Βιρακότσα

Ο θεός Βιρακότσα, στην επονομαζόμενη Πύλη του Ήλιου στην αρχαία πόλη Τιαουανάκο στη Βολιβία

Στη μυθολογία των Ίνκας, ο Κον Τίκι Βιρακότσα, ή απλά Βιρακότσα ή Ουιρακότσα (η «Αόρατη Φωτιά, αυτός που γεννιέται από τον αφρό της θάλασσας») , θεωρείται ο δημιουργός του σύμπαντος, του χρόνου και του πολιτισμού κι ένας από τους σημαντικότερους θεούς των Ίνκας. Είχε ένα γιο, τον Ίντι, και μια κόρη, τη Μάμα Κίγια

Υπάρχει μόνο μία αναπαράσταση του θεού στην «Πύλη του Ήλιου», ένα μονόλιθο, όπου αναπαριστάνεται ο θεός σε γλυπτό. Έχει ως στέμμα του τον ήλιο, από τα μάτια του τρέχουν δάκρυα βροχής και κρατά στα χέρια του δύο κόνδορες-ραβδιά. Κατά άλλη ερμηνεία κρατά κεραυνούς (αντιστοίχους με του Δία ή του Όντιν). Στέκεται πάνω σε ένα βάθρο, στο οποίο οδηγούν σκαλοπάτια, και είναι πλαισιωμένος από 6 Αγγέλους.

Μύθοι

Σύμφωνα με ένα μύθο, ο Βιρακότσα προκάλεσε ένα μεγάλο κατακλυσμό, που ονομάζεται Ούνου Πατσακούτι, γύρω από τη λίμνη Τιτικάκα. Αφανίστηκαν όλοι οι άνθρωποι εκτός από δυο, που επέλεξε αν σώσει: το Μάνκο Κάπακ, γιο του Ίντι ή του ίδιου του Βιρακότσα σε διάφορους μύθους, και τη Μάμα Όκλιο. Αυτοί οι δυο ίδρυσαν τον πολιτισμό των Ίνκας, κουβαλώντας ένα χρυσό ραβδί. Ο μύθος του χρυσού ραβδιού υπάρχει και σε άλλο μύθο, όπου ο Βιρακότσα στέλνει όλα τα παιδιά του στη γη: το χρυσό ραβδί προσγειώνεται στο Κούζκο, που γίνεται η πρωτεύουσα των Ίνκας.

Σε ορισμένους μύθους, εμφανίζεται σαν σύζυγός του η θεότητα Μάμα Κότσα.

Ο θεός είναι γνωστός και με το προσωνύμιο Κον Τίκι Βιρακότσα, όπου και ταυτίζεται με τον ομώνυμο θεό του ήλιου της Πολυνησίας. Έτσι πήρε το όνομά του και το πλοίο Κον Τίκι.

Ο Βιρακότσα έφτιαξε τον κόσμο με χώμα και ουρανό και τον άφησε στο σκοτάδι. Έφτιαξε τους ανθρώπους-γίγαντες για να κατοικήσουν αυτό τον κόσμο, αλλά δεν έμεινε ευχαριστημένος μαζί τους γιατί ήταν ανυπάκουοι. Τότε, πέτρωσε πολλούς από αυτούς και τους κατέστρεψε με μια μεγάλη πλημμύρα, απ’ την οποία μόνο δύο γλίτωσαν. Έπειτα δημιούργησε μια νέα φυλή ανθρώπων, μικρότερων σε μέγεθος, έφτιαξε τον ήλιο και τη μέρα, τη σελήνη και τα αστέρια. Σύμφωνα με τον Χουάν ντε Βετάνθος (χρονικογράφος του 16ου αιώνα) ο μύθος της Δημιουργίας έλεγε:

Από τη λίμνη Κολλασούγιο βγήκε ο Κον Τίκι Βιρακότσα, Παντοδύναμος Κύριος, που δημιούργησε τον Ουρανό, τη Γη και τα ανθρώπινα όντα, αφήνοντας τα όλα στο σκοτάδι. Με την ανυπακοή τους αυτοί οι άνθρωποι προκάλεσαν το θυμό του Θεού που τους μεταμόρφωσε σε πέτρες. Αυτή η περίοδος ονομάζεται «Πουρούμ Πάτσα». Στη συνέχεια ο Κον Τίκι Βιρακότσα βγήκε για δεύτερη φορά από τη λίμνη Τιτικάκα και κατευθύνθηκε κατά μήκος της λίμνης προς τον τόπο που ονομάζεται Τιαχουανάκο. Εκεί έφτιαξε τον ήλιο και την ημέρα και διέταξε τον ήλιο να ξεκινήσει την πορεία του, που ακόμα ακολουθεί.

Έφτιαξε έπειτα τη σελήνη και τα αστέρια και κατεργάστηκε τους ανθρώπους - πέτρες σαν πρίγκιπας για να τους κυβερνήσει. Οι αγγελιοφόροι του Βιρακότσα διέτρεξαν τη χώρα και ζωντάνεψαν τους ανθρώπους-πέτρες, διατάζοντας τους να βγουν από τις σπηλιές, τους ποταμούς και τις πηγές όπου είχαν γεννηθεί για να πάνε να κατοικήσουν την περιοχή και να εγκατασταθούν σε διάφορα εδάφη. Έτσι, σιγά-σιγά κατοικήθηκε η χώρα μετά τον κατακλυσμό Χούνο Παρατσούτι, που είχε καταστρέψει την πρώτη ανθρωπότητα.

Σταλμένος για να εκπολιτίσει τους ανθρώπους, τους μετέδωσε τους δίκαιους νόμους, νίκησε θριαμβευτικά τους εχθρούς του, διέτρεξε τη χώρα των Άνδεων μέχρι την ακτή και περπατώντας πάνω στα κύματα εξαφανίστηκε στη θάλασσα. Επειδή περπατούσε πάνω στα νερά, όπως ο αφρός, ονομάστηκε Βιρακότσα: «αφρός της θάλασσας»

.