Γκερλαχόφσκι στιτ

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Συντεταγμένες: 49°10′02″N 20°07′52″E / 49.16722°N 20.13111°E / 49.16722; 20.13111

Γκερλαχόφσκι στιτ
Χάρτης
Ύψος2.654,4 μέτρα[1]
ΟροσειράΥψηλά Τάτρα
ΉπειροςΕυρώπη
ΧώρεςΣλοβακία
Το νότιο μέτωπο του βουνού

Το Γκερλαχόφσκι στιτ (σλοβακικά: Gerlachovský štít) είναι η ψηλότερη κορυφή στα υψηλά Τάτρα, στη Σλοβακία, και σε ολόκληρα τα Καρπάθια. Είναι η ψηλότερη κορυφή της Σλοβακίας. Συχνά αναφέρεται ότι έχει ύψος 2.655 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Το πυραμοειδές σχήμα του ορεινού όγκου χαρακτηρίζεται από ένα μεγάλο ημικύκλιο. Παρά το σχετικά μικρό ύψος του, το βουνό ορθώνεται σχεδόν δύο χιλιόμετρα πάνω από τον πυθμένα της κοιλάδας.

Αρχικά, είχε θεωρηθεί ότι ήταν ένα ακόμη βουνό στην τραχιά οροσειρά Τάτρας, αλλά έχει παίξει συμβολικό ρόλο στα μάτια των ηγετών πολλών κρατών της κεντρικής Ευρώπης, σε σημείο όπου είχε τέσσερα διαφορετικά ονόματα. Ήταν το ψηλότερο βουνό στο Βασίλειο της Ουγγαρίας, καθώς και στην Τσεχοσλοβακία και τη Σλοβακία.

Το Γκερλαχόβσκι στιτ έχει παρόμοια γεωλογία και οικολογία με τον υπόλοιπο υψηλό Τάτρας, αλλά αποτελεί το ψηλότερο σημείο της Ευρώπης από τον γεωγραφικό παράλληλο ο οποίος περνάει περίπου από το Μόναχο και τη Βιέννη και βορειότερα. Λόγω των ταξιδιωτικών περιορισμών που επέβελε το ανατολικό μπλοκ, το βουνό ήταν δημοφιλής προορισμός για αναρρίχηση από αυτές τις χώρες. Το βουνό εξακολουθεί να αποτελεί τουριστικό προορισμό και έχουν επιβληθεί νέοι περιορισμοί στην πρόσβαση.

Ονόματα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Γκερλαχόφσκι στιτ σημαίνει «κορυφή του (χωριού) Γκερλάχοβ». Στα σλοβακικά αναφέρεται και ως Γκέρλαχ. Στα πολωνικά αναφέρεται ως Γκέρλαχ ή Γκιέρλαχ, ενώ αναφέρεται ως Γκίρλαχ ή Γκάρουτς.[2][3][4] Η παλαιότερη μνεία στο βουνό γίνεται σε χάρτη του 1762 στα γερμανικά,[5] όπου αναφέρεται ως Κιόσελμπεργκ (βουνό τσουκάλι).[6] Το σλοβακικό όνομα του βουνού αναφέρεται το 1821 ως Κοτολ,[7] η οποία σημαίνει επίσης τοσυκάλι. Και τα δύο ονόματα αναφέρονται στο σχήμα του βουνού.

Ο υψηλός Τάτρας, το Γκερλαχόβσκι είναι η δεξιά κορυφή

Το όνομα το οποίο έγινε κοινό στα ταξιδιωτικά βιβλία και στη λοιπή βιβλιογραφία τον 19ο αιώνα, όμως, ήταν το σημερινό του όνομα, το οποίο συνδέει το βουνό με το χωριό Γκερλάχοβ στους πρόποδές του.[8] Θυμίζει την παλαιότερη γνωστή μνεία στις κορυφές κοντά στο Γκερλάχοβ, όπου αναφέρεται ως Gerlachfalvenses montes σε σκίτσο των υψηλών Τάτρας το 1717.[9] Επίσης, είναι παρόμοιο με την ονομασία Gerlsdorfer Spitze, η οποία χρησιμοποιήθηκε από τον Λουντοβίτ Γκράινερ, ο οποίος ήταν ο πρώτος που το αναγνώρισε ως το ψηλότερο βουνό, το 1838.[10] Το βουνό αναφέρεται ως gerlachovský chochol στη σλοβακική εκδοχή της αναφοράς του, το 1851.[11] Πολλά χωριά έχουν δώσει το όνομά τους σε κορυφές στα Τάτρας.

