Πανιώνιος (ποδόσφαιρο)

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Για όλες τις δραστηριότητες του συλλόγου, δείτε: Πανιώνιος Γυμναστικός Σύλλογος Σμύρνης.
Πανιώνιος Γ.Σ.Σ.
Επίσημη ονομασίαΠανιώνιος Γυμναστικός Σύλλογος Σμύρνης
Σύντομο όνομαΠανιώνιος
ΠροσωνύμιοΚυανέρυθροι, Ιστορικός και Πάνθηρες
Ίδρυση14  Σεπτεμβρίου 1890
ΈδραΝέα Σμύρνη, Ελλάδα
ΣτάδιοΣτάδιο Νέας Σμύρνης, Νέα Σμύρνη και Περιφέρεια Αττικής
ΠρόεδροςΘοδωρής Ντάντος
ΠροπονητήςΚώστας Γεωργιάδης
ΠρωτάθλημαΓ΄ Εθνική
ΙστότοποςΕπίσημος ιστότοπος
Πρώτη εμφάνιση
Μέσα κοινωνικής δικτύωσης
Σελίδα στο Facebook Σελίδα στο Instagram
Commons page Πολυμέσα σχετικά με την ομάδα
Ενεργά τμήματα του Πανιωνίου
Ποδόσφαιρο Μπάσκετ (Ανδρών) Μπάσκετ (Γυναικών)
Βόλεϊ (Ανδρών) Βόλεϊ (Γυναικών) Χάντμπολ (Ανδρών)
Χάντμπολ (Γυναικών) Πόλο (Ανδρών) Πόλο (Γυναικών)
Κολύμβηση Πινγκ-πονγκ Σκάκι
Τζούντο Στίβος Ενόργανη γυμναστική

Ο Πανιώνιος Γυμναστικός Σύλλογος Σμύρνης ιδρύθηκε το 1890 στη Σμύρνη της Μικράς Ασίας. Το τμήμα ποδοσφαίρου, του Πανιωνίου, που σχηματίστηκε επί οργανωμένης βάσης το 1895, αποτελεί την αρχαιότερη και ιστορικότερη εν ενεργεία ελληνική ποδοσφαιρική ομάδα.

Έδρα της ομάδας αποτελεί το Στάδιο Νέας Σμύρνης, χωρητικότητας 11.700 θεατών.

Ιστορία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Σμύρνη (1890-1922)[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Σε εφημερίδες της πόλης αναφέρονται στο διάστημα 1890-1893 ποδοσφαιρικοί αγώνες των μελών του μουσικογυμναστικού σωματείου Ορφεύς Σμύρνης μεταξύ τους, με ομάδες ναυτών σε ξένα εμπορικά και πολεμικά πλοία και με συλλόγους αλλοδαπών κατοίκων (Football Club Smyrna, Bournobat JAA). Το άθλημα στη Σμύρνη έφεραν Άγγλοι, οι οποίοι διέμεναν κυρίως στη συνοικία του Μπουρνόβα. Εκεί δημιούργησαν γήπεδο, όπου έως το 1904 διεξάγονταν οι διεθνούς εμβέλειας Πανιώνιοι Αγώνες και αποτέλεσε έδρα της Bournobat Juniors Athletic Association of Smyrna, αγγλικής ένωσης με αρκετούς Έλληνες αθλητές. Από αυτούς, στο ποδόσφαιρο ξεχώριζαν οι: Αγγελόπουλος, Αναγνωστόπουλος, Αργυρίου, Γριμάνης, Καλομοίρης, Καραράς, Κεντρωτής, Κόγκος, Κούτελης, Μεγαρίδης, Παστουρμαντζής και Περώνης. Η JAA διασπάστηκε το 1908 σε δύο μέρη και το ένα εντάχθηκε στον προϋπάρχοντα (ίδρ. 1900 περίπου) Ερμή, ενώ το άλλο σχημάτισε το βραχύβιο Θησέα Μπουρνόβα.

Το 1895 συγκροτήθηκε η πρώτη οργανωμένη ποδοσφαιρική ομάδα του σωματείου Γυμνάσιον Σμύρνης, το οποίο επανενώθηκε με τον Ορφέα τον Οκτώβριο του 1898 (πενταετία μετά την αρχική του αποχώρηση), υπό τη νέα ονομασία Πανιώνιος Γυμναστικός Σύλλογος Σμύρνης. Παίκτες του τελευταίου επιλέχθηκαν στην αντιπροσωπευτική μικτή της Σμύρνης για τους Μεσοολυμπιακούς Αγώνες των Αθηνών το 1906, όπου και κατέλαβαν τη 2η θέση επί τεσσάρων ομάδων. Πάντως, κορμός εκείνης της αποστολής υπήρξαν οι ποδοσφαιριστές της Bournobat JAA.

Αμφίεση του 1908

Το επόμενο διάστημα ο Πανιώνιος πήρε τα ποδοσφαιρικά σκήπτρα της πόλης. Ως εκπρόσωπός της επίσης, στις 2 Μαρτίου 1908 νίκησε με 3-1 (ημίχρ. 1-1) τη μικτή Αθηνών-Πειραιώς (από παίκτες των Εθνικού ΓΣ Αθηνών, Πανελλήνιου ΓΣ και Πειραϊκού Συνδέσμου) σε φιλικό αγώνα που διεξήχθη στο Ποδηλατοδρόμιο του Νέου Φαλήρου, παρουσία του διαδόχου τότε Κωνσταντίνου και μελών της ελληνικής βασιλικής οικογένειας. Ο Πανιώνιος αγωνίστηκε με "κατερύθρους μπλούζας και λευκά πανταλόνια" και την ακόλουθη σύνθεση κατά την ορολογία της εποχής:

Στα τέλη του 1909 ο Πανιώνιος έδωσε τρεις αγώνες στην Αθήνα, αμέσως μετά τη λήξη του 2ου πρωταθλήματος ποδοσφαίρου που είχε διοργανώσει ο ΣΕΓΑΣ. Ο Πανιώνιος νίκησε με 5-3 τον πρόσφατο τότε πρωταθλητή Ελλάδος «Πανελλήνιο Ποδοσφαιρικό Όμιλο» -τον μετέπειτα Παναθηναϊκό-, ήρθε ισόπαλος 1-1 με τη Μικτή Πειραιά και ηττήθηκε με 2-3 από τη Μικτή Αθηνών. Μια φωτογραφία του 1909 με κύπελλο ίσως προέρχεται από αυτό το τουρνουά.

Είναι γνωστό πως ο Πανιώνιος και οι άλλες ομάδες της Σμύρνης (Απόλλων, Αρμενική, Μπουρνόβας, Πέλοψ Μελαντίας, Μακάμπι, Αλτάι (τουρκική), Ευαγγελική Σχολή, Σχολή Μπάρξερ) διοργάνωναν τουρνουά και κάποιο υποτυπώδες πρωτάθλημα. Σώζονται φωτογραφίες από αγώνες του Πανιωνίου στο στάδιό του. Αναφέρεται, ότι το 1910 το Κύπελλο Πανιωνίου κατέκτησε η Σχολή Μπάρξερ. Το 1911 ο Πανιώνιος έχασε το πρωτάθλημα από την Ευαγγελική Σχολή Σμύρνης και το 1922 από τον Απόλλωνα. Όμως, κατέκτησε την πρώτη θέση το 1913-1914, όπως φαίνεται σε μια φωτογραφία με κύπελλο, στην οποία διακρίνονται οι παίκτες: Χ. Βεντιρόζος, Μαγγανιώτης, Θ. Δημητρίου, Αντ. Πατιάδης και Σ. Δεσποτόπουλος. Την ισχύ της ομάδας αυτής αποδεικνύει και το γεγονός ότι το 1914 στην ενδεκάδα της Μικτής Σμύρνης συμμετείχαν οκτώ παίκτες του Πανιωνίου. Προπονητής της ομάδας, από το 1909 τουλάχιστον, ήταν ο γυμναστής Σοφ. Μάγνης.

Το 1920 στην Εθνική ομάδα που συγκροτήθηκε για τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αμβέρσας, συμμετείχαν οι εξής τρεις (3) ποδοσφαιριστές του Πανιωνίου: Αντώνιος Φωτιάδης (τερματοφύλακας), Θεόδωρος Δημητρίου (ο Μπέμπης ή Μπίμπος, αριστερός ακραίος επιθετικός) και ο αναπληρωματικός Σωτήριος Δεσποτόπουλος (μέσος).[2][3][4][5] Αντιμετώπισαν τη Σουηδία στις 28 Αυγούστου 1920, σε έναν αγώνα ο οποίος θεωρείται από τη Διεθνή Ποδοσφαιρική Ομοσπονδία FIFA ως ο πρώτος της εθνικής Ελλάδας (και μοναδικός επίσημος πριν τη δημιουργία της ΕΠΟ το 1926). Άμαθοι σε γήπεδο με χόρτο, οι παίκτες ταλαιπωρήθηκαν και στο 8ο μόλις λεπτό έμειναν 10 λόγω τραυματισμού του Καλούδη, για να ηττηθούν τελικά 0-9 (ημίχρ. 0-6). Η ίδια αποστολή κατά την επιστροφή της από την Αμβέρσα μέσω Άμστερνταμ-Παρισίων-Μασσαλίας, έδωσε φιλικό παιχνίδι με τοπικό σύλλογο της ολλανδικής πόλης και γνώρισε εκ νέου την ήττα με 2-4. Η τελευταία αυτή σύνθεση της Εθνικής δεν έχει ακόμη εξακριβωθεί, αλλά σίγουρα μετείχαν κάποιοι από τους προαναφερθέντες ποδοσφαιριστές του Πανιωνίου.[6][7]

Το 1921, παίκτες της ομάδας στελέχωσαν τη μικτή Σμύρνης για τη σπουδαία συνάντηση Νέας Ελλάδος-Παλαιάς Ελλάδος στο στάδιο του Πανιωνίου, όπου παρουσία 7.500 θεατών, του Μητροπολίτη Σμύρνης Χρυσοστόμου, στρατιωτικών και πολιτικών αρχών της πόλης, η μικτή Αθηνών/Πειραιώς νίκησε 4-2.[7] Ο σύλλογος το 1922 αδυνατεί να πάρει μέρος στο πασχαλινό τουρνουά της Ποδοσφαιρικής Ενώσεως Αθηνών-Πειραιώς, διότι πολλοί ποδοσφαιριστές του ήταν στρατευμένοι.

