Κατάλογος πολέμων στην αρχαία Ελλάδα

Στον κατάλογο που ακολουθεί αναφέρονται οι σημαντικότεροι πόλεμοι της αρχαίας ελληνικής ιστορίας κατά χρονολογική σειρά. Πόλεμοι στην αρχαιότητα χαρακτηρίζονταν συνήθως συγκρούσεις που αφορούσαν συνασπισμούς κρατών και πόλεων και όχι απλά τοπικές συγκρούσεις μεταξύ γειτονικών περιοχών.

Αρχαϊκή περίοδος

• Πρώτος Μεσσηνιακός πόλεμος (743-724 π.Χ.): Πόλεμος ανάμεσα στους Σπαρτιάτες και τους Μεσσήνιους που είχε ως αποτέλεσμα την προσάρτηση της Μεσσηνίας στην Σπάρτη.

• Ληλάντιος πόλεμος (ανάμεσα στα έτη 710-650 π.Χ.): Πόλεμος ανάμεσα στις δύο ισχυρότερες πόλεις κράτη της Εύβοιας για τη διεκδίκηση του Ληλάντιου πεδίου. Στον πόλεμο αναμίχθηκαν πόλεις της Ιωνίας και οι Θεσσαλοί. Αποτέλεσμα του πολέμου ήταν να αποδυναμωθούν οι δύο Ευβοϊκές πόλεις που μέχρι τότε ήταν μεγάλες αποικιακές και εμπορικές δυνάμεις.

• Δεύτερος Μεσσηνιακός πόλεμος (685-668 π.Χ. περίπου): Πόλεμος που ξέσπασε μετά την εξέγερση των Μεσσήνιων κατά της Σπάρτης. Στον πόλεμο αυτό αναμίχθηκαν οι περισσότερες πόλεις της Πελοποννήσου. Έληξε με νίκη των Σπαρτιατών και νέα υποταγή των Μεσσήνιων.

• Μελιακός πόλεμος (περίπου 650 π.Χ.): Πόλεμος Ιωνικών πόλεων εναντίον της πόλης Μελίας στην χερσόνησο της Μυκάλης. Οι νικητες του πολέμου ίδρυσαν το κοινό των Ιώνων και το θρησκευτικό τους κέντρο τοποθετήθηκε στη Μυκάλη στην περιοχή της κατεστραμμένης πόλης Μελίας .

• Μιλησιακός πόλεμος (624-612/611 π.Χ.): Ο πόλεμος αυτός ήταν αποτέλεσμα της προσπάθειας των Λυδών να καταλάβουν τη Μίλητο και έληξε με συμφωνία ειρήνης ανάμεσα στις δύο πλευρές.

• Πρώτος ιερός πόλεμος (595-585 π.Χ.): Πόλεμος ανάμεσα σε μέλη της Δελφικής αμφικτυονίας και της πόλης Κρίσας, με το επίνειό της Κίρρα που κατηγορήθηκαν πως παρενοχλούσαν τους προσκυνητές των Δελφών.

Κλασική περίοδος

• Ιωνική επανάσταση (499-494 π.Χ.): Επανάσταση των ελληνικών πόλεων της Ιωνίας κατά των Περσών. Η επανάσταση γενικεύτηκε με την εξέγερση και άλλων πόλεων της Μικράς Ασίας και της Κύπρου, αλλά έληξε με την τελική επικράτηση των Περσών.

• Περσικοί πόλεμοι (492-479 π.Χ.): Δύο διαδοχικές εκστρατείες των Περσών κατά των Ελληνικών πόλεων. Η εκστρατεία του Δαρείου τερματίστηκε με την ήττα των Περσών στη μάχη του Μαραθώνα και του Ξέρξη με την ήττα των Περσών στην μάχη των Πλαταιών.

• Πόλεμοι της Δηλιακής Συμμαχίας (477-449 π.Χ.): Εκστρατεία της Δηλιακής Συμμαχίας κατά των Περσών, που έληξε με την ειρήνη του Καλλία.

• Πρώτος Πελοποννησιακός πόλεμος (460-445 π.Χ.) Πρώτη φάση των συγκρούσεων ανάμεσα στην Πελοποννησιακή και την Αθηναϊκή συμμαχία που τερματίστηκαν με τις Τριακονταετείς Σπονδές.

• Δεύτερος ιερός πόλεμος (449-448 π.Χ.) Διαμάχη Αθήνας και Σπάρτης σχετικά με την ανάθεση του ελέγχου του μαντείου των Δελφών στους Φωκείς.

• Σαμιακός πόλεμος (440-439 π.Χ.) Πόλεμος που ξέσπασε όταν η Αθήνα παρενέβη στη διαμάχη των πόλεων της Σάμου και της Μιλήτου για τον έλεγχο περιοχών που ανήκαν παλαιότερα στην Πριήνη.

