Μανόλης Βαρβούνης

Μανόλης Βαρβούνης
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση	1966 Σάμος
Χώρα πολιτογράφησης	Ελλάδα
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσες	Ελληνικά
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	διδάσκων πανεπιστημίου συγγραφέας
Αξιώματα και βραβεύσεις
Βραβεύσεις	Βραβεία Ακαδημίας Αθηνών

Ο Μανόλης Βαρβούνης (Βαθύ Σάμου, 1966) είναι Έλληνας πανεπιστημιακός και συγγραφέας. Γεννήθηκε στη Σάμο, το 1966, σπούδασε στη Φιλοσοφική και στη Θεολογική Σχολή του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, το 1991 αναγορεύθηκε διδάκτωρ λαογραφίας του Παιδαγωγικού Τμήματος Δ.Ε. του Πανεπιστημίου Αθηνών, με θέμα διατριβής «Λαϊκή λατρεία και θρησκευτική συμπεριφορά των κατοίκων της Σάμου», και στη συνέχεια πραγματοποίησε μεταδιδακτορικές ερευνητικές σπουδές στο Universite Catholique της Louvain la – Neuve, στο Βέλγιο.

Από το 1992 διδάσκει λαογραφία στο Τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης, όπου διέγραψε μια πλήρη ακαδημαϊκή σταδιοδρομία: Λέκτορας (1992), Επίκουρος Καθηγητής (1998), Μόνιμος Επίκουρος Καθηγητής (2002), Αναπληρωτής Καθηγητής (2004) και Καθηγητής Πρώτης Βαθμίδας (2012), στο αντικείμενο «Λαογραφία». Έχει διδάξει επίσης στα Τμήματα Ελληνικής Φιλολογίας, Παιδαγωγικό Δ.Ε. και Γλώσσας, Πολιτισμού και Φιλολογίας Παρευξεινίων Χωρών, του Πανεπιστημίου Θράκης, και σε μεταπτυχιακά τμήματα του Πανεπιστημίου Αθηνών και του Παντείου Πανεπιστημίου, στη Σχολή Εθνικής Αμύνης και στο Λαϊκό Πανεπιστήμιο της Εταιρείας των Φίλων του Λαού.

Επιστημονικό και συγγραφικό έργο

Μέλος πολλών επιστημονικών εταιρειών στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, έχει δημοσιεύσει πολλές μελέτες, αυτοτελώς ή σε επιστημονικά περιοδικά και συλλογικούς τόμους, όχι μόνο στην ελληνική, αλλά και στην αγγλική, στη γαλλική, στην ισπανική, στην ιταλική, στη γερμανική, στη σερβική, στην τουρκική, στη ρωσική, στη γεωργιανή, στην αρμενική, στην αραβική και στη βουλγαρική γλώσσα. Η αναλυτική εργογραφία του περιλαμβάνει 138 αυτοτελείς τόμους και περί τα 1490 επιστημονικά δημοσιεύματα. Με πρόσκληση ξένων πανεπιστημίων και επιστημονικών εταιρειών έχει πραγματοποιήσει ομιλίες και διαλέξεις πλην της Ελλάδας και της Κύπρου, στο Βέλγιο, στη Γερμανία, στο Λουξεμβούργο, στη Δανία, στη Σουηδία, στην Αίγυπτο, στη Ρωσία, στη Σερβία, στη Λετονία, στη Φινλανδία, στην Τουρκία, στη Γεωργία, στην Πολωνία, στη Ρουμανία, στην Αυστραλία, στις Η.Π.Α. και στη Βουλγαρία.

Ερευνητικές και επιστημονικές δραστηριότητες

Επιστημονικός υπεύθυνος του τομέα σαμιακών σπουδών του «Πνευματικού Ιδρύματος Σάμου ‘Νικόλαος Δημητρίου’» και της έκδοσης του επιστημονικού περιοδικού «Σαμιακές Μελέτες» (1992-2011), εκδότης του επιστημονικού περιοδικού «Δελτίο Σαμιακών Σπουδών» (2012 κ.εξ.), μέλος της εκδοτικής επιτροπής των επιστημονικών περιοδικών «Λαογραφία» (2007 κ.εξ.), της Ελληνικής Λαογραφικής Εταιρείας και «Εκκλησιαστικός Φάρος» (2008 κ.εξ.) του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας και Πάσης Αφρικής, κριτής πολλών επιστημονικών επετηρίδων και περιοδικών, στην Ελλάδα και το εξωτερικό, πρόεδρος και μέλος της οργανωτικής και της επιστημονικής επιτροπής πολλών ελληνικών και ξένων συνεδρίων.