Αθήνα (1922-1940)[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Αμφίεση του 1924

Παρά την καταστροφή και τον ξεριζωμό από τη Σμύρνη, ο Πανιώνιος ανασυγκρότησε σχετικά γρήγορα και με επιτυχία την ποδοσφαιρική ομάδα του. Ήδη στο πρώτο Δ.Σ. της προσφυγιάς, που συγκροτήθηκε στις 20 Νοεμβρίου 1922, ορίστηκαν ως έφοροι ποδοσφαίρου οι Δ. Αγγελομάτης και Σ. Γροσομανίδης. Στις 15 Ιανουαρίου 1923 η ποδοσφαιρική ομάδα του συλλόγου έκανε την παρθενική της εμφάνιση στο Γ΄ πρωτάθλημα Ε.Π.Σ. Αθηνών-Πειραιώς 1922-1923 εναντίον του Παναθηναϊκού: "Σήμερον εν τω Ποδηλατοδρομίω του Ν. Φαλήρου πρώτη εμφάνισις των σμυρναϊκών ποδοσφαιρικών σωματείων εις επισήμους αγώνας. Ώρα 2 1/4 μ.μ. Πανιώνιος Γυμναστ. Σύλλογος εναντίον Παναθηναϊκού Αγωνιστικού και Ποδοσφαιρικού Ομίλου.".[8] Ο σύλλογος κατέλαβε τη 2η θέση στο Γ΄ και την 3η στο Δ΄ Πρωτάθλημα Αθηνών-Πειραιώς της Ένωσης Ποδοσφαιρικών Σωματείων Αθηνών-Πειραιώς.

Πρωτάθλημα ΕΠΣ Αθηνών-Πειραιώς[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στην ΕΠΣΑ[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Το 1924, όταν ιδρύθηκε η Ένωση Ποδοσφαιρικών Σωματείων Αθηνών (ΕΠΣΑ), ο Πανιώνιος υπήρξε το 5ο χρονικά μέλος που εγγράφηκε σε αυτήν, ενώ τον Νοέμβριο του 1926 ο σύλλογος ήταν ιδρυτικό μέλος της Ελληνικής Ποδοσφαιρικής Ομοσπονδίας (ΕΠΟ). Την περίοδο 1923-24 αγωνίστηκε στο Α΄ πρωτάθλημα της ΕΠΣ Αθηνών. Νίκησε τον Μίλωνα (2-0), αλλά ηττήθηκε από τον Απόλλωνα (0-1). Τερμάτισε στην 4η θέση της τελικής κατάταξης αλλά την επόμενη περίοδο 1924-25 δεν πήρε μέρος λόγω της προσωρινής διαγραφής του από την ΕΠΣΑ μεταξύ Οκτωβρίου 1924 και μέσων 1925.
  • Σημαντικοί ποδοσφαιριστές του την εποχή εκείνη και ως το 1930 ήταν οι: Γροσομανίδης, Νικολαΐδης, Δαπέρης και αδελφοί Αμπετιάν. Επίσης, συμμετείχαν οι: Πανάς, Πανταζίδης, Μανιατόπουλος, Κριτίας, Χαϊδεμένος, Βουδόπουλος, Ελευθερίου, Παπάζογλου, Οικονομίδης, Λεώνης, Ψαλτόπουλος και Αχαρονιάν.
  • Τα επόμενα χρόνια η ποδοσφαιρική ομάδα αδυνάτισε, καθώς ο σύλλογος δεν είχε γήπεδο και στεγαζόταν σε ένα γραφείο στο Παναθηναϊκό Στάδιο. Ως ποδοσφαιρική έδρα χρησιμοποιούσε το γυμναστήριο του Πανελληνίου και αργότερα το γήπεδο Λεωφόρου Αλεξάνδρας. Έτσι δεν σημείωσε κάποιες επιτυχίες, ούτε ανέβηκε κατηγορία. Το 1925 αναφέρεται μόλις ένας φιλικός αγώνας με τον Αθηναϊκό (2-1), ενώ είναι χαρακτηριστικό πως τον Απρίλιο του 1925 δεν έδωσε ούτε έναν ποδοσφαιριστή στη "Μικτή Σμύρνης", η οποία συγκροτήθηκε από τον Απόλλωνα και την Ένωση Αρμενίων για να αντιμετωπίσει μια μικτή σερβική ομάδα που έδινε φιλικούς αγώνες στην Αθήνα.[11]
  • Τον Ιούλιο του 1925 ξεκίνησε μια προσπάθεια ανασύστασης της ποδοσφαιρικής ομάδας[12] και την περίοδο 1925-26 αγωνίστηκε στη Β΄ κατηγορία. Είχε πολύ μέτριες επιδόσεις, κάποιες φορές δεν κατέβηκε στους αγώνες (π.χ. στον αγώνα με την "Ελληνορωσική" στις 16/5/1926) και τελικά υποβιβάστηκε στη Γ΄ κατηγορία το 1932-33.
  • Την περίοδο 1927-28 στη διαμάχη της ΕΠΟ και της ΕΠΣΑ με το ΠΟΚ πήρε το μέρος της ομοσπονδίας.
  • Την περίοδο 1933-34 μετείχε στην κλήρωση του πρωταθλήματος ΕΠΣΑ στη Γ΄ κατηγορία αλλά είναι άγνωστο αν μετείχε. Η έλλειψη γηπέδου αποθάρρυνε τους νέους ποδοσφαιριστές να έρθουν στο σύλλογο κι έτσι η ποδοσφαιρική ομάδα ουσιαστικά διαλύθηκε. Οι εναπομείναντες παίκτες εντάχθηκαν στην Πράσινη Θύελλα, που είχε ως έδρα το γήπεδο της Λεύκας κοντά στον Άγ. Παντελεήμονα Ιλισού.

Φιλικοί αγώνες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Παρά το ότι δεν είχε δυνατή ομάδα, η φήμη του συλλόγου μεταξύ των προσφυγικών πληθυσμών ήταν πολύ μεγάλη και συχνά προσκαλείτο για φιλικούς αγώνες σε επαρχιακές πόλεις με έντονο προσφυγικό στοιχείο.

  • Την περίοδο των εορτών 1928-29 μετέβη στη Λέσβο, όπου συνέτριψε τον Παλλεσβιακό με 6-1 και τον Άρη Μυτιλήνης με 6-0, γνωρίζοντας την αποθέωση από τους φιλάθλους του νησιού, πολλοί από τους οποίους ήταν μικρασιάτες ή είχαν ζήσει στη Μικρασία και στη Σμύρνη.[13]
  • Στις 2 Φεβρουαρίου 1929, με την ευκαιρία της εορτής της Υπαπαντής, μετέβη στην Καλαμάτα, όπου συνέτριψε τον Απόλλωνα Καλαμάτας με 7-2 και τον Εθνικό Καλαμάτας με 9-1.[14] Στον αγώνα με τον Απόλλωνα, που ήταν ο πρώτος αθηναϊκής ομάδας στην Καλαμάτα, ο Πανιώνιος χρησιμοποίησε τους εξής παίκτες: τερμ.: Χαρατζόπουλος, αμυντικοί: Καλλιγάς, Γκίλης (που χαρακτηρίζεται "γηραιός"), μέσοι: Τσίκαλης, Παπούλιας, Παπάζογλου, κυνηγοί: Καμπαζής, Ρεντίφης, Δεληγιάννης, Νικολάου, Γρηγορίου.[15] Στον δεύτερο αγώνα με τον Εθνικό Κ., τον σύλλογο ενίσχυσαν ο αρχηγός του Νικολαΐδης και ο Βαβαλίδης, που μετέβησαν από την Αθήνα.[16]
  • Στις 16 Μαρτίου 1930 αγωνίστηκε στην Κόρινθο με τον τοπικό Αχιλλέα σε "αγώνα ρεβάνς".[17]
  • Το Δεκέμβριο του 1930, σε φιλικό αγώνα ηττήθηκε με 7-3 από τον Παλλεσβιακό στη Μυτιλήνη, ένα αποτέλεσμα που δείχνει πόσο είχε αποδυναμωθεί η ομάδα.[18] Είναι χαρακτηριστικό πως στη συνέχεια δεν αναφέρεται ούτε μία νίκη της ομάδας, έστω και σε φιλικό.

Νέα Σμύρνη (1940)[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το 1940, εν όψει της δημιουργίας του γηπέδου Ν. Σμύρνης οι παίκτες της Πράσινης Θύελλας αποφάσισαν ομαδικά να ενταχθούν στον Πανιώνιο. Έτσι δημιουργήθηκε πάλι η ποδοσφαιρική ομάδα του Πανιωνίου. Τη νέα ομάδα αποτέλεσαν οι: Βαζαίος, Μπουμπής, Λέκκας, Χριστάκης, Σκιαδάς, Ζαρκάδης, Βενετσάνος, Κωτσόβολος, Ηλιάδης, Χαροκόπος και Βασίλης Στάικος. Όμως, πριν καλά-καλά προλάβει να ανασυσταθεί, η ομάδα περιήλθε σε απραξία λόγω του πολέμου. Πρόλαβε να δώσει μόλις έναν φιλικό αγώνα με την Α.Ε. Καλλιθέας (2-0) στις 20 Οκτωβρίου 1940. Μια βδομάδα αργότερα ξεκίνησε ο πόλεμος. Στη διάρκεια της κατοχής ελάχιστη ποδοσφαιρική δραστηριότητα υπήρξε. Όμως η ομάδα επιβίωσε χάρη στις προσπάθειες του Γ. Ρουσόπουλου.

