Σπύρος Ασδραχάς

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Σπύρος Ασδραχάς
Γέννηση5 Ιουλίου 1933
Αργοστόλι, Κεφαλληνία
Θάνατος11 Δεκεμβρίου 2017
Νέα Σμύρνη, Αθήνα
ΥπηκοότηταΕλλάδα
ΣπουδέςΕθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Πανεπιστήμιο Paris-Diderot και École pratique des hautes études
Γνωστός γιαμελέτες για την οικονομική και κοινωνική δομή των Βαλκανίων
ΣύντροφοςΑικατερίνη Ασδραχά
Επιστημονική σταδιοδρομία
Ερευνητικός τομέαςοικονομική και κοινωνική ιστορία των νεωτέρων χρόνων
Επηρεάστηκε απόΝίκος Σβορώνος, Βίτολντ Κούλα
Ιδιότητακαθηγητής πανεπιστημίου
Διδακτορικός καθηγητήςιστορία
δεδομένα (π • σ • ε )

Ο Σπύρος Ι. Ασδραχάς (Αργοστόλι, 5 Ιουλίου 1933 - Νέα Σμύρνη, 11 Δεκεμβρίου 2017) ήταν Έλληνας ιστορικός, με ιδιαίτερο πεδίο έρευνας την οικονομική ιστορία. Το πολυσχιδές έργο του, που επεκτάθηκε και πέρα από τη μελέτη των οικονομικών μηχανισμών, σε θέματα θεωρίας της ιστορίας, θεωρείται πως άφησε βαθύ αποτύπωμα στη ελληνική ιστορική επιστήμη της μεταπολιτευτικής εποχής.[1]

Βιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Σπύρος Ασδραχάς, γεννήθηκε στο Αργοστόλι το 1933[1] (στις 5 Ιουλίου).[εκκρεμεί παραπομπή] Ήταν γιος του Γιάννη Σπ. Ασδραχά από την Περατιά της Ακαρνανίας, ο οποίος δικηγορούσε στη Λευκάδα, και της Κεφαλονίτισσας Ρουμπίνας Κρητικού.[2] Μεγάλωσε στη Λευκάδα, όπου και έλαβε τις εγκύκλιες σπουδές του, τελειώνοντας το δημοτικό και το γυμνάσιο.[3] Στη συνέχεια μετέβη στην Αθήνα για να σπουδάσει. Φοίτησε στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, από όπου έλαβε το πτυχίο του, το 1960. Μεταξύ 1965-1967 πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές στο Παρίσι με υποτροφία από το Ίδρυμα Κρατικών Υποτροφιών (ΙΚΥ). Το 1972 έλαβε διδακτορικό δίπλωμα 3ου κύκλου από το 6ο τμήμα (VIe section) της École pratique des hautes études (EPHE) και το Πανεπιστήμιο Paris VII) στην οικονομική και κοινωνική ιστορία. To 1976 έλαβε το Diplôme της EPHE[4] (ειδικός μεταδιδακτορικός τίτλος της σχολής, πιστοποίηση διεξαγωγής και καθοδήγησης ερευνών). Αρχικά απασχολήθηκε ως ερευνητής στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ), ως συνεργάτης του Κ. Θ. Δημαρά και ως διευθυντής ερευνών στο Κέντρο Νεοελληνικών Σπουδών του ΕΙΕ, όπου κατηύθυνε το πρόγραμμα κοινωνικής και οικονομικής ιστορίας. Στην συνέχεια υπήρξε ερευνητής στο Εθνικό Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών της Γαλλίας (CNRS), καθηγητής στην EPHE (στην έδρα του Νίκου Σβορώνου) κατά τη χρονική περίοδο 1974-1984, στο Πανεπιστήμιο Paris IV το 1976-1977, και στην παρισινή École des hautes études en sciences sociales τα έτη 1986–1988. Στο Πανεπιστήμιο Paris I (Πάνθεον-Σορβόνη), μεταξύ 1982 και 1998, διηύθυνε κύκλο μεταπτυχιακών σπουδών ειδίκευσης και επέβλεψε την εκπόνηση πλήθους διδακτορικών διατριβών,[5] διαμορφώνοντας μια ολόκληρη γενιά μαθητών και αφήνοντας πλούσια κληρονομιά ιδεών. Στο διάστημα 1993–2005 δίδαξε σε εβδομαδιαία σεμινάρια στου Kέντρου Νεοελληνικών Ερευνών του ΕIE με θέμα «Προβλήματα οικονομικής ιστορίας, 15ος–19ος αι.»

