Αστρονόμος

Ο αστρονόμος. Πίνακας του Γιοχάνες Βερμέερ (περ. 1668).

Αστρονόμος είναι ένας επιστήμονας που μελετά τα ουράνια σώματα, που αποτελούν το Σύμπαν, όπως είναι οι αστέρες, οι πλανήτες και οι δορυφόροι τους, τα νεφελώματα και οι γαλαξίες. Επιπλέον, μελετά τα ουράνια φαινόμενα. Σχετικό αλλά ξεχωριστό πλέον αντικείμενο μελέτης είναι η κοσμολογία, που αφορά το Σύμπαν ως ολότητα. Γενικότερα, ένας αστρονόμος ερευνά τον κόσμο πέρα από τη Γη, αλλά και την ίδια τη Γη στην ολότητά της ως πλανήτη.

Ιστορικά η αστρονομία επικεντρώνεται στην ταξινόμηση και περιγραφή των ουράνιων σωμάτων και φαινομένων, ενώ η αστροφυσική στην ερμηνεία των φαινομένων δια των φυσικών νόμων. Σήμερα η διάκριση έχει ατονήσει και οι όροι «αστρονόμος» και «αστροφυσικός» χρησιμοποιούνται πιο ελεύθερα ο ένας στη θέση του άλλου.

Οι ερευνητές ή «επαγγελματίες» αστρονόμοι είναι επιστήμονες που συνήθως έχουν διδακτορικό στην αστρονομία ή στη φυσική (μετά από ένα πτυχίο στη φυσική ή, ιδίως παλαιότερα, στα μαθηματικά) και εργάζονται σχεδόν αποκλειστικά σε πανεπιστήμια ή ερευνητικά κέντρα. Δαπανούν τον περισσότερο χρόνο τους στην έρευνα ή και στη διδασκαλία, ενώ οι παρατηρησιακοί αστρονόμοι πολλές φορές κατασκευάζουν τα δικά τους επιστημονικά όργανα ή βοηθούν στη λειτουργία ενός αστεροσκοπείου. Ο αριθμός των επαγγελματιών αστρονόμων, ακόμη και σε προοδευμένες αστρονομικά χώρες όπως οι ΗΠΑ, είναι στην πραγματικότητα πολύ μικρός σε σχέση με τον αριθμό των ανθρώπων που ενδιαφέρονται για την αστρονομία: Η Αμερικανική Αστρονομική Εταιρεία, ο μεγαλύτερος φορέας επαγγελματιών αστρονόμων στη Βόρεια Αμερική, έχει περίπου 7700 μέλη, ανάμεσα στα οποία περιλαμβάνονται και επιστήμονες από άλλα πεδία, όπως η φυσική, η γεωλογία και η μηχανική, των οποίων τα ερευνητικά ενδιαφέροντα σχετίζονται στενά με την αστρονομία. Η Διεθνής Αστρονομική Ένωση έχει 10.145 μέλη από 70 διαφορετικές χώρες, που είναι κάτοχοι διδακτορικού και ασχολούνται με την αστρονομική έρευνα.

Εκτός από τους επαγγελματίες, υπάρχουν πολλοί ερασιτέχνες αστρονόμοι. Πολλές πόλεις έχουν συλλόγους ή λέσχες ερασιτεχνικής αστρονομίας που έχουν τακτικές συγκεντρώσεις και συχνά διοργανώνουν νυκτερινά «αστροπάρτι». Η Αστρονομική Εταιρεία του Ειρηνικού είναι η μεγαλύτερη γενική αστρονομική εταιρεία στον κόσμο που αποτελείται τόσο από επαγγελματίες όσο και από ερασιτέχνες αστρονόμους και εκπαιδευτικούς από 70 διαφορετικές χώρες.

Ο σύγχρονος αστρονόμος

Αντίθετα με την κλασική εικόνα του αστρονόμου που βλέπει μέσα από ένα τηλεσκόπιο μέσα στο σκοτάδι της νύχτας, η πλειονότητα των αστρονόμων δεν ασχολείται άμεσα με αστρονομικές παρατηρήσεις, αλλά με θεωρητικά πρότυπα για την ερμηνεία των ουράνιων φαινομένων και υπολογισμούς. Οι παρατηρησιακοί αστρονόμοι πλέον προσαρμόζουν συνήθως στο τηλεσκόπιο μία κάμερα CCD για μεγάλου χρόνου εκθέσεις στο φως, πράγμα που επιτρέπει την καταγραφή μιας πολύ πιο ευαίσθητης εικόνας, καθώς το φως προστίθεται με την πάροδο του χρόνου. Εναλλακτικά, αναλύουν εικόνες στο υπέρυθρο/υπεριώδες, στις ακτίνες Χ ή στα ραδιοκύματα που λαμβάνουν από διαστημικές αποστολές ή από ραδιοτηλεσκόπια (ραδιοαστρονομία). Εξάλλου, ακόμη και οι σύγχρονοι παρατηρησιακοί αστρονόμοι περνούν το πολύ λίγες εβδομάδες τον χρόνο στα ερευνητικά τηλεσκόπια, τα οποία βρίσκονται πλέον σε απομακρυσμένες βουνοκορφές, ενώ τον υπόλοιπο χρόνο ασχολούνται με την επεξεργασία και ερμηνεία των παρατηρήσεων που συνέλεξαν αυτές τις λίγες εβδομάδες.

Οι αστρονόμοι που είναι καθηγητές σε πανεπιστήμια δαπανούν σημαντικό χρόνο διδάσκοντας προπτυχιακά και μεταπτυχιακά μαθήματα, ενώ σε αρκετά πανεπιστήμια διοργανώνουν και βραδιές κοινού, όπου το κοινό μπορεί να δει μέσα από τα μικρά τηλεσκόπια που υπάρχουν εκεί. Οι αστρονόμοι που έχουν κλίση προς τη μετάδοση των γνώσεων μπορούν επίσης να απασχοληθούν σε πλανητάρια.