• Πελοποννησιακός πόλεμος (431-404 π.Χ.) Ο μεγαλύτερος πόλεμος της αρχαιότητας ανάμεσα στις ελληνικές πόλεις. Πήρε πανελλήνιες διαστάσεις και μετά από συγκρούσεις που διήρκεσαν 27 χρόνια επικράτησε η Πελοποννησιακή συμμαχία. Ο πόλεμος αυτός περιλάμβανε τρεις φάσεις:
  • Αρχιδάμειος πόλεμος (431-421 π.Χ)
  • Σικελική εκστρατεία (415-413 π.Χ)
  • Δεκελικός πόλεμος (413-404 π.Χ.)

• Κορινθιακός πόλεμος (395-386 π.Χ.): Πόλεμος ανάμεσα στη Σπάρτη και στον συνασπισμό που συγκροτήθηκε από τους πρώην σύμμαχούς της Σπάρτης, Κορίνθιους και Βοιωτούς καθώς και από τους Αθηναίους και Αργείους. Ο πόλεμος έληξε το 386 π.Χ. με την Ανταλκίδειο ειρήνη.

• Θηβαϊκοί πόλεμοι (371-362 π.Χ.): Σειρά πολέμων που διεξήγαγαν οι Θηβαίοι για να επεκτείνουν την ζώνη επιρροής τους. Η Θηβαϊκή επεκτατικότητα τερματίστηκε με την μάχη της Μαντίνειας το 362 π.Χ.

• Πρώτος Συμμαχικός πόλεμος (357-355 π.Χ.) Πόλεμος που προκλήθηκε όταν αποστάτησαν από τη δεύτερη Αθηναϊκή συμμαχία τα νησιά Ρόδος, Κως και Χίος και οδήγησε στην διάλυση της συμμαχίας.

• Τρίτος ιερός πόλεμος (356-346 π.Χ.): Πόλεμος που ξέσπασε μετά την άρνηση των Φωκέων να πληρώσουν το πρόστιμο που τους επέβαλλε το Αμφικτυονικό συνέδρειο. Ο πόλεμος πήρε μεγάλες διαστάσεις και αναμίχθηκαν τα περισσότερα κράτη της κεντρικής Ελλάδας και επιπλέον οι Αθηναίοι και οι Μακεδόνες. Τελικά οι Μακεδόνες έκλεισαν ειρήνη με τους Αθηναίους (Φιλοκράτειος ειρήνη) και υπέταξαν τους Φωκείς.

• Τέταρτος ιερός πόλεμος (339-338 π.Χ.): Πόλεμος που ξέσπασε όταν η πόλη των Λοκρών, Άμφισσα καταπάτησε ιερά κτήματα των Δελφών. Η Δελφική Αμφικτυονία ανέθεσε την αρχηγία της εκστρατείας στον Φίλιππο που κατέλαβε την Άμφισσα και αργότερα ήρθε αντιμέτωπος με τον συνασπισμό πόλεων της νότιας Ελλάδας που σχηματίστηκε για να τον αντιμετωπίσει. Ο Φίλιππος επικράτησε στην μάχη της Χαιρώνειας και ξεκίνησε η εποχή της Μακεδονικής ηγεμονίας.

• Εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου (334-323 π.Χ.): Εκστρατεία του Μακεδόνα βασιλιά Αλεξάνδρου κατά των Περσών. Μετά την κατάλυση της Περσικής αυτοκρατορίας πραγματοποίησε εκστρατεία στην Ινδία.

Ελληνιστική περίοδος

• Λαμιακός πόλεμος (323-322 π.Χ.): Πόλεμος μεταξύ Μακεδόνων και πόλεων της νότιας Ελλάδας που επαναστάτησαν μετά τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

• Πόλεμοι των Διαδόχων και των Επιγόνων του Μεγάλου Αλεξάνδρου (323-περίπου 281 π.Χ.). Διακρίνονται τέσσερις σημαντικές περίοδοι:
  • Πρώτος Πόλεμος των Διαδόχων (322-321 π.Χ.): ο Αντίπατρος, ο Αντίγονος, ο Πτολεμαίος και ο Κρατερός, εναντίον του Περδίκκα και του Ευμένη.
  • Δεύτερος Πόλεμος των Διαδόχων (318-316 π.Χ.): ο Πολυπέρχων και ο Ευμένης, ενάντια στον Αντίγονο και τον Κάσσανδρο.
  • Τρίτος Πόλεμος των Διαδόχων (314-312 π.Χ.): ο Κάσσανδρος, ο Πτολεμαίος και ο Λυσίμαχος, εναντίον του Αντίγονου και του γιου του Δημητρίου.
  • Τέταρτος Πόλεμος των Διαδόχων (307-301 π.Χ.): ο Πτολεμαίος και ο Κάσσανδρος ενάντια στον Αντίγονο και το Δημήτριο.