Περίοδος 1946-1959[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στάδιο Νέας Σμύρνης

Μετά την κατοχή μια αξιόλογη φουρνιά ποδοσφαιριστών πλαισίωσαν το σωματείο και του χάρισαν επιτυχίες. Από το 1945 ως το 1959 που συστάθηκε η Α΄ Εθνική κατηγορία, ο Πανιώνιος συμμετείχε κανονικά στο πρωτάθλημα Αθηνών, το οποίο κατέκτησε το 1951. Έξι φορές προκρίθηκε στο πανελλήνιο πρωτάθλημα, στο οποίο τερμάτισε 2ος το 1951. Το επόμενο έτος έφτασε στον τελικό του Κυπέλλου Ελλάδος αποκλείοντας τους: Απόλλωνα Αθ. (2-1 εκτός), Εθνικό Π. (2-2, 3-2) και Δόξα Δρ. (2-1, 2-1). Στον τελικό έχασε από ατυχία από τον Ολυμπιακό. Ενώ προηγείτο με 2-1, ισοφαρίστηκε στο 90΄ και έχασε με 2-0 στον επαναληπτικό. Τα επόμενα χρόνια έφτασε άλλες τρεις φορές μέχρι τα ημιτελικά του κυπέλλου. Την περίοδο αυτή στην ομάδα αγωνίζονταν οι: Πεντζαρόπουλος, Νώντας Κασάπογλου, Κερδεμελίδης, Ι. Ζαρκάδης, Παυλίδης, Βασίλης Στάικος, Σκορδίλης, Νεστορίδης, Τσολιάς, Ν. Ζαρκάδης, Κώστας Σωτηριάδης (Κωστάρας), Αδάμ Τσουχνικάς, Θανάσης Σαραβάκος, Αναστάσιος Μυλωνάκης, Κων. Κωνσταντινίδης, Χρονόπουλος κλπ.

Διακρίσεις

Α΄ Εθνική κατηγορία (1959-2020)[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στατιστικά στοιχεία
Τίτλοι2 κύπελλα Ελλάδας (1979, 1998)
1 Βαλκανικό κύπελλο (1971)
2 πρωτάθλημα Σμύρνης (1914)(1910)
1 πρωτάθλημα Αθηνών (1951)
Φιναλίστ4 κυπέλλου Ελλάδας: (1952, 1961, 1967, 1989)
1 Βαλκανικού κυπέλλου (1986)
Παρουσία σε Α΄ Εθνική (Super League)[19]
Συμμετοχές
 - Σύνολο

59
 - Υποβιβασμοί3 (1992, 1996, 2020)
 - Αγώνες1.660
 - Νίκες570
 - Ισοπαλίες440
 - Ήττες650
 - Περισ. συμ.Στάθης Χάιτας (460)
Τέρματα
 - Υπέρ

1.986
 - Κατά2.119
 - Κορ. σκόρερΓιώργος Δέδες (151)
Θετικά ρεκόρ
 - Υψηλ. θέση

2η (1970-71)
 - Ευρ. νίκη8-0 εντός με Ολ. Λ. (69-70)
 - Περισ. νίκες21 (1970-71)
 - Λιγότ. ήττες6 (1970-71)
 - Αήτηττο σερί13 αγώνες (1984 με 1985)
 - Σερί νικών5 αγώνες (1999-00)
Αρνητικά ρεκόρ
 - Χαμηλ. θέση

17η (1995-96)
 - Ευρ. ήττα1-7 εκτός από ΑΕΚ (89-90)
 - Περισ. ήττες21 (1995-96)
 - Λιγότ. νίκες5 (1975-76)
 - Σερί χωρίς ν.13 αγώνες (1975 με 1976)
 - Σερί ηττών8 αγώνες (2019-20), 1983-84 (6 αγώνες)
Ισοπαλίες
 - Περισσότερες

14 (1989-90)
 - Λιγότερες3 (1999-00 σε 34 αγ. και 2012-13 σε 30 αγ.)
 - Σερί4 (2003-04)

Η δεκαετία του ’60[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Την περίοδο 1959-60 ο Πανιώνιος ήταν η μία από τις τέσσερις αθηναϊκές ομάδες που συγκρότησαν τις 16 της Α΄ Εθνικής κατηγορίας. Στο πρώτο πρωτάθλημα Α΄ Εθνικης Κατηγορίας αγωνίστηκαν οι: Κώστας Βαλλιάνος (τερμ.), Γιάννης και Γεώργιος Γιαννακόπουλος (αδέλφια), Κώστας Γεωργόπουλος, Παναγιώτης Ερμείδης, Κυριάκος Καζαντζίδης, Γρηγόρης Καψής, Γιώργος Κοσμόπουλος, Στάθης Μαυρίδης, Στέλιος Μπραουδάκης, Γιώργος και Παναγιώτης (Τάκης) Παπουλίδης (αδέλφια), Θανάσης Σαραβάκος, Στέλιος Σώχος (τερμ.), Στάθης Χάιτας, Θανάσης Χρήστου και Αδάμ Χρονόπουλος.[20]

Η δεκαετία του ’60 ήταν από τις πιο πετυχημένες του συλλόγου. Με λιγοστές εξαιρέσεις τερμάτισε σχεδόν πάντα στην πρώτη εξάδα του πρωταθλήματος και έφθασε δύο φορές στον τελικό του κυπέλλου.

Η δεκαετία του ’70[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η δεκαετία του ’70 ξεκίνησε με σημαντικές επιτυχίες και με προπονητή τον Άγγλο Τζο Μάλετ απέφερε τον πρώτο σημαντικό ποδοσφαιρικό τίτλο στο σωματείο.

  • Το 1970-71 τερμάτισε στη 2η θέση στο πρωτάθλημα, πίσω από την ΑΕΚ αλλά μπροστά από τον φιναλίστ του Κυπ. Πρωταθλητριών Παναθηναϊκό. Είναι η καλύτερη θέση που έχει τερματίσει ως τώρα. Επίσης, πρώτος σκόρερ του πρωταθλήματος και τρίτος στην Ευρώπη (χάλκινο παπούτσι) αναδείχθηκε ο Γιώργος Δέδες με 28 γκολ.
  • Το φθινόπωρο του 1971 συμμετείχε και κατέκτησε το Βαλκανικό Κύπελλο. Στον προκριματικό όμιλο απέκλεισε την τουρκική Αλτάι Σμύρνης (1-2, 1-0) σε μια ιστορική επιστροφή, καθώς αντιμετώπισε την τουρκική ομάδα στη γενέτειρα Σμύρνη και μάλιστα στο γήπεδό του, το οποίο άφησε, όταν εγκατέλειψε τη Σμύρνη το 1922. Στη συνέχεια, αντιμετώπισε τη ρουμανική Στεαγκούλ (1-1, 1-1) και στον τελικό νίκησε την αλβανική Μπέσα Δυρραχίου (2-0, 1-1). Στο Βαλκανικό Κύπελλο μετείχε και το 1975 αλλά στον προκριματικό όμιλο σημείωσε μία νίκη, μία ισοπαλία και δύο ήττες και αποκλείστηκε.
  • Το επόμενο έτος, 1971-72, είχε μια σημαντική επιτυχία στο Κύπ. ΟΥΕΦΑ. Στον α΄ γύρο απέκλεισε την ισπανική Ατλέτικο Μαδρίτης (1-2, 1-0), με γκολ των Κ. Λαγού, Θ. Ιντζόγλου. Η συνέχεια όμως δεν ήταν η ανάλογη, καθώς υπέστη βαριά ήττα από την ουγγρική Φερεντσβάρος με 6-0, σε έναν επεισοδιακό αγώνα, στον οποίο αποβλήθηκαν πολλοί εκνευρισμένοι παίκτες του, με συνέπεια την τιμωρία και τον αποκλεισμό του σωματείου από τα ευρωπαϊκά κύπελλα. Το ίδιο έτος και το επόμενο έφτασε ως τα ημιτελικά του κυπέλλου, ενώ τις επόμενες τρεις χρονιές (1973-1976) ως τα προημιτελικά.

Τη σπουδαία ομάδα εκείνης της περιόδου συγκροτούσαν οι παίκτες: Φίλης, Χριστοδούλου Δ. Σκρέκης, Τόλης Τσιρογιάννης, Θεοφιλόπουλος, Βασίλης Μωραϊτέλης, Στάθης Χάιτας, Θανάσης Ιντζόγλου, Μπάμπης Ιντζόγλου, Γιώργος Δέδες, Θωμάς Μαύρος, Αλέκος Παπασίκας, Γιάννης Κυριαζής, Κώστας Λαγός και Γιώργος Σπυρόπουλος

Τις επιτυχίες ακολούθησε μια φθίνουσα πορεία. Πολλοί παίκτες του μεταγράφηκαν σε άλλα σωματεία και η ομάδα αποδυναμώθηκε. Στο πρωτάθλημα τερμάτιζε μόνιμα κάτω από την 7η θέση, με χειρότερη τη 16η το 1977-78 και συχνά κινδύνευε με υποβιβασμό. Η δεκαετία όμως έκλεισε με την κατάκτηση του κυπέλλου Ελλάδος του 1979, για πρώτη φορά στην ιστορία του συλλόγου. Αφού απέκλεισε τους: Ολυμπιακό Λουτρακίου (3-1), Εδεσσαϊκό (3-2), Αλμωπό Αριδαίας (1-0), Άρη (2-5, 5-1) και Ολυμπιακό (2-1, 2-3), στον τελικό νίκησε την ΑΕΚ με 3-1. Την κυπελλούχο ομάδα αποτελούσαν οι: Ζαφείρης Κάκαρης, Μάκης Ζαχαρόπουλος, Γραβάνης, Χαλκίδης, Εμβολιάδης, Χαράλαμπος Σαϊπάς (46΄ Μωραϊτέλης), Νόνι Λίμα, Δημήτρης Μαυρίκης, Νίκος Αναστόπουλος, Γιάννης Παθιακάκης, Κώστας Βαλλίδης. Προπονητής: Πάνος Μάρκοβιτς.

