωδία του καθεδρικού ναού του Καντέρμπουρυ, που ξεκίνησε γύρω στο 1175. Δημιουργήθηκε από τον Γάλλο οικοδόμο, Γουλιέλμο του Σανς, προσθέτοντας αρκετές πρωτότυπες πινελιές, όπως χρωματιστό μαρμάρινο πεζοδρόμιο, διπλούς κίονες στις στοές και εμπλεκόμενους λεπτούς κιονίσκους που έφταναν μέχρι την οροφή.[41] Το Αββαείο του Γουέστμινστερ ανοικοδομήθηκε από το 1245 έως το 1517. Ο καθεδρικός ναός του Σάλσμπουρι (1220-1320) είναι επίσης καλό παράδειγμα πρώιμης γοτθικής περιόδου, με εξαίρεση τον πύργο, που προστέθηκε το 1320.[42]

Η δεύτερη περίοδος αγγλικής γοτθικής είναι γνωστή ως διακοσμημένη γοτθική. Συνήθως χωρίζεται σε δύο στυλ "Γεωμετρικό" (1250-90) και "Καμπυλογραμμικό" (1290-1350), και είναι παρόμοιο με το γαλλικό στυλ Rayonnant, με έμφαση στις καμπυλόγραμμες μορφές, ιδιαίτερα στα παράθυρα. Αυτή η περίοδος γνώρισε την ακμή της γλυπτική της πέτρας, με περίτεχνα σκαλισμένα παράθυρα και κιονόκρανα, συχνά με μοτίβα λουλουδιών.[42]

Η οροφή στο διακοσμητικό γοτθικό έγιναν εξαιρετικά διακοσμημένοι, με πληθώρα ραβδιών που ήταν καθαρά διακοσμητικά. Οι θόλοι ήταν συχνά διακοσμημένοι με κρεμαστά πέτρινα μενταγιόν. Οι στήλες έγιναν επίσης διακοσμητικές, όπως στον καθεδρικό ναό του Πίτερμπορο, με νευρώσεις που επεκτάθηκαν προς τα πάνω.[42]

Το κατακόρυφο γοτθικό (περ. 1380-1520) ήταν η τελική φάση της Αγγλικής Γοτθικής, που διαρκεί στον 16ο αιώνα. Όπως υποδηλώνει το όνομα, η έμφαση δίνεται σε ξεκάθαρες οριζόντιες και κάθετες γραμμές που συναντώνται σε ορθή γωνία. Οι κίονες επεκτάθηκαν προς τα πάνω μέχρι τη στέγη, δίνοντας στο εσωτερικό την εμφάνιση ενός κλουβιού από γυαλί και πέτρα, όπως στο ναό του καθεδρικού ναού του Γκλούτσεστερ. Η αψίδα του Τυδώρ εμφανίστηκε ευρύτερη και χαμηλότερη και συχνά πλαισιωμένη από καλούπια, η οποία χρησιμοποιήθηκε για τη δημιουργία μεγαλύτερων παραθύρων και για την εξισορρόπηση των ισχυρών κάθετων στοιχείων. Ο σχεδιασμός των σταυροθόλιων έγινε ακόμα πιο περίπλοκος, συμπεριλαμβανομένου του θόλου ανεμιστήρα με μενταγιόν που χρησιμοποιήθηκε στο παρεκκλήσι του Ερρίκου του 7ου στο Αββαείο του Γουέστμινστερ (1503-07).[42][8][31]

Ένα χαρακτηριστικό χαρακτηριστικό των Αγγλικών καθεδρικών ναών είναι το ακραίο μήκος τους και η εσωτερική τους έμφαση στην οριζόντια, που μπορεί να τονιστεί οπτικά, πολύ ή περισσότερο από τις κάθετες γραμμές. Κάθε αγγλικός καθεδρικός ναός (με εξαίρεση το Σάλσμπουρι) έχει ένα εξαιρετικό βαθμό στυλιστικής πολυμορφίας, σε σύγκριση με τους περισσότερους γαλλικούς, γερμανικούς και ιταλικούς καθεδρικούς ναούς. Δεν είναι ασυνήθιστο για κάθε μέρος του κτιρίου να έχει χτιστεί σε διαφορετικό αιώνα και με διαφορετικό στυλ, χωρίς προσπάθεια να δημιουργηθεί μια στυλιστική ενότητα. Σε αντίθεση με τους γαλλικούς καθεδρικούς ναούς, οι αγγλικοί καθεδρικοί ναοί επεκτείνονται οριζοντίως, με διπλά εγκάρσια κλίτη να προβάλουν έντονα. Στο δυτικό μέτωπο, οι πόρτες δεν είναι τόσο σημαντικές όσο στη Γαλλία, ενώ η συνηθισμένη είσοδος είναι η πλευρική. Το παράθυρο στη δυτική πρόσοψη είναι πολύ μεγάλο και ποτέ δεν είναι ρόδακας, το οποίο προορίζεται για τα εγκάρσια κλίτη. Η δυτική πρόσοψη μπορεί να έχει δύο πύργους, όπως σε έναν γαλλικό καθεδρικό ναό, ή κανέναν. Υπάρχει σχεδόν πάντα ένας πύργος στη διασταύρωση και μπορεί να είναι πολύ μεγάλος και να έχει στην κορυφή του οβλεό. Το χαρακτηριστικό αγγλικό ανατολικό άκρο είναι τετράγωνο, αλλά μπορεί να πάρει μια εντελώς διαφορετική μορφή. Τόσο εσωτερικά όσο και εξωτερικά, η λιθοδομή είναι συχνά πλούσια διακοσμημένη με γλυπτά, ιδιαίτερα τα κιονόκρανα.[8][31]

