Άλμπα Ιούλια

Άλμπα Ιούλια
	χάρτης
Χώρα	Ρουμανία
Περιφέρεια	Κεντρική
Επαρχία	Άλμπα
Δήμαρχος	Gabriel-Codru Pleșa
Πληθυσμός	58.681
Έκταση ( km²)	103,65
Τηλεφωνικός κωδικός	258
Πινακίδες κυκλοφορίας	AB
	Επίσημος ιστότοπος
	Πολυμέσα σχετικά με την πόλη
	δεδομένα (π • σ • ε )

Συντεταγμένες: 46°04′01″N 23°34′12″E / 46.06694°N 23.57000°E / 46.06694; 23.57000

Η Άλμπα Ιούλια ( Γερμανικά Karlsburg ή Carlsburg, πρώην Weißenburg, Ουγγρικά Gyulafehérvár, Λατινικά Apulum, Οθωμανικά Τουρκικά Erdel Belgradı ή Belgrad-ı Erdel)είναι πόλη της Ρουμανίας, που βρίσκεται στον Ποταμό Μούρες, πρωτεύουσα του Νομού Άλμπα, στην Τρανσυλβανία. Η πόλη έχει πληθυσμό 63.536 (2011). Η πόλη ήταν γνωστή στην αρχαιότητα ως Apulum. Από τον Υστερο Μεσαίωνα η Άλμπα Ιούλια είναι έδρα της Ρωμαιοκαθολικής Επισκοπής της Τρανσυλβανίας. Μεταξύ 1541 και 1690 ήταν πρωτεύουσα του Ανατολικού Ουγγρικού Βασιλείου και στη συνέχεια του Πριγκιπάτου της Τρανσυλβανίας. Η Άλμπα Ιούλια έχει ιστορική σημασία για τους Ρουμάνους, τους Ούγγρους και τους Σάξονες της Τρανσυλβανίας.

Η πόλη είναι αδελφοποιημένη με το Αίγιο.

Ονόματα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κατά τη Ρωμαϊκή περίοδο ο οικισμός ονομαζόταν Ἄπουλον (στα λατινικά Apulum από το Δακικό Apoulon), όπως αναφέρει ο Πτολεμαίος.^[1] Όταν ο οικισμός - πάνω στα ρωμαϊκά ερείπια - έγινε έδρα ενός δουκάτου το 10ο αιώνα, ο πληθυσμός πρέπει να ήταν σλαβικός. Η πρώιμη σλαβική ονομασία του οικισμού ήταν Bălgrad (που σημαίνει «λευκό κάστρο» ή «λευκή πόλη»). Το ίδιο ήταν και το παλιό ρουμανικό όνομα της πόλης.

Το ουγγρικό όνομα Gyulafehérvár είναι μετάφραση του προγενέστερου σλαβικού τύπου, που σημαίνει «λευκό κάστρο του Γκιούλα» ή «λευκή πόλη του Ιούλιου». Το πρόθεμα "Ιούλια" ("Ιούλιος") αναφέρεται στον Γκιούλα, Ούγγρο πολέμαρχο των μέσων του δέκατου αιώνα, που βαφτίστηκε στην Κωνσταντινούπολη.

Το Λατινικό όνομα της πόλης το 10ο αιώνα ήταν Civitatem Albam in Ereel. Το πρώτο μέρος του ονόματος "Alba" υποδηλώνει τα ερείπια του ρωμαϊκού οχυρού Απουλούμ (το προ-φεουδαρχικό λευκό κάστρο). Αργότερα, κατά το Μεσαίωνα, τα διαφορετικά ονόματα ήταν Frank episcopus Belleggradienesis το 1071, Albae Civitatis το 1134, Belegrada το 1153, Albensis Ultrasilvanus το 1177, eccl. Micahelis το 1199, Albe Transilvane το 1200, Albe Transsilvane το 1201, castrum Albens το 1206, canonicis Albensibus το 1213, Albensis eccl. Transsylvane το 1219, B. Michaelis arch. Transsilv. το 1231, Alba ... Civitas το 1242, Alba sedes eptus το 1245, Alba Jula το 1291, Feyrvar το 1572, Feyérvár το 1574, Weissenburg το 1576, Belugrad το 1579, Gyula Feyervár το 1619, Gyula Fehérvár το 1690 και Karlsburg το 1715.

