Βανίλια

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Βανίλια
Άνθος της Βανίλιας
Άνθος της Βανίλιας
Συστηματική ταξινόμηση
Βασίλειο: Φυτά (Plantae)
Συνομοταξία: Αγγειόσπερμα (Magnoliophyta)
Ομοταξία: Μονοκοτυλήδονα (Liliopsida)
Τάξη: Ορχεώδη (Orchidales)
Οικογένεια: Ορχεοειδή (Orchidaceae)
Γένος: Βανίλια (Vanilla)
MILL.
Είδη

Δείτε κείμενο

Η βανίλια ή βανίλα είναι γένος Αγγειόσπερμων Μονοκότυλων φυτών, που ανήκει στην τάξη γύνανδρα, οικογένεια Ορχιδίδες (Orchidaceae) και είναι κοινά γνωστό ως βανίλλη. Περιλαμβάνει 90 περίπου είδη αναρριχητικών φυτών, ιθαγενή των τροπικών περιοχών. Βανίλια επίσης ονομάζεται και η αρωματική ουσία που εξάγεται από τους καρπούς ορισμένων από τα είδη της.

Ιστορία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η βανίλια χρησιμοποιούνταν για τον αρωματισμό του σοκόατλ (xocóatl)[1] της σοκολάτας, ενός αφεψήματος των Αζτέκων, αιώνες πριν ο Κορτές το δοκιμάσει στην αυλή του Μοντεζούμα, σύντομα μετά από αυτό η βανίλια έγινε πολύ δημοφιλής στην Ευρώπη.

Καλλιέργεια[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι σπόροι της βανίλιας που κυκλοφορούν στο εμπόριο είναι ο επεξεργασμένος άγουρος καρπός του είδους Βανίλια η πλατύφυλλος (V. planifolia) που είναι ιθαγενές του Μεξικού της Κεντρικής Αμερικής και του Βόρειου τμήματος της Νότιας Αμερικής, αλλά καλλιεργείται σε πολλές τροπικές περιοχές, ή του είδους Βανίλια η ταϊτινή (V. tahitensis) που είναι ιθαγενές της Ωκεανίας. Είναι φυτό με μακρύ, σαρκώδη αναρριχητικό βλαστό ο οποίος προσκολλάται στα δένδρα με εναέρια ριζίδια, έχει επίσης και ρίζες που εισχωρούν στο έδαφος. Κατά την περίοδο της ανθοφορίας, η οποία διαρκεί για δύο περίπου μήνες, πολλά εφήμερα άνθη ανοίγουν, λίγα κάθε φορά. Τα άνθη έχουν λεπτεπίλεπτη κατασκευή και για αυτό στη φύση η επικονίαση τους μπορεί να γίνει μόνο από μια μικρή μέλισσα που ζει στο Μεξικό. Στις άλλες χώρες όπου καλλιεργείται το φυτό, εφαρμόζεται η τεχνητή επικονίαση, η οποία γίνεται αμέσως μόλις ανοίξουν τα άνθη. Ο καρπός είναι επιμήκης κάψα και φθάνει σε πλήρη ανάπτυξη τα 20 εκατοστόμετρα μήκος σε 4 έως 6 εβδομάδες ενώ μπορεί να χρειαστούν μέχρι και 9 μήνες ώσπου να ωριμάσει.

Οι μεγαλύτεροι παραγωγοί βανίλιας στον κόσμο το 2006
Χώρα Παραγωγή
(σε τόνους)
%
Μαδαγασκάρη Μαδαγασκάρη 6,200 58%
Φιλιππίνες Φιλιππίνες 2,399 23%
Κίνα Κίνα 1,000 9%
Μεξικό Μεξικό 306 2%
 Τουρκία 192 2%
Τόνγκα Τόνγκα 144 1%
Ουγκάντα Ουγκάντα 195 2%
Κομόρες Κομόρες 65 0.6%
Γαλλική Πολυνησία Γαλλική Πολυνησία 50 0.5%
Ρεϋνιόν Ρεϋνιόν 23 0.2%
Μαλάουι Μαλάουι 20 0.2%
Πορτογαλία Πορτογαλία 10 0.09%
 Κένυα 8 0.08%
Γουαδελούπη Γουαδελούπη 8 0.08%
Ζιμπάμπουε Ζιμπάμπουε 3 0.03%
Source:
UN Food & Agriculture Organization
[2]

Χρήσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο αρωματικός παράγοντας της Βανίλιας χρησιμοποιείται ευρέως τόσο στην οικιακή μαγειρική όσο και στα τρόφιμα εμπορίου, ιδιαίτερα στη σοκολάτα στα προϊόντα της αρτοποιίας, στη ζαχαροπλαστική, στις πουτίγκες. στις σάλτσες, σε παγωτό, σε αφεψήματα και στην αρωματοποιία. Οι άγουροι καρποί συλλέγονται αμέσως μόλις πάρουν χρυσοπράσινο χρώμα στη βάση τους. Τα φρέσκα σπέρματα της Βανίλιας δεν έχουν άρωμα. Το χαρακτηριστικό άρωμα είναι αποτέλεσμα ενζυματικής δράσης κατά τη διάρκεια ειδικής επεξεργασίας. Το εκχύλισμα της βανίλιας παραλαμβάνεται μετά από θραύση των κατεργασμένων αποξηραμένων καρπών και εκχύλιση με αλκοόλη. Η τεχνητή βανίλια γίνεται από συνθετικά παραγόμενη βανιλίνη.

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. στην Νάουατλ ο τονισμός είναι πάντα στην προτελευταία συλλαβή και το αρχικό γράμμα x προφέρεται όπως αγγλικό sh
  2. «Faostat». Faostat.fao.org. 16 Δεκεμβρίου 2009. Ανακτήθηκε στις 1 Μαΐου 2010. 

Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα, Τόμος 13

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Vanilla στο Wikimedia Commons
  • Λεξιλογικός ορισμός του βανίλια στο Βικιλεξικό