Το επόμενο έτος είχε μια επιτυχημένη συμμετοχή στο Κυπ. Κυπελλούχων. Απέκλεισε την ολλανδική Τβέντε (4-0, 1-3) και αποκλείστηκε δύσκολα από τη σουηδική Γκέτεμποργκ (1-0, 0-2).

Για τον ιστορικό Πανιώνιο η οικογένεια Ωνάση υπήρξε μεγάλο στήριγμα. Aν το φθινόπωρο του 1972 είχε εφαρμοστεί το σχέδιο αγοράς της ομάδας από τον Αλέξανδρο Ωνάση, οι «κυανέρυθροι» θα άλλαζαν επίπεδο και θα έπαιζαν σημαντικό ρόλο στο ελληνικό ποδόσφαιρο. Παρακολουθούσε συχνά αγώνες του Πανιωνίου στη Νέα Σμύρνη, και ενίσχυε οικονομικά σε τακτά χρονικά διαστήματα. Δυστυχώς το τραγικό αεροπορικό δυστύχημα που στέρησε τη ζωή του μοναχογιού του Αριστοτέλη Ωνάση τον Ιανουάριο του 1973 (σε ηλικία μόλις 25 ετών), υποχρέωσε τον Πανιώνιο να μείνει με τη «μεγάλη χαμένη ευκαιρία».[21]

Το επαγγελματικό πρωτάθλημα (1979 έως σήμερα)[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η δεκαετία του ’80[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τη δεκαετία του ’80 συνεχίστηκε η φθίνουσα πορεία και σχεδόν κάθε χρόνο η ομάδα κινδύνευε με υποβιβασμό. Μάλιστα, επί δύο συνεχόμενες χρονιές σώθηκε έπειτα από αγώνες μπαράζ: το 1983 με Μακεδονικό (3-2) και το 1984 με Γιάννινα (2-0 στην παράταση). Παρά τη μετριότητά της η ομάδα ανέδειξε ένα νέο αστέρι, τον επιθετικό Δημήτρη Σαραβάκο. Μετά τα μέσα της δεκαετίας, με πρόεδρο το Μιχάλη Σταματελάτο, ο Πανιώνιος είχε πάλι επιτυχίες υπό την καθοδήγηση του Βέλγου προπονητή Ούρμπεν Μπραμς, ο οποίος έμεινε στον πάγκο του Πανιωνίου για τρία χρόνια (1985-88) με απόλυτη επιτυχία (33 ν. - 27 ισ. - 30 ήτ.). Ο Μπραμς παραμένει ως σήμερα ο μακροβιότερος προπονητής του συλλόγου.

Το 1987 ο Πανιώνιος άρχισε να αντιμετωπίζει διοικητικά προβλήματα λόγω της εμπλοκής του προέδρου του Μιχάλη Σταματελάτου σε σκάνδαλο κατάχρησης 200 εκατομμυρίων δραχμών σε βάρος της Ιονικής και Λαϊκής Τράπεζας.[22] Σύμφωνα με τα ρεπορταζ της εποχής ο Σταματελάτος υπό την ιδιότητα του διευθυντή της Ιονικής και Λαϊκής Τράπεζας είχε υπεξαιρέσει 200 εκατομμυρία δραχμές και με αυτόν τον τρόπο είχε χρηματοδοτήσει την ομάδα του Πανιωνίου.[23] Μετά την προφυλάκισή του, τον διαδέχθηκε ο εφοπλιστής Γεράσιμος Βεντούρης.

Η δεκαετία του ’90[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τάκης Φύσσας

Η δεκαετία του ’90 ξεκίνησε με τους καλύτερους οιωνούς. Το 1990 πρώτος σκόρερ του πρωταθλήματος αναδείχθηκε ο Θωμάς Μαύρος με 22 γκολ. Το 1991 η ομάδα έφτασε στα ημιτελικά του κυπέλλου και ο Θωμάς Μαύρος τερμάτισε την καριέρα του έχοντας επιτύχει 260 γκολ, που είναι ρεκόρ όλων των εποχών στην Α΄ Εθνική. Τη χρονιά αυτή στην ομάδα αγωνίστηκαν και οι: Λαγωνικάκης, Καπουράνης, Βόκολος, Κοπιτσής, Μιρτσέκης, Λεάντρο, Τζανετής.

Τις επόμενες χρονιές η συνέχεια δεν ήταν ανάλογη και παρά την παρουσία του σπουδαίου Σέρβου ποδοσφαιριστή Μίλινκο Πάντιτς, ο σύλλογος έκανε τις χειρότερες εμφανίσεις της ιστορίας του στο πρωτάθλημα, με αποτέλεσμα να υποβιβαστεί δυο φορές στη Β΄ Εθνική (το 1992 και το 1996) και τις δυο φορές όμως προήχθη αμέσως.

Παρά την άσχημη παρουσία στο πρωτάθλημα, κατέκτησε ξανά το Κύπελλο Ελλάδος το 1998, αν και στους πρώτους γύρους δυσκολεύτηκε απέναντι σε «μικρές» ομάδες. Αφού απέκλεισε τους: Πανελευσινιακό (1-3, 3-0), Ορφέα Αλεξανδρούπολης (0-0, 1-0), Απόλλωνα Καλαμαριάς (4-2, 2-0), ΠΑΟΚ (1-0, 1-1), στον τελικό νίκησε τον Παναθηναϊκό με 1-0 με γκολ του Ναλιτζή (53΄). Την ομάδα αποτελούσαν οι: Στρακόσια, Μπουγάς, Βόκολος, Β.Ιωαννίδης, Κατσιαμπής (78΄ Θ.Καρασαββίδης), Μένταν (65΄ Κάφαλης), Α.Μάντζιος, Ναλιτζής (73΄ Βάσμπεργκ), Καμίτσης, Σαπουντζής, Φύσσας. Προπονητής: Χρήστος Εμβολιάδης.

Το επόμενο έτος 1998-99 με προπονητή τον Ιρλανδό Ρόνι Γουίλαν είχε εντυπωσιακή πορεία στο κύπελλο Κυπελλούχων, φτάνοντας ως τα προημιτελικά. Επίσης, το 1999 ο Ναλιτζής αναδείχθηκε πρώτος σκόρερ του πρωταθλήματος αν και στον β΄ γύρο μεταγράφηκε στον ΠΑΟΚ.

2001-2010[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στις αρχές της νέας δεκαετίας το σωματείο αντιμετώπισε οικονομικά προβλήματα. Το 2001 μπήκε σε ειδικό οικονομικό καθεστώς, όπως προβλεπόταν από τον Νόμο περί Ειδικής Εκκαθάρισης. Αγωνιστικά, επέδειξε σημαντικές διακρίσεις και σχεδόν κάθε χρόνο τερμάτιζε σε υψηλές θέσεις στο πρωτάθλημα και διεκδικούσε την έξοδο στο κύπελλο ΟΥΕΦΑ, κάτι που κατάφερε τρεις περιόδους: 2002-03 (5ος), 2003-04 (6ος) και 2006-07 (5ος). Βασικοί ποδοσφαιριστές των επιτυχιών αυτών ήταν, μεταξύ άλλων, οι: Ντρόμπνι, Γιαννόπουλος, Β.Μάντζιος, Τζιόλης, Φερεκίδης, Σίμονσιτς, Μπουλούτ, Μπελά, Λαγωνικάκης, Μπρέσκα, Βλτσεκ, Παρόντι, Νίκος Σπυρόπουλος, Μάκος, Εξουζίδης, Μανιάτης, Πλετς, Ενσαλίβα, Μπερτέ, Τσικιτισβίλι, Γουνδουλάκης, Μήτρου, Ζωγραφάκης, Αραβίδης, Κένιγκ. Προπονητές οι Γιόζεφ Μπουμπένκο, Κάρολ Πέτσε και Έβαλντ Λίνεν.

Περίοδος Τσακίρη (2006-2010)[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το καλοκαίρι του 2006, μετά από μία χρονιά απαξίωσης και προ του κινδύνου υποβιβασμού και διάλυσης, το πλειοψηφικό πακέτο πέρασε στα χέρια του εφοπλιστή Κωνσταντίνου Τσακίρη, ο οποίος ήταν ήδη Πρόεδρος του Ερασιτέχνη Πανιωνίου. Από αυτή την αγωνιστική περίοδο (2006-07) ως τον Νοέμβριο του 2008 προπονητής ήταν ο παλιός Γερμανός διεθνής ποδοσφαιριστής Έβαλντ Λίνεν, με τον οποίο ο Πανιώνιος συνέχισε την ανοδική του πορεία και τερμάτισε δύο συνεχόμενες χρονιές στην 5η θέση. Το 2008 συμμετείχε στην τελευταία διοργάνωση του κυπέλλου Ιντερτότο, όπου αποκλείστηκε στον 3ο γύρο από την ιταλική Νάπολι. Toν Νοέμβριο του 2008 ο Λίνεν απομακρύνθηκε.

