Νουκλεοτίδιο

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Τα νουκλεοτίδια είναι οργανικές ενώσεις, σύνθετα οργανικά μόρια, που σχηματίζουν τη βασική μονάδα των νουκλεϊκών οξέων (DNA και RNA). Αυτά αποτελούνται από 3 διαφορετικά επιμέρους μόρια που συνδέονται μεταξύ τους με ομοιοπολικό δεσμό: συχνότερα μιας πεντόζης, σάκχαρο με πέντε άτομα άνθρακα, (ριβόζη ή δεσοξυριβόζη με ένα άτομο οξυγόνου λιγότερο), ενός μορίου φωσφορικού οξέος και μιας οργανικής αζωτούχου βάσης του τύπου πουρίνης ή τύπου πυριμιδίνης. Τα τρία αυτά μέρη ενώνονται με δύο αντιδράσεις συμπύκνωσης ανάμεσα στον 1 άνθρακα σακχάρου και μιας βάσης σχηματίζοντας έτσι ένα νουκλεοσίδιο και δύο 5-άνθρακα σακχάρου και φωσφορικής ομάδας. (Σημειώνεται πως κάθε άτομο άνθρακα αριθμείται: 1, 2, κ.λπ.).

Στα πιο συχνα απαντώμενα νουκλεοτίδια η βάση είναι ένα παράγωγο της πουρίνης ή της πυριμιδίνης. Τα νουκλεοτίδια αποτελούν τις δομικές μονάδες των νουκλεϊκών οξέων (DNA και RNA), όταν 3 ή περισσότερα ενώνονται μεταξύ τους για να σχηματίσουν ένα νουκλεϊκό οξύ.

Τα νουκλεϊκά οξέα που έχουν ως βάση την πεντόζη δεσοξυριβόζη ή δεοξυριβόζη (εξ ου και δε(σ)οξυριβονουκλεοτίδια), ονομάζονται DNA, και αυτά που έχουν ως βάση την πεντόζη ριβόζη, (τα ριβονουκλεοτίδια), ονομάζονται RNA. Συνεπώς δύο είναι τα κύρια είδη νουκλεοτιδίων: τα δε(σ)οξυριβονουκλεοτίδια και τα ριβονουκλεοτίδια.

  • Στα δε(σ)οξυριβονουκλεοτίδια σταθερό τμήμα τους είναι η πεντόζη δε(σ)οξυριβόζη και το μόριο του φωσφορικού οξέος, ενώ το μεταβλητό μέρος είναι μια από τις αζωτούχες βάσεις (αδενίνη, θυμίνη, κυτοσίνη, ή γουανίνη). Στα ριβονουκλεοτίδια σταθερό τμήμα τους είναι η πεντόζη ριβόζη και το μόριο του φωσφορικού οξέος, ενώ το μεταβλητό μέρος τους είναι μία από τις 4 αζωτούχες βάσεις: Αδενίνη, Ουρακίλη, Γουανίνη, Κυτοσίνη (Α-U-G-C).
  • Η δομική διαφορά μεταξύ των δε(σ)οξυριβονουκλεοτιδίων και ριβονουκλεοτιδίων συνοψίζεται αφενός στη πεντόζη που περιέχουν, τα πρώτα τη δεσοξυριβόζη και τα δεύτερα τη ριβόζη, και αφετέρου ότι η αζωτούχος βάση θυμίνη βρίσκεται στα πρώτα ενώ η ουρακίλη στα δεύτερα. Οι υπόλοιπες αζωτούχες βάσεις είναι κοινές.

Οι αζωτούχες βάσεις των νουκλεοτιδίων: η αδενίνη και η γουανίνη ανήκουν στις πουρίνες, και η θυμίνη ή κυτοσίνη και η ουρακίλη ανήκουν στις πυριμιδίνες. Εξ αυτών η αδενίνη, η γουανίνη και η κυτοσίνη απαντώνται και στα δύο είδη νουκλεϊνικών οξέων (DNA και RNA). Ενώ αντίθετα η θυμίνη υπάρχει μόνο στο DNA, και η ουρακίλη μόνο στο RNA.
Τέλος τα μόρια του φωσφορικού οξέος είναι ίδια σε όλα τα νουκλεοτίδια. Βέβαια στο σχηματισμό των νουκλεϊκών οξέων λαμβάνουν μέρος και άλλοι παράγοντες όπως το συνένζυμο-Α, το FAD και το NADP (nicotinamide adenine dinucleotide phosphate).