Βόρεια Ευρώπη[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Καθεδρικός ναός της Κολωνίας

Μεταξύ του 13ου και του 16ου αιώνα κατασκευάστηκαν γοτθικοί καθεδρικοί ναοί στις περισσότερες μεγάλες πόλεις της βόρειας Ευρώπης. Ως επί το πλείστον ακολούθησαν το γαλλικό μοντέλο, αλλά με παραλλαγές ανάλογα με τις τοπικές παραδόσεις και τα διαθέσιμα υλικά. Οι πρώτες γοτθικές εκκλησίες στη Γερμανία χτίστηκαν γύρω στο 1230. Περιέλαβαν τη Λιμπφράουενκιρχε (περίπου 1233-1283) στη Τρηρ, που θεωρείται ότι είναι η παλαιότερη γοτθική εκκλησία στη Γερμανία[43] και ο Καθεδρικός Ναός του Φράιμπουργκ, ο οποίος χτίστηκε σε τρεις φάσεις, αρχίζοντας αρχικά το 1120, αν και εξακολουθούν να υπάρχουν μόνο τα θεμέλια του αρχικού καθεδρικού ναού. Χαρακτηρίζεται από το καμπαναριό, ύψους 116 μέτρων, και είναι ο μοναδικός γοτθικός πύργος εκκλησίας στη Γερμανία που ολοκληρώθηκε στο Μεσαίωνα (1330).

Η Πράγα, στην περιοχή της Βοημίας μέσα στην Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, ήταν ένα άλλο ανθηρό κέντρο γοτθικής αρχιτεκτονικής. Ο Κάρολος Δ΄ της Βοημίας ήταν και βασιλιάς της Βοημίας και Άγιος Ρωμαίος αυτοκράτορας και ήθελε να κτίσει μνημειακές κατασκευές. Ξεκίνησε την κατασκευή του καθεδρικού ναού του Αγίου Βίτου της Πράγας σε γοτθικό ρυθμό το 1344, καθώς και ένα γοτθικό ανάκτορο, το Κάστρο Κάρλστεϊν στην Κεντρική Βοημία και γοτθικά κτίρια για το νέο Πανεπιστήμιο της Πράγας. Τα άλλα του γοτθικά έργα περιλάμβαναν το πλούσια διακοσμημένο παρεκκλήσι του Τιμίου Σταυρού μέσα στο κάστρο Κάρλστεϊν (1357-1367), και τη χορωδία του καθεδρικού ναού του Άαχεν (ξεκίνησε το 1355), η οποία χτίστηκε με μοντέλο το Σαιν Σαπέλ στο Παρίσι.[44] Η γοτθική αρχιτεκτονική στη Γερμανία και τα βασίλεια της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας ακολουθούσε γενικά τη γαλλική φόρμουλα, αλλά οι πύργοι ήταν πολύ ψηλότεροι και, αν είχαν ολοκληρωθεί, συχνά είχαν στην κορυφή τους πανύψηλους οβελούς. Ο διακριτικός χαρακτήρας του εσωτερικού των γερμανικών γοτθικών καθεδρικών ναών είναι το εύρος και το άνοιγμα τους. Οι γερμανικοί και τσεχικοί καθεδρικοί ναοί, όπως και οι γαλλικοί, τείνουν να μην έχουν έντονες προεξοχές. Υπάρχουν επίσης πολλές εκκλησίες της αίθουσας (Hallenkirchen) χωρίς παράθυρα με σχισμές.[8][18] Ο καθεδρικός ναός της Κολωνίας είναι μετά τον Ντουόμο του Μιλάνου ο μεγαλύτερος γοτθικός καθεδρικός ναός στον κόσμο. Η κατασκευή του άρχισε το 1248 και συνέχισε διακοπτόμενα μέχρι το 1880, οπότε και ολοκληρώθηκε - μια περίοδο πάνω από 600 χρόνια. Έχει μήκος 144,5 μέτρα, πλάτος 86,5 μ. Και οι δύο πύργοι είναι ύψους 157 μ.[45]

Το τούβλινο γοτθικό (γερμανικό: Backsteingotik, Πολωνικά: Gotyk ceglany) είναι ένα συγκεκριμένο κοινό στυλ στη Βόρεια Ευρώπη, ειδικά στη Βόρεια Γερμανία, την Πολωνία και στις περιοχές γύρω από τη Βαλτική Θάλασσα χωρίς φυσικούς βράχους. Πρωτότυπα παραδείγματα γοτθικής τέχνης περιλαμβάνουν την Εκκλησία της Παναγίας, στο Γκντανσκ (1379-1502),[46] τη Βασιλική της Θεοτόκου στην Κρακοβία (1290-1365) και το Κάστρο του Μάλμπορκ (13ος αιώνας).