Ο Ασδραχάς συμμετείχε, μαζί με τους ιστορικούς Φίλιππο Ηλιού και Βασίλη Παναγιωτόπουλο και τον εκδότη Γιώργο Ραγιά, στην ιδρυτική και διεθυντική ομάδα του επιστημονικού περιοδικού Τα Ιστορικά,[6] από το 1983 έως το 2005.[4] Διετέλεσε συνεργάτης ή επικεφαλής διαφόρων επιστημονικών φορέων, όπως διευθυντής του ερευνητικού προγράμματος της Επιτροπής Ιστορίας της Εθνικής Τράπεζας[3] (μεταξύ 1977-1990) και μέλος του Δ.Σ. του Ιδρύματος Έρευνας και Παιδείας της Εμπορικής Τράπεζας (μεταξύ 1987-1991).[4] Διετέλεσε αντιπρόεδρος της πρώτης Διοικούσας Επιτροπής του Ιονίου Πανεπιστημίου (1985-1990), του οποίου ήταν σχεδιαστής του Τμήματος Ιστορίας, όπως και εμπνευστής του Τμήματος Αρχειονομίας-Βιβλιοθηκονομίας. Υπήρξε, επίσης, από τους ιδρυτές των Αρχείων Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (ΑΣΚΙ), των οποίων θήτευσε ως πρόεδρος επί σειρά ετών.

Ο Ασδραχάς αρθρογράφησε σε διάφορα επιστημονικά περιοδικά και επετηρίδες, όπως τα Études Balkaniques, Südost-Forschungen, Cahiers de la Méditerranée,[7] Νέον Αθήναιον[8] (της Ελληνικής Επιγραφικής Εταιρείας), Ο Ερανιστής, Τα Ιστορικά, Αρχειοτάξιο (των ΑΣΚΙ) κ.άλ. Επίσης, δημοσίευε συχνά σε μη επιστημονικά έντυπα, όπως εφημερίδες (Η Αυγή, Η Καθημερινή[9]) και σε περιοδικά πολιτικά, λογοτεχνικά ή ευρύτερου ιστορικού και πολιτισμικού ενδιαφέροντος (Αιτωλικά Γράμματα, Κερκυραϊκά Χρονικά, Λευκαδίτικες Σελίδες,[10] Επιθεώρηση Τέχνης,[11] Αντί, Ο Πολίτης), λαμβάνοντας μέρος και σε συζητήσεις γύρω από τα κατά καιρούς προβλήματα της ελληνικής κοινωνίας. Όπως ο ίδιος ο Ασδραχάς τόνιζε για το επάγγελμα του ιστορικού, το ρόλο του μέσα στην κοινωνία και τη συμβολή της ιστορικής επιστήμης στο κοινωνικοπολιτικό γίγνεσθαι: «από τη στιγμή που δεν γίνεται πράκτορας ταξικών συμφερόντων, [ο ιστορικός] αναγκαστικά είναι ένα πολιτικό πρόσωπο που υπηρετεί τη διαδικασία της ανατροπής. Από την ώρα που υπάρχει η έννοια της εξέλιξης ή της προόδου, είναι επόμενο να αξιοποιεί ο ιστορικός την έννοια της αντίθεσης και αντίφασης, να γίνεται πολιτικό πρόσωπο. Απ' αυτή την άποψη, η Ιστορία δεν είναι υπηρετική ταξικών συμφερόντων, είναι υπηρετική συμφερόντων που έχουν ανθρωπιστικό υπόβαθρο, δηλαδή είναι και Ιστορία που ασχολείται με τους πολλούς, και συνήθως άφωνους, συντελεστές της».[12]

Ήταν παντρεμένος με τη βυζαντινολόγο Αικατερίνη Ασδραχά.

