Φρονιμίτης

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Ακτινογραφία φρονιμίτη με ρίζα.

Φρονιμίτης ή σωφρονιστήρας ή τρίτος γομφίος αποτελεί το τελευταίο προς τα πίσω δόντι της μόνιμης οδοντοφυΐας. Οι φρονιμίτες εμφανίζουν συχνά μύλη και ρίζα άτυπης μορφολογίας. Οι φρονιμίτες ανατέλλουν φυσιολογικά μετά την ηλικία των 16 - 18 ετών, ορισμένες φορές ωστόσο δεν ανατέλλουν καθόλου και παραμένουν έγκλειστοι λόγω έλλειψης χώρου για την ανατολή τους. Επίσης πολλές φορές μπορεί να μην υπάρχουν καθόλου στη μόνιμη οδοντοφυΐα.[1]

Λειτουργία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι ανθρωπολόγοι πιστεύουν ότι οι φρονιμίτες, ή η τρίτη σειρά γομφίων, χρησιμεύουν για να διευκολύνουν τη μάσηση της τροφής στους ενήλικες ανθρώπους, καθώς και στους μεγάλους πιθήκους, οι οποίοι έχουν επίσης φρονιμίτες.[2] Η διατροφή τους αποτελείται από πιο δύσκολα μασώμενες τροφές, όπως φρέσκα φρούτα, φύλλα, ρίζες, ξηρούς καρπούς και κρέατα.[3][4] Από την έλευση της γεωργίας πριν από 10.000 χρόνια, και ιδιαίτερα με τη βιομηχανική επανάσταση των τελευταίων αιώνων, οι μαλακές ανθρώπινες δίαιτες, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης εργαλείων (κόψιμο τροφής σε φέτες) και το μαγείρεμα της τροφής για να είναι πιο εύκολο να μασηθεί, έχουν γίνει πιο συνηθισμένες. Τέτοιες δίαιτες τείνουν να έχουν ως αποτέλεσμα σαγόνια που γίνονται μικρότερα σε ορισμένα σημεία από αυτά των παλαιολιθικών ανθρώπων, με έλλειψη χώρου για τα δόντια σοφίας.[5]

Μορφολογία των δοντιών[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η μορφολογία των δοντιών σοφίας μπορεί να ποικίλλει.[6] Οι άνω (άνω) τρίτοι γομφίοι έχουν συνήθως τριγωνική στεφάνη με βαθιά κεντρική μοίρα από την οποία διακλαδίζονται πολλαπλές ακανόνιστες σχισμές. Οι ρίζες τους είναι συνήθως συγχωνευμένες και μπορεί να έχουν ακανόνιστο σχήμα.[7] Οι τρίτοι γομφίοι της κάτω γνάθου είναι οι μικρότεροι γομφίοι της μόνιμης οδοντοστοιχίας. Η στεφάνη τους έχει συνήθως στρογγυλεμένο ορθογώνιο σχήμα με τέσσερις ή πέντε προεξοχές και ακανόνιστο μοτίβο σχισμών. Οι ρίζες είναι πολύ μειωμένες σε μέγεθος και μπορεί να συγχωνευθούν μεταξύ τους.[8]

Παθολογικές καταστάσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Περιστεφανίτιδα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Είναι η συχνότερη αιτία εξαγωγής ενός έγκλειστου φρονιμίτη. Αποτελεί φλεγμονή του ούλου (στεφανιαία καλύπτρα) που καλύπτει τον έγκλειστο ή ημιέγκλειστο φρονιμίτη. Η φλεγμονή προκαλείται από μικροοργανισμούς που εισβάλλουν στον περιοδοντικό θύλακο μεταξύ του φρονιμίτη και του δεύτερου γομφίου. Τα συμπτώματα μπορεί να ποικίλουν ανάλογα με την βαρύτητα. Ο πόνος είναι το συνηθέστερο σύμπτωμα ενώ μπορεί να συνοδεύεται από επιπλέον δυσάρεστες καταστάσεις όπως τρισμό, πυρετό, λεμφαδενίτιδα, οίδημα της παρειάς, απόστημα κ.α. Η περιστεφανίτιδα αντιμετωπίζεται αρχικά με συντηρητική θεραπεία όπως καθαρισμός του περιοδοντικού θυλάκου ή χορήγηση αντιβίωσης σε περίπτωση βαρύτερων συμπτωμάτων. Η οριστική θεραπεία έγκειται στην εξαγωγή του υπαίτιου φρονιμίτη.[9]

Ορθοδοντικά προβλήματα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Παλαιότερα πιστευόταν ότι οι έγκλειστοι ή ημιέγκλειστοι φρονιμίτες λόγω της πίεσης που ασκούν στα παρακείμενα δόντια μπορούν να προκαλέσουν συνωστισμό των κάτω προσθίων δοντιών. Η θεωρία αυτή εγκαταλείφθηκε μετά τη διαπίστωση ότι ο συνωστισμός αυτός προκαλείται από δευτερογενή ανάπτυξη της κάτω γνάθου. Ωστόσο η ύπαρξη των φρονιμιτών είναι δυνατό να επιβαρύνουν ή να παρεμποδίζουν τη θεραπεία ενός ήδη υπάρχοντος ορθοδοντικού προβλήματος.

