Σαρδέλα
| Σαρδέλα | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Ευρωπαϊκή σαρδέλα, Sardina pilchardus
| ||||||||||||||
| Συστηματική ταξινόμηση | ||||||||||||||
|
Τα είδη του γένους Σαρδίνης (Sardina), κοινώς γνωστά ως σαρδέλες, είναι από τα πιο διαδεδομένα στο ευρύ κοινό εμπορεύσιμα είδη ψαριών και συναντώνται στις περισσότερες θάλασσες. Η Sardina pilchardus είναι το είδος σαρδέλας που συναντάται στην Ευρώπη, με μεγάλη συμβολή στη διατροφή και το εμπόριο.
Χαρακτηριστικά της οικογένειας Clupeidae[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η σαρδέλα της Ευρώπης, το είδος Sardina pilchardus, ανήκει στην οικογένεια των Κλυπεΐδών (Clupeidae) της τάξης των Κλυπεόμορφων (Clupeiformes).
Τα χαρακτηριστικά της οικογένειας ως προς τη μορφολογία περιλαμβάνουν διάφορους τύπους σχήματος του σώματος, από τορπιλοειδές (σχεδόν κυκλική κάθετη τομή) μέχρι αρκετά συμπιεσμένο πλευρικά. Τα είδη της οικογένειας Clupeidae δεν φέρουν λέπια στο κεφάλι, ενώ στο υπόλοιπο σώμα τα λέπια είναι κυκλοειδή. Κάποια είδη φέρουν κοιλιακές φολίδες. Η πλευρική γραμμή είναι σύντομη και σε κάποια είδη σταματάει λίγα λέπια μετά το τελευταίο όριο της κεφαλής. Σε ορισμένα είδη, δε, απουσιάζει πλήρως. Τα δόντια είναι ιδιαίτερα μικρά και βρίσκονται στις σιαγόνες. Φέρουν ένα ραχιαίο πτερύγιο μικρού μήκους και τοποθετημένο προς το κέντρο του σώματος. Τα κοιλιακά πτερύγια βρίσκονται κοντά στη βάση του ραχιαίου, και οι ακτίνες όλων των πτερυγίων είναι μαλακές. Κάποια είδη δεν έχουν ραχιαίο και κοιλιακά πτερύγια.
Είναι είδη παράκτια που ζουν σε κοπάδια, τόσο σε θαλασσινά όσο και γλυκά νερά. Κάποια είδη είναι ανάδρομα, δηλαδή μεταναστεύουν από το θαλάσσιο περιβάλλον στα εσωτερικά ύδατα.
Η διατροφή της οικογένειας αυτής περιλαμβάνει κυρίως πλανκτονικούς οργανισμούς. Το μέγεθος κυμαίνεται από 2 εκ. μέχρι 27 εκ. Η οικογένεια Clupeidae περιλαμβάνει ψάρια μεγάλης εμπορικής σπουδαιότητας, που χρησιμοποιούνται τόσο στη διατροφή, όσο και στην παραγωγή ιχθυελαίου και τροφής για ψάρια.
Ανατομία και μορφολογία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το σώμα του είδους είναι υποκυλινδρικό, με στρογγυλή κοιλιά που στα νεαρά άτομα είναι περισσότερο συμπιεσμένη. Το βραγχιακό άνοιγμα είναι στρογγυλεμένο στο οπίσθιο μέρος, χωρίς να φέρει σαρκώδεις εκφύσεις.[1] Φέρει μόνο μαλακές ακτίνες σε όλα τα πτερύγια. Το ραχιαίο πτερύγιο έχει 12-13 ακτίνες (D12-13) και το εδρικό πτερύγιο έχει 12-13 ακτίνες (A12-13).[2] Το ουραίο πτερύγιο είναι διχαλωτό ισόλοβο. Στο εδρικό πτερύγιο οι δύο τελευταίες ακτίνες είναι επιμήκεις.