Έργο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Γενική αποτίμηση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Ασδραχάς υπήρξε από τους ανανεωτές της ιστορικής επιστήμης στην μεταπολεμική Ελλάδα. Την πρώτη περίοδο της επιστημονικής ενασχόλησής του (1954-1965) ενδιαφέρθηκε για το φαινόμενο του κλεφταρματωλισμού, μελετώντας τα αρχεία της Λευκάδας και δημοσιεύοντας 10 μελέτες. Υπήρξε έτσι από τους πρωτοπόρους -σε διεθνές επίπεδο- ιστορικούς του ερευνητικού πεδίου της «πρωτόγονης επανάστασης»[13] (αγγλικά: primitive rebellion‎‎· γαλλικά: révolte primitive‎‎) και της «κοινωνικής ληστείας» (αγγλ.: social banditry· γαλλ.: banditisme social). Πρώτη δημοσίευση σε αυτόν τον κύκλο μελετών υπήρξε το άρθρο «Αρματολοί και κλέφτες στη Λευκάδα» (συμπεριλαμβάνεται στη συλλογή του 2003 Πατριδογραφήματα), όπου ο Ασδραχάς, δημοσιεύοντας επιστολές της περιόδου 1777-1816 από το Αρχειοφυλακείο της Λευκάδας, έδωσε ένα αποτύπωμα της κλεφταρματολικής δραστηριότητας και των ενεργειών των επτανησιακών Αρχών που επιδίωκαν τη διαχείριση της «πρωτόγονης επανάστασης», ανάλογα με τις συγκυρίες.[14] Διακρίθηκε ως σχολιαστής των Απομνημονευμάτων του Στρατηγού Μακρυγιάννη. Επιπλέον, επιμελήθηκε και σχολίασε την ανέκδοτη Ιστορία της Ιονίου Ακαδημίας του Γεωργίου Τυπάλδου-Ιακωβάτου. Ξεχώρισε ως ερευνητής της οικονομικής ιστορίας της Μονής του Αγίου Ιωάννη της Πάτμου και, κυρίως, ως μελετητής και αναλυτής της οικονομικής δομής των Βαλκανικών χωρών, των μηχανισμών του οικονομικού και κοινωνικού βίου της Τουρκοκρατίας και της ελληνικής οικονομικής ιστορίας από τον 14ο έως και τον 19ο αιώνα. Ενδιαφέρθηκε, επίσης, για την τοπική ιστορία των Επτανήσων, το φεουδαλισμό στην Κέρκυρα, την Ενετοκρατία και την ιστορία της Ακαρνανίας.

Σημείο αναφοράς στο έργο του Ασχδραχά υπήρξε η «ιστορία των αφανών», η έρευνα και ανάδειξη της ιστορίας των ταπεινών, απλών ανθρώπων και των ομάδων που δεν βρίσκονταν στην κορυφή της κοινωνικής και οικονομικής πυραμίδας (αγγλ.: people's history, history from below· λαϊκή ιστορία, ιστορία από τα κάτω). «Προσωπικά», είχε δηλώσει, «ποτέ δεν θέλησα να ασχοληθώ με τις μεγάλες προσωπικότητες —βασιλιάδες, μεγάλους πολιτικούς, μεγάλους οικονομικούς συντελεστές— αλλά με κείνους που επιτρέπουν την ανάδειξη αυτών των μεγάλων. Πρόκειται για τα άφωνα πρόσωπα της Ιστορίας, τα οποία, μέσα από τις διαδρομές του επαναστατικού, άρα απελευθερωτικού, κινήματος απέκτησαν ταξική αυτοσυνειδησία.[12]

Εργογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Απομνημονεύματα Μακρυγιάννη [επιμέλεια] (Α. Καραβίας, 1957).
  • Βιβλιογραφία μονοφύλλων από το Αρχειοφυλάκειον Λευκάδος [επιμέλεια, σε συνεργασία με τον Βασ. Παναγιωτόπουλο] (Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών/Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών, 1966).
  • Patmos entre l'Adriatique et la Méditerranée orientale pendant la seconde moitié du XVIIIe siècle d'après les registres de Pothitos Xénos (Παρίσι, 1972).
  • Μηχανισμοί της αγροτικής οικονομίας στην Τουρκοκρατία (ιε΄–ιστ΄ αιώνας) (Θεμέλιο, 1978).
  • Οικονομική δομή των βαλκανικών χωρών (ιε΄-ιθ΄ αι.) [επιμέλεια] (Μέλισσα, 1979).
  • Ελληνική κοινωνία και οικονομία, ιη΄-ιθ΄ αι. Υποθέσεις και προσεγγίσεις (Ερμής, 1982).
  • Ιστορική έρευνα και ιστορική παιδεία: πραγματικότητες και προοπτικές (Εταιρεία Μελέτης Νέου Ελληνισμού - Μνήμων, 1982).
  • Ιστορία της Ιόνιας Ακαδημίας Γεωργίου Τυπάλδου-Ιακωβάτου, [επιμέλεια] (Ερμής, 1982).
  • Ζητήματα ιστορίας (Θεμέλιο, 1983).
  • Χάρτες και χαρτογράφοι του Αιγαίου Πελάγους [ως συνεργάτης των Βασίλη Σφυρόερα και Άννας Αβραμέα] (Ολκός, 1985).
  • Οικονομία και νοοτροπίες (Ερμής, 1988).
  • Σχόλια (Αλεξάνδρεια, 1993).
  • Ιστορικά απεικάσματα. (Θεμέλιο, 1995). 
  • Ελληνική οικονομική ιστορία, ΙΕ'-ΙΘ' αιώνας, 2 τόμ. [επικεφαλής ομάδας συνεργατών] (Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς, 2003 & 2007) [και αγγλικά: Greek Εconomic Ηistory: 15th-19th Centuries].
  • Πατριδογραφήματα. (Εταιρεία Λευκαδικών Μελετών, 2003). 
  • Βίωση και καταγραφή του οικονομικού: η μαρτυρία της απομνημόνευσης. Κύκλος σεμιναρίων [εκδοτική φροντίδα: Ευτυχία Λιάτα, Αννα Ματθαίου και Πόπη Πολέμη] (Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών/Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών, 2007).
  • Υπομνήσεις: Ιστορικότροπα σημειώματα. (Θεμέλιο, 2014). 

Επίσης, προλόγισε πολλές εκδόσεις άλλων ιστορικών και συλλογικούς τόμους, όπως:[15] Τιμές και αγαθά στην Αθήνα, 1839-1846: μία μαρτυρία από το κατάστιχο του εμπόρου Χριστοδούλου Ευθυμίου (της Ευτυχίας Δ. Λιάτα· Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, 1984), Η Θεσσαλονίκη του 18ου αιώνα: τα πριν και τα μετά. Η φωνή των εικόνων (έκδοση του Οργανισμού Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης 1997· Θεμέλιο 1996), Πεθαίνοντας στη Σύρο τον 19ο αιώνα: οι μαρτυρίες των διαθηκών (του Χρήστου Λούκου· Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2000), Οθωμανικές πηγές για τη νεώτερη ιστορία της Λευκάδας (επιμέλεια: Ηλίας Κολοβός· Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2013) κ.άλ.

