Ανάκτορα του Γαλέριου

Ανάκτορα του Γαλέριου
Είδος	ανάκτορο και αρχαιολογική θέση
Αρχιτεκτονική	αρχαία ρωμαϊκή αρχιτεκτονική
Γεωγραφικές συντεταγμένες	40°37′49″N 22°56′58″E
Διοικητική υπαγωγή	Δήμος Θεσσαλονίκης
Τοποθεσία	Θεσσαλονίκη
Χώρα	Ελλάδα
Χρηματοδότης	Γαλέριος
Προστασία	αρχαιολογικός χώρος στην Ελλάδα
Πολυμέσα
δεδομένα (π)

Τα Ανάκτορα του Γαλέριου είναι επιβλητικό κτιριακό συγκρότημα που αποτελεί τμήμα του Γαλεριανού συγκροτήματος και βρίσκεται στο κέντρο της Θεσσαλονίκης. Χτίστηκε ως συγκρότημα ανακτόρων του Ρωμαίου αυτοκράτορα Γαλέριου κατά την περίοδο της Ρωμαϊκής «Τετραρχίας» (297-307 μ.Χ.) και περιελάμβανε το Ανάκτορο, το Οκτάγωνο, τον Ιππόδρομο, την Αψίδα του Γαλέριου, την αψιδωτή αίθουσα και τη Ροτόντα. Πιθανώς τα ανάκτορα καταστράφηκαν από σεισμό τον 8ο αιώνα.

Ιστορικά στοιχεία

Το 1917 ο Γάλλος αρχιτέκτονας Ε. Hébrard ξεκίνησε την αρχαιολογική έρευνα για τον εντοπισμό του συγκροτήματος των Ανακτόρων. Νέα ανασκαφική έρευνα πραγματοποιήθηκε το 1935 από το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο του Βερολίνου και εντοπίστηκε ο Ιππόδρομος. Το 1939 ο Δανός αρχιτέκτονας Ε. Dyggve ανέσκαψε τον άξονα από τη Ροτόντα μέχρι το ναό της Νέας Παναγίας και αποκάλυψε τμήματα των Ανακτόρων. Στη θέση του Οκταγώνου υπήρχαν Οθωμανικά κρίσματα ώσπου το 1950 ο Έφορος Αρχαιοτήτων Χ. Μακαρόνας με ανασκαφές το αποκάλυψε. Τα ερείπια των βορείων αιθουσών αποκαλύφθηκαν το 1960 και οι συστηματικές ανασκαφές και έρευνες ξεκίνησαν το 1962. Η αποκατάσταση των ερειπίων των Ανακτόρων ξεκίνησε το 1993 και ολοκληρώθηκε το 2014.

Σήμερα ο χώρος των Ανακτόρων λειτουργεί ως υπαίθριο μουσείο.

Περιγραφή-χαρακτηριστικά

Στη νότια πλευρά του συγκροτήματος βρισκόταν η είσοδος που οδηγούσε στην «Εκκλησιαστική σκάλα», το αρχαιότερο λιμάνι της Θεσσαλονίκης.

Μια σειρά από κτίσματα βρίσκονται γύρω από το «αίθριο», όπως σε όλα τα ρωμαϊκά ανάκτορα της ίδιας εποχής. Το αίθριο περικλείεται από έντεκα χώρους διατεταγμένους σε σχήμα Π. Έχουν αποκαλυφθεί μια διώροφη στοά και ένα νυμφαίο, τα οποία αποτελούσαν μέρη ενός λουτρού, καθώς και η Βασιλική, η οποία ήταν αίθουσα υποδοχής και ακροάσεων στο ανατολικό τμήμα του συγκροτήματος, και το Οκτάγωνο στο νοτιοδυτικό τμήμα. Ο Ιππόδρομος ήταν κτισμένος σε άμεση επαφή με το ανατολικό τείχος της πόλης και τη Βασιλική.

Το Οκτάγωνο είναι το καλύτερα σωζόμενο κτίριο του συγκροτήματος. Είναι χτισμένο έτσι ώστε να βλέπει προς τη θάλασσα. Αρχικά προοριζόταν για αίθουσα θρόνου ή αυτοκρατορικό Μαυσωλείο. Εσωτερικά η διάμετρός του (από κόγχη σε κόγχη) είναι 30μ. Ολόκληρη η επιφάνεια του δαπέδου του ήταν στρωμένη με μαρμάρινες πλάκες. Μέρος αυτής της πλακόστρωσης έχει διασωθεί. Το 1957 βρέθηκε ένα μαρμάρινο τόξο με πλούσιο γλυπτικό διάκοσμο έξω από το Οκτάγωνο, στο οποίο παριστάνονται ο Γαλέριος, η πόλη της Θεσσαλονίκης προσωποποιημένη να φοράει στέμμα με απεικονισμένη τη μορφή των κάστρων της, ο Διόνυσος, ο Πάνας, καθώς και μια χορεύτρια. Το εύρημα εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης. Αργότερα το Οκτάγωνο μετατράπηκε σε χριστιανικό ναό.

Μια αψιδωτή αίθουσα έχει αποκαλυφθεί βόρεια των Ανακτόρων, στη διασταύρωση των οδών Αλεξάνδρου Σβώλου και Δημητρίου Γούναρη.

Πολλά ψηφιδωτά δάπεδα, διακοσμημένα με περίτεχνα σχήματα, και σημαντικές τοιχογραφίες που κάλυπταν τα επιχρίσματα των τούβλινων τοίχων βρέθηκαν στο χώρο των Ανακτόρων.

Βιβλιογραφία

• Ιστορία της Θεσσαλονίκης, Απόστολος Παπαγιαννόπουλος, Εκδόσεις ΡΕΚΟΣ, Θεσσαλονίκη 1985
• Γαλεριανό Συγκρότημα, Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, ΙΣΤ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, Θεσσαλονίκη 2013
• Θεσσαλονίκης Εγκόλπιον, Χρίστος Ζαφείρης, Εκδόσεις ΕΞΑΝΤΑΣ, 1997