Στο σώμα φέρει 3 με 5 διακριτές ραβδώσεις που εκτείνονται προς τα κάτω και προς το χαμηλότερο τμήμα του βραγχιακού καλύμματος. Επίσης, μπορεί να φέρει μία με τρεις σειρές από κηλίδες πλευρικά στα ανώτερα σημεία του σώματος.[1] Ο χρωματισμός της ράχης είναι πράσινο-καφέ και κατά μήκος των πλευρών φέρει μία μπλε λωρίδα. Η κοιλιά είναι χρώματος ασημί ή λευκού, ενώ τα πτερύγια είναι άχρωμα, εκτός του ραχιαίου που έχει έναν απροσδιόριστο ελαφρύ χρωματισμό. Το μέγιστο καταγεγραμμένο μήκος είναι 27,5 εκ., ενώ το μέσο μήκος είναι 20 εκ. Η σεξουαλική ωρίμανση επιτυγχάνεται όταν το ψάρι έχει μήκος 11-15cm.[3]
Βιολογία, διατροφή και αναπαραγωγή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το είδος Sardina pilchardus ζει σε παράκτιες περιοχές, σχηματίζοντας κοπάδια, σε βάθη από 25 μ. μέχρι 55 μ.. Κατά τη διάρκεια της ημέρας μπορεί να κατέλθει ακόμα και σε βάθος 100 μ., ανεβαίνοντας στα 10 μ. με 35 μ. τη νύχτα. Τρέφονται κυρίως με πλακτονικά οστρακοειδή, αλλά και με μεγαλύτερους οργανισμούς,[2] πραγματοποιώντας ημερήσια κάθετη μετανάστευση σε αναζήτηση τροφής.[4]
Αναπαράγονται σε βάθος 20-25 μ.[1] σε ομάδες, τόσο κοντά σε ακτές, όσο και στην ανοιχτή θάλασσα, παράγοντας 50000-60000 αυγά με μέση διάμετρο 1,5 mm[2]. Τα αυγά αφήνονται αφύλακτα στην ανοιχτή θάλασσα ή στον πυθμένα.[5] Η αναπαραγωγή λαμβάνει χώρα τον Απρίλιο στις περιοχές της Μεγάλης Βρετανίας, τον Ιούνιο με Αύγουστο στη Βόρεια Θάλασσα και τον Εύξεινο Πόντο, από Σεπτέμβριο μέχρι Μάιο στις ακτές της Μεσογείου και Νοέμβριο με Ιούνιο στις αφρικανικές ακτές της Μεσογείου[1]. Η μέγιστη ηλικία που έχει καταγραφεί είναι τα 15 χρόνια[3].
Βιότοπος και γεωγραφική εξάπλωση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η Sardina pilchardus είναι είδος πελαγικό, αλλά και νηριτικό. Συναντάται σε όλα τα είδη υδάτων, από θαλασσινό και υφάλμυρο μέχρι γλυκά εσωτερικά ύδατα, και είναι κυρίως ωκεανόδρομο. Η κατανομή βάθους είναι 10-100 μ., ενώ συνήθως συναντάται σε βάθος 25-100 μ. Η γεωγραφική εξάπλωση περιλαμβάνει τις εξής περιοχές:[2]
- Βορειοανατολικός Ατλαντικός ωκεανός: Ιρλανδία (όπου συναντάται σπάνια) και Βόρεια Θάλασσα
- Νότια στον κόλπο Γκορέ στη Σενεγάλη
- Μεσόγειος θάλασσα (σύνηθες είδος στα δυτικά της Μεσογείου και την Αδριατική θάλασσα, σπανιότερο στα ανατολικά)
- Θάλασσα του Μαρμαρά
- Εύξεινος Πόντος
Στοιχεία συμπεριφοράς[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Όλα τα είδη σαρδέλας, όπως και το είδος Sardina pilchardus, σχηματίζουν κοπάδια, και μάλιστα με ιδιαίτερα σφιχτή δομή. Ο σχηματισμός κοπαδιών είναι αρκετά συνηθισμένος στα ψάρια (25%). Περίπου 80% όλων των ειδών ψαριών παρουσιάζουν μια φάση σχηματισμού κοπαδιών κατά τη διάρκεια της ζωής τους. Ο σχηματισμός κοπαδιών θεωρείται ένας αποτελεσματικός τρόπος μετακίνησης κάτω από τη θάλασσα και έχει πολλά οφέλη για τα άτομα που συμμετέχουν σε αυτά.
Εμπορική αξία - αλιεία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η σαρδέλα της Ευρώπης, Sardina pilchardus, είναι είδος με μεγάλη εμπορική αξία. Παρότι έχει παρουσιάσει πολλές διακυμάνσεις στην πυκνότητα του πληθυσμού στο παρελθόν, προς το παρόν δεν διατρέχει κίνδυνο υπεραλίευσης και μάλιστα ο πληθυσμός αυξάνεται σε αριθμό[6]. Στην Ελλάδα η δυναμική του ιχθυοπληθυσμού της σαρδέλας σε συνάρτηση με την αλιεία είναι αρκετά δύσκολο να προβλεφθεί, λόγω της μεγάλης επίδρασης που έχουν πάνω στο είδος οι διάφορες ετήσιες μεταβολές, τόσο σε ωκεανογραφικό, όσο και βιολογικό επίπεδο. Επιπρόσθετα, διάφοροι κοινωνικο-οικονομικοί παράγοντες αποτελούν κυρίαρχο μοχλό που ρυθμίζει τις συνθήκες αλιείας.[7]
Αξία ως τρόφιμο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Οι σαρδέλες είναι πλούσιες σε βιταμίνες και μέταλλα. Μια μικρή μερίδα σαρδέλες μπορεί να παρέχει το 13% της συνιστώμενης ημερήσιας ποσότητας Βιταμίνης Β2, το 25% της νιασίνης και το 150% της Βιταμίνης Β12.[8] Όλες οι Βιταμίνες Β βοηθούν τη σωστή λειτουργία του νευρικού συστήματος, ενώ χρησιμοποιούνται και στον μεταβολισμό της ενέργειας.[9] Επίσης, είναι πλούσιες σε μέταλλα όπως ο φώσφορος (100 γρ. 49% ΣΗΠ), το ασβέστιο (38% ΣΗΠ), σελήνιο (75% ΣΗΠ), καθώς και σίδηρο (16% ΣΗΠ), μαγνήσιο (10% ΣΗΠ) και κάλιο (11% ΣΗΠ).[10] Περιέχουν επίσης πολλά ωμέγα-3 και ωμέγα-6 λιπαρά, τα οφέλη των οποίων είναι γενικώς αποδεκτό ότι μειώνουν την εμφάνιση καρδιακών παθήσεων[11].