Υπό την επίδραση του ουγγρικού Gyulafehérvár, η λατινική ονομασία της πόλης έγινε τελικά Alba Julia ή Alba Yulia. To σύγχρονο όνομά της Άλμπα Ιούλια αποτελεί υιοθέτηση της μεσαιωνικής λατινικής ονομασίας της πόλης. Αρχισε να διαδίδεται στη ρουμανική κοινή ομιλία το 18ο αιώνα. Η σύγχρονη ονομασία χρησιμοποιείται επίσημα αφότου πόλη έγινε μέρος της Ρουμανίας.

Το γερμανικό όνομα του δέκατου έκτου αιώνα ήταν Weyssenburg. Οι Σάξονες μετονόμασαν την πόλη σε Karlsburg (Carlsburg) προς τιμή του Κάρολου ΣΤ΄. Στα Γίντις και στα Εβραϊκά επικρατούσε το Karlsburg, ενώ σε Λαντινικές (Ρομανική γλώσσα) πηγές το Carlosburg. Alba Carolina ήταν επίσης τύπος των μεσαιωνικών Λατινικών του ονόματός της.

Ιστορία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Αρχαία εποχή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η σύγχρονη πόλη βρίσκεται κοντά στην τοποθεσία του σημαντικού πολιτικού, οικονομικού και κοινωνικού κέντρου της Δακίας Απουλόν, που αναφέρεται από τον αρχαίο Ελληνα γεωγράφο Πτολεμαίο και πιστεύεται από ορισμένους αρχαιολόγους ότι ήταν οι Δακικές οχυρώσεις στην κορυφή του Πιάτρα Κράιβι. Οταν έγινε επαρχία της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, ιδρύθηκε εδώ η πρωτεύουσα της Ρωμαϊκής Δακίας και η πόλη ήταν γνωστή ως Απουλούμ. Το Απουλούμ ήταν η μεγαλύτερη πόλη της Ρωμαϊκής Δακίας και έδρα της 13ης Δίδυμης (XIII Gemina) Λεγεώνας. Το Απουλούμ είναι το μεγαλύτερο castrum (Ρωμαϊκό στρατόπεδο) βρίσκεται στη Ρουμανία, καταλαμβάνοντας 375 στρέμματα (750 x 500 m2).

Μεσαίωνας[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το Gesta Hungarorum (το αρχαιότερο υπάρχον Ουγγρικό χρονικό) αναφέρει έναν Ούγγρο αντιβασιλέα ονόματι Γιούλα ή Γκέουλα - εκ μητρός παππού του Στέφανου Α΄ της Ουγγαρίας και άρχοντα [αντιβασιλέα] της Τρανσυλβανίας, που έχτισε εκεί την πρωτεύουσα του δουκάτου του το 10ο αιώνα. Ο Γκέουλα βαφτίστηκε στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία και έχτισε γύρω στα 950 την πρώτη εκκλησία της Τρανσυλβανίας. Τα ερείπια μιας εκκλησίας ανακαλύφθηκαν το 2011. Σύμφωνα με τον Ιοάν Αουρελ Ποπ (γ. 1955) και άλλους ιστορικούς εδώ έζησε ο Ιερόθεος ο πρώτος επίσκοπος της Τρανσυλβανίας, που συνόδευσε το Γκέουλα κατά την επιστροφή του στην Ουγγαρία μετά τη βάφτισή του στην Κωνσταντινούπολη γύρω στα 950.

Μετά την υιοθέτηση του Καθολικισμού και την ίδρυση της Καθολικής επισκοπής της Τρανσυλβανίας, πρόσφατα αρχαιολογικά ευρήματα δείχνουν ότι ο πρώτος καθεδρικός ναός χτίστηκε τον 11ο αιώνα ή ενδεχομένως νωρίτερα. Ο σημερινός Καθολικός καθεδρικός κτίστηκε το 12ο ή 13ο αιώνα. Το 1442 ο Ιωάννης Ουνιάδης, Βοεβόδας της Τρανσυλβανίας, χρησιμοποίησε την ακρόπολη για να προετοιμαστεί για μια μεγάλη μάχη ενάντια στους Οθωμανούς Τούρκους. Ο καθεδρικός ναός επεκτάθηκε κατά τη διάρκεια της βασιλείας του και θάφτηκε εκεί μετά το θάνατό του.