Τα επόμενα χρόνια η ομάδα δεν κατάφερε να ξαναβρεί τον δρόμο προς τις επιτυχίες. Η οικονομική δυσπραγία οδήγησε τη διοίκηση στην πώληση ή την παραχώρηση πολλών εξελίξιμων ή διεθνών παικτών καθώς και ποδοσφαιριστών με υψηλές αποδοχές, όπως μεταξύ άλλων οι: Φερνάντες, Ν.Σπυρόπουλος, Μάκος, Τζεμπούρ, Κρέσιτς, Χούτος, Ρεκόμπα, Εστογιανόφ (δανεικός στην Πενιαρόλ), Τζαβέλλας. Επίσης, για τρεις συνεχόμενες περιόδους κανείς προπονητής δεν έμεινε ως το τέλος του πρωταθλήματος. Ως διάδοχος του Λίνεν προσλήφθηκε ο Τάκης Λεμονής, ο οποίος παραιτήθηκε έπειτα από τρεις εβδομάδες. Στη θέση του προωθήθηκε ο επί δύο έτη βοηθός προπονητή της ομάδας Γιώτης Σταματόπουλος, ο οποίος παρέμεινε μέχρι το τέλος της αγωνιστικής περιόδου 2008-09.

Από τον Μάιο 2009 ως τον Ιανουάριο 2010 προπονητής του συλλόγου ήταν ο Βέλγος Εμίλιο Φερέρα που είχε υπογράψει τριετές συμβόλαιο αλλά παραιτήθηκε. Από τον Φεβρουάριο 2010 ως το τέλος της περιόδου προπονητής ανέλαβε ο Γιώργος Παράσχος.

2010 έως σήμερα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στις 26 Απριλίου 2010 προσλήφθηκε ο Σουηδός προπονητής Μίκαελ Στόρε, ο οποίος απολύθηκε στις 28 Οκτωβρίου του ίδιου έτους. Τον Νοέμβριο 2010 ανέλαβε ξανά ο Παράσχος αλλά παραιτήθηκε μια εβδομάδα αργότερα. Παράλληλα, υπήρχε διοικητικό χάος, έπειτα από την απόφαση του Τσακίρη να αποχωρήσει και να παραχωρήσει τον διοικητικό έλεγχο στον ερασιτέχνη. Από τις 10 Δεκεμβρίου 2010 προπονητής ανέλαβε ο Τάκης Λεμονής που παρέμεινε ως τη 10η αγωνιστική της επόμενης περιόδου. Η μείωση του μπάτζετ και η αποχώρηση βασικών ποδοσφαιριστών είχαν ως αποτέλεσμα να αποχωρήσει από την ομάδα, την οποία ανέλαβε ο Άκης Μάντζιος ως το τέλος της περιόδου 2011-12, καταφέρνοντας την παραμονή της στην κατηγορία.

Την περίοδο 2012-13 ο σύλλογος αναγκάστηκε να στηριχτεί σε νεαρούς ποδοσφαιριστές προερχόμενους από τα τμήματα υποδομής με λιγοστές προσθήκες, καθώς δεν μπόρεσε να εξασφαλίσει, λόγω των μεγάλων οικονομικών προβλημάτων, άδεια για μεταγραφές ποδοσφαιριστών άνω των 23 ετών. Στη δύσκολη αυτή φάση προπονητής ανέλαβε ο πρώην διεθνής τερματοφύλακας Δημήτρης Ελευθερόπουλος, στην πρώτη προπονητική του προσπάθεια. Με τους "μπέμπηδες" της ομάδας έκανε έναν εκπληκτικό πρώτο γύρο, στον οποίο η ομάδα βρισκόταν σχετικά κοντά στην κορυφή της βαθμολογίας, όμως ακολούθησαν συνεχόμενα άσχημα αποτελέσματα και ο Ελευθερόπουλος αποχώρησε την 22η αγωνιστική, για να ολοκληρώσει τη χρονιά ο Κώστας Παναγόπουλος.

Η απαγόρευση μεταγραφών συνεχίστηκε και την επόμενη περίοδο 2013-14 καθώς τα οικονομικά προβλήματα παρέμειναν, ενώ αποχώρησαν οι περισσότεροι έμπειροι ποδοσφαιριστές όπως οι Γουνδουλάκης, Σιδεράκης, Ρόκας, Ανδράλας και στον β΄ γύρο ο Μενδρινός. Τα "κάστανα από τη φωτιά" ανέλαβε να βγάλει ο Νίκος Παντέλης που παρέμεινε ως τον πρώτο γύρο, φέρνοντας ικανοποιητικά αποτελέσματα, όμως η διοίκηση αποφάσισε να τον αντικαταστήσει με τον Κώστα Παναγόπουλο. Στη δεύτερη θητεία του τελευταίου η ομάδα βρέθηκε σε δύσκολη βαθμολογική θέση, με αποτέλεσμα τις τελευταίες δέκα αγωνιστικές να κληθεί ο έμπειρος Νίκος Αναστόπουλος, που κατάφερε τελικά να σώσει τον σύλλογο από τον υποβιβασμό.

Παρά την οικονομική κρίση, την περίοδο αυτή οι "κυανέρυθροι" ανέδειξαν πλήθος ταλαντούχων παικτών, προερχόμενων από τα τμήματα υποδομής, αρκετοί από τους οποίους στελέχωσαν την εθνική ομάδα, όμως οι περισσότεροι παραχωρήθηκαν σε άλλους συλλόγους αντί "πινακίου φακής", όπως οι: Μανιάτης, Σιόβας, Σάμαρης, Κολοβός, Αυλωνίτης (Ολυμπιακός), Κοντοές, Αραβίδης, Ντούνης, Ανέστης, Λαμπρόπουλος (ΑΕΚ), Π.Σπυρόπουλος (Παναθηναϊκός), Κούρος (Ατρόμητος), Περιστερίδης (Πλατανιάς).

Η περίοδος 2014-15 ξεκίνησε με τον σύλλογο να εξακολουθεί να βρίσκεται υπό καθεστώς απαγόρευσης μεταγραφών ποδοσφαιριστών άνω των 23 ετών (επιτρέπονταν μόλις τρεις) και για ακόμη μια χρονιά κλήθηκε να αντεπεξέλθει με νεαρούς παίκτες από τις ακαδημίες του, κατάφερε ωστόσο να παραμείνει στην κατηγορία, τερματίζοντας στη 13η θέση. Την επόμενη χρονιά (2015–16) τερμάτισε πέμπτος, εξασφαλίζοντας τη συμμετοχή του στα πλέι οφ και παράλληλα την έξοδό του στο Γιουρόπα Λιγκ (2016-17), δεν κατάφερε όμως να συμμετάσχει καθώς δεν έλαβε τη σχετική άδεια συμμετοχής από την ΟΥΕΦΑ και τη θέση του πήρε ο ΠΑΣ Γιάννινα που είχε τερματίσει 6ος.[24]

Στο πρωτάθλημα της περιόδου 2016-17 τερμάτισε ξανά στην πέμπτη θέση, συμμετέχοντας για δεύτερη συνεχή χρονιά στα πλέι οφ, εξασφαλίζοντας παράλληλα την παρουσία του στο Γιουρόπα Λιγκ (2017-18).Στο πρωτάθλημα της επόμενης σεζόν 2017 - 2018 δεν έδειξε την ίδια αγωνιστική εικόνα και τερμάτισε στην 7η θέση .Παράλληλα, στο Κύπελλο Ελλάδας της σεζόν 2017 - 2018 έφτασε μέχρι την ημιτελική φάση χάνοντας και στους δύο αγώνες από τον ΠΑΟΚ. Μέχρι εκεί είχε περάσει ως δεύτερος από την Φάση των 32 στον όμιλο του( 7ος Όμιλος ) και είχε αποκλείσει στην Φάση των 16 και την προημιτελική φάση τον ΟΦΗ και τη Λαμία αντίστοιχα. Παρόλα αυτά, βγήκε στην Ευρώπη, ύστερα από 9 χρόνια συμμετέχοντας στο Γιουρόπα Λιγκ (2017-18). Απέκλεισε στο β' προκριματικό γύρο την δευτεραθλήτρια ομάδα της Σλοβενίας την Νόβα Γκόριτσα και αποκλείστηκε στο γ' προκριματικό γύρο από την Μακάμπι Τελ Αβίβ από το Ισραήλ , χάνοντας ισάριθμα δύο φορές.

Πανιώνιος - Ρόδος 1-0 (σεζόν 2022/23).
Ο Πανιώνιος σε αγώνα με τον Ηλυσιακό στη Γ' Εθνική 2023-24 (4ος Όμιλος).

Την επόμενη αγωνιστική περίοδο 2018 - 2019 μετά από μέτρια αποτελέσματα και μία σεζόν με σκαμπανεβάσματα τερμάτισε στην 6η Θέση του πρωταθλήματος και έχασε την δυνατότητα εξόδου στην Ευρώπη. Αντίθετα, στο Κύπελλο Ελλάδας ( 2018 - 2019 ) πραγματοποίησε μία αξιοπρεπή σεζόν φτάνοντας μέχρι την προημιτελική φάση όπου αποκλείστηκε από τον ΠΑΟΚ. Στο πρωτάθλημα της περιόδου Σούπερ Λιγκ Ελλάδας 2019-20 ο Πανιώνιος δεν πήρε αδειοδότηση οπότε ξεκίνησε το πρωτάθλημα με -6 βαθμούς και με απαγόρευση μεταγραφών. Έπειτα από μια περίεργη χρόνια τερμάτισε τελευταίος ένα βαθμό πίσω από την προτελευταία Ξάνθη και υποβιβάστηκε στην Σούπερ Λιγκ 2. Τελικά δεν δήλωσε συμμετοχή λόγω χρεών και αγωνίστηκε στην Γ' Εθνική.

