Αξιοθέατα Σαλαμίνας

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Η πόλη της αρχαίας Σαλαμίνας[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στην αρχαία Ελλάδα, οι συγγραφείς αναφέρουν δύο πόλεις στο νησί της Σαλαμίνας, την Αρχαία και την Ομηρική Σαλαμίνα. Η Ομηρική Σαλαμίνα βρισκόταν στο νότιο τμήμα του νησιού και σύμφωνα με τον Παυσανία ήταν «νοτίως τετραμμένην προς την Αίγιναν». Για την πόλη της Αρχαίας Σαλαμίνας αναφέρεται πως βρισκόταν στη χερσονοειδή περιφέρεια που σήμερα είναι γνωστή και ως Κυνοσούρα και στην επόμενη μικρότερη χερσόνησο όπου σήμερα συναντάμε το Καματερό και τμήμα τα κοινότητας Αμπελακίων. Πάντα σύμφωνα με τους αρχαίους συγγραφείς, το κυρίως τμήμα της πόλης βρισκόταν στα Αμπελάκια και είχε ερείπια τειχών, περιβόλου και οικοδομημάτων αρχαίων τα οποία έχουν σχέση με τα «αγοράς ερείπια», τον «Βωμό των δώδεκα Θεών», το «Τέμενος του Αίαντος» το «Αιάντειον», το «Ιερόν Ασκληπιού», τον ανδριάντα του Σόλωνος και της Δημοκρατίας, τη Στοά, την Εξέδρα, τα Ιερά του Ερμού και του Διονύσου και το Γυμνάσιο. Ακόμη, στην περιοχή υπήρχαν το Τρόπαιο της Αρτέμιδος και του Δία, των Μοιρών το θέατρο και το ισχυρό λιμάνι με πολύ καλές ναυπηγικές εγκαταστάσεις το οποίο είναι ευδιάκριτο μέχρι και σήμερα.

Υπάρχουν δύο εκδοχές για την αρχαία πόλη. Η μία αναφέρει πως συνοικίστηκε μετά την προσάρτηση του νησιού στο Κράτος των Αθηνών, ενώ η δεύτερη αναφέρει πως ο οικισμός που πιθανότατα προϋπήρχε εκεί, εξελίχθηκε σε πόλη γνωστή και ως Κούλουρις και είναι η ίδια με αυτή της πόλης της Σαλαμίνας των ιστορικών χρόνων. Έχουν βρεθεί υστεροελλαδικά ευρήματα που αφορούν οικισμό που βρισκόταν στα Σελήνια, στην περιοχή των Καμινιών, που βρίσκεται στα Αμπελάκια.

Ο όρμος στα Αμπελάκια με τη μικρή κοιλάδα και τη δυνατότητα επαφής που προσφέρει με τον Πειραιά, μετά την κατάκτηση του νησιού από τους Αθηναίους, έδωσε τη δυνατότητα εγκατάστασης στην περιοχή ενός αστικού κέντρου το οποίο στη συνέχεια σχηματίστηκε η ξακουστή πόλη του Χρυσού αιώνα του Περικλή (5ος π.Χ.), η οποία στη συνέχεια εξελίχθηκε σε μεγάλο λιμάνι ανταλλαγής αγαθών, επικοινωνίας και εμπορικός σταθμός. Τα παραπάνω γεγονότα επαληθεύονται και από ευρήματα της ανασκαφής που διενήργησε ο Αντώνιος Κεραμόπουλος το 1918. Στα ευρήματα αυτά περιλαμβάνονται βάθρα αναστημάτων, θραύσματα αγγείων, μέρος του τοίχους της πόλης κ.α.

Η οικονομία του νησιού ενισχύθηκε περαιτέρω μετά τα μέσα του 4ου αιώνα, όταν η Αθήνα είχε πλέον δικό της νόμισμα. Μπορεί ως τότε η οικονομία της Σαλαμίνας να στηριζόταν κυρίως σε αγροτικά προϊόντα, ωστόσο έπειτα εξελίχθηκε σε εμπορευματική και ανεξαρτητοποιήθηκε σε έναν βαθμό από την Αθηναϊκή Οικονομική Διοίκηση. Από το 318 π.Χ., όταν οι κάτοικοι του νησιού αποστάτησαν από την Αθηναϊκή κυριαρχία με αρχηγό τον Αισχητάδη και προσχώρησαν στον Κάσσανδρο, ακολούθησε μια έντονη περίοδος. Πριν το 307 π.Χ., οι Αθηναίοι προσπάθησαν να πάρουν πίσω τη Σαλαμίνα και τα κατάφεραν με τη βοήθεια του Δημητρίου του Πολιορκητή, και στη συνέχεια εκδικήθηκαν του κατοίκους της διώχνοντάς τους και εγκαθιστώντας στην περιοχή Αθηναίους κληρούχους και καταδικάζοντας τον Αισχητάδη σε θάνατο. Στη συνέχεια, το νησί ανεξαρτητοποιήθηκε ξανά όταν πλέον ήταν υπό την προστασία των Μακεδόνων, μια περίοδος που κράτησε 60 χρόνια, και παραχωρήθηκε πάλι στους Αθηναίους, την περίοδο της Αχαϊκής Συμπολιτείας. Τη συγκεκριμένη περίοδο στρατεύματα λεηλάτησαν το νησί χωρίς κανένα ενδοιασμό.