Περίοδος Οθωμανών και Αψβούργων[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το 1541 - μετά την κατάτμηση του Βασιλείου της Ουγγαρίας - η Άλμπα Ιούλια έγινε η πρωτεύουσα του Ανατολικού Ουγγρικού Βασιλείου και στη συνέχεια του Πριγκιπάτου της Τρανσυλβανίας μέχρι το 1690. Στην πόλη υπεγράφη το 1551 η Συνθήκη του Βάισενμπουργκ. Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του πρίγκιπα Γαβριήλ Μπέτλεν η πόλη έφθασε σε υψηλό σημείο της πολιτιστικής ιστορίας της με τη δημιουργία μιας ακαδημίας. Το πρώην Τουρκικό όνομα ήταν "Erdel Belgradı" ("Το Βελιγράδι της Τρανσυλβανίας" στα τουρκικά), όπου το Erdel (Erdély) προστέθηκε για να αποφεύγεται η σύγχυση με το Belgrat και το Arnavut Belgradı ("Αλβανικό Βελιγράδι" στα τουρκικά, αρχικό όνομα του Μπεράτ κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας).

Στο 29 Νοεμβρίου 1599 ο Μιχαήλ ο Γενναίος, Βοεβόδας της Βλαχίας, μπήκε στην Άλμπα Ιούλια μετά τη νίκη του στη μάχη του Σέλιμπαρ και έγινε Βοεβόδας της Τρανσυλβανίας. Το 1600 απέκτησε τον έλεγχο της Μολδαβίας, ενώνοντας τις ηγεμονίες της Βλαχίας, της Μολδαβίας και της Τρανσυλβανίας, υπό την εξουσία του, που κράτησε για ενάμιση χρόνο, μέχρι που δολοφονήθηκε το 1601, από πράκτορες του στρατηγού Τζόρτζο Μπάστα.

Η Άλμπα Ιούλια έγινε τμήμα της Μοναρχίας των Αψβούργων το 1690. Το φρούριο Αλμπα Καρολίνα σχεδιάστηκε από τον αρχιτέκτονα Τζιοβάνι Μοράντο Βισκόντι και χτίστηκε μεταξύ 1716 και 1735, κατ' εντολή του Αυτοκράτορα Καρόλου ΣΤ΄ των Αψβούργων. Οι ηγέτες της εξέγερσης των αγροτών της Τρανσυλβανίας εκτελέστηκαν στην Άλμπα Ιούλια τον Ιανουάριο του 1785. Σημαντικά ορόσημα στην ανάπτυξη της πόλης ήταν η δημιουργία της Βιβλιοθήκης Batthyanaeum το 1780 και την άφιξη του σιδηροδρόμου το 19ο αιώνα. Σύμφωνα με την απογραφή του 1910, η πόλη είχε 11.616 κατοίκους, εκ των οποίων 5.226 ήταν οι Ούγγροι (44,98%), 5.170 Ρουμάνοι (44,50%), 792 Γερμανοί (6,81%) και 287 Ρομά (2,47%) .

Νεότερα χρόνια[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στο τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου οι εκπρόσωποι του ρουμανικού πληθυσμού της Τρανσυλβανίας, ο ακριβής αριθμός των οποίων αμφισβητείται μεταξύ Ρουμάνων και της Ούγγρων ιστορικών, συγκεντρώθηκαν στην Άλμπα Ιούλια την 1η Δεκεμβρίου 1918 για να ανακηρύξουν την ένωση της Τρανσυλβανίας με το Βασίλειο της Ρουμανίας. Οι εκπρόσωποι των Σαξόνων της Τρανσυλβανίας αποφάσισαν να συμμετάσχουν σε αυτή την ανακήρυξη, στις 8 Ιανουαρίου 1919. Το 1922, ο Φερδινάνδος της Ρουμανίας στέφθηκε συμβολικά βασιλιάς της Ρουμανίας στην Άλμπα Ιούλια. Τον Οκτώβριο του 2012, 90ή επέτειο της στέψης του βασιλιά Φερδινάνδου - η δισέγγονή του Πριγκίπισσα Μαργαρίτα της Ρουμανίας επισκέφθηκε την Άλμπα Ιούλια για να τιμήσει την εκδήλωση.

Αξιοθέατα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η κύρια ιστορική περιοχή της Άλμπα Ιούλια είναι η περιοχή της Άνω Πόλης, που αναπτύχθηκε από τον Κάρολος ΣΤ΄ της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, προς τιμήν του οποίου οι Αψβούργοι μετονόμασαν την πόλη Kάρλσμπουργκ. Το φρούριο, με επτά προμαχώνες σε σχήμα αστεροειδές, κατασκευάστηκε μεταξύ 1716 και 1735 από δύο Ελβετούς αρχιτέκτονες οχυρώσεων. Ο πρώτος ήταν ο Τζιοβάνι Μοράντο Βισκόντι, που έχτισε δύο παλιούς προμαχώνες ιταλικού ρυθμού. Το δεύτερο ήταν ο Νικόλαους Ντόξατ ντε Ντέμορετ -παρατσούκλι "Αυστριακός Βωμπάν". Μετά το 1720 οι δύο αρχιτέκτονες μεταμόρφωσαν ριζικά το μεσαιωνικό φρούριο που διαμορφώθηκε από το πρώην Ρωμαϊκό castrum σε φρούριο μπαρόκ με επτά προπύργια, εφαρμόζοντας το νέο ολλανδικό σύστημα του Μένο βαν Κόεχορν, Menno van Coehorn, του οποίου το φρούριο της Άλμπα Ιούλια είναι το καλύτερα διατηρημένο παράδειγμα.