Την πρώτη του σεζόν σε ερασιτεχνική κατηγορία έκανε μια καταπληκτική πορεία και τερμάτισε στην 1η θέση του 6ου ομίλου αήττητος, κατακτώντας το πρωτάθλημα της Γ Εθνικής. Ύστερα αγωνίστηκε στα μπαράζ ανόδου για την Σούπερ λιγκ 2 στα οποία βγήκε 3ος, αφού κέρδισε Ζάκυνθο(εκτός έδρας), Θύελλα Ραφήνας(εντός έδρας) και ηττήθηκε από Ηρόδοτο(εκτός έδρας), Κηφισιά(εντός έδρας). Όμως του δόθηκε δικαίωμα συμμετοχής στην παραπάνω κατηγορία λόγω αποχωρήσεων, αλλά λόγω χρεών που άγγιζαν τα 2 εκατ. τελικά παρέμεινε και την σεζόν 2021-22 στην Γ' Εθνική .Παράλληλα, έχασε την ευκαιρία να αγωνιστεί στο Κύπελλο Ελλάδας της σεζόν 2021 - 2022, αφού η αντίπαλος του, η Αταλάντη πέρασε άνευ αγώνα καθώς μέχρι εκείνη την χρονική στιγμή είχε σκοπό να συμμετάσχει στην Σούπερ Λιγκ 2 και να λάμβανε μέρος στην φάση του Κυπέλλου που θα συμμετείχαν οι ομάδες της Σούπερ Λιγκ 2. Την σεζόν 2021 - 2022 εντάχθηκε στον 7ο Όμιλο με τις ομάδες της Κρήτης και μία ομάδα από την Αθήνα . Έπειτα από ατυχή αποτελέσματα κατά τη διάρκεια της σεζόν τερμάτισε 2ος μόλις 3 βαθμούς πίσω από τον Π.Α.Ο. ΡΟΥΦ (το οποίο ανέβηκε με την βοήθεια κάποιων σφυριγμάτων), που του στέρησαν τη συμμετοχή στα μπαράζ ανόδου για την συμμετοχή στην Σούπερ Λιγκ 2 της επόμενης χρονιάς 2022 -2023 ..

Οικονομικά και ιδιοκτησιακό[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το 10% των μετοχών της ΠΑΕ Πανιώνιος Γ.Σ.Σ. άνηκε στο ιδρυτικό σωματείο Πανιώνιος Γ.Σ.Σ., όπως προβλέπει ο νόμος.[25]

Το 67% των μετοχών κατείχαν οι Χρήστος Δάρας και Νίκος Ζαμάνης. [26] Από το 2020 δεν υφίσταται ΠΑΕ λόγω υποβιβασμού στη Γ΄ Εθνική Ερασιτεχνική Κατηγορία.

Επωνυμία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η επίσημη επωνυμία της Αθλητικής Ανώνυμης Εταιρείας (ΑΑΕ), απαραίτητης για τη συμμετοχή της ομάδας (ΠΑΕ) σε επαγγελματική ποδοσφαιρική κατηγορία, έχει αλλάξει με το πέρασμα των χρόνων ως ακολούθως:

  • ΠΑΕ Πανιώνιος Γ.Σ.Σ. (1979–2001)
  • ΠΑΕ Νέος Πανιώνιος (2001–2007)[27]
  • ΠΑΕ Πανιώνιος Γ.Σ.Σ. (2007–2020)[28]

Έμβλημα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το έμβλημα της ομάδας του Πανιωνίου έχει εξελιχθεί με την πάροδο των ετών. Το 2006, η ΠΑΕ αντικατέστησε το σήμα της με αυτό του ερασιτέχνη το μπλε και το κόκκινο χρώμα,το παίρνει από το χρώμα της θάλασσας και το κόκκινο από το αίμα των προσφύγων.[29]

Έδρα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ιστορία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Πανιώνιος αγωνίζεται στη Νέα Σμύρνη από το 1940. Πρώτη του έδρα ήταν το Στάδιο Μπουρνόβα, εσωτερικό προάστιο στη βορειοανατολική Σμύρνη. Από το 1904 αγωνιζόταν στο στάδιο του Παραδείσου, όπου εκτός από τους ποδοσφαιρικούς αγώνες, διεξάγονταν εκεί οι Πανιώνιοι Αγώνες. Για τις προπονήσεις οι παίκτες κατέφευγαν αρχικά σε νοικιασμένους χώρους, και από το 1900 και μετά στο γήπεδο γαλλικής εταιρίας της Σμύρνης. Ο Σύλλογος έμεινε χωρίς έδρα και χώρο άσκησης το 1910 εξαιτίας της άρνησης των Γάλλων να ανανεώσουν τη μίσθωση. Τότε ήταν που παρενέβη ο Μητροπολίτης Χρυσόστομος και με εισήγησή του, η Δημογεροντία και η Κεντρική Επιτροπή παραχώρησαν έκταση 105 στρεμμάτων κοντά στο νεκροταφείο της πόλης, μολονότι, σύμφωνα με τις πληροφορίες, είχαν δελεαστική προσφορά 100.000 λιρών να την πουλήσουν. Το όνειρο άρχισε να γίνεται πραγματικότητα και το νέο στάδιο του Πανιωνίου, το «σπίτι» του, εγκαινιάστηκε το 1912 με τους 14ους Πανιώνιους Αγώνες.[30]

Το νέο στάδιο Πανιωνίου στην Πούντα της Σμύρνης περιλάμβανε στίβο περιμέτρου 334 μέτρων, γήπεδα ποδοσφαίρου 95 επί 65, γυμναστήριο εξοπλισμένο με σύγχρονα όργανα της εποχής. Η χωρητικότητά του ήταν 8.000 άτομα. Μετά την καταστροφή και τον μεγάλο διωγμό, το στάδιο παραχωρήθηκε στην τουρκική τοπική ομάδα Αλτάι ΣΚ και γκρεμίστηκε το 2016 μετά από 104 χρόνια. Ο Πανιώνιος είχε επιστρέψει και είχε αγωνιστεί ξανά στην ιστορική του έδρα, στο Βαλκανικό Κύπελλο το 1971, όταν είχε αντιμετωπίσει την Αλτάι στη φάση των ομίλων. Οι έδρες αναλυτικά:

Οι αγώνες στις ευρωπαϊκές διοργανώσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κορυφαία διάκριση του συλλόγου στις ευρωπαϊκές διοργανώσεις αποτέλεσε η συμμετοχή του στην προημιτελική φάση του κυπέλλου Κυπελλούχων την αγωνιστική περίοδο 1998-99, αποκλείοντας κατά σειρά τη φινλανδική Χάκα και τον Απόλλωνα Λεμεσού, για να αποκλειστεί από τη μετέπειτα νικήτρια του θεσμού Λάτσιο.

Ο Πανιώνιος ήταν η πρώτη ελληνική ομάδα που αγωνίστηκε στο (νεοσύστατο τότε) κύπελλο UEFA την περίοδο 1971-72, στη δεύτερη ευρωπαϊκή συμμετοχή του. Είχε προηγηθεί η παρουσία του δύο χρόνια νωρίτερα (1969-70) στο κύπελλο Διεθνών Εκθέσεων (διοργάνωση που σταμάτησε το 1971 και ουσιαστικά αντικαταστάθηκε από το κύπελλο UEFA).

Η μεγαλύτερη σε έκταση νίκη που έχει επιτύχει, σημειώθηκε στο κύπελλο Κυπελλούχων της περιόδου 1979-80 επί της ολλανδικής Τβέντε με 4-0 (εντός έδρας), στην ευρύτερη νίκη που έχει σημειώσει ποτέ ελληνική ομάδα εναντίον ολλανδικής. Η μεγαλύτερη ήττα του σημειώθηκε στην πρώτη του συμμετοχή στο κύπελλο UEFA (1971-72) από την ουγγρική Φερεντσβάρος με 6-0 (εκτός έδρας), ενώ τα περισσότερα τέρματα σε έναν αγώνα (συνολικά 7) σημειώθηκαν στην εντός έδρας νίκη με 5-2 επί της γεωργιανής Ντιναμό Τιφλίδας, στο κύπελλο UEFA της περιόδου 2004-05.

Δύο ακόμη σπουδαίες στιγμές στην ευρωπαϊκή πορεία του συλλόγου υπήρξαν οι προκρίσεις στο κύπελλο UEFA επί της ιταλικής Ουντινέζε (2004-05) και της γαλλικής Σοσό (2007-08), που είχαν ως αποτέλεσμα τη συμμετοχή των "κυανέρυθρων" στη φάση των ομίλων της διοργάνωσης.

Στην πρώτη θέση των σκόρερ στην ιστορία του συλλόγου στις ευρωπαϊκές διοργανώσεις βρίσκονται τέσσερις ποδοσφαιριστές με 3 τέρματα, οι Νίκος Αναστόπουλος (στο κύπελλο Κυπελλούχων της περιόδου 1979-80), Αντώνης Σαπουντζής (στο κύπελλο Κυπελλούχων της περιόδου 1998-99), Βαγγέλης Μάντζιος (στο κύπελλο UEFA της περιόδου 2004-05 και συγκεκριμένα με χατ τρικ στον νικηφόρο αγώνα με 5-2 εναντίον της Ντιναμό Τιφλίδας) και Σαμέντ Γεσίλ (στο Europa League 2017-18).