Ο καθεδρικός ναός του Αγίου Στεφάνου στη Βιέννη (1339-1365) έχει το χαρακτηριστικό γνώρισμα μιας πολύχρωμης οροφής. Μια άλλη περιφερειακή διαφοροποίηση είναι το γοτθικό της Βραβάντης που βρίσκεται στο Βέλγιο και τις Κάτω Χώρες. Χαρακτηρίζεται από τη χρήση ανοιχτόχρωμου ψαμμίτη ή ασβεστόλιθου, το οποίο επέτρεψε πλούσιες λεπτομέρειες, αλλά ήταν επιρρεπής σε διάβρωση. Χαρακτηριστικά συμπεριλαμβάνονται κίονες με γλυπτό φύλλωμα σαν λάχανο, τοξωτά παράθυρα των οποίων η κορυφή έφτανε στην οροφή η οποία, μερικές φορές, ήταν ξύλινη. Παραδείγματα αυτού του ρυθμού περιλαμβάνουν τη Χρότε Κερκ στο Χάαρλεμ της Ολλανδίας, που χτίστηκε αρχικά ως καθολικός καθεδρικός ναός, πλέον προτεσταντικός ναός, και η Εκκλησία της Παναγίας του Σαμπλών στις Βρυξέλλες (15ος αιώνας).

Ισπανία και Πορτογαλία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η πρόσοψη του καθεδρικού ναού του Μπούργος.

Εντυπωσιακά διαφορετικές παραλλαγές του γοτθικού στιλ εμφανίστηκαν στη νότια Ευρώπη, ιδιαίτερα στην Ισπανία και την Πορτογαλία. Σημαντικά παραδείγματα της Ισπανικής Γοτθικής αρχιτεκτονικής περιλαμβάνουν τον καθεδρικό ναό του Τολέδο, τον καθεδρικό ναό του Λεόν και τον καθεδρικό ναό του Μπούργος. Το χαρακτηριστικό χαρακτηριστικό των γοτθικών καθεδρικών ναών της Ιβηρικής Χερσονήσου είναι η χωρική τους πολυπλοκότητα, με πολλές περιοχές διαφορετικών σχημάτων που οδηγούν η μία στην άλλη. Είναι συγκριτικά ευρείες και συχνά έχουν πολύ ψηλά κλίτη, προσδίδοντας ευρύχωρη εμφάνιση, όπως στην Εκκλησία της Μονής Μπατάλια στην Πορτογαλία. Πολλοί από τους καθεδρικούς ναούς περιβάλλονται από παρεκκλήσια. Όπως και οι αγγλικοί καθεδρικοί ναοί, ο καθένας είναι συχνά στυλιστικά διαφορετικός. Αυτό εκφράζεται τόσο στην προσθήκη ξένων όσο και στην εφαρμογή διακοσμητικών λεπτομερειών που προέρχονται από διαφορετικές πηγές. Μεταξύ των επιδράσεων τόσο στη διακόσμηση όσο και στη μορφή είναι η ισλαμική αρχιτεκτονική και, προς το τέλος της περιόδου, οι αναγεννησιακές λεπτομέρειες συνδυάζονται με το γοτθικό με ξεχωριστό τρόπο. Η δυτική πρόσοψη, όπως στον καθεδρικό ναό του Λεόν, μοιάζει με τους γαλλικούς ναούς, αλλά είναι ευρύτερο σε σχέση με το ύψος και συχνά με μεγαλύτερη ποικιλία στον στολισμό με μεγάλες απλές επιφάνειες. Στον Καθεδρικό Ναό του Μπούργος υπάρχουν οβελοί γερμανικού στιλ. Η οροφή έχει σχετικά λίγες δομές πάνω της. Υπάρχουν συχνά πύργοι και θόλοι με μεγάλη ποικιλία σχημάτων στην οροφή.[8] Η εκκλησία του Σαν Πάμπλο στο Βαγιαδολίδ είναι ένα εξαιρετικό παράδειγμα κατασκευής που συνδυάζει το Ισαβελλινό γοτθικό στιλ (μια τοπική προσαρμογή του γοτθικού στυλ) με την αναγεννησιακή αρχιτεκτονική.

Στα εδάφη υπό την εξουσία του στέμματος της Αραγονίας (Αραγονία, Καταλονία, Ρουσιγιόν στη Γαλλία, Βαλεαρίδες Νήσους, Κοινότητα της Βαλένθια, μεταξύ άλλων στα ιταλικά νησιά), το εγκάρσιο κλίτος είναι λιγότερο έντονο και οι πλευρικοί διάδρομοι είναι σχεδόν εξίσου ψηλοί με το κεντρικό κλίτος, δημιουργώντας ευρύτερους χώρους και με λίγη διακόσμηση. Υπάρχουν δύο διαφορετικά γοτθικά στυλ στα εδάφη της Αραγονίας: Καταλανική Γοτθική και Βαλενθιανή Γοτθική αρχιτεκτονική, τα οποία διαφέρουν από αυτά του Βασιλείου της Καστίλλης και της Γαλλίας.