• Εκστρατεία του Πύρρου (280-275 π.Χ.): Επέμβαση του Ηπειρώτη βασιλέα Πύρρου, στους πολέμους των ελληνικών πόλεων της Μεγάλης Ελλάδας με το Ρωμαϊκό κράτος. Η εκστρατεία του στην Ιταλική χερσόνησο και τη Σικελία λήγει μετά τη μάχη του Μπενεβέντο.

• Χρεμωνίδειος πόλεμος (267-261 π.Χ.): Πόλεμος ανάμεσα στο Μακεδονικό βασίλειο του Αντίγονου Γονατά και στη συμμαχία μεταξύ Αθήνας και Σπάρτης που ενισχύονταν από το βασίλειο των Πτολεμαίων της Αιγύπτου.

• Δημητριακός πόλεμος (239-238 π.Χ.): Πόλεμος ανάμεσα στον νέο Βασιλιά της Μακεδονίας Δημήτριο και τον συνασπισμό Αιτωλικής και Αχαΐκής Συμπολιτείας

• Κλεομένειος πόλεμος (229/228-222 π.Χ.): Πόλεμος ανάμεσα στην Αχαϊκή Συμπολιτεία με σύμμαχο τη Μακεδονία και την Σπάρτη του Κλεομένη Γ'. Κατάληξη του πολέμου ήταν η Μάχη της Σελλασίας στην οποία η Σπάρτη ηττήθηκε.

• Δεύτερος Συμμαχικός πόλεμος (220-217 π.Χ.): Πόλεμος που κήρυξε η Μακεδονία και η Αχαϊκή Συμπολιτεία εναντίον της Αιτωλικής Συμπολιτείας. Ο πόλεμος έληξε με την συνθήκη ειρήνης που αποφασίστηκε στο συνέδριο της Ναυπάκτου το 217 π.Χ.

• Πρώτος Μακεδονικός πόλεμος (215-205 π.Χ.): Ο πρώτος από μία σειρά πολέμων ανάμεσα στους Ρωμαίους και τους Μακεδόνες. Με τον πόλεμο αυτό η Ρώμη κατέλαβε κάποια εδάφη ανατολικά της Αδριατικής.

• Πρώτος Κρητικός πόλεμος (205-200 π.Χ.): Πόλεμος που διεξήγαγε η Μακεδονία με συμμάχους την Αιτωλική Συμπολιτεία και πόλεις της Κρήτης, κατά της Ρόδου και των συμμάχων της. Οι Μακεδόνες αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τον πόλεμο μετά την εμπλοκή των Ρωμαίων και οι Ρόδιοι επέκτειναν την κυριαρχία τους σε πόλεις της Κρήτης.

• Δεύτερος Μακεδονικός πόλεμος (200-197 π.Χ.): Ο δεύτερος πόλεμος ανάμεσα στους Ρωμαίους και τους Μακεδόνες κατέληξε σε νίκη των Ρωμαίων στη Μάχη των Κυνός Κεφαλών το 197 π.Χ. και με την συνθήκη που ακολούθησε απαγορεύτηκε στη Μακεδονία να αναμειγνύεται με πολιτικά θέματα εκτός των συνόρων του κράτους του.

• Λακωνικός πόλεμος (195 π.Χ.): Ο πόλεμος στον ο οποίο ο τύραννος της Σπάρτης Νάβις βρέθηκε ενάντια στις συνασπισμένες δυνάμεις των Ρωμαίων, της Αχαϊκής Συμπολιτείας, των Μακεδόνων, της Περγάμου και των Ροδίων.

• Αιτωλικός πόλεμος (191-189 π.Χ.): Πόλεμος ανάμεσα στην Αιτωλική Συμπολιτεία και τους συμμάχους της και τη Ρώμη και τους συμμάχους της. Ο πόλεμος έληξε με επικράτηση των Ρωμαίων.

• Τρίτος Μακεδονικός πόλεμος (171-168 π.Χ.): Ο τρίτος πόλεμος ανάμεσα στη Ρώμη και την Μακεδονία που οδήγησε στην κατάλυση του Μακεδονικού βασιλείου.

• Δεύτερος Κρητικός πόλεμος (155-153 π.Χ.): Πόλεμος ανάμεσα σε πόλεις της Κρήτης και τους Ρόδιους.

• Τέταρτος Μακεδονικός πόλεμος (150-148 π.Χ.): Ήταν ο τελευταίος πόλεμος ανάμεσα στους Μακεδόνες, που υποκινούνταν από τον Ανδρίσκο και τους Ρωμαίους. Σύντομα μετά την επικράτηση των Ρωμαίων ιδρύθηκε η ρωμαϊκή επαρχία της Μακεδονίας (146 π.Χ.).

• Πενταστράτειος πόλεμος (150 π.Χ.): Ο Πενταστράτειος , αριστοκράτης της Αλικαρνασσού ξεσήκωσε τους κατοίκους της Αλικαρνασσού , σκοτώνοντας τον έπαρχο Ίβο Γκάδιο . Σύντομα όμως ο Πενταστράτειος σκοτώθηκε και η επανάσταση σταμάτησε .