Ταρίχευση (αγγλικά: Embalming) ονομάζεται η διαδικασία κατά την οποία το σώμα του νεκρού αδειάζεται από τα εσωτερικά του όργανα και υφίσταται κατάλληλη επεξεργασία (αρωματίζεται, γεμίζεται με φύλλα) ώστε να καθυστερήσει η σήψη του και να είναι προετοιμασμένο για την μεταθανάτιο ζωή που θα ακολουθήσει ο νεκρός, σύμφωνα με δοξασίες που προέρχονται από την αρχαία αιγυπτιακή παράδοση και υιοθετήθηκε από διάφορες αρχαίες φυλές.
Τα ζώα μπορούν επίσης να ταριχευτούν με παρόμοιες μεθόδους, αλλά η ταρίχευση διαφέρει από την ταξιδερμία. Η ταρίχευση διατηρεί το σώμα ανέπαφο, ενώ η ταξιδερμία είναι η αναδημιουργία της μορφής ενός ζώου συχνά χρησιμοποιώντας μόνο το δέρμα του πλάσματος τοποθετημένο σε μια ανατομική μορφή. Στη σημερινή εποχή, η ταρίχευση, ή βαλσάμωση γίνεται κυρίως σπάνια, για την μελέτη τους και πέρα του θανάτου των ζώων.
Κεραμικά, πιάτα και άλλα διάφορα αντικείμενα από την κρύπτη ταρίχευσης του Τουταγχαμών.
Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι ενώ ο όρος ταρίχευση χρησιμοποιείται τόσο για τις αρχαίες όσο και για τις σύγχρονες μεθόδους συντήρησης ενός νεκρού ατόμου, υπάρχει πολύ μικρή σχέση όσον αφορά τις πραγματικές πρακτικές ή τα τελικά αισθητικά αποτελέσματα.
Ο πολιτισμός Τσιντσόρο (Chinchorro) στην έρημο Ατακάμα της σημερινής Χιλής και του Περού είναι από τους πρώτους πολιτισμούς που είναι γνωστό ότι έχουν πραγματοποιήσει τεχνητή μουμιοποίηση ήδη από το 5000–6000 π.Χ.[1]
Ίσως ο αρχαίος πολιτισμός που ανέπτυξε στο μεγαλύτερο βαθμό την ταρίχευση ήταν η Αίγυπτος. Ήδη από την Πρώτη Δυναστεία (3200 π.Χ.), εξειδικευμένοι ιερείς ήταν υπεύθυνοι για την ταρίχευση και τη μουμιοποίηση. Το έκαναν αφαιρώντας όργανα, απαλλάσσοντας το σώμα από την υγρασία και καλύπτοντας το σώμα με λινό ύφασμα.[2] Η διατήρηση των υποστάσεων της μεταθανάτιας ύπαρξης αποτελούσε βασικό άξονα της αιγυπτιακής νεκρικής ιδεολογίας. Η διατήρηση αυτή επιτυγχάνονταν με την ταρίχευση.
Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι περιγράφουν την ταρίχευση όχι μεθοδολογικά αλλά τελετουργικά. Αρκούνται δηλαδή στην περιγραφή των θρησκευτικών δρώμενων που συνοδεύουν την ταριχευτική διαδικασία. Όσα μεθοδολογικά στοιχεία μας είναι γνωστά για την ταρίχευση, μας έχουν δοθεί από τον Ηρόδοτο και από τον Διόδωρο τον Σικελιώτη οι οποίοι περιγράφουν την ταριχευτική διαδικασία ως εξής:
Εξαγνισμός και πλύσιμο σώματος.
Αφαίρεση εγκεφάλου και εσωτερικών οργάνων.
Αφυδάτωση σώματος.
Επάλειψη με αρωματικά έλαια και αλάτι.
Περιτύλιξη σώματος με λινό ύφασμα και επίδεση προσωπείων,
Φύλαξη εσωτερικών οργάνων και προσωπείων.
Τοποθέτηση λειψάνου στην σαρκοφάγο.
Την ταριχευτική διαδικασία συνοδεύουν τελετουργικά δρώμενα:
Τελετουργική πομπή κατά την οποία το νεκρό σώμα μεταφέρεται με την συνοδεία ύμνων και θρήνων, όχι πένθιμου χαρακτήρα αλλά αποχαιρετιστηριακού.
Τελετή ανοίγματος του στόματος του νεκρού,επιτελείται από τον αρχιερέα και αποτελεί διαδικασία κατά την οποία ο ίδιος παραδίδει τις πρώτες προσφορές του νεκρού.
Αντίγραφο της ταριχευμένης σορού του Βλαντίμιρ Λένιν στο μαυσωλείο της Κόκκινης Πλατείας της ΜόσχαςΟ Οράτιος Νέλσον (1758–1805) συντηρήθηκε για δύο μήνες σε κονιάκ και αποστάγματα κρασιού αναμεμειγμένα με καμφορά και μύρο, όπου μετά το σώμα του βρέθηκε σε εξαιρετική κατάσταση και εντελώς πλαστικό.
Διάφοροι κομμουνιστές ηγέτες έχουν ταριχευθεί και εκτεθεί σε δημόσια θέα. Ίσως το πιο διάσημο ταριχευμένο σώμα του 20ού αιώνα είναι αυτό του Βλαντιμίρ Λένιν[3], όπου συνεχίζει να συγκεντρώνει κόσμο δεκαετίες μετά τον θάνατό του το 1924, και φαίνεται στο μαυσωλείο του στη Μόσχα. Ο Ιωσήφ Στάλιν ταριχεύτηκε επίσης και τοποθετήθηκε δίπλα στον Λένιν, αλλά το σώμα του θάφτηκε το 1961 κατά τη διάρκεια της αποσταλινοποίησης. Επίσης ο Βούλγαρος Γκεόργκι Ντιμιτρόφ ταριχεύτηκε και εκτέθηκε στο Μαυσωλείο της Σόφιας Γκεόργκι Ντιμιτρόφ. Μετά την πτώση του κομμουνισμού στη Βουλγαρία, η σορός του τάφηκε το 1990 στο Κεντρικό νεκροταφείο της Σόφιας.
Frederick, L.G.; Strub, Clarence G. [1959] (1989). The Principles and Practice of Embalming, 5th ed., Dallas, TX: Professional Training Schools Inc & Robertine Frederick. OCLC 20723376.
Mayer, Robert G. (2000-01-27). Embalming: History, Theory and Practice, 3rd ed., McGraw-Hill/Appleton & Lange. (ISBN978-0-8385-2187-8).
Chisholm, Hugh, επιμ.. (1911) «Embalming» Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάννικα (11η έκδοση) Cambridge University Press