Τα πιο σημαντικά δείγματα του καταλανικού γοτθικού στυλ είναι οι καθεδρικοί ναοί της Ζιρόνα, της Βαρκελώνης, του Περπινιάν και της Πάλμα ντε Μαγιόρκα, της βασιλικής της Σάντα Μαρία ντελ Μαρ (στη Βαρκελώνη), της Σάντα Μαρία ντελ Πι (στη Βαρκελώνη) Μαρία ντε Άλμπα στη Μανρέζα.

Τα σημαντικότερα παραδείγματα του γοτθικού στυλ της Βαλένθια στο παλιό Βασίλειο της Βαλένθια είναι ο καθεδρικός ναός της Βαλένθια, το Ανταλλακτήριο Μεταξιού της Βαλένθιας (μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς της Unesco), οι Τόρες δε Σεράνος, το μοναστήρι του Σαντ Ζερόνι δε Κοτάλμπα, το παλάτι των Βοργία στη Γκάντια, η Μονή Σάντα Μαρία ντε λα Βάλντινα, η Βασιλική της Σάντα Μαρία στο Αλικάντε, ο καθεδρικός ναός της Οριουέλα και άλλα.

Ιταλία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το παλάτι των Δόγηδων στη Βενετία.

Η ιταλική γοτθική αρχιτεκτονική είχε το δικό της ιδιαίτερο ρυθμό, ορμώμενη από το γαλλικό μοντέλο. Ήταν επηρεασμένη από άλλα στυλ, κυρίως το βυζαντινό ρυθμό που εισήχθη στη Ραβέννα. Τα κυριότερα παραδείγματα είναι ο καθεδρικός ναός του Μιλάνου, ο καθεδρικός ναός του Ορβιέτο και ιδιαίτερα ο καθεδρικός ναός της Φλωρεντίας, πριν από τις προσθήκες κατά την Αναγέννηση.[42]

Το ιταλικό στυλ επηρεάστηκε από τα υλικά που υπάρχουν στις διάφορες περιοχές· το μάρμαρο ήταν διαθέσιμο σε μεγάλες ποσότητες στην Τοσκάνη και χρησιμοποιήθηκε ευρύτατα σε εκκλησίες, αλλά ήταν σπάνια στη Λομβαρδία, όπου χρησιμοποιήθηκε τούβλο. Αλλά πολλά από τα αρχιτεκτονικά στοιχεία χρησιμοποιήθηκαν προφανώς κυρίως για να είναι διαφορετικά από το γαλλικό στυλ.[47]

Το μοναστικό τάγμα των Κιστερκιανών εισήγαγε μερικές από τις πρώτες γοτθικές εκκλησίες στην Ιταλία, στο Αββαείο Φοσσανόβα (καθαγιάστηκε το 1208) και στο Αββαείο Καζαμάρι (1203-1217). Ακολούθησαν το βασικό σχέδιο των Γοτθικών κιστερκιανών εκκλησιών της Βουργουνδίας, ιδιαίτερα του Αββαείου Σιτώ.[48]

Το ιταλικό σχέδιο είναι συνήθως κανονικό και συμμετρικό, οι ιταλικοί καθεδρικοί ναοί έχουν λίγους και ευρέως διαχωρισμένους κίονες. Οι αναλογίες είναι γενικά μαθηματικά εξισορροπημένες, με βάση το τετράγωνο και την έννοια της αρμονίας, και, εκτός από τη Βενετία όπου χρησιμοποιήθηκαν περίτεχνες αψίδες, οι καμάρες είναι σχεδόν πάντα ισόπλευρες. Οι ιταλικοί γοτθικοί καθεδρικοί ναοί συχνά διατήρησαν τα ρωμανικά χαρακτηριστικά, π.χ. το κλίτος του καθεδρικού ναού του Ορβιέτο είχε ρωμανικές αψίδες και θόλους.

Ο καθεδρικός ναός της Σιένα

Οι ιταλικοί καθεδρικοί ναοί πρόσφεραν επίσης μια ποικιλία σχεδίων. Ο καθεδρικός ναός της Φλωρεντίας (που ξεκίνησε το 1246) είχε ορθογώνια χορωδία με βάση το κιστερκιανό μοντέλο, αλλά σχεδιάστηκε για να έχει τρία κλίτη με πολυγωνικά παρεκκλήσια. Οι ιταλικοί γοτθικοί καθεδρικοί ναοί δεν ήταν γενικά τόσο ψηλοί όσο αυτοί στη Γαλλία, ενώ σπάνια διαθέτουν επίστεγες αντηρίδες. Όμως, ο καθεδρικός ναός της Μπολόνια (που ξεκίνησε το 1388) ανταγωνίζεται τον Καθεδρικό Ναό της Μπουρζ στη Γαλλία σε ύψος. Η μικρότερη αξιοσημείωτη ιταλική γοτθική εκκλησία είναι η Σάντε Μαρία ντέλλα Σπίνα στην Πίζα (περίπου το 1330), που μοιάζει με γοτθική κοσμηματοθήκη.[48]

Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της Ιταλικής Γοτθικής αρχιτεκτονικής είναι η χρήση πολυχρωματικής διακόσμησης, τόσο εξωτερικά ως μαρμάρινη επικάλυψη και στην πρόσοψη από τούβλα όσο και εσωτερικά όπου οι καμάρες είναι συχνά κατασκευασμένες από εναλλασσόμενα μαύρα και άσπρα τμήματα. Οι κίονες ζωγραφίζονταν μερικές φορές κόκκινοι, οι τοίχοι ήταν διακοσμημένοι με τοιχογραφίες και το ιερό με ψηφιδωτά. Οι ιταλικές προσόψεις των καθεδρικών ναών είναι συχνά πολύχρωμες και μπορεί να περιλαμβάνουν ψηφιδωτά στα ανοίγματα πάνω από τις πόρτες. Οι προσόψεις έχουν προεξέχοντα προστώα και φεγγίτες ή ακτινωτά παράθυρα αντί για ρόδακες και συνήθως δεν έχουν πύργο. Η διασταύρωση βρίσκεται συνήθως τρούλος. Υπάρχει συχνά ένας ανεξάρτητος πύργος και βαπτιστήριο. Το ανατολικό άκρο έχει συνήθως μια αψίδα συγκριτικά ρηχή. Τα παράθυρα δεν είναι τόσο μεγάλα όσο στη βόρεια Ευρώπη και, αν και συχνά βρίσκονται βιτρώ παράθυρα, το αγαπημένο αφηγηματικό μέσο για το εσωτερικό είναι η τοιχογραφία.[8] Η πρόσοψη του Καθεδρικού του Ορβιέτο, του 1310, είναι ένα εντυπωσιακό παράδειγμα μωσαϊκής διακόσμησης. Μια άλλη καινοτομία της Ιταλικής Γοτθικής είναι η χάλκινη πόρτα που καλύπτεται με γλυπτά. Τα πιο διάσημα παραδείγματα είναι οι πόρτες του Βαπτιστηρίου της Φλωρεντίας από τον Αντρέα Πιζάνο (1330-1336).[49]

Οι Ιταλικοί γοτθικοί καθεδρικοί ναοί δεν είχαν τα περίτεχνα γλυπτά τύμπανα πάνω από τις εισόδους, αλλά είχαν άφθονη ρεαλιστική γλυπτική διακόσμηση. Μερικά από τα ωραιότερα έργα έγιναν από τον Νικόλα Πιζάνο στο Βαπτιστήριο της Πίζας (1259-60) και στον καθεδρικό ναό της Σιένα και από τον γιο του Τζοβάνι Πιζάνο στη δυτική πρόσοψη του καθεδρικού ναού της Πίζας (1284-85).[50]

Νέος Κόσμος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το Παλάτι του Κορτές, Μεξικό

Στην Αμερική κατασκευάστηκαν τα πρώτα χρόνια μετά την άφιξη των Ευρωπαίων κτίρια ύστερης γοτθικής αρχιτεκτονικής, και κάποια από αυτά είναι οι παλαιότερες εκκλησίες που κτίστηκαν στην Αμερική. Μερικά παραδείγματα περιλαμβάνουν το καθεδρικό της Σάντα Μαρία λα Μενόρ στο Σάντο Ντομίγκο (1514-1541),[51] ο οποίος είναι ο παλαιότερος καθεδρικός ναός στο Νέο Κόσμο,[52] και ο Καθεδρικός Ναός της Πόλης του Μεξικού, ο οποίος άρχισε να κατασκευάζεται το 1573.[53] Όσον αφορά την κοσμική αρχιτεκτονική, το Παλάτι του Κορτές στην Κουερναβάκα του Μεξικού, που κτίστηκε την περίοδο 1523-1528[54] και είναι η παλαιότερη αποικιακή κοσμική κατασκευή που σώζεται στην ηπειρωτική Αμερική, συνδυάζει γοτθικά και Μουδεχάρ στοιχεία.[55] Στην επικράτεια του Μεξικού σώζονται πολλές εκκλησίες του ύστερου γοτθικού ρυθμού, όπως τα μοναστήρια στις πλαγιές του Ποποκατέπετλ, του 16ου αιώνα.[56]

Παρακμή και αναβίωση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ξεκινώντας από τον 16ο αιώνα, καθώς άρχισε να εμφανίζεται η αναγεννησιακή αρχιτεκτονική από την Ιταλία στη Γαλλία και σε άλλες χώρες της Ευρώπης, η κυριαρχία της γοτθικής αρχιτεκτονικής άρχισε να μειώνεται. Παρ 'όλα αυτά, συνεχίστηκαν να χτίζονται νέα γοτθικά κτήρια, ιδιαίτερα εκκλησίες· οι νέες γοτθικές εκκλησίες που χτίστηκαν στο Παρίσι την περίοδο αυτή περιλάμβαναν τον Σαιν-Μερί (1520-1552) και την Σαιν-Ζερμαίν-λ'Οσερουά. Τα πρώτα σημάδια του κλασικισμού στις εκκλησίες του Παρισιού, στον Σαιν-Ζερβαί-ε-Προταί, δεν εμφανίστηκαν μέχρι το 1540. Η μεγαλύτερη νέα εκκλησία, ο Άγιος Ευστάθιος (1532-1560), ανταγωνίζεται σε μέγεθος την Παναγία των Παρισίων, με πλάτος 44 μέτρα και ύψος 35 μέτρα. Καθώς η κατασκευή αυτής της εκκλησίας συνεχίστηκε, προστέθηκαν στο σχεδιασμό στοιχεία της αναγεννησιακής διακόσμησης, συμπεριλαμβανομένου του συστήματος κλασικών τάξεων των κίονων, καθιστώντας το ένα πρώιμο γοτθικά αναγεννησιακό υβρίδιο.[57]