Είναι ο εισηγητής του κλάδου της θρησκευτικής λαογραφίας στην Ελλάδα, ο οποίος υπήρχε στην ευρωπαϊκή λαογραφία ήδη από τη δεκαετία του 1930 (religiöse Volkskunde). Η διαφορά σε σχέση με τις προηγούμενες μελέτες είναι ότι ο νέος αυτός κλάδος δεν μελετά μόνο τη λαϊκή λατρεία, αλλά το σύνολο των εθιμικών και τελετουργικών σχέσεων του ανθρώπου του λαού με το υπερφυσικό, εντός και εκτός εκκλησιαστικής ή συστηματικής και οργανωμένης θρησκευτικής παραδόσεως (δηλ. και την μαγεία, την μαντεία, τις οικονομικές σχέσεις του πιστού με τα θρησκευτικά ιδρύματα κ.λπ.).

Στο πλαίσιο αυτό ίδρυσε και διευθύνει στο Τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας της Σχολής Κλασικών και Ανθρωπιστικών Σπουδών του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης, στην Κομοτηνή, το «Εργαστήριο Λαογραφίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας». Παραλλήλως στη Σάμο διευθύνει το «Κέντρο Εκκλησιαστικών, Ιστορικών και Πολιτισμικών Μελετών», που ανήκει στην τοπική Εκκλησία.

Από το 1990 ασχολείται συστηματικά με την καταγραφή της ελληνικής και βαλκανικής λαϊκής παράδοσης, σε όλες τις πολιτισμικές εκδηλώσεις της. Στα πλαίσια αυτά ίδρυσε στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης το «Λαογραφικό Αρχείο» του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας, και οργάνωσε συστηματικές καταγραφές με τους φοιτητές και τους συνεργάτες του, οι οποίες έχουν μέχρι σήμερα αποδώσει 3500 πρωτότυπες συλλογές λαογραφικών πληροφοριών, από πλήθος οικισμών στην Ελλάδα και στις υπόλοιπες βαλκανικές χώρες, και ανάλογες καταγραφές ήχου και εικόνας, ψηφιακές και αναλογικές. Έτσι διασώζονται έτσι στοιχεία της ευρωπαϊκής πολιτιστικής κληρονομιάς που θα είχαν χαθεί, και μάλιστα με τρόπο προσβάσιμο στους μελετητές και μελετώνται τα παράλληλα στοιχεία του λαϊκού πολιτισμού διαφορετικών λαών και διαφορετικών θρησκευτικών παραδόσεων (χριστιανισμού και ισλάμ), που επί αιώνες συνυπάρχουν στον βαλκανικό χώρο. Στα πλαίσια αυτά έχει καταγραφεί πλήρως η πολιτισμική κληρονομιά και η γλώσσα μειονοτήτων όπως οι Πομάκοι της Θράκης, οι οποίοι είναι μοιρασμένοι ανάμεσα στην Ελλάδα, τη Βουλγαρία και την Τουρκία.

Διοικητικό έργο

Πρόεδρος του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης (2015 κ.εξ.). Μέλος της Συγκλήτου (1997-1998, 2015 κ.εξ.), της Επιτροπής Ερευνών (2010-2013) και της Κοσμητείας της Σχολής Κλασικών και Ανθρωπιστικών Σπουδών (2015 κ.εξ.) του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης, γραμματέας του Οργανισμού Πολιτισμού της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Σάμου (ΟΠΟΝΑΣ) (2008-2010) και μέλος του Δ.Σ. του «Κέντρου Λαϊκών Δρωμένων Κομοτηνής» (1995-2003), της Ειδικής Συνοδικής Επιτροπής Εκκλησιαστικών Τεχνών (2006-2009) και της Ειδικής Συνοδικής Επιτροπής Πολιτιστικής Ταυτότητας, της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος (2010 κ.εξ.), μέλος της Δ.Ε. του «Ινστιτούτου Λαϊκού Πολιτισμού Καρπάθου» (2013 κ.εξ.) της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και του Δήμου Καρπάθου.

Τιμητικές διακρίσεις

Τον Μάρτιο του 2005 η Α.Θ.Π. ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ. Βαρθολομαίος του απένειμε το οφφίκιο του «Άρχοντος Προστάτου των Γραμμάτων της Αγίας Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας», ενώ τον Απρίλιο του 2007 η Α.Θ.Μ. ο Πάπας και Πατριάρχης Αλεξανδρείας και Πάσης Αφρικής κ. Θεόδωρος Β’ του απένειμε το οφφίκιο του «Άρχοντος Χαρτοφύλακος» του Αλεξανδρινού Θρόνου. Τον Φεβρουάριο του 2011 η Α.Θ.Μ. ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων κ. Θεόφιλος Γ΄ τον αναγόρευσε «Σταυροφόρο του Παναγίου Τάφου».

Τον Δεκέμβριο του 2010 τιμήθηκε με βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών ενώ τον Ιανουάριο του 2011 βραβεύθηκε με το Χρυσό Μετάλλιο Τεχνών και Επιστημών και το 2012 με το Μεγάλο Χρυσό Σταυρό Τιμής του Österreichische Albert Schweitzer Gesellschaft. Το 2014 αναγορεύθηκε επίτιμος Διδάκτωρ των Γραμμάτων (LL. Doctorate – Doctor of Letters) του Theological College and Seminary, του Saint Stephen Harding University, και το 2015 τιμήθηκε με το «Μεγάλο Βραβείο» του Ιδρύματος Παιδαγωγικών Μελετών και Εφαρμογών.

