Μετόπες του Παρθενώνα

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Λεπτομέρεια των μετόπων της δυτικής ζωφόρου.

Οι Μετόπες του Παρθενώνα κοσμούσαν, άλλοτε, την δωρικού ρυθμού ζωφόρο του περιστυλίου (ή προστώου) του Παρθενώνα στην Ακρόπολη. Αυτές, αποτελούν το ένα τμήμα των ανάγλυφων παραστάσεων των ζωφόρων του ναού, καθώς, ανάλογες παραστάσεις, υπάρχουν και στη ζωφόρο του σηκού του ναού, στο ίδιο ύψος. Τα 92 ανάγλυφα εικονίζουν ένα θέμα διαφορετικό για κάθε πλευρά, ενώ μαζί με το αέτωμα, την ιωνικού ρυθμού ζωφόρο και το άγαλμα της Παρθένου Αθηνάς αποτελούσαν ένα ολοκληρωμένο σύνολο εξέχουσας γλυπτικής τέχνης.

Περιγραφή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι μετόπες του Παρθενώνα είναι ανάγλυφες μαρμάρινες πλάκες που είναι τοποθετημένες επάνω στη ζωφόρο του ναού και μεταξύ των τριγλύφων αυτής. Η τελευταία, σύμφωνα με το Μουσείο της Ακρόπολης και τις έρευνες επί του μνημείου, αποτελείται από 115, συνολικώς, λίθους, ενώ το συνολικό, περιμετρικώς, μήκος της ανέρχεται στα 160 μέτρα. Ήταν συνολικά 92, διαμοιρασμένες σε 32 επί των πλαγίων όψεων (βόρεια, νότια) και 14 επί των κύριων όψεων (ανατολική, δυτική) του ναού. Στον Παρθενώνα βρίσκονται σήμερα όλες οι μετόπες των κύριων όψεων του ναού (κυρίως, αντίγραφα από τεχνητό λίθο), ενώ πολλές από τις μετόπες των πλαγίων όψεων έχουν χαθεί κατά την πολιορκία της Αθήνας από τους Ενετούς του Φραντσέσκο Μοροζίνι το 1687, ή εκτίθενται, πλέον, στο Μουσείο της Ακρόπολης (80 μέτρα της ζωφόρου),στο Βρετανικό Μουσείο (50 μέτρα της ζωφόρου) και ένας λίθος στο Μουσείο του Λούβρου. Έχουν μέγεθος περίπου 1,375 x 1,30 μ. και είναι κατασκευασμένες από πεντελικό μάρμαρο. Ίχνη χρώματος δεν σώζονται, αλλά πιστεύεται ότι πιθανώς να ήταν ζωγραφισμένες. Κατά μια ερμηνεία το βάθος τους ήταν ζωγραφισμένο ερυθρό με κυανή την άνω ανάγλυφη ταινία. Από τις καλά διατηρημένες μετόπες της νότιας όψης φαίνεται πως υπάρχουν εκλεπτύνσεις από μορφή σε μορφή, γεγονός το οποίο οφείλεται στο πολυάριθμο επιτελείο τπου εργαστηρίου του Φειδία, γλύπτη των παραστάσεων των μετοπών - καθώς και των αγαλμάτων των αετωμάτων -του μνημείου.

Οι μετόπες της ανατολικής όψεως[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μονομαχία Κένταυρου με Λάπιθο, στο Βρετανικό Μουσείο