Στη Βιολογία τα νουκλεοτίδια κατέχουν πολύ σημαντικό ρόλο, ειδικά στον μεταβολισμό, καθώς και στην κυτταρική επικοινωνία.

Τα δομικά συστατικά των πιο κοινών νουκλεοτιδίων

Νουκλεοτίδια[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Χημική δομή της Μονοφωσφορικής αδενοσίνης
Μονοφωσφορική αδενοσίνη
AMP
Χημική δομή της Διφωσφορικής αδενοσίνης
Διφωσφορική αδενοσίνη
ADP
Χημική δομή της Τριφωσφορικής αδενοσίνης
Τριφωσφορική αδενοσίνη
ATP
Χημική δομή της Μονοφωσφορικής γουανοσίνης
Μονοφωσφορική γουανοσίνη
GMP
Χημική δομή της Διφωσφορικής γουανοσίνης
Διφωσφορική γουανοσίνη
GDP
Χημική δομή της Τριφωσφορικής γουανοσίνης
Τριφωσφορική γουανοσίνη
GTP
Χημική δομή της Μονοφωσφορικής θυμιδίνης
Μονοφωσφορική θυμιδίνη
TMP
Χημική δομή της Διφωσφορικής θυμιδίνης
Διφωσφορική θυμιδίνη
TDP
Χημική δομή της Τριφωσφορικής θυμιδίνης
Τριφωσφορική θυμιδίνη
TTP
Χημική δομή της Μονοφωσφορικής ουριδίνης
Μονοφωσφορική ουριδίνη
UMP
Χημική δομή της Διφωσφορικής ουριδίνης
Διφωσφορική ουριδίνη
UDP
Χημική δομή της Τριφωσφορικής ουριδίνης
Τριφωσφορική ουριδίνη
UTP
Χημική δομή της Μονοφωσφορικής κυτιδίνης
Μονοφωσφορική κυτιδίνη
CMP
Χημική δομή της Διφωσφορικής κυτιδίνης
Διφωσφορική κυτιδίνη
CDP
Χημική δομή της Τριφωσφορικής κυτιδίνης
Τριφωσφορική κυτιδίνη
CTP

Δεοξυνουκλεοτίδια[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Χημική δομή της Μονοφωσφορικής δεοξυαδενοσίνης
Μονοφωσφορική δεοξυαδενοσίνη
dAMP
Χημική δομή της Διφωσφορικής δεοξυαδενοσίνης
Διφωσφορική δεοξυαδενοσίνη
dADP
Χημική δομή της Τριφωσφορικής δεοξυαδενοσίνης
Τριφωσφορική δεοξυαδενοσίνη
dATP
Χημική δομή της Μονοφωσφορικής δεοξυγουανοσίνης
Μονοφωσφορική δεοξυγουανοσίνη
dGMP
Χημική δομή της Διφωσφορικής δεοξυγουανοσίνης
Διφωσφορική δεοξυγουανοσίνη
dGDP
Χημική δομή της Τριφωσφορικής δεοξυγουανοσίνης
Τριφωσφορική δεοξυγουανοσίνη
dGTP
Χημική δομή της Μονοφωσφορικής δεοξυθυμιδίνης
Μονοφωσφορική δεοξυθυμιδίνη
dTMP
Χημική δομή της Διφωσφορικής δεοξυθυμιδίνης
Διφωσφορική δεοξυθυμιδίνη
dTDP
Χημική δομή της Τριφωσφορικής δεοξυθυμιδίνης
Τριφωσφορική δεοξυθυμιδίνη
dTTP
Χημική δομή της Μονοφωσφορικής δεοξυουριδίνης
Μονοφωσφορική δεοξυουριδίνη
dUMP
Χημική δομή της Διφωσφορικής δεοξυουριδίνης
Διφωσφορική δεοξυουριδίνη
dUDP
Χημική δομή της Τριφωσφορικής δεοξυουριδίνης
Τριφωσφορική δεοξυουριδίνη
dUTP
Χημική δομή της Μονοφωσφορικής δεοξυκυτιδίνης
Μονοφωσφορική δεοξυκυτιδίνη
dCMP
Χημική δομή της Διφωσφορικής δεοξυκυτιδίνης
Διφωσφορική δεοξυκυτιδίνη
dCDP
Χημική δομή της Τριφωσφορικής δεοξυκυτιδίνης
Τριφωσφορική δεοξυκυτιδίνη
dCTP

Δείτε επίσης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]