Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ
 |
Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές. |
Ο Μιχαήλ Αφανάσιεβιτς Μπουλγκάκοφ (Михаил Афанасьевич Булгаков), προφορά σύμφωνα με το ΔΦΑ [mʲɪxɐˈil ɐfɐˈnasʲjɪvʲɪtɕ bʊlˈgakəf] (Κίεβο, 15 Μαΐου 1891 - Μόσχα, 10 Μαρτίου 1940), ήταν Ρώσος συγγραφέας, από τους σημαντικότερους σατιρικούς της ρωσικής λογοτεχνίας. Γεννήθηκε το 1891 στο Κίεβο της σημερινής Ουκρανίας. Πέθανε το 1940 στη Μόσχα και ετάφη στο Κοιμητήριο Νοβοντέβιτσι.
Βιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ ήταν ο μεγαλύτερος γιος του Αφανάσι Μπουλγκάκοφ, καθηγητή της Θεολογικής Ακαδημίας του Κιέβου και της Βαρβάρας Μιχαήλοβνα, του γένους Ποκρόβσκαγια.
Τα πρώτα χρόνια[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το 1909, μετά το απολυτήριο του Α' Γυμνασίου Κιέβου, εγγράφεται ως φοιτητής στο ιατρικό τμήμα του ++. Το 1913 παντρεύεται για πρώτη φορά. Σύζυγός του γίνεται η Τατιάνα Νικολάγιεβνα Λάππα. Με το ξεκίνημα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου δηλώνεται εθελοντής γιατρός του Ερυθρού Σταυρού και βρίσκεται αμέσως στην πρώτη γραμμή, όπου και τραυματίζεται βαριά τουλάχιστον δύο φορές. Το 1916 παίρνει το δίπλωμα ιατρικής και βρίσκει θέση ιατρού στην επαρχία, στην περιοχή του Σμολένσκ, για να κατασταλάξει αργότερα στην πόλη Βγιάσμα.
Στρατιωτική θητεία & συνέπειες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Τον Φεβρουάριο του 1919, κατά τη διάρκεια του Ρωσικού Εμφύλιου Πολέμου, ο Μπουλγκάκοφ κλήθηκε να υπηρετήσει ως γιατρός του Ουκρανικού Δημοκρατικού Στρατού. Μετά από μικρό διάστημα, λιποτάκτησε και κατάφερε να ενσωματωθεί πάλι ως γιατρός στον Κόκκινο Στρατό. Τελικά κατέληξε στη Λευκή Φρουρά της Νότιας Ρωσίας. Ένα διάστημα το πέρασε στους Κοζάκους στην Τσετσενία και αργότερα βρέθηκε στο Βλαντικαφκάς. Το μεγαλύτερο μέρος της οικογένειάς του με το πέρας τού εμφυλίου πολέμου βρέθηκε εξόριστο στο Παρίσι. Ο ίδιος έχασε την ευκαιρία να βρεθεί στο εξωτερικό για εργασία ως γιατρός, παρά τα προσκλητήρια της γερμανικής και γαλλικής κυβέρνησης, καθώς εκείνο το διάστημα είχε αρρωστήσει από τύφο.
Γενικά η υγεία τού Μπουλγκάκοφ ήταν σε άσχημη κατάσταση από τα πολεμικά τραύματα. Για να απαλύνει τον συνεχή πόνο, ειδικά στα κάτω μέρη του σώματος, άρχισε να κάνει μόνος του ενέσεις μορφίνης. Με το πέρασμα των εβδομάδων, η εξάρτηση από την ουσία ολοένα και μεγάλωνε. Μετά κόπων κατάφερε να απεξαρτηθεί. Το βιβλίο του "Μορφίνη" (Морфий), που εκδόθηκε το 1926, περιγράφει την κατάσταση στην οποία βρισκόταν ο συγγραφέας εκείνη την περίοδο.
Εγκατάσταση στη Μόσχα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Στα τέλη Οκτωβρίου 1921 ο Μπουλγκάκοφ πήγε στη Μόσχα όπου άρχισε να εργάζεται για διαφορές εφημερίδες ["Σειρήνα"(Гудок), "Ο Εργάτης"(Рабочий)) και περιοδικά ("Ο ιατρικός εργάτης" (Медицинский работник), "Ρωσία" (Россия), "Αναγέννηση" (Возрождение)]. Αυτό το διάστημα θα δημοσιεύσει σποραδικά διηγήματα στην εφημερίδα των εξόριστων στο Βερολίνο "Την προηγουμένη" (Накануне). Μεταξύ 1922 και 1926, η "Σειρήνα" θα εκτυπώσει πάνω από 120 ρεπορτάζ, δοκίμια και άρθρα του.
Το 1923 ο Μπουλγκάκοφ γίνεται μέλος της Πανρωσικής Ένωσης Συγγραφέων.