Μόλις το βουνό καθορίστηκε ως το ψηλότερο στην περιοχή, οι αρχές των κρατών τα οποία ήλεγχαν το βουνό, άλλαζαν το όνομα του βουνού για συμβολικούς λόγους. Το 1896, ως τμήμα της Αυστροουγγαρίας, έλαβε το πρώτο του όνομα από τον ηγέτης της χώρας, αυτοκράτορα Φραγκίσκο Ιωσήφ Α΄. Πολλές φορές, οι οδηγοί δεν ανέφεραν αυτά τα ονόματα. Μετά τη διάλυση της Αυστρουγγαρίας, το βουνό συνέχισε να είναι γνωστό ως Γκερλαχόφσκι στιτ, λόγω της θέσης του στο χωριό Γκερλάχοβ. Η πολωνική κυβέρνηση διεκδίκησε τα υψηλά Τάτρας ονοματίζοντας την κορυφή Szczyt Polski (πολωνική κορυφή), αλλά δεν κατάφερε ποτά να το ελέγξει.[12] Η τσεχοσλοβάκικη κυβέρνηση άλλαξε το όνομα σε Štít legionárov (κορυφή των λεγεωνάριων), τιμώντας της τσεχοσλοβάκικες λεγεώνες το 1923, αλλά το όνομα αυτό εγκαταλείφθηκε και το βουνό ονομάστηκε και πάλι Γκερλαχόφσκι στιτ το 1932.[13] Το 1949 μετονομάστηκε σε Stalinov štít (κορυφή Στάλιν) το 1949.[4]

Ιστορία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το Γκερλαχόβσκι στιτ δεν θεωρούνταν πάντα η ψηλότερη κορυφή των Τάτρας. Μετά την πρώτη επίσημη μέτρηση των κορυφών των Τάτρας κατά τη διάρκεια της βασιλείας των Αψβούργων, τον 18ο αιώνα, το Κριβάν (2.494 μέτρα) θεωρούταν ψηλότερο. Άλλες υποψήφιες κορυφές για τη θέση του ψηλότερου βουνού εκείνη την περίοδο ήταν το Λομνίκι στιτ (2.633 μέτρα) και Λαντόβι στιτ (2.627 μέτρα). Το πρώτο άτομο το οποίο ανέφερε σωστά ότι το Γκερλαχόβσκι στιτ ήταν η ψηλότερη κορυφή ήταν ο Λουντοβίτ Γκράινερ το 1838.[10][14][15] Η μέτρηση του Γκράινερ επιβεβαιώθηκε επίσημα από την ερευνητική ομάδα του αυστριακού στρατού το 1868. Παρόλα αυτά, έγινε αποδεκτή μόνο μετά την έκδοση νέων χαρτών της κεντρικής Ευρώπης από το στρατιωτικό ινστιτούτο γεωγραφίας της Βιέννης περίπου το 1875.[16][17]

Η πρώτη επιβεβαιωμένη ανάβαση έγινε από τον Γιαν Στιλ από το χωριό Νόβα Λεσνά το 1834.[18]

Πρόσβαση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Άποψη από την κοιλάδα Βέλικα

Μόνο μέλη ενός εθνικού ομίλου μέλους του UIAA επιτρέπεται να σκαρφαλώσουν μόνοι τους στην κορυφή. Οι άλλοι επισκέπτες μπορούν να αναρριχηθούν μόνο με πιστοποιημένο οδηγό. Οι δύο ευκολότερες διαδρομές, συνήθως από τις κοιλάδες Βέλικα ή Μπατισόβσκα, προστατεύονται με αλυσίδες. Εξαιτίας ενός εκτεθειμένου τμήματος και δύσκολου προσανατολισμού, ιδιαίτερα στη ράχη, είναι ανάμεσα στις δυσκολότερες διαδρομές στον υψηλό Τάτρας και περιλαμβάνει και αναρρίχηση.[19] Χωρίς χιόνι, οι διαδρομές έχουν βαθμό δυσκολίας ΙΙ ή ΙΙΙ (κλίμακα της UIAA). Η συνολική υψομετρική διαφορά είναι περίπου 1.000 μέτρα από το ξενοδοχείο Σλιέσκι Ντομ[20] ή 1.665 από την Τατράνσκα Πολιάνκα. Το χειμώνα, το Γκερλαχόφσκι στιτ αποτελεί δύσκολη αλπινιστική αναρρίχηση, με μικτή ανάβαση και κίνδυνο χιονιστιβάδων.

Οι δύο πιο δημοφιλείς διαδρομές για τεχνική αναρρίχηση είναι το ανατολικό και νοτιοδυτικά μέτωπο.[19] Και οι δύο είναι μακριές και πάνω σε γρανιτένιο τοίχο. Η καλύτερη εποχή για αναρρίχηση θεωρείται από τα μέσα Σεπτεμβρίου μέχρι μέσα Οκτωβρίου ή μέχρι τις πρώτες χιονοπτώσεις.