Τακτικό, Επίτιμο ή Αντεπιστέλλον μέλος της Accademia Costantina της Ρώμης, το 2013, της Accademia Bonifaciana της Ιταλίας, το 2014, της Norman Academy, τo 2014, της Ποντιφικής Accademia Tiberina της Ιταλίας, το 2014, της Real Academia de Buenas Letras / Reial Academia de Bones Lletres της Βαρκελόνης στην Ισπανία, το 2015, της International Academy of Social Sciences (IASS) των Η.Π.Α., το 2015, και της Real Academia Sancti Ambrosii Martyris της Πορτογαλίας, το 2016.

Το 2013 βραβεύθηκε από το «Ίδρυμα Ευθαλίας και Σταύρου Καλφιώτη» της Αθήνας για το συγγραφικό του έργο.

Επίτιμο μέλος του Δ.Σ. του «Ιδρύματος Κωνσταντίνου και Μαρίας Ζημάλη» της Σάμου (2014), το οποίο του απένειμε επίσης το βραβείο Γραμμάτων και Τεχνών «Επίκουρος», για τη συμβολή του στη μελέτη της ιστορίας και της λαογραφίας της Σάμου (2015). To 2015 τιμήθηκε με το χρυσό μετάλλιο της «Comité des Récompenses de l’ Action Nationale pour la Promotion et le Dèvelopement des Services Bénévoles» της Γαλλίας.

Επίτιμο μέλος της Union der Schweizer und Heimkunde Griechen της Ελβετίας, το 2013, και Accademico Benemerito του Istituto di Studi Storici Beato Pio IX, της Ιταλίας, το 2014. Μέλος της Société royale des Médaillés et Décorés του Βελγίου (2017).

Έχει τιμηθεί με χρυσό μετάλλιο της Asociación Histórica Guardia Civil της Ισπανίας (2016) και από το Trakya Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Görsel Kültür Anabilim Dalı (2016) στην Αδριανούπολη της Τουρκίας. Τιμήθηκε επίσης με το XV Διεθνές Βραβείο «Giuseppe Sciacca» (2017), ενώ έχει αναγορευθεί Επίτιμος Καθηγητής του Τμήματος Κλασικής και Νέας Ελληνικής Φιλολογίας (Departamentul de Filologie Clasica şi Neogreacă), του Πανεπιστημίου του Βουκουρεστίου στη Ρουμανία (2017).

Προτεινόμενη βιβλιογραφία

• Λεξικό Νεοελληνικής Λογοτεχνίας. Πρόσωπα – έργα – ρεύματα - όροι. Αθήνα 2007, εκδ. Πατάκη, σ. 250 [Β. Δ. Αναγνωστόπουλος]

• Verlag für Personenenzyklopädien AG. Berlin 2007, σ. 46

• Αρχεία Ελληνικής Βιογραφίας, Βιογραφική Εγκυκλοπαίδεια του Νεωτέρου Ελληνισμού, 1830-2010 1. Αθήνα 2010

• Χάρη Πάτση, Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας. Από το Βυζάντιο μέχρι σήμερα 24, Αθήνα 2010, σ. 180-181 

• «Βαρβούνης Μανόλης Γερ.», Μεγάλη Ορθόδοξη Χριστιανική Εγκυκλοπαιδεία 3. Αθήνα 2011, σ. 521-522

• Ν. Μαχά-Μπιζούμη, «Η διεθνής προβολή του ελληνικού λαϊκού πολιτισμού μέσα από το ξενόγλωσσο συγγραφικό έργο του καθηγητή Μανόλη Γ. Βαρβούνη», Παριανά 138 (2015), σ. 232-238

• Νικ. Τασιόπουλος, Βοιωτοί δημιουργοί, συγγραφείς – ποιητές 3. Από το 1931 έως τις ημέρες μας. Ιστορικά βοιωτικά μελετήματα. Αθήνα 2016, σ. 445-447.

• Μηνάς Αλ. Αλεξιάδης, «Ο καθηγητής Μ. Γ. Βαρβούνης και η προσφορά του στην έρευνα της θρησκευτικής λαογραφίας», Δωδεκάνησος. Επίσημον Δελτίον των εν Δωδεκανήσω Επαρχιών του Οικουμενικού Θρόνου 7: 13 (2015), σ. 461-490

• Αδαμ. Κουμιώτου, «Αναφορά στην προσωπικότητα και το έργο του Καθηγητή Μαν. Γερ. Βαρβούνη», Ικαριακά 112 (2015), σ. 40-42

• Ν. Μαχά-Μπιζούμη, «Ο Μανόλης Γ. Βαρβούνης μέσα από το έργο του», Απόπλους 69 (2016), σ. 85-97

• Αριστ. Δουλαβέρας, «Ο Καθηγητής Μανόλης Γ. Βαρβούνης και το έργο του», Παριανά 143 (2016), σ. 381-387.