Τα Ελληνιστικά χρόνια, η Σαλαμίνα παρουσιάζεται ως αυτόνομος Δήμος, με δικό της νόμισμα μέχρι και τους Ρωμαϊκούς χρόνους, αν και ήταν άμεσα εξαρτημένη από την Αθήνα. Η Αρχαία πόλη ήταν σημαντική για τους Αθηναίους, αφού είχε εξελιχθεί σε σημαντικό εμπορικό σταθμό, και αυτό φαίνεται από την επιμονή τους για κυριαρχία στο νησί και τη διατήρηση των δικαιωμάτων στις προσόδους. Ακόμη, έντονη ήταν η εξάρτηση των Σαλαμίνιων από την Αθήνα, γεγονός που φαίνεται από τη συμμετοχή εφήβων ενόπλων από την Αθήνα στο εσωτερικό του νησιού.

Οι γιορτές των κατοίκων του νησιού ήταν εντυπωσιακές. Το τυπικό της γιορτής πριν από τον πλου προς το τέμενος του Αίαντα, περιλάμβανε ανάπλου με δύο μικρότερα πλοία μέχρι το τρόπαιο που είχε ιδρύσει ο Θεμιστοκλής στην άκρης της Κυνοσούρας. Εκεί θυσίαζαν προς τιμή του Δία, και στη συνέχεια κατευθύνονταν προς το λιμάνι της Αρχαίας Σαλαμίνας όπου και γινόταν συναγωνισμός των πλοίων. Μετά αποβιβάζονταν, τελούσαν μία πομπή και πρόσφεραν θυσία στους μεγάλους Θεούς και οι ένοπλοι έφηβοι επισκέπτονταν την ύπαιθρο του νησιού. Η γιορτή των Αιαντείων είναι πιθανό να ξεκίνησε να γίνεται μετά τη Ναυμαχία της Σαλαμίνας. Σχετική με αυτή τη γιορτή είναι η στήλη με ψήφους του 4ου αιώνα π.Χ. που βρέθηκε στο Μούλκι, η οποία μεταφέρθηκε εκεί τους νεότερους χρόνους, δυστυχώς αρκετά φθαρμένη αλλά με εμφανή την ανάγλυφη αναπαράσταση του Αίαντα και της νύμφης της Σαλαμίνας. Στην αναπαράσταση αυτή, ο Αίαντας φαίνεται να στεφανώνει κάποιον άντρα που πιθανότατα είναι κοσμήτης εφήβων.

Σχετικά με τα τείχη της Σαλαμίνας, οι επιγραφές που έχουν βρεθεί αναφέρουν πως επισκευάστηκαν μεταξύ του 307 π.Χ. και του 304 π.Χ.. Το τείχος της Στοάς οικοδομήθηκε περίπου το 130 π.Χ., ενώ την ίδια περίοδο επισκευάστηκαν και επικοσμήθηκαν διάφορες θέσεις της πόλης.

Ανατολικά της Παναγίας του Αμπελακίου, στα δεξιά του δρόμου, βρέθηκαν υπολείμματα Μακεδονικού Καμαρωτού Τάφου, γεμάτος με απανθρακωμένα ανθρώπινα οστά. Τα ευρήματα αυτά μαρτυρούν ενταφιασμό λειψάνων, πιθανότατα μετά από επιδημία ή πολεμική ενέργεια, σίγουρα όμως φανερώνει μια δύσκολη και οδυνηρή περιπέτεια για τους κατοίκους του νησιού κατά την περίοδο των Ελληνιστικών χρόνων.