Το γοτθικό ύφος άρχισε να περιγράφεται ως ξεπερασμένο, άσχημο και ακόμη και βάρβαρο. Ο όρος "γοτθικός" χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά ως υποτιμητική περιγραφή. Ο Τζορτζο Βαζάρι χρησιμοποίησε τον όρο "βάρβαρο γερμανικό στυλ" το 1550 στις Ζωές των καλλιτεχνών για να περιγράψει αυτό που θεωρείται τώρα το γοτθικό στυλ.[58] Στην εισαγωγή στις Ζωές αποδίδει διάφορα αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά στους «Γότθους» τους οποίους θεωρεί υπεύθυνους για την καταστροφή των αρχαίων κτιρίων αφού κατέκτησαν τη Ρώμη και την ανέγερση νέων σε αυτό το στυλ [84]. Τον 17ο αιώνα, ο Μολιέρος χλεύασε επίσης το γοτθικό ρυθμό στο ποίημα La Gloire του 1669: «... η αχρείωτη γεύση της γοτθικής διακόσμησης, αυτά τα δύσοσμα τερατουργήματα μιας εποχής άγνοιας, που παράγονται από τους χείμαρρους της βαρβαρότητας ...»[59] Τα κυρίαρχα στυλ στην Ευρώπη έγιναν με τη σειρά τους η ιταλική αναγεννησιακή αρχιτεκτονική, η μπαρόκ αρχιτεκτονική και ο κλασικισμός του στυλ Λουδοβίκου ΙΔ΄.

Παρ 'όλα αυτά, η γοτθική αρχιτεκτονική, συνήθως εκκλησίες ή πανεπιστημιακά κτίρια, συνέχισε να χτίζεται. Η Ιρλανδία ήταν ένα νησί της γοτθικής αρχιτεκτονικής τον 17ο και 18ο αιώνα, με την κατασκευή του καθεδρικού ναού του Ντέρι (ολοκληρώθηκε το 1633),[60] του καθεδρικού ναού του Σλίγκο (1730) και του καθεδρικού ναού Ντόουν (1790-1818). Τον 17ο και 18ο αιώνα κατασκευάστηκαν αρκετά σημαντικά κτίρια από το Γοτθικό Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και το Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ, συμπεριλαμβανομένου του πύργου Τομ στην Οξφόρδη, από τον Κρίστοφερ Ρεν (1681-82). Χρησιμοποιήθηκε επίσης με καταπληκτικό τρόπο στη βίλα Στρώμπερι Χιλ (1749-1776), του Χόρας Γουόλπολ. Οι δύο δυτικοί πύργοι του Αββαείου του Γουέστμιστερ κατασκευάστηκαν μεταξύ 1722 και 1745 από τον Νίκολας Χώκσμουρ, δίνοντας το εφαλτήριο έναυσμα για την περίοδο της γοτθικής αναγέννησης.

Ο πύργος του Μπιγκ Μπεν στο Λονδίνο.

Στην Αγγλία, εν μέρει ως ανταπόκριση σε μια φιλοσοφία που προτάθηκε από το Κίνημα της Οξφόρδης και άλλους που συνδέονταν με την αναβίωση της «υψηλής εκκλησίας» ή των αγγλοκαθολικών ιδεών κατά το δεύτερο τέταρτο του 19ου αιώνα, η νεογοτθική αρχιτεκτονική άρχισε να προωθείται από επιδραστικά στοιχεία ως το προτιμώμενο στυλ για εκκλησιαστική, αστική και θεσμική αρχιτεκτονική. Η έκκληση αυτής της γοτθικής αναγέννησης (η οποία μετά το 1837, στη Βρετανία, αποκαλείται μερικές φορές Βικτωριανή Γοτθική), διευρύνθηκε σταδιακά για να συμπεριλάβει τους «χαμηλούς ναούς» καθώς και τους «ψηλούς εκκλησιαστικούς» πελάτες. Αυτή η περίοδος πιο οικουμενικής έκφρασης, που εκτείνεται από το 1855-1885, είναι γνωστή στη Βρετανία ως υψηλή βικτοριανή γοτθική.