Στον παρακάτω πίνακα εμφανίζονται τα στοιχεία από την επίσημη ιστοσελίδα usda Αρχειοθετήθηκε 2017-08-07 στο Wayback Machine.
| Ποσότητα ανά 100 g | |
|---|---|
| Θερμίδες (kcal) | 207 |
| Λιπίδιο | 11 g |
| Χοληστερόλη | 142 mg |
| Νάτριο | 505 mg |
| Κάλιο | 397 mg |
| Υδατάνθρακες | 0 g |
| Φυτικές ίνες | 0 g |
| Ζάχαρη | 0 g |
| Πρωτεΐνη | 25 g |
| Βιταμίνη A | 108 IU |
| Βιταμίνη C | 0 mg |
| Ασβέστιο | 382 mg |
| Σίδηρος | 2,9 mg |
| Βιταμίνη D | 193 IU |
| Βιταμίνη B6 | 0,2 mg |
| Βιταμίνη B12 | 8,9 µg |
| Μαγνήσιο | 39 mg |
Λόγω του ότι οι σαρδέλες είναι χαμηλά στη διατροφική αλυσίδα, έχουν πολύ μικρή περιεκτικότητα σε τοξικές ουσίες όπως ο υδράργυρος, σχετικά με άλλα ψάρια που καταναλώνει ο άνθρωπος.[12]
Είναι αντικείμενο εμπορίας σε διάφορες μορφές, όπως νωπό, κατεψυγμένο, κονσερβοποιημένο, αποξηραμένο, παστό και καπνιστό.[2]
Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 fao.org
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 «Sardina pilchardus summary page». FishBase (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 3 Δεκεμβρίου 2018.
- ↑ 3,0 3,1 «Sardina pilchardus summary page». FishBase (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 3 Δεκεμβρίου 2018.
- ↑ «Clupea harengus var. pilchardus Walbaum 1792». Encyclopedia of Life. Ανακτήθηκε στις 3 Δεκεμβρίου 2018.
- ↑ «Reproduction Summary - Sardina pilchardus». www.fishbase.org (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 3 Δεκεμβρίου 2018.
- ↑ swfsc.noaa.gov
- ↑ Stergiou, K. I. (1989-01-01). «Modelling and forecasting the fishery for pilchard (Sardina pilchardus) in Greek waters using ARIMA time-series models» (στα αγγλικά). ICES Journal of Marine Science 46 (1): 16–23. doi:. ISSN 1054-3139. http://icesjms.oxfordjournals.org/cgi/content/abstract/46/1/16.
- ↑ «Vitamin B12». George Mateljan Foundation. Ανακτήθηκε στις 11 Απριλίου 2012.
- ↑ «Are Sardines a Good Source of Calcium?» (στα αγγλικά). LIVESTRONG.COM. http://www.livestrong.com/article/276201-sardine-benefits/. Ανακτήθηκε στις 2018-12-03.
- ↑ «Fish, sardine, Atlantic, canned in oil, drained solids with bone Nutrition Facts & Calories». nutritiondata.self.com (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 3 Δεκεμβρίου 2018.
- ↑ «eufic.org». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Μαΐου 2016. Ανακτήθηκε στις 13 Ιουλίου 2016.
- ↑ «Mercury Levels in Commercial Fish and Shellfish». U S Food and Drug Administration. 5 July 2009. http://www.fda.gov/food/foodborneillnesscontaminants/metals/ucm115644.htm. Ανακτήθηκε στις 2009-11-01.
Βιβλιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Frenö, A. & Olsen, S., Marine fish behaviour in capture and abundance estimation, Fishing news books 1994, Osney Mead, Oxford, pp: 85-86
- Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Larousse Britannica, τόμος 53, σελίδα 191