Αργότερα, κατά τους πρώτους χριστιανικούς χρόνους, ο Παυσανίας επισκέπτεται την πόλη της Αρχαίας Σαλαμίνας και καταγράφει όλα τα ερείπια που έχουν μείνει εκεί και έδειχναν την ακμή της πόλης τα ιστορικά χρόνια. Ο Παυσανίας βρήκε την πόλη τελείως ερειπωμένη, γεγονός στο οποίο συνέβαλε ο υποβιβασμός της Αθήνας τόσο πολιτικά όσο και οικονομικά κι έτσι έχασε την ικανότητά της στη διατήρηση και την επιρροή σχετικά με την παραγωγή πρωτογενών προϊόντων στους γύρω Δήμους της.

Υπό αυτές τις συνθήκες οι κάτοικοι της Αρχαίας πόλης μετακινήθηκαν προς το υπόλοιπο νησί. Έτσι, πολλοί από αυτούς εγκαταστάθηκαν στην αθέατη από τη θάλασσα πλευρά της περιοχής για λόγους ασφαλείας, κοντά στον προφήτη Ηλία, στη σημερινή πόλη του νησιού, παίρνοντας μαζί και το όνομα της παλιάς τους πόλης η οποία σήμερα ονομάζεται Κούλουρη. Ακόμη, κάποιοι από αυτούς εγκαταστάθηκαν στην κοιλάδα του Μουλκίου και της Κακής Βίγλας. Έχει βρεθεί το ερείπιο της Φραγκοκλησιάς (Αγίας Τριάδος 65 στο Αμπελάκι) το οποίο αποτελεί λείψανο Ρωμαϊκών χρόνων, με λίθινο κίονα ο οποίος στέκει σήμερα στην αυλή μιας σύγχρονης κατοικίας, ενώ αγνοείται στον ίδιο χώρο η τύχη δύο Ιωνικών κιονόκρανων.

Σύμφωνα με όλα τα παραπάνω, γίνεται σαφές πως η Αρχαία πόλη της Σαλαμίνας αποτελούσε έναν από τους πιο σημαντικούς εμπορικούς και οικονομικούς σταθμούς της αρχαιότητα, ενώ παράλληλα είχε σημαντικό ρόλο στην ευρύτερη περιοχή. Η Β’ Εφορεία Αρχαιοτήτων υπό την επίβλεψη της Εφόρου Αρχαιοτήτων και Ιφιγένειας Δεκουλάκου, συχνά ανακαλύπτουν σημαντικά αρχαία ευρήματα. Πρόσφατα βρήκαν ένα ψηφιδωτό της Δρυίδος, και ακόμη και λείψανα οικιών σε πολύ καλή κατάσταση, με αυλές, πηγάδια και λουτρά. Οι τάφοι που βρέθηκαν είναι κιβωτιόσχημοι, λακκοειδείς και κεραμοσκεπείς.

Τα ευρήματα στη Σαλαμίνα είναι ανεξάντλητα και πιθανότατα στο μέλλον θα δώσουν την πρέπουσα προβολή τόσο στην Αρχαία πόλη της Σαλαμίνας, όσο και στη Σαλαμίνα.

Οι ανεμόμυλοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι δύο ανεμόμυλοι βρίσκονται στον λόφο του Αγίου Νικολάου ή αλλιώς «Λόφο των Μύλων» και υπολογίζεται πως είναι χτισμένοι τον 18ο αιώνα. Είναι οι μόνοι ανεμόμυλοι που έχουν διασωθεί από τους 10 που χτίστηκαν τα πρώτα μετά-επαναστατικά χρόνια στο νησί της Σαλαμίνας.

Κατασκευάστηκαν από συντεχνίες ειδικών μαστόρων για ανεμόμυλους, έχουν πυργόσχημη κουλουροκονική μορφή με εμφανή τειχοποιία και ασβεστόλιθους. Κάθε ένας έχει μια πόρτα η οποία βλέπει στην ανατολή και δύο παράθυρα στο Ανώι, τα οποία κάθε ένα βλέπει προς ανατολικά και δυτικά αντίστοιχα. Η οροφή τους είναι κατασκευασμένη από χόρτα τα οποία δίνουν τη μορφή του τρούλου.

Την εποχή που χτίστηκαν βοηθούσαν στην κάλυψη των επισιτιστικών αναγκών της Σαλαμίνας. Μέχρι την τελευταίας εικοσαετία του 19ου αιώνα λειτουργούσαν παράλληλα με τους αλογόμυλους και τους χειρόμυλους. Στη συνέχεια έπαψαν να λειτουργούν καθώς τη θέση τους πήραν οι δύο πρώτοι ατμοκίνητοι αλευρόμυλοι στην παραλία της Σαλαμίνας.[1]


«Ευριπίδειο θέατρο»[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το Ευριπίδειο θέατρο κατασκευάστηκε το 1993 προς τιμή του μεγάλου αρχαίου τραγικού ποιητή, Ευριπίδη, ο οποίος είχε μόνιμη κατοικία στην περιοχή Περιστέρια της Σαλαμίνας. Τα εγκαίνια του θεάτρου πραγματοποιήθηκαν την ίδια χρονιά από την τότε υπουργό πολιτισμού, κα Άννα Ψαρούδα Μπενάκη.