Η έδρα του κοινοβουλίου στο Λονδίνο από τον Σερ Τσαρλς Μπάρι και με εσωτερικούς χώρους από έναν από τους κύριους εκπροσώπους της πρώιμης γοτθικής αναγέννησης, τον Ογκούστους Γουέλμπι Πιούζιν, είναι παράδειγμα του νεογοτθικού ρυθμού από των αρχών του δευτέρου τετάρτου του 19ου αιώνα. Παραδείγματα από την περίοδο της υψηλής Βικτωριανής Γοτθικής περιόδου περιλαμβάνουν το σχέδιο του Τζόρτζ Τζίλμπερτ Σκοτ για το Άλμπερτ Μεμόριαλ στο Λονδίνο και το παρεκκλήσι του Ουίλιαμ Μπάτερφιλντ στο Keble College της Οξφόρδης. Από το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα και έπειτα, έγινε πιο συνηθισμένο στη Βρετανία να χρησιμοποιείται ο νεογοτθικός ρυθμός στον σχεδιασμό μη εκκλησιαστικών και μη κυβερνητικών τύπων κτιρίων. Οι γοτθικές λεπτομέρειες άρχισαν να εμφανίζονται ακόμη και σε εργατικά σπίτια επιδοτούμενα από την φιλανθρωπία, όμως, λόγω κόστους, λιγότερο συχνά από ό,τι στις οικίες της ανώτερης και μεσαίας τάξης.

Τα μέσα του 19ου αιώνα ήταν περίοδος που χαρακτηρίστηκε από την αποκατάσταση και, σε ορισμένες περιπτώσεις, την τροποποίηση αρχαίων μνημείων και την ανέγερση νεογοτθικών κτιρίων όπως ο ναός του καθεδρικού ναού της Κολωνίας και τις Σαιντ-Κλοτίλντ στο Παρίσι ως εικασίες της μεσαιωνικής αρχιτεκτονικής που στράφηκαν σε τεχνική εκτίμηση. Το Ανάκτορο του Ουεστμίνστερ του Λονδίνου, ο σιδηροδρομικός σταθμός Σαιντ Παγκράς, η εκκλησία της Αγίας Τριάδας της Νέας Υόρκης και ο καθεδρικός ναός του Αγίου Πατρικίου είναι επίσης διάσημα παραδείγματα κτιρίων γοτθικής αναγέννησης.[61] Ο ρυθμός έφτασε επίσης στην Άπω Ανατολή κατά την περίοδο, για παράδειγμα, ο καθεδρικός ναός της Αγγλικανής Αγίου Ιωάννη ο οποίος βρισκόταν στο κέντρο της Βικτώριας πόλης στην κεντρική πόλη του Χονγκ Κονγκ είναι γοτθικής αρχιτεκτονικής.