Περίοδος Διοργάνωση Φάση Αντίπαλος Εντός Εκτός Πρ.
1969–70 Εκθέσεων Α΄ φάση Χάνσα Ροστόκ 2–0 0–3
1971–72 UEFA Α΄ φάση Ατλέτικο Μαδρίτης 1–0 1–2
Β΄ φάση Φερεντσβάρος 0–2 (ά.α.) 0–6
1979–80 Κυπελλούχων Α΄ φάση Τβέντε 4–0 1–3
Β΄ φάση Γκέτεμποργκ 1–0 0–2
1987–88 UEFA Α΄ φάση Τουλούζ 0–1 1–5
1998–99 Κυπελλούχων Α΄ φάση Χάκα 2–0 3–1
Β΄ Φάση Απόλλων Λεμεσού 3–2 1–0
Προημιτελικά Λάτσιο 0–4 0–3
2003–04 UEFA Α΄ φάση Νόρντζελαντ 2–1 1–0
Β΄ φάση Μπαρτσελόνα 0–3 0–2
2004–05 UEFA Α΄ φάση Ουντινέζε 3–1 0–1
Φάση ομίλων Νιούκαστλ 0–1
Σπόρτινγκ Λισαβόνας 1–4
Ντιναμό Τιφλίδας 5–2
Σοσό 0–1
2007–08 UEFA Α΄ φάση Σοσό 0–1 2–0
Φάση ομίλων Χέλσινγκμποργκς 1–1
Γαλατασαράι 0–3
Αούστρια Βιέννης 1–0
Μπορντό 2–3
2017–18 Europa League Β' προκριματικός Γκόριτσα 2–0 3–2
Γ' προκριματικός Μακάμπι Τελ Αβίβ 0–1 0–1

Σύνολο ευρωπαϊκών συμμετοχών[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Διοργάνωση Συμμετοχές Αγώνες Νίκες Ισοπαλίες Ήττες Τέρματα
Κυπελλούχων 2 10 6 0 4 15–15
ΟΥΕΦΑ/Europa League 6 26 9 1 16 26–44
Εκθέσεων 1 2 1 0 1 2–3
Σύνολο 9 38 16 1 21 43–62

Προκρίσεις: 8 – Αποκλεισμοί: 9 (7 νοκ άουτ, 2 σε όμιλο)

Στο Ιντερτότο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Περίοδος Διοργάνωση Φάση Αντίπαλος Εντός Εκτός Πρ.
2008–09 Ιντερτότο Β΄ γύρος ΟΦΚ Μπέογκραντ 3–1 0–1
Γ΄ γύρος Νάπολι 0–1 0–1

Στο Βαλκανικό Κύπελλο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Περίοδος Διοργάνωση Φάση Αντίπαλος Εντός Εκτός
1971 Βαλκανικό Κύπελλο Όμιλος Στεαγκούλ Μπρασόβ 1–1 1–1
Αλτάι Σμύρνης 1–0 1–2
Τελικός Μπέσα 2–0 1–1
1975 Όμιλος 17 Νεντόρι Τιράνων 0–6 2–1
Ραντνίσκι Νις 0–2 0–0
1986 Προημιτελικός Μπότεφ Βράτσα 3–2 3–1
Ημιτελικός Γκλόρια Μπαζάου 3–1 1–1
Τελικός Σλάβια Σόφιας 3–2 0–3

Στο Κύπελλο Ράπαν[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το καλοκαίρι του 1964 ο Πανιώνιος πήρε μέρος στο Κύπελλο Ράπαν στη θέση του Ολυμπιακού, ο οποίος αποσύρθηκε ενώ είχε ήδη δώσει δύο αγώνες με Τουλούζ (2-4) και Ντιναμό Ζάγκρεμπ (0-4) και εν συνεχεία δεν πήγε στη Γαλλία να αγωνιστεί με την Τουλούζ. Τα αποτελέσματα αυτά υπολογίστηκαν στη βαθμολογία, χωρίς να αγωνιστεί ξανά ο Πανιώνιος με τις ομάδες αυτές. Ο Πανιώνιος έδωσε τους υπόλοιπους τέσσερις αγώνες, δύο εντός έδρας στο Καυτανζόγλειο Στάδιο (το οποίο είχε προβολείς) και δύο εκτός έδρας με Μάλμε και Τουλούζ. Ο εκτός έδρας αγώνας με την Τουλούζ, στον οποίο αρνήθηκε να μετάσχει ο Ολυμπιακός, αρχικά κατακυρώθηκε με 3-0 υπέρ της γαλλικής ομάδας, όμως αγωνίστηκε τελικά ο Πανιώνιος καθυστερημένα, στις 30 Σεπτεμβρίου, οπότε διαγράφηκε ο μηδενισμός του Ολυμπιακού καθώς και οι οικονομικές απαιτήσεις της γαλλικής ομάδας από τους "ερυθρόλευκους".

Περίοδος Διοργάνωση Φάση Αντίπαλος Εντός Εκτός
1964 Κύπελλο Ράπαν Όμιλος Μάλμε 1–1 1–5
Ντιναμό Ζάγκρεμπ 2–2 (0–4)1
Τουλούζ (2–4)1 0–5*

1Αποτελέσματα Ολυμπιακού
* Αθλητική Ηχώ, 1/10/1964

Διεθνείς παίκτες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Έλληνες διεθνείς (ανδρών)[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Γήπεδο Πανιωνίου: είσοδος ομάδων

Ο Πανιώνιος αποτέλεσε το φυτώριο πολλών μεγάλων ποδοσφαιριστών που στελέχωσαν την Εθνική Ελλάδας αλλά και τις μικρές εθνικές ομάδες.

  • Οι πρώτοι διεθνείς: Στην πρώτη συγκρότηση ελληνικής εθνικής ομάδας που έλαβε μέρος στην Ολυμπιάδα του 1920 μετείχαν τρεις (3) παίκτες του Πανιωνίου: ο τερματοφύλακας Αντώνιος Φωτιάδης, ο επιθετικός Θεόδωρος Δημητρίου και ο Σωτήριος Δεσποτόπουλος. Οι δύο πρώτοι αγωνίστηκαν στο μοναδικό επίσημο αγώνα της εθνικής με τη Σουηδία στις 28/10/1920, ενώ ο τελευταίος ήταν αναπληρωματικός.[2][3][4][5] Λίγες ημέρες αργότερα έδωσαν άλλον ένα αγώνα, φιλικό στο Άμστερνταμ με ολλανδικό σωματείο (ήττα 2-4), αλλά δεν είναι γνωστό ποιοι παίκτες αγωνίστηκαν.[6][7]
  • Εθνική με πέντε Πανιώνιους: Τον Ιούλιο του 1969 σε περιοδεία της Εθνικής ομάδας στην Αυστραλία σημειώθηκε ένα μοναδικό ρεκόρ. Σε δύο αγώνες εναντίον της Αυστραλίας συμμετείχαν πέντε παίκτες του Πανιωνίου. Ήταν ο τερματοφύλακας Κώστας Σαραλιώτης, οι αδερφοί Μπάμπης και Θανάσης Ιντζόγλου, ο Γιώργος Δέδες και ο Στάθης Χάιτας, που ήταν και αρχηγός της ομάδας. Οι αγώνες διεξήχθησαν στις 19 Ιουλίου στο Σίδνεϊ και στις 23/7 στο Μπρισμπέιν. Στον πρώτο αγώνα οι Έλληνες παίκτες κουρασμένοι από το πολύωρο ταξίδι ηττήθηκαν με 0-1 ενώ στο δεύτερο έφεραν ισοπαλία 2-2 με σκόρερ και των δύο γκολ τον Δέδε στο 17΄ και 44΄. Στον πρώτο αγώνα ο Σαραλιώτης είχε μπει ως αλλαγή στο β΄ ημίχρονο, ενώ είχε αντικατασταθεί ο Δέδες. Έτσι στον αγωνιστικό χώρο συνυπήρχαν μόνο τέσσερις ποδοσφαιριστές του Πανιώνιου. Όμως, στον δεύτερο αγώνα η εθνική ομάδα παρατάχθηκε από την αρχή με πέντε Πανιώνιους ποδοσφαιριστές, οι οποίοι αγωνίστηκαν και στα 90΄, γεγονός που δεν έχει συμβεί ποτέ άλλη φορά.

Από τον σύλλογο αναδείχθηκαν πολλοί διεθνείς, ιδίως τερματοφύλακες και μεγάλοι σκόρερ (σε παρένθεση οι συμμετοχές και τα γκολ με την εθνική ομάδα):

Τερματοφύλακες

Αμυντικοί

Μέσοι

Επιθετικοί

Λοιπές εθνικές ομάδες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο σύλλογος έχει παράδοση στα τμήματα υποδομής και πολλοί ποδοσφαιριστές του έχουν αγωνιστεί στις μικρές εθνικές ομάδες Ελπίδων, Κ-20, Νέων και Παίδων, χωρίς να έχουν αγωνιστεί στην εθνική ανδρών ως παίκτες του Πανιωνίου. Επίσης, παίκτες του συλλόγου έχουν στελεχώσει την ολυμπιακή ομάδα στα προολυμπιακά τουρνουά και στην Ολυμπιάδα 2004 ή τη μεσογειακή ομάδα καθώς και τις Εθνικές Ενόπλων και Ερασιτεχνών.

Ξένοι διεθνείς[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Προπονητές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Σύνδεσμος παλαιμάχων[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Σύνδεσμος Παλαιμάχων Ποδοσφαιριστών του Πανιωνίου ιδρύθηκε το 1992 και ως μέλη του μπορούν να ενταχθούν όλοι όσοι φόρεσαν τη φανέλα του Πανιωνίου. Έχει 135 τακτικά και 12 επίτιμα μέλη. Σκοποί του Συνδέσμου είναι η σύσφιξη των σχέσεων, η αλληλοβοήθεια και η πραγματοποίηση πολιτιστικών, κοινωνικών και αθλητικών εκδηλώσεων.

Έχει δώσει πάνω από 420 αγώνες σε Ελλάδα, Αμερική, Αφρική, Γαλλία, Κύπρο και Καναδά διαφημίζοντας το σύλλογο του Πανιωνίου. Επίσης, έχει βοηθήσει πολλούς παλαίμαχους ποδοσφαιριστές του Πανιωνίου και άλλων ομάδων ηθικά και οικονομικά.