Το θέατρο βρίσκεται στον λόφο «Πατρίς», έχει χωρητικότητα περίπου 3.000 άτομα ενώ το καλοκαίρι φιλοξενεί θεατρικές παραστάσεις και συναυλίες. Η πρόσβαση στο θέατρο μπορεί να γίνει με δύο τρόπους: είτε με αυτοκίνητο στη βόρεια είσοδο (όπου υπάρχει χώρος στάθμευσης του θεάτρου), είτε με τα πόδια από τη νότια είσοδο (στην οδό Μ. Αλεξάνδρου).[2]

Οικία Άγγελου Σικελιανού[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Απέναντι από τη Μονή της Φανερωμένης, στην παραλία, βρίσκεται το σπίτι του μεγάλου νεοέλληνα ποιητή, Άγγελου Σικελιανού. Εκεί έζησε από το 1933 έως το 1950, ενώ αποτέλεσε τόπο έμπνευσης για εκείνον αφού εκεί συνέγραψε τα πιο σπουδαία έργα του. Η κατοικία του ανακαινίστηκε και πλέον στεγάζει μουσείο στο οποίο φιλοξενούνται προσωπικά αντικείμενα, έπιπλα και κειμήλια του ποιητή. [3]


Δημοτική βιβλιοθήκη[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στεγάζεται στο νέο Δημαρχείο-Πολιτιστικό Κέντρο, σε αίθουσα η οποία φέρει το όνομα του Σαλαμίνιου αρχαιολόγου και βυζαντινολόγου, Δημήτρη Ι. Πάλλα, οποίος υπήρξε καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών στην έδρα της Βυζαντινής αρχαιολογίας το 1966. Η βιβλιοθήκη δημιουργήθηκε το 1998 και διαθέτει μια συλλογή με 15.000 βιβλία και 10.000 τίτλους, από όλες τις κατηγορίες, τα οποία είναι όλα ταξινομημένα σύμφωνα με το δεκαδικό σύστημα DEWEY. Τέλος, διαθέτει αρχείο εφημερίδων τοπικού ενδιαφέροντος, καθώς και αρχείο με εκδόσεις Σαλαμίνιων συγγραφέων.[4]

Δημαρχιακό μέγαρο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Χτίστηκε επί δημαρχίας του Αθανάσιου Μακρή στο κέντρο της Σαλαμίνας. Τα εγκαίνια έγιναν στις 30-7-2000 από τον τότε πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας, κ. Κωνσταντίνο Στεφανόπουλο.[5]


Σπήλαιο του Ευριπίδη[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Βρίσκεται στην περιοχή Περιστέρια της Σαλαμίνας, η οποία είναι στα νότια του νησιού (απέναντι από την Αίγινα). Η ανασκαφή του σπηλαίου έγινε από τον επίκουρο καθηγητή Προϊστορίας Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Κ. Γιάννο Γ. Λώλο, την περίοδο 1994 με 1997. Συμμετείχε επιστημονική ομάδα υπό τη διεύθυνση του καθηγητή, ενώ συμπαράσταση υπήρξε από την Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας-Σπηλαιολογίας του Υπουργείου Πολιτισμού. Οι έρευνες ενισχύθηκαν οικονομικά από τον Δήμο Σαλαμίνας και διάφορους φορείς.

Η είσοδος του σπηλαίου είναι στενή, αθέατη από την ακτή του όρμου των Περιστερίων και σε υψόμετρο 120 μέτρων πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Από το φυσικό άνδηρο της εισόδου του σπηλαίου υπάρχει θέα προς το Σαρωνικό. Εσωτερικά θυμίζει λαβύρινθο αφού διαθέτει 10 θαλάμους με στενούς διαδρόμους και οροφές με σταλαγμιτικά παραπετάσματα. Το μήκος του υπολογίζεται στα 47 μέτρα περίπου. Σύμφωνα με τα ευρήματα, αποδεικνύεται πως χρησιμοποιήθηκε κατά τις εξής περιόδους: Νεώτερη νεολιθική, Ύστερη Μυκηναϊκή, Κλασική, Ρωμαϊκή και Φραγκοκρατία.