Δείτε επίσης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ Bannister Fletcher, 17th edition, p.367, p.524
  2. ↑ Moffett, Fazio and Wodehouse, p.230
  3. ↑ Mignon 2015, σελίδες 8–9.
  4. ↑ Bannister Fletcher, p.524
  5. ↑ Vasari, G. The Lives of the Artists. (μετάφραση στα αγγλικά) Oxford: Oxford University Press (Oxford World’s Classics), 1991, pp. 117 & 527. (ISBN 9780199537198)
  6. ↑ Vasari, Giorgio. (1907) Vasari on technique: being the introduction to the three arts of design, architecture, sculpture and painting, prefixed to the Lives of the most excellent painters, sculptors and architects. G. Baldwin Brown, Ed. Louisa S. Maclehose Trans. London: Dent, pp. b & 83.
  7. ↑ 7,0 7,1 "L'art Gothique", section: "L'architecture Gothique en Angleterre" by Ute Engel: L'Angleterre fut l'une des premieres régions à adopter, dans la deuxième moitié du XIIeme siècle, la nouvelle architecture gothique née en France. Les relations historiques entre les deux pays jouèrent un rôle prépondérant: en 1154, Henri II (1154–1189), de la dynastie Française des Plantagenêt, accéda au thrône d'Angleterre." (England was one of the first regions to adopt, during the first half of the 12th century, the new Gothic architecture born in France. Historic relationships between the two countries played a determining role: in 1154, Henry II (1154–1189) became the first of the Anjou Plantagenet kings to ascend to the throne of England).
  8. ↑ 8,00 8,01 8,02 8,03 8,04 8,05 8,06 8,07 8,08 8,09 8,10 8,11 8,12 8,13 Banister Fletcher, A History of Architecture on the Comparative Method.
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 9,4 John Harvey, The Gothic World
  10. ↑ Warren, John (1991). «Creswell's Use of the Theory of Dating by the Acuteness of the Pointed Arches in Early Muslim Architecture». Muqarnas (BRILL) 8: 59–65 (61–63). doi:10.2307/1523154. 
  11. ↑ Petersen, Andrew (2002-03-11). Dictionary of Islamic Architecture at pp. 295-296. Routledge. (ISBN 978-0-203-20387-3). Retrieved 2013-03-16.
  12. ↑ Scott, Robert A.: The Gothic enterprise: a guide to understanding the Medieval cathedral, Berkeley 2003, University of California Press, p. 113 (ISBN 0-520-23177-5)
  13. ↑ Cf. Bony (1983), especially p.17
  14. ↑ Le genie architectural des Normands a su s’adapter aux lieux en prenant ce qu’il y a de meilleur dans le savoir-faire des batisseurs arabes et byzantins”, Les Normands en Sicile, pp.14, 53-57.
  15. ↑ Harvey, L. P. (1992). "Islamic Spain, 1250 to 1500". Chicago : University of Chicago Press. (ISBN 0-226-31960-1); Boswell, John (1978). Royal Treasure: Muslim Communities Under the Crown of Aragon in the Fourteenth Century. Yale University Press. (ISBN 0-300-02090-2).
  16. ↑ 16,0 16,1 16,2 Nikolaus Pevsner, An Outline of European Architecture.
  17. ↑ Cannon, J. 2007. Cathedral: The Great English Cathedrals and the World that Made Them
  18. ↑ 18,0 18,1 18,2 18,3 Wim Swaan, The Gothic Cathedral
  19. ↑ Grodecki 1977, σελ. 28.
  20. ↑ Grodecki 1977, σελίδες 29–30.
  21. ↑ Grodecki 1977, σελ. 30.
  22. ↑ Burton & Kerr 2011, σελ. 79.
  23. ↑ Texier 2012, σελ. 12.
  24. ↑ Ducher 1988, σελ. 64.
  25. ↑ Ducher 1988, σελίδες 66–67.
  26. ↑ Renault and Lazé (2006), pg. 38
  27. ↑ Renault & Lazé 2006, σελ. 38.
  28. ↑ Wenzler 2018, σελίδες 95–98.
  29. ↑ *Warren, John (1991). «Creswell's Use of the Theory of Dating by the Acuteness of the Pointed Arches in Early Muslim Architecture». Muqarnas (BRILL) 8: 59–65. doi:10.2307/1523154. 
  30. ↑ «Architectural Importance». Durham World Heritage Site. Ανακτήθηκε στις 26 Μαρτίου 2013. 
  31. ↑ 31,0 31,1 31,2 Alec Clifton-Taylor, The Cathedrals of England
  32. ↑ 32,0 32,1 32,2 32,3 Ducher 1988, σελ. 46.
  33. ↑ 33,0 33,1 Mignon 2015, σελίδες 10-11.
  34. ↑ Bechmann 2017, σελίδες 188–190.
  35. ↑ 35,0 35,1 Bechmann 2017, σελίδες 183–185.
  36. ↑ Mignon 2015, σελίδες 18-28.
  37. ↑ Ducher 1988, σελίδες 50–51.
  38. ↑ Grodecki 1977, σελ. 20.
  39. ↑ 39,0 39,1 Wenzler 2018, σελ. 28.
  40. ↑ 40,0 40,1 40,2 Wenzler 2018, σελίδες 39–41.
  41. ↑ Martindale 1993, σελίδες 34–35.
  42. ↑ 42,0 42,1 42,2 42,3 42,4 Ducher 1988, σελ. 62.
  43. ↑ UNESCO. «UNESCO Cultural Heritage Sites; Liebfrukirche, Trier». 
  44. ↑ Martindale 1993, σελίδες 221–230.
  45. ↑ «Kölner Dom». www.koelner-dom.de. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Απριλίου 2019. Ανακτήθηκε στις 27 Ιουλίου 2019. 
  46. ↑ «Historia Bazyliki Mariackiej w Gdańsku». www.bazylikamariacka.pl (στα Πολωνικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 31 Οκτωβρίου 2010. Ανακτήθηκε στις 23 Νοεμβρίου 2009. 
  47. ↑ Martindale 1993, σελ. 147.
  48. ↑ 48,0 48,1 Martindale 1993, σελ. 148.
  49. ↑ Martindale 1993, σελίδες 161–175.
  50. ↑ Martindale 1993, σελίδες 152–176.
  51. ↑ «Basilica Cathedral of Santa María la Menor». 5albemarleway.co.uk. 15 Αυγούστου 2018. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Ιουλίου 2020. Ανακτήθηκε στις 29 Μαρτίου 2020. 
  52. ↑ «Colonial City of Santo Domingo». UNESCO World Heritage Centre website. 
  53. ↑ «1.2.3 El Comienzo de la Obra1». Mexico City Metropolitan Cathedral Official website (στα Spanish). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Φεβρουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 29 Μαρτίου 2020. CS1 maint: Μη αναγνωρίσιμη γλώσσα (link)
  54. ↑ John Jeffries Martin (2007). The Renaissance World. New York: Routledge. σελ. 123. ISBN 978-0-415-33259-0. 
  55. ↑ Elizabeth Zach (6 Απριλίου 2018). «Cuernavaca: A side trip into opulence, only an hour away from Mexico's capital». The Washington Post. 
  56. ↑ «Earliest 16th-Century Monasteries on the Slopes of Popocatepetl». World Heritage Centre website. 
  57. ↑ Texier 2012, σελίδες 24–26.
  58. ↑ Vasari 1991, σελίδες 117, 527.
  59. ↑ Grodecki 1977, σελ. 9.
  60. ↑ Hunter, Bob (18 Σεπτεμβρίου 2014). «Londonderry Cathedtral». Wars & Conflict: The Plantation of Ulster. BBC. 
  61. ↑ «Gothic Architecture and Churches | Architectural Digest». Architectural Digest. Ανακτήθηκε στις 18 Ιουλίου 2017. 

Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Γοτθική_αρχιτεκτονική&oldid=10382820"