Κλίμα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κορυφή, μηνιαίοι μέσοι όροι[21]
Ιαν Φεβ Μαρ Απρ Μαϊ Ιουν Ιουλ Αυγ Σεπ Οκτ Νοε Δεκ
Θερμοκρασία αέρα
2–3 pm, Celsius
-11 -11 -8 -5 0 3 5 5 2 -1 -6 -9
Θερμοκρασία αέρα
2–3 pm, Fahrenheit
12 12 17 23 32 37 41 41 36 10 21 16
Υετός
σε χιλιοστά
120 120 100 130 120 190 190 140 90 90 130 150
Ημέρες με καταιγίδες και κεραυνούς 0 0 0 2 5 9 9 6 2 0 0 0
Ημέρες με την κορυφή 10+ min.
στα σύννεφα (χαμηλή ορατότητα)
21 20 22 23 26 25 26 24 21 19 21 21
Ημέρες με παγετό 19 15 16 16 13 5 4 5 10 11 17 19
Ημέρες με χιονόπτωση[22] 19 16 18 19 16 9 5 4 6 11 17 19
Ημέρες με
χιονοκάλυψη >1 cm (0,4 in)
31 28 31 30 24 8 4 3 6 15 28 31
Ημέρες με ορατότητα
>20 km (12,4 mi) στις 2–3 pm
15 12 12 7 3 3 4 5 8 17 15 15

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. spravatanap.sk/web/index.php/2012-08-24-09-58-43/poloha-a-geomorfologicke-clenienie-tatier-sk.
  2. «Anna Kłosińska, Słownik ortograficzny,» (στα Πολωνικά). 2004. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Μαΐου 2020. Ανακτήθηκε στις 15 Νοεμβρίου 2007. 
  3. «GERLACH». Encyklopedia Internautica (στα Πολωνικά). n.d. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Ιουλίου 2012. Ανακτήθηκε στις 15 Νοεμβρίου 2007. CS1 maint: Unfit url (link)
  4. 4,0 4,1 Ivan Bohuš, Od A po Z o názvoch Vysokých Tatier, 1996.
  5. Milan Olejník (2002). «"Impact of external factors upon the formation of ethnicity – the case of German community living in the region of Zips (Slovak Republic)." Človek a spoločnosť». Slovak Academy of Sciences in Košice. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Μαρτίου 2012. Ανακτήθηκε στις 16 Νοεμβρίου 2007. 
  6. Francis Florian Czaki, Mappa geographica repræsentans partem Hungariæ nempe sic dictum Comitatum de Zips ... Comitat Scepusiensis. Engraved by Friedrich Hampe, 1762. In: Józef Szlafarski, Poznanie Tatr, 1972.
  7. Jakob Meltzer, "Das Zipser Comitat." In: Johannes Csaplovics, Topographisch-statistisches Archiv des Königreiches Ungarn, 1821.
  8. Για παράδειγμα: Alexander F. Heksch, Führer durch die Karpathen und oberungarischen Badeorte. 1881.
  9. Georg Buchholtz Jr., Delineatio Nomenclatura Montium Carpathicorum, qualiter sese Lomnitzæ conspiciendi sistunt. 1717. In: Ivan Houdek, Osudy Vysokých Tatier. 1951.
  10. 10,0 10,1 Ludwig Greiner, "Die Gerlsdorfer Spitze als die höchste Gebirgshöhe der Karpathen." Gemeinnützige Blaetter zur Belehrung und Unterhaltung, 1839.
  11. L. Greiner, "Gerlachovský chochol, jako nejvyšší jehlan v Tatrách." Slovenské noviny, November 1851.
  12. «Gerlachovský štít» (στα Σλοβακικά). Mikuláš Argalács and Dominik Michalík. 2003. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Νοεμβρίου 2007. Ανακτήθηκε στις 3 Ιουνίου 2007. 
  13. «Baron Adrien de Gerlache: Víte co má nejslavnější belgický polárník společného s nejvyšší horou Vysokých Tater?» (στα Τσεχικά). Foreign Ministry of the Czech Republic. 2005. Ανακτήθηκε στις 16 Νοεμβρίου 2007. 
  14. źudovít Greiner
  15. «Pamätná izba Ľudovíta Greinera v Revúcej». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 31 Δεκεμβρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 21 Μαρτίου 2017. 
  16. Július Burkovský and Igor Viszlai (6 Οκτωβρίου 2006). «Ľudovít Greiner» (στα Σλοβακικά). Lesy SR (Forests of the Slovak Republic). Ανακτήθηκε στις 3 Ιουνίου 2007. 
  17. Contrary to its title, it actually contained 14 plates: Josef Schlacher, General-Karte von Mittel-Europa. In 12 Blättern. ca. 1875.
  18. «Ján (Johann) Still | Nová Lesná». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Απριλίου 2019. Ανακτήθηκε στις 21 Μαρτίου 2017. 
  19. 19,0 19,1 «Menu on the left – Gerlachovský štít» (στα Σλοβακικά). tatry.nfo.sk. n.d. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Οκτωβρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 3 Ιουνίου 2007. 
  20. «Mountain Hotel Sliezsky Dom». travelslovakia.sk. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Μαρτίου 2011. Ανακτήθηκε στις 10 Νοεμβρίου 2010. 
  21. The weather and climate data for this altitude are rounded from averages of varying numbers of decades through the 1960s. They may represent or diverge from current averages or averages covering longer periods: Mikuláš Konček, et al. Klíma Tatier. 1974.
  22. Vojtech Briedoň, Kazimierz Chomicz and Mikuláš Konček, "Snehové pomery." In: Mikuláš Konček, et al. Klíma Tatier. 1974.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]