Στο εσωτερικό του φρουρίου είναι η Αίθουσα της Ένωσης με την Εθνική Τιμητική Πινακοθήκη, το Εθνικό Μουσείο Ιστορίας της Ενοποίησης, το Πριγκιπικό Ανάκτορο (Ανάκτορο του Βοεβόδα), ο Ορθόδοξος καθεδρικός ναός, ο Ρωμαιοκαθολικός καθεδρικός ναός, η Βιβλιοθήκη Batthyaneum, το Μέγαρο του Ρωμαιοκαθολικού επισκόπου, το Μέγαρο Απορ και το Πανεπιστήμιο της Άλμπα Ιούλια. Χτισμένος το 10ο και 11ο αιώνα, ο Ρωμαιοκαθολικός καθεδρικός ναός είναι το πιο αντιπροσωπευτικό κτίριο μεσαιωνικού Ρωμανικού ρυθμού στην Τρανσυλβανία και θεωρείται σημαντικό μνημείο της πρώιμης μεσαιωνικής αρχιτεκτονικής της Τρανσυλβανίας . Εκεί βρίσκονται οι τάφοι του Ιωάννη Ουνιάδη και της Ισαβέλλας Γιάγκελον - Βασίλισσας της Ουγγαρίας.

Η Βιβλιοθήκη Batthyaneum στεγάζεται σε μια πρώην εκκλησία χτισμένη σε ρυθμό μπαρόκ. Το 1780 ο Ιγνάτιος Μπατιάνι, επίσκοπος της Τρανσυλβανίας, προσάρμοσε το εσωτερικό του κτιρίου για να χρησιμοποιηθεί ως βιβλιοθήκη. Είναι διάσημη για τη συλλογή της χειρογράφων, παλαίτυπων και σπάνιων βιβλίων - όπως ο Codex Aureus του Λορς των μέσων του 9ου αιώνα, ο Codex Burgundus του 15ου αιώνα και τα Biblia Sacra του 13ου αιώνα. Το πρώτο αστρονομικό παρατηρητήριο στην Τρανσυλβανία ιδρύθηκε εδώ το 1792. Το Μέγαρο Απορ, που βρίσκεται στον ίδιο δρόμο με τη Βιβλιοθήκη Batthyaneum, ανήκε στον Πρίγκιπα Απορ και χτίστηκε το δεύτερο μισό του 17ου αιώνα. Στις αρχές του 18ου αιώνα ήταν η κατοικία του Αυστριακού στρατιωτικού ηγέτη Πρίγκιπα Στάινβιλ. Το μέγαρο ανακαινίστηκε το 2007 υπό την εποπτεία του Υπουργείου Πολιτισμού της Ρουμανίας.

Ο Ορθόδοξος Καθεδρικός της ενοποίησης κατασκευάστηκε μεταξύ 1921 και 1923, σύμφωνα με τα σχέδια του αρχιτέκτονα Ν. Τ. Στεφανέσκου και υπό την εποπτεία του μηχ. Τ Ερεμία. Οι τοιχογραφίες φιλοτεχνήθηκαν από τον Κονσταντίν σε παραδοσιακό εικονογραφικό ύφος. Οι πρώτοι μονάρχες της Ενιαίας Ρουμανίας, Βασιλιάς Φερδινάνδος Α΄ και Βασίλισσα Μαρία στέφθηκαν στον καθεδρικό ναό στις 1, Οκτωβρίου 1922.

Το Εθνικό Μουσείο της Ενοποίησης της Άλμπα Ιούλια βρίσκεται στο Κτίριο "Βαβυλώνα". Χτίστηκε μεταξύ 1851 και 1853 για στρατιωτικούς σκοπούς και έγινε μουσείο το 1887. Το μουσείο εκθέτει πάνω από 130.000 έργα τέχνης, οργανώμενα χρονολογικά. Η Αίθουσα Ενοποίησης , επίσης μέρος του Εθνικού Μουσείου Ιστορίας, διατηρεί την ιστορική της σημασία, καθώς φιλοξένησε την 1η Δεκεμβρίου του 1918, τη συνέλευση των 1228 Ρουμάνων αντιπροσώπων από την Τρανσυλβανία που αποφάσισε την ένωση της επαρχίας με το Βασίλειο της Ρουμανίας. Το κτίριο χρησιμοποιήθηκε το 1895 ως στρατιωτικό καζίνο.

Το Πριγκιπικό Ανάκτορο (Palatul Principilor ή Palatul Voievodal) ήταν κατοικία του Μιχαήλ του Γενναίου κατά την πρώτη πολιτική ενοποίηση των Ρουμάνων στο 1600. Αλλοεθνή χρονικά το περιγράφουν ως ένα εξαιρετικά πολυτελές κτίριο, πλούσια διακοσμημένο με τοιχογραφίες και μαρμάρινα σκαλοπάτια, που αργότερα χειροτέρεψε. Επί των Ηγεμόνων Γαβριήλ Μπετλέν και Γεώργιου Β΄ Ράκοτσι το ανάκτορο αποκαταστάθηκε, αλλά όχι στην προηγούμενη κατάστασή του. Μετά το 1716 το κτίριο χρησιμοποιήθηκε ως στρατώνας του Αυτοκρατορικού Στρατού των Αψβούργων.

Γηγενείς[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Φραγκίσκος Α΄ Ράκοτσι (1645 – 1676), εκλεγμένος Πρίγκιπας της Τρανσυλβανίας
Μιχαήλ Β΄ Απάφι (1676–1713), Πρίγκιπας της Τρανσυλβανίας από το 1690 ως το 1699
Ερνστ Μάνγγελ (1800–1887), μουσικός και Φιλέλληνας
Αλεξάντρου Μπόρζα (1887–1971), βοτανολόγος και μοναχός

Αδελφοποιήσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Αίγιο, Ελλάδα Αλκαλά ντε Ενάρες, Κοινότητα της Μαδρίτης, Ισπανία Αλεσσάντρια, Αλεσσάντρια, Πεδεμόντιο, Ιταλία Αρνσμπεργκ, Βόρεια Ρηνανία-Βεστφαλία, Γερμανία Ντούζτσε, Τουρκία Μπίογκραντ να Μόρου, Κροατία	Ναζαρέτ Ιλίτ, Ισραήλ Σαν Μπενεντέτο ντελ Τρόντο, Άσκολι Πιτσένο, Μάρκε, Ιταλία Σλίβεν, Βουλγαρία Σεκεσφέχερβαρ, Ουγγαρία Βαρέζε, Βαρέζε (επαρχία), Λομβαρδία, Ιταλία Κισινάου, Moλδαβία

Δημογραφικά[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ιστορική εξέλιξη πληθυσμού
Έτος	Πληθ.	±%
1850	5.408	—
1880	7.338	+35.7%
1890	8.167	+11.3%
1900	11.507	+40.9%
1912	11.616	+0.9%
1930	12.282	+5.7%
1948	14.420	+17.4%
1956	14.776	+2.5%
1966	22.215	+50.3%
1977	41.199	+85.5%
1992	71.168	+72.7%
2002	66.369	−6.7%
2011	63.536	−4.3%

Σύμφωνα με την απογραφή του 2011 ο συνολικός πληθυσμός της πόλης ήταν 63.536. Από αυτούς 95,3% ήταν Ρουμάνοι, 3,2% Ρομά, 1,9% Ούγγροι και 0,2% Γερμανοί.

Το 1850 η Άλμπα Ιούλια είχε 5.408 κατοίκους, εκ των οποίων 2.530 (46.78%) ήταν Ρουμάνοι, 1.009 (18.65%) Ούγγροι, 748 (13.83%) Γερμανοί και 1.121 (20.72%) άλλοι.

Το 1891 η πόλη είχε 8.167 κατοίκους, εκ των οποίων 3.482 ήταν Ούγγροι (42.63%), 3.426 Ρουμάνοι (41,94%) και 867 Γερμανοί (10,62%). Το 1910 ο αριθμός των κατοίκων αυξήθηκε σε 11.616. 5226 από αυτούς ήταν Ούγγροι (45%), 5.170 Ρουμάνοι (44.51%) και 792 Γερμανοί (6,82%). Κατά την απογραφή του 1930, το 38,3% του πληθυσμού ήταν Ορθόδοξοι, 21,4% Ανατολικοί Καθολικοί (Ουνίτες), 14,9% Μεταρρυθμιστές, 10,5% Ρωμαιοκαθολικοί, 7,2% Λουθηρανοί-Ευαγγελιστές ( Σάξονες της Τρανσυλβανίας), 6,5% Εβραίοι.