Οι μετόπες της ανατολικής όψης κοσμούν την κύρια είσοδο του Παρθενώνα. Τα ανάγλυφα απολαξεύτηκαν κατά την μετατροπή του ναού σε χριστιανική εκκλησία. Θέμα των μετόπων ετούτων είναι η Γιγαντομαχία. Η Αθηνά παριστάνεται να στεφανώνεται από τη Νίκη στην μετόπη με αριθμό 4. Ακολουθεί ο Δίας και η Ήρα που οδηγεί το άρμα του, ενώ πριν την Αθηνά εικονίζεται ο Άρης που φέρει την ασπίδα του. Ο Διόνυσος συνοδεύεται από έναν πάνθηρα και έναν όφη. Ο Ερμής φοράει χλαμύδα. Ο Ηρακλής είναι ντυμένος με λιονταρίσιο δέρμα, ενώ ο Απόλλωνας μάχεται πιθανόν με ένα ξίφος στο υψωμένο δεξί του χέρι. Ο Ποσειδώνας κυλά έναν τεράστιο βράχο πάνω από έναν γίγαντα, ενώ η Αμφιτρίτη οδηγεί το άρμα του στην μάχη. Οι Γίγαντες παριστάνονται με ανθρώπινη μορφή, σε αντίθεση με ορισμένες τερατόμορφες απεικονίσεις τους.

Οι μετόπες της νότιας όψεως[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι μετόπες της νότιας όψης είχαν ως θέμα τη μάχη των Λαπίθων με τους Κενταύρους, τη γνωστή Κενταυρομαχία, στην οποία πήρε μέρος ο μυθικός βασιλιάς των Αθηνών, Θησέας. Μια από τις μετόπες βρίσκεται ακόμα στην Αθήνα, ενώ μια άλλη εκτίθεται στο Λούβρο και δεκαπέντε άλλες στο Βρετανικό Μουσείο, μετά την λεηλασία των γλυπτών από τον Λόρδο του Έλγιν.

Οι μετόπες της δυτικής όψεως[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι μετόπες της δυτικής όψης είχαν ως θέμα την εισβολή των Αμαζόνων στην Αθήνα. Φέρουν σημαντικές φθορές, τόσο λόγω της βίαιης απολάξευσής τους κατά τα πρώιμα χριστιανικά χρόνια, όσο και από τις καιρικές συνθήκες, έτσι ώστε οι εικονιζόμενες σ' αυτές σκηνές να είναι πλέον με δυσκολία αναγνωρίσιμες. Οι Αμαζόνες εικονίζονται, άλλες έφιππες και άλλες πεζές, να μάχονται τους Αθηναίους οπλίτες. Ιδιαίτερη εντύπωση προκαλεί μία μετόπη όπου το σώμα του Έλληνα πολεμιστή πληροί το μεγαλύτερο τμήμα της κάτω από τον ίππο της Αμαζόνας, εγείροντας τα πατριωτικά αισθήματα του θεατή. Παραστάσεις με ανάλογη θεματολογία συναντούμε και στη ζωοφόρο του ναού του Απόλλωνος στην Φιγαλεία της Αρκαδίας, ο οποίος είναι σχεδόν σύγχρονος του Παρθενώνα.

Οι μετόπες της βόρειας όψεως[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι μετόπες της βόρειας όψης έχουν ως θέμα τον Τρωικό πόλεμο. Από τις 32 μετόπες σώζονται μόνο οι έντεκα. Σε μια από αυτές (βόρεια μετόπη με αριθμό 25) εικονίζεται η Ελένη να καταφεύγει στο ξόανο της Αθηνάς, αναζητώντας προστασία από την επικείμενη επίθεση του Μενέλαου. Η σωτηρία της Ελένης έρχεται τελικά από την Αφροδίτη, η οποία στέλνει τον Έρωτα στο Μενέλαο με σκοπό να μετατρέψει την οργή του σε αγάπη.

Συμβολισμός των μετοπών[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι μετόπες του Παρθενώνα είχαν διπλή λειτουργία. Αφενός αναπαριστούσαν σκηνές από τη μυθολογία και ιστορία, όμως, πιο γενικά, αναπαριστούσαν το θρίαμβο της λογικής και της τάξης, γενικά στη μορφή των Ελλήνων/Αθηναίων ή των θεών τους, σχετικά με το πάθος για τα ζώα και το χάος.[1]

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. Stokstad, Marilyn· Cothren, Michael (2011). Art History. Prentice Hall. σελ. 133. ISBN 0-205-74422-2. 

Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]