Ανάμεσα στα ευρήματα βρέθηκαν νομίσματα, αντικείμενα της θρησκείας, κοσμήματα, μια σιδερένια αιχμή και ένα τμήμα σκάφους στο οποίο αναγράφεται στην εξωτερική του πλευρά το όνομα του Ευριπίδη. Σύμφωνα με τις ανασκαφές που πραγματοποιήθηκαν και πληροφορίες από έγγραφα του Φιλοχόρου, του Ανώνυμου Συντάκτη του Βίου του Ευριπίδη, του Σάτυρου και του Aulus Gellius, το σπήλαιο αυτό ήταν το ησυχαστήριο του μεγάλου τραγικού. Πιο συγκεκριμένα, θεωρείται πως σε αυτό το σπήλαιο ο Ευριπίδης επεξεργάστηκε την τραγωδία του «Ιππόλυτος».

Για να επισκεφθεί κάποιος το πλάτωμα της εισόδου του σπηλαίου αρκεί να ξεκινήσει από τον όρμο των Περιστερίων και στη συνέχεια να περπατήσει για περίπου 20 λεπτά. Στη διαδρομή για το σπήλαιο, ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να συναντήσει το Ιερό του Διονύσου και μια αρχαία πηγή νερού.

Πέτρινος Φάρος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στα νότια της Σαλαμίνας, στο ακρωτήρι Λυκόπουλο (μεταξύ των περιοχών Κολώνες και Περιστέρια), είναι χτισμένος ο πέτρινος φάρος και αποτελεί ένα από τα πιο γοητευτικά αξιοθέατα του νησιού. Έχει ύψος 34 μέτρα και κατασκευάστηκε το 1901. Ο φάρος διαθέτει ένα μικρό σπιτάκι για το φαροφύλακά του με θέα στη θάλασσα και τον Σαρωνικό.[6] [7]

Τύμβος των Σαλαμινομάχων[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ανασκαφές που πραγματοποιήθηκαν στο ακρωτήριο της Κυνοσούρας έδειξαν πως ο τύμβος ανήκει στους νεκρούς πολεμιστές της Ναυμαχίας της Σαλαμίνας το 480 π.Χ.. Τα ευρήματα είναι τεράστιας αρχαιολογικής σημασίας αφού πάνω σε αυτόν συναντάμε πολλά ερείπια και θεμελιώσεις.

Σημαντικά κτήρια[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στις περιοχές Αμπελάκια, Σελήνια και Καματερό, ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να δει έντονα στοιχεία πολιτισμού. Στα κτίσματα υπάρχει ποικιλία χαρακτηριστικών αρχιτεκτονικής όπως αντίγραφα Ουαλικών σπιτιών, σπίτια με ακροκέραμα ή μονόρριχτα, και πολλά νεοκλασικά.

  • Βίλα Βαρβαρέσου, Οδός Πεύκων 12, Σελήνια
    Βίλα Βαρβαρέσου (σήμερα ανήκει στη Θεραπευτική Κοινότητα ΝΟΣΤΟΣ (ΚΕΘΕΑ):  Έτος κατασκευής: 1924, οδός Πεύκων 12, Σελήνια, Σαλαμίς [8]

Κύρια πηγή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Δευτερεύουσε πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Δ.Ι. Πάλλα: Αρχαιολογικό Δελτίο, 1987
  • Β. Κανάκη - Α. Κανάκη: Γνωριμία με τη Σαλαμίνα μας
  • Γεωργίου Θ. Παναγόπουλου, Η Σαλαμίνα στην Αρχαιότητα, ο Τόπος και οι άνθρωποι, Σαλαμίνα 1984
  • Κ.Ι. Βαγιόπουλου: Σαλαμίνα, έκδοση στο πλαίσιο της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης Γυμνασίου Αμπελακίων 1995
  • Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Τόμος Β'

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. http://www.salamina.gr
  2. http://www.salamina.gr
  3. «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Φεβρουαρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 10 Μαΐου 2012. 
  4. http://www.salamina.gr
  5. http://www.salamina.gr
  6. http://www.faroi.com/gr/koghi_gr.htm Αρχειοθετήθηκε 2013-05-14 στο Wayback Machine. faroi.com: Ο πέτρινος παραδοσιακός φάρος στα Περιστέρια Σαλαμίνας
  7. http://www.myworld.gr/site/content.php?artid=442753[νεκρός σύνδεσμος]
  8. «ANEO Αρχείο Διατηρητέων Κτηρίων: Βίλα Βαρβαρέσου, οδός Πεύκων Σελήνια Σαλαμίνας». ANEO Αρχείο Διατηρητέων Κτηρίων. 18 Μαρτίου 2020. Ανακτήθηκε στις 16 Σεπτεμβρίου 2020.