Περί πολυνομίας

Το «Περί πολυνομίας» είναι απόσπασμα από Αρεοπαγιτικό του Ισοκράτη, όπου υποστηρίζει ότι η πολυνομία δεν είναι σημείο καλής διοίκησης, αλλά αντίθετα είναι δείγμα κακοδιοικήσεως. Εκείνο που επιβάλλεται είναι η διάπλαση τους ήθους των πολιτών. «ἔπειτα τά γε πλήθη καὶ τὰς ἀκριβείας τῶν νόμων σημεῖον εἶναι τοῦ κακῶς οἰκεῖσθαι τὴν πόλιν ταύτην· ἐμφράγματα γὰρ αὐτοὺς ποιουμένους τῶν ἁμαρτημάτων πολλοὺς τίθεσθαι τοὺς νόμους ἀναγκάζεσθαιδεῖν δὲ τοὺς ὀρθῶς πολιτευομένους οὐ τὰς στοὰς ἐμπιπλάναι γραμμάτων, ἀλλ’ ἐν ταῖς ψυχαῖς ἔχειν τὸ δίκαιον· οὐ γὰρ τοῖς ψηφίσμασιν ἀλλὰ τοῖς ἤθεσιν καλῶς οἰκεῖσθαι τὰς πόλεις, καὶ τοὺς μὲν κακῶς τεθραμμένους καὶ τοὺς ἀκριβῶς τῶν νόμων ἀναγεγραμμένους τολμήσειν παραβαίνειν, τοὺς δὲ καλῶς πεπαιδευμένους καὶ τοῖς ἁπλῶς κειμένοις ἐθελήσειν ἐμμένειν. Την ίδια νύξη κάνει ο Ισοκράτης και στο περί ειρήνης, όπου αναφέρει ότι οι Τριβαλλοί και οι Λευκανοί, ενώ έχουν θεσπίσει πολλούς νόμους (πλείστους δέ τιθέμενοι νόμους ούτως ολίγον αυτών φροντίζομεν) πρβλ και Τάκιτος, Χρονικά (Annales) Corruptissima rebublica plurimae leges (Άκρως διαφθαρμένη η πολιτεία με την πολυνομία). Την ίδια άποψη έχει και ο Πλάτων, ο οποίος αντιτίθεται στην πολυνομία πιστεύοντας ότι οι ισχύοντες νόμοι επιβάλλον εκ των υστέρων και με την απειλή ποινής τη συμμόρφωση των πολιτών, ενώ αυτοί οφείλουν να διαμορφώνουν τις αντιλήψεις τους με βάση τους πρωτογενείς ηθικούς κανόνες και τους άγραφους νόμους.

Ο Διονύσιος ο Αλικαρνασσεύς εξαίρει το σχετικό χωρίο και για τη συμμετρία του , πού έχει ως εξής σε νεοελληνική απόδοση:

«ἔπειτα τά γε πλήθη καὶ τὰς ἀκριβείας τῶν νόμων σημεῖον εἶναι τοῦ κακῶς οἰκεῖσθαι τὴν πόλιν ταύτην· ἐμφράγματα γὰρ αὐτοὺς ποιουμένους τῶν ἁμαρτημάτων πολλοὺς τίθεσθαι τοὺς νόμους ἀναγκάζεσθαιδεῖν δὲ τοὺς ὀρθῶς πολιτευομένους οὐ τὰς στοὰς ἐμπιπλάναι γραμμάτων, ἀλλ’ ἐν ταῖς ψυχαῖς ἔχειν τὸ δίκαιον· οὐ γὰρ τοῖς ψηφίσμασιν ἀλλὰ τοῖς ἤθεσιν καλῶς οἰκεῖσθαι τὰς πόλεις, καὶ τοὺς μὲν κακῶς τεθραμμένους καὶ τοὺς ἀκριβῶς τῶν νόμων ἀναγεγραμμένους τολμήσειν παραβαίνειν, τοὺς δὲ καλῶς πεπαιδευμένους καὶ τοῖς ἁπλῶς κειμένοις ἐθελήσειν ἐμμένειν».
-«Ο μεγάλος αριθμός και η ακριβολογία των νόμων φανερώνουν ότι η πόλη αυτή δεν διοικείται σωστά, γιατί υπάρχει ανάγκη να θεσπίζονται πολλοί νόμοι που μπαίνουν φραγμός στις παρανομίες. Πίστευαν πως όσοι πολιτεύονται με ορθό τρόπο, δεν χρειάζεται να γεμίζουν τις στοές με γραπτούς νόμους, αλλά να έχουν στην ψυχή τους την έννοια του δικαίου, γιατί οι πόλεις διοικούνται καλά με βάση το ήθος των πολιτών και όχι με πολλά ψηφίσματα· οι πολίτες που έχουν κακή αγωγή θα τολμήσουν να παραβούν ακόμα και τους πιο ακριβείς νόμους, ενώ οι πολίτες που έχουν διαπαιδαγωγηθεί σωστά θα υπακούσουν εκούσια και στους απλώς ισχύοντες νόμους».