Οικογένεια και τριγμοί στην καριέρα του[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το 1924 γνώρισε τη Λιούμποβ Γιεβγκένγιεβνα Μπελοσέρσκαγια, την οποία παντρεύτηκε έναν χρόνο μετά, αφού χώρισε από την πρώτη του σύζυγο. Το 1928 το ζεύγος ταξίδευσε στον Καύκασο και επισκέφτηκε τις πόλεις Τιφλίδα, Μπατούμι, Βλαντικαφκάς και Γκουντερμές. Την ίδια χρονιά, ο συγγραφέας έχει τις πρώτες εμπνεύσεις για το "Ο Μαιτρ και η Μαργαρίτα" και ξεκινά τη συγγραφή ενός κειμένου για τον Μολιέρο με τίτλο "Η καμπαλά των υποκριτών" (Кабала святош). Στη Μόσχα έκανε πρεμιέρα το έργο "Η ερυθρά νήσος" (Багровый остров).
Το 1929 συναντά τη Γιέλενα Σεργκέγιεβνα Σιλόβσκαγια, που το 1932 θα γίνει η τρίτη σύζυγός του και θα τον εμπνεύσει για τον ρόλο της Μαργαρίτας στο φημισμένο έργο του.
Ήδη από το 1927 η καριέρα του είχε αρχίσει να δέχεται τριγμούς, καθώς οι κριτικοί τον θεωρούσαν ιδιαίτερα αντισοβιετικό. Το 1930 η καριέρα του σταμάτησε τελείως εξαιτίας της λογοκρισίας, τα έργα του δεν δημοσιεύονταν πλέον και τα κείμενά του εξαφανίστηκαν από το πρόγραμμα των θεάτρων. Σε επιστολές προς τον αδερφό του Νικολάι, που διέμενε στο Παρίσι, ο Μπουλγκάκοφ παραπονιέται για την αχάριστη για αυτόν κατάσταση και τις οικονομικές του δυσχέρειες. Το ίδιο διάστημα απευθύνθηκε και στην πολιτική ηγεσία της ΕΣΣΔ, με την ικεσία παροχής είτε άδειας μετανάστευσης είτε εργασίας ως βοηθός σκηνοθέτη στο Θέατρο Τεχνών Μόσχας Τσέχωφ МХТ. Ο ίδιος ο Στάλιν, ο οποίος ήταν ενθουσιασμένος από το θεατρικό έργο "Οι Μέρες των Τουρμπίν" (Дни Турбиных), τηλεφώνησε στον Μπουλγκάκοφ και υποσχέθηκε βοήθεια. Ο συγγραφέας εργάστηκε το 1930 καταρχάς στο Κεντρικό Θέατρο της Εργαζόμενης Νεολαίας TRAM και μετά ως το 1936 στο MXT στη θέση του βοηθού σκηνοθέτη. Το 1932 συνεργάστηκε στην παρουσίαση του έργου τού Γκόγκολ "Οι Νεκρές Ψυχές". Από το 1936 και μετά εργαζόταν στο Θέατρο Μπολσόι ως συγγραφέας λιμπρέτων και μεταφραστής.
Τα τελευταία χρόνια[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το 1939 εργαζόταν πάνω στο λιμπρέτο "Ράσελ" (Рашель) και σε ένα κείμενο εγκώμιο για τον Στάλιν, το "Μπατούμ" (Батум), το οποίο, αντίθετα από τις προσδοκίες του συγγραφέα, απαγορεύτηκε να δημοσιευτεί και να ανέβει επί σκηνής. Εκείνο το διάστημα επιδεινώθηκε ραγδαία και η υγεία του. Οι γιατροί διέγνωσαν υπερτονική νεφροπάθεια, ασθένεια που είχε οδηγήσει και τον πατέρα του στον θάνατο. Ο Μπουλγκάκοφ ξεκίνησε τότε να υπαγορεύει στη σύζυγό του τις τελευταίες παραλλαγές τού Ο Μαιτρ και η Μαργαρίτα.
Από τον Φεβρουάριο του 1940, συγγενείς και φίλοι βρίσκονταν πλάι στο κρεβάτι του αρρώστου, ο οποίος απεβίωσε στις 10 Μαρτίου 1940.
Το έργο του[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Οι κατά κάποιον τρόπο γελοιοποιημένες από τον Μπουλγκάκοφ καταστάσεις της καθημερινότητας στη νεοσυσταθείσα Σοβιετική Ένωση έχουν συχνά φανταστικά ή παράλογα χαρακτηριστικά – ένας τυπικός τρόπος άσκησης κοινωνικής κριτικής στη ρωσική λογοτεχνία από την εποχή τού Γκόγκολ.