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ 1,0 1,1 Πόλυ Κρημνιώτη (11 Δεκεμβρίου 2017). «Πέθανε ο Σπύρος Ασδραχάς». Η Αυγή. Ανακτήθηκε στις 11 Δεκεμβρίου 2017. 
  2. ↑ Τριαντάφυλλος Σκλαβενίτης (2015). «Δημόσια έκθεση για τον ιστορικό Σπύρο Ι. Ασδραχά». Τα Ιστορικά 61 (Δεκέμβριος): 262. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2017-09-22. https://web.archive.org/web/20170922110038/http://helios-eie.ekt.gr/EIE/bitstream/10442/15329/3/Ta_Istorika.pdf. Ανακτήθηκε στις 2018-01-13. 
  3. ↑ 3,0 3,1 Βλ. το βιογραφικό σημείωμα του συγγραφέα στο: Ασδραχάς, Σπύρος Ι. (1983). Ζητήματα ιστορίας. Αθήνα: Θεμέλιο. 
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 «Ασδραχάς, Σπύρος Ι». biblionet. Ανακτήθηκε στις 13 Δεκεμβρίου 2017. 
  5. ↑ «Asdrachas, Spyros I. / Ασδραχάς, Σπύρος Ι». IdRef - Identifiants et Référentiels pour l'enseignement supérieur et la recherche. Ενότητα «Directeur de thèse». Ανακτήθηκε στις 14 Δεκεμβρίου 2017. 
  6. ↑ «Διεύθυνση». Τα Ιστορικά 1 (Σεπτέμβριος 1983): 1. 
  7. ↑ Βλ. Βιβλιογραφικό οδηγό στο: Σβορώνος, Νίκος Γ. (1978). Επισκόπηση της νεοελληνικής ιστορίας. Μετάφραση: Αικ. Ασδραχά - Βιβλιογραφικός οδηγός: Σπ.Ι. Ασδραχάς (2η έκδοση). Αθήνα: Θεμέλιο. σελ. 234. 
  8. ↑ Σκλαβενίτης (2015), σελ. 263.
  9. ↑ Οι συνεργασίες του Σπ. Ασδραχά με την Καθημερινή (1992-1994 και 2009-2012) μαζεύτηκαν και εκδόθηκαν -με προσθήκες- στους τόμους Ιστορικά απεικάσματα και Υπομνήσεις. Βλ. Παντελής Μπουκάλας. «Σπύρος Ασδραχάς». Η Καθημερινή. http://www.kathimerini.gr/939085/opinion/epikairothta/politikh/spyros-asdraxas. Ανακτήθηκε στις 2017-12-14. 
  10. ↑ «Πέθανε ο ιστορικός Σπύρος Ασδραχάς». Το Βήμα. 11 Δεκεμβρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 14 Δεκεμβρίου 2017. 
  11. ↑ Βλ. Βιβλιογραφικό οδηγό, ό.π., σελ. 227.
  12. ↑ 12,0 12,1 «Σπύρος Ασδραχάς: Η Ιστορία είναι από τη φύση της ανατρεπτική». Η Αυγή (στα: “Ενθέματα”): [Συζήτηση με τους Βαγγέλη Καραμανωλάκη και Άννα Ματθαίου]. 23 Νοεμβρίου 2014. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2018-12-16. https://web.archive.org/web/20181216071255/http://www.avgi.gr/article/4953117/spuros-asdraxas-i-istoria-einai-apo-ti-fusi-tis-anatreptiki/. Ανακτήθηκε στις 2018-01-14. 
  13. ↑ Σκλαβενίτης (2015), σελ. 262. Η διαμορφωτική, εμβληματική μελέτη αυτού του ιστορικού-κοινωνιολογικού πεδίου, το Primitive Rebels: Studies in Archaic Forms of Social Movement in the 19th and 20th Centuries, του Έρικ Χομπσμπάουμ, εκδόθηκε το 1959 (Manchester University Press, ISBN 0-7190-0493-4).
  14. ↑ Βλ. στη βιβλιοκρισία: Τριαντάφυλλος Σκλαβενίτης (2003). «Σπύρος Ι. Ασδραχάς, Πατριδογραφήματα» (pdf). Μνήμων 25: 251. doi:10.12681/mnimon.777. https://ejournals.epublishing.ekt.gr/index.php/mnimon/article/download/8471/8741. 
  15. ↑ «Asdrachas, Spyros I. / Ασδραχάς, Σπύρος Ι». ό.π. Ενότητα «Préfacier, etc.». 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Καθιερωμένοι όροι
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Σπύρος_Ασδραχάς&oldid=9314728"