Πρόεδρος του Συνδέσμου υπήρξε για πολλά χρόνια ο Στάθης Μαυρίδης. Μέλη του Δ.Σ. έχουν διατελέσει οι Νίκος Πανταζής, Αντώνης Μανίκας, Κώστας Βαλιάνος, Αθανασούλας, Σταματιάδης, Βλάχος, Γκρέκας, Βασίλης Στάικος κ.ά. Μετά το θάνατο του Μαυρίδη πρόεδρος εκλέχτηκε ο Αντώνης Μανίκας, τον Απρίλιο του 2009.

Υποστηρικτές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Πανιώνιος είναι με φίλαθλο κόσμο. Οι υποστηρικτές του Πανιωνίου είναι οι «Πάνθηρες Θύρα 3 - Panthers Gate 3», οι οποίοι έχουν αναπτύξει καλές σχέσεις με τους οπαδούς της Κρίσταλ Πάλας, της Τζένοα, της Νίκη Βόλου, του Απόλλωνα Σμύρνης και πρόσφατα ανέπτυξαν καλές σχέσεις και με τους «Warriors Gate 6», οπαδούς του Παναιτωλικού.

Οι «Πάνθηρες» δημιουργήθηκαν κατά την δεκαετία του ‘80 από μια παρέα πιστών οπαδών της ομάδας που είχε στέκι την πλατεία Νέας Σμύρνης. Ο σύνδεσμος στεγάστηκε επίσημα το 1983 και πραγματοποίησε την πρώτη του εκδρομή στην Θεσσαλονίκη και το Καυτανζόγλειο Στάδιο.

Τίτλοι - Διακρίσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

ΤΊΤΛΟΙ:

ΤΊΤΛΟΙ ΤΜΗΜΑΤΩΝ ΥΠΟΔΟΜΗΣ :

  • 1 Πανελλήνιο πρωτάθλημα παίδων: 2014
  • 1 Πανελλήνιο πρωτάθλημα παμπαίδων: 2014
  • 2 Πρωταθλήματα ΕΠΣ Αθήνας παίδων: 1996, 2016
  • 1 Πρωτάθλημα ΕΠΟ 5x5 παίδων: 1998.
  • 1 Πανελλήνιο Πρωτάθλημα Κ11: 2016

ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ:

Παρουσίες στον τελικό του κυπέλλου Ελλάδος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Σεζόν Γήπεδο Αντίπαλος Σκορ Σκόρερς Κυπ.
1951–52 Λεωφόρος Ολυμπιακός 2–2 (παρ.) 34', 60' Τσολιάς – 30' Κοπανίδης, 90' Δρόσος
Λεωφόρος 0–2 (επαν.) 5' Δαρίβας, 68' Κανσός
1960–61 Λεωφόρος Ολυμπιακός 0–3 34' Κ. Παπάζογλου, 69', 88' Σιδέρης
1966–67 Ν. Φιλαδέλφεια Παναθηναϊκός 0–1 56' Γραμμός
1978–79 Καραϊσκάκη ΑΕΚ 3–1 51' Αναστόπουλος, 67' Λίμα, 84' Παθιακάκης – 3' Τάσος
1988–89 Ολυμπ. Στάδιο Παναθηναϊκός 1–3 35' Ζάκκας – 8' Μαυρίδης, 44' Χ. Δημόπουλος, 46' Σαραβάκος
1997–98 Καραϊσκάκη Παναθηναϊκός 1–0 53' Ναλιτζής

Δείτε επίσης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Σημειώσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]


Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. Οι Χθεσινοί Αγώνες εις το Ποδηλατοδρόμιον, εφημ. «ΕΜΠΡΟΣ» 3 Μαρτίου 1908, σελ. 1 και 2
  2. 2,0 2,1 "Το Ελληνικόν Ποδόσφαιρον 1919-1926", Γεώργιος Α. Ανδριανόπουλος, σειρά άρθρων περιοδ. «ΑΘΛΗΤΙΚΑ Χρονικά» 1956-1958, Πειραιάς 1966, σελ. 6
  3. 3,0 3,1 Greece: Full "A" international (1920) και Sverige-Hellas 9:0 (6:0), Γιώργος Κουσουνέλος, Διεθνής Ομοσπονδία Ποδοσφαιρικής Ιστορίας & Στατιστικής IFHHS
  4. 4,0 4,1 "Πανιώνιος Γυμναστικός Σύλλογος", Χρήστος Σ. Σολομωνίδης-Νικόλαος E. Λωρέντης, έκδοση Πανιωνίου ΓΣΣ (αναμνηστική για την 75ετία από την ίδρυση του Ορφέος Σμύρνης), Αθήνα 1967, σελ. 129
  5. 5,0 5,1 ορισμένες μεταγενέστερες πηγές συμπεριλαμβάνουν εκ παραδρομής και τον Αγαμέμνονα Γκίλη του Απόλλωνα Σμύρνης - αφετηρία πιθανώς αποτέλεσε η πρώτη απόπειρα για την καταγραφή της ιστορίας της εθνικής Ελλάδας ("Η εθνική ομάς της Ελλάδος (και οι δέκα αγώνες της εθνικής Ενόπλων)", Αλέξανδρος Σιδηρόπουλος, έκδοσις ιδιωτική, Αθήναι 1953, σελ. 80) και έκτοτε αντιγράφεται
  6. 6,0 6,1 "Γκολ 2000 • Ένας αιώνας ποδόσφαιρο: αλμανάκ, ιστορία, σχόλια", Ανδρέας Μπόμης, Εκδόσ. Πελεκάνος, Αθήνα 2000, ISBN 978-000-4000-05-3, σελ. 40 και 54
  7. 7,0 7,1 7,2 "Το Ελληνικόν Ποδόσφαιρον 1919-1926", ό.π, σελ. 8
  8. εφ. "Εμπρός", 15/1/1923.
  9. στην πρώτη μετά τον ξεριζωμό των σμυρναϊκών σωματείων επίσημη εμφάνισή τους (ίσως και πρώτη γενικά) επί αθηναϊκού εδάφους, γεγονός που ξεσήκωσε το ενδιαφέρον των φιλάθλων Η κίνησις, εφημ. «ΕΜΠΡΟΣ» 16 Ιανουαρίου 1923, σελ. 2]
  10. "1908-1998 Παναθηναϊκός • 90 χρόνια ποδοσφαιρική εποποιία", Βαγγέλης Μελέκογλου-Άγγελος Μενδρινός-Θοδωρής Ντάβελος, έκδοση Τριφύλλι ΑΕΒΕ, Αθήνα 1999, ISBN 960-8625-31-9, τόμος Α', σελ. 57
  11. "Σκριπ", 25/4/1925.
  12. "Καλούνται πάντες οι ποδοσφαιρισταί του Πανιωνίου Γυμν. Συλλόγου όπως προσέλθουν την προσεχή Κυριακήν 12 τρ. και ώραν 11 π.μ. εις τα γραφεία του ΣΕΓΑΣ ίνα συσκεφθώσι περί της ανασυστάσεως του ποδοσφαρικού τμήματος", εφ. "Εμπρός", 10/7/1925.
  13. εφ. "Εμπρός", 9/1/1929.
  14. εφ. "Εμπρός", 5/2/1929.
  15. «εφ. "Η Αθλητική", 7/2/1929, ψηφ. σελ. 165». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 27 Δεκεμβρίου 2012. 
  16. «εφ. "Η Αθλητική", 9/2/1929, ψηφ. σελ. 169». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 27 Δεκεμβρίου 2012. 
  17. εφ. "Εμπρός", 12/3/1930.
  18. εφ. "Αιγαιοπελαγίτικος Αθλητισμός", φ. 15/1-1-1933
  19. έχουν ληφθεί υπόψη οι δύο αγώνες κατάταξης ή μπαράζ (για αποφυγή του υποβιβασμού), με το Μακεδονικό (3-2) την περίοδο 1982-83 και με τον ΠΑΣ Γιάννινα (2-0 στην παράταση) την επόμενη
  20. "40 χρόνια ελληνικό ποδόσφαιρο και ΠΡΟ-ΠΟ", ΠΡΟΠΟΡΑΜΑ 1999.
  21. [https://www.ertsports.gr/retro/onasis-o-quot-panthiras-quot/ Ωνάσης ο "πάνθηρας" - ERTsports]
  22. Γεωργιάδης Κώστας, Ασημακόπουλος Νίκος (1988). Μυστική Επιχείρηση Ποδόσφαιρο. Αθήνα: Σύγχρονη Εποχή. σελ. 23. 
  23. Γεωργιάδης Κώστας, Ασημακόπουλος Νίκος (1988). Μυστική Επιχείρηση Ποδόσφαιρο. Αθήνα: Σύγχρονη Εποχή. σελίδες 25–26. 
  24. Εκτός Ευρώπης ο Πανιώνιος - Στη θέση του ο ΠΑΣ, www.sport-fm.gr
  25. sport24.gr Ο Πανιώνιος... μάνα καίγεται
  26. Ζαμάνης και Δάρας ανέλαβαν την ομάδα
  27. Η ολέθρια «συναλλαγή» κράτους - ομάδων και οι ρυθμίσεις χρεών kathimerini.gr
  28. Το νέο όνομα της ΠΑΕ Αρχειοθετήθηκε 2016-09-30 στο Wayback Machine. sentragoal.gr
  29. ΠΑΝΙΩΝΙΟΣ: Αλλάζει το σήμα του sport-fm.gr
  30. «Γκρεμίστηκε η ιστορική έδρα του Πανιωνίου στη Σμύρνη!». newsit.gr. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]