Το πιο γνωστό έργο τού συγγραφέα είναι το Ο Μαιτρ και η Μαργαρίτα, μια σατιρική έκδοση βασισμένη στον Φάουστ του Γκαίτε. Στο μυθιστόρημα, ο Σατανάς επισκέπτεται τη Μόσχα της δεκαετίας τού '30 και μαζί με την ακολουθία του θα κάνει άνω κάτω την τοπική κοινωνία. Το έργο δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά σε λογοκριμένες συνέχειες στο λογοτεχνικό περιοδικό "Μόσκβα" μόλις το 1966-1967, σχεδόν 30 χρόνια μετά τον θάνατο του Μπουλγκάκοφ. Η πρώτη πλήρης έκδοση σε μορφή βιβλίου εμφανίστηκε το 1973. Ορισμένοι κριτικοί θεωρούν το βιβλίο αυτό ως το καλύτερο ρωσικό μυθιστόρημα του 20ού αιώνα.
Το Η καρδιά ενός σκύλου γράφτηκε το 1925, αλλά δημοσιεύτηκε στη Σοβιετική Ένωση μόλις το 1987. Ανάλογη τύχη είχαν και πολλά άλλα έργα του, θεατρικά και μη, που δημοσιεύτηκαν για πρώτη φορά πολλά χρόνια μετά τον θάνατο του συγγραφέα.
Πεζά (επιλογές)[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Οι περιπέτειες τού Τσιτσίκοβ („Похождения Чичикова“), δημοσίευση 1922 ― ελλην. μετάφρ. Αλκ.Πατσιούρας, "ΠΛΕΘΡΟΝ"
- Διαβολιάδα („Дьяволиада“) Διήγημα, 1923 (δημοσίευση 1924) ― ελλην. μετάφρ. Αλκ.Πατσιούρας, "ΠΛΕΘΡΟΝ"
- Λευκή Φρουρά („Белая гвардия“) Μυθιστόρημα, 1923–24 ― ελλην. μετάφρ. Ανδρέα Φραγκιά, "ΒΙΠΕΡ"
- Τα μοιραία αυγά („Роковые яйца“) Διήγημα, 1924 ― ελλην. μετάφρ. Αλκ.Πατσιούρας, "ΠΛΕΘΡΟΝ"
- Η καρδιά ενός σκύλου („Собачье сердце“) Διήγημα, 1925 ― ελλην. μετάφρ. Παν.Σακέτας, "ΣΤΟΧΑΣΤΗΣ"
- Μορφίνη („Морфий“) Διήγημα, 1926
- Σημειώσεις ενός επαρχιακού γιατρού („Записки юного врача“) Διηγήματα, 1925/27
- Η ζωή του κυρίου Μολιέρου („Жизнь господина де Мольера “)Διήγημα, 1936 ― ελλην. μετάφρ. Ειρ.Λεβίδη, "ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ"
- Ο Μαιτρ και η Μαργαρίτα („Мастер и Маргарита“) Μυθιστόρημα, 1929–39, δημοσίευση 1966 ― ελλην. μετάφρ. Ν.Κυριακόπουλου, "ΒΙΠΕΡ" / Νότα Κυριακοπούλου, "Γράμματα" / Καραγεώργη Τ. - Γιαννακόπουλος Π., "Θεμέλιο" / Ιωαννίδου, Αλεξάνδρα Δ. "Μίνωας"
- Θεατρικό μυθιστόρημα („Театральный роман“) Μυθιστόρημα, 1936–39, δημοσίευση 1965
Θεατρικά έργα (επιλογές)[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Το διαμέρισμα τής Ζωής („Зойкина квартира“) – 1925
- Μέρες τουρμπινών („Дни Турбиных“) – Πρεμιέρα: 5 Οκτωβρίου 1926
- Πτήση („Бег“) –1926-1928
- Η καμπαλά τών υποκριτών („Кабала святош “) –1929
- Αδάμ και Εύα („Адам и Ева“) – 1931; πρώτη δημοσίευση 1971 (Παρίσι),
- Ο τρελός Τζουρνταίν („Полоумный Журден“) –1932
- Μακαριότητα („Блаженство“) –1933–34; πρώτη δημοσίευση 1966
- Ιβαν Βασίλιεβιτς („Иван Васильевич“) – Κωμωδία, 1934–35; πρώτη δημοσίευση 1965
- Δον Κιχότης („Дон Кихот“) –1937–38; πρώτη δημοσίευση 1962
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Το κινηματογραφικό έργο „Ο Μαιτρ και η Μαργαρίτα“ (αγγλ.)
- Εγκυκλοπαίδεια για τον Μπουλγκάκοφ (ρωσ.)
- Τρίγλωσση ιστοσελίδα για τον Μπουλγκάκοφ (ρωσ./αγγλ./γερμ.) Αρχειοθετήθηκε 2005-02-07 στο Wayback Machine.
- Ιστοσελίδα για το „Ο Μαιτρ και η Μαργαρίτα“(ρωσ./αγγλ./γαλλ./ολλ.)
- Μπουλγκάκοφ Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ στο Curlie