Περιοδοντίτιδα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η ύπαρξη ενός φρονιμίτη μπορεί πολλές φορές να παρεμποδίζει την εφαρμογή σωστής στοματικής υγιεινής στον δεύτερο γομφίο. Το γεγονός αυτό είναι αρκετά επιζήμιο, ιδιαίτερα όταν ο δεύτερος γομφίος πάσχει από περιοδοντική νόσο. Για τον λόγo αυτό προτιμάται η προληπτική εξαγωγή του φρονιμίτη για τη διάσωση του δεύτερου γομφίου, που αποτελεί σαφώς πολύ χρησιμότερο δόντι στον μόνιμο οδοντικό φραγμό.

Οστικές παθολογικές αλλοιώσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι φρονιμίτες και ιδιαίτερα της κάτω γνάθου είναι δυνατό πολλές φορές να εμπλέκονται σε δημιουργία οδοντογενών κύστεων, αδαμαντινοβλαστώματος κ.ά.

Εμπλοκή σε γραμμή κατάγματος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι φρονιμίτες της κάτω γνάθου σχετίζονται συχνά με τη γραμμή κατάγματος μετά από ατύχημα γιατί σε εκείνο το σημείο η γνάθος εμφανίζει μειωμένο πάχος. Η κατάσταση απαιτεί ιδιαίτερη αντιμετώπιση σε νοσοκομειακή μονάδα.

Χειρουργική εξαγωγή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η αφαίρεση ενός έγκλειστου ή ημιέγκλειστου φρονιμίτη γίνεται χειρουργικά με τοπική αναισθησία. Μετά την αναισθητοποίηση της περιοχής πραγματοποιείται τομή πάνω από το ούλο που καλύπτει τον φρονιμίτη. Στην συνέχεια με το οδοντογλύφανο (οδοντιατρικός τροχός) αφαιρείται το τμήμα του οστού που καλύπτει το δόντι. Έπειτα το δόντι εκμοχλεύεται, ώστε να εξαχθεί από το οστό της γνάθου. Ορισμένες φορές λόγω έλλειψης χώρου για την εξαγωγή είναι αναγκαίος ο τεμαχισμός του δοντιού με το οδοντογλύφανο. Μετά την εξαγωγή το τραύμα συρράπτεται. Μετεγχειρητικά εμφανίζεται πόνος και οίδημα της περιοχής για 2 με 3 ημέρες, ενώ τα συμπτώματα εξαφανίζονται πλήρως εντός μιας εβδομάδας.

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. «Φρονιμίτες • Τί είναι ο φρονιμίτης;». www.dontiastoma.gr. Ανακτήθηκε στις 26 Ιανουαρίου 2017. 
  2. «Bad molars? The origins of wisdom teeth». theconversation.com. Ανακτήθηκε στις 30 Νοεμβρίου 2023. 
  3. «Мъдреци». dental-club.bg. Ανακτήθηκε στις 30 Νοεμβρίου 2023. 
  4. «A grassy trend in human ancestors' diets». www.sciencedaily.com. Ανακτήθηκε στις 30 Νοεμβρίου 2023. 
  5. «Global human mandibular variation reflects differences in agricultural and hunter-gatherer subsistence strategies». www.ncbi.nlm.nih.gov. Ανακτήθηκε στις 30 Νοεμβρίου 2023. 
  6. «Permanent Teeth». www.anatomystandard.com. Ανακτήθηκε στις 30 Νοεμβρίου 2023. 
  7. «What causes a curved wisdom tooth?». www.yoforia.com. Ανακτήθηκε στις 30 Νοεμβρίου 2023. 
  8. «Oral Anatomy Histology and Embryology PDF». pdfmedical.com. Ανακτήθηκε στις 30 Νοεμβρίου 2023. 
  9. «Περιστεφανίτιδα • Συμπτώματα • Αντιμετώπιση • Θεραπεία». www.dontiastoma.gr. Ανακτήθηκε στις 26 